Karol Bunsch

Ur.22 lutego 1898 w Krakowie,zm.24 listopada 1987 tamże polski pisarz historyczny,tłumacz literatury niemieckiej i angielskiej.Jego głównym osiągnięciem literackim był wielotomowy cykl powieściowy z czasów piastowskich znany jako"Powieści piastowskie",cieszący się popularnością już od wydania pierwszej książki("Dzikowy skarb",1945 r.)Opublikował ponadto trylogię o Aleksandrze Wielkim i powieści rozgrywające się w czasach Jagiellonów oraz nowele.Syn rzeźbiarza Alojzego Bunscha i młodszy brat malarza Adama Bunscha.
Życiorys
Urodził się w Krakowie,jego ojcem był rzeźbiarz i profesor Państwowej Szkoły Przemysłowej Alojzy Bunsch,matka,Maria Aleksandra z d.Sadłowska pochodziła ze znanej rodziny lwowskich architektów.Zainteresowania historyczne i archeologiczne ojca,który działał również w Towarzystwie Miłośników Historii i Zabytków Krakowa oraz postać przyjaciela domu,wybitnego archiwisty i historyka Adama Chmiela,miały wpływ na kształtowanie się osobowości przyszłego pisarza.Uczęszczał do Gimnazjum św.Anny w Krakowie(ob.I Liceum Ogólnokształcące im.B.Nowodworskiego).Jeszcze przed maturą,mając 17 lat,zaciągnął się w roku 1915 do Legionów Polskich,ukrywając przed komisją rekrutacyjną zbyt młody wiek.Jako żołnierz IV Pułku Piechoty III Brygady Legionów przeszedł chrzest bojowy pod Jastkowem.Z powodu choroby i śmierci ojca musiał wystąpić z wojska,wkrótce jednak znalazł się w armii austriackiej,ukończył w r.1916 szkołę oficerską i trafił na front.Był ranny podczas walk w Karpatach.Po odzyskaniu niepodległości w roku 1918 wstąpił powtórnie do odtworzonego IV Pułku Piechoty Legionów Wojska Polskiego.Walczył aż do listopada roku 1920 biorąc udział w wojnie polsko-ukraińskiej(1918-1919)oraz polsko-bolszewickiej,był ponownie ranny.Służbę w armii zakończył w stopniu porucznika.Został odznaczony Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości.Mimo wojny kontynuował edukację,po zdaniu matury w roku 1916 podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim,które ostatecznie ukończył w roku 1920.Dodatkowo studiował jeszcze filozofię i rolnictwo,ale kierunków tych nie skończył.W r.1922 uzyskał tytuł doktora praw.Pracę rozpoczął w r.1921 jako aplikant,a po egzaminie był sędzią w Oświęcimiu w latach 1924-1926,zatrudnił się także w kancelarii notarialnej w Skalbmierzu(1926-1927).Po ślubie w r.1925 z Zofią Redych,również córką prawnika,wrócił do Krakowa w roku 1926 i po odbyciu aplikacji założył w r.1928 własną kancelarię adwokacką.W roku 1932 powierzono mu funkcję prawnika miejskiego(syndyka)Krakowa,którym był do wybuchu wojny.Ponownie sprawował ją w latach 1945-1950.Oprócz kariery prawniczej wiele uwagi poświęcał zajęciom sportowym,uprawiał gimnastykę wyczynową,był wielokrotnym zwycięzcą zawodów strzeleckich w Bractwie Kurkowym,w KS Wawel i TG"Sokół".Pełnił m.in.od r.1934 funkcję ostatniego przed II wojną światową prezesa Towarzystwa Gimnastycznego"Sokół"w Krakowie.Uprawiał turystykę i narciarstwo,był zamiłowanym wędkarzem,ale przede wszystkim myśliwym,bardzo aktywnie udzielał się w krakowskim Towarzystwie Łowieckim.Miał pasje kolekcjonerskie,interesował się numizmatyką i zbierał białą broń.W roku 1939 został zmobilizowany i uczestniczył w kampanii wrześniowej.Podczas okupacji niemieckiej utrzymywał się zachowując nadal stanowisko radcy prawnego w krakowskim magistracie.Należał do ZWZ,a następnie do AK.Na przełomie lat 1941-1942 zaczęły powstawać pierwsze szkice powieści,która miała obrazować początki formowania się polskiej państwowości.Zaraz po wojnie zadebiutował powieścią Dzikowy skarb(1945 r.)wkrótce potem ukazały się następne książki opowiadające o kluczowych wydarzeniach w początkach państwa polskiego:Ojciec i syn(1946 r.)Imiennik Śladem pradziada(1949 r.)oraz Imiennik Miecz i pastorał(1949 r.)W ten sposób rozpoczął pracę nad cyklem Powieści piastowskich,który rozbudowywał i uzupełniał aż do roku 1984.Kontynuował w nich tradycję polskiej powieści historycznej wywodzącą się od J.I.Kraszewskiego,jednak prosty,niezbyt archaizowany język,wartka akcja i wyraziste,mocno zarysowane charaktery postaci zbliżają jego książki do modelu współczesnej angielskiej literatury historyczno-przygodowej.Oparte na rzetelnej,choć reprezentującej ówczesny sposób interpretowania wiedzy historycznej,jego"Powieści piastowskie"zdobyły od razu wielką popularność.Ogółem wydania jego książek osiągnęły ok.5 mln egzemplarzy jeszcze za życia autora dzięki atrakcyjnej fabule i skrótowej narracji.Odtwarzające w zbeletryzowanej formie fakty historyczne książki te podkreślają rolę silnych osobowości w biegu dziejów i konfliktach politycznych.W latach 1950-1952 zlikwidował kancelarię adwokacką i zakończył karierę prawniczą poświęcając się wyłącznie pisarstwu.Mimo,że nie angażował się w żadną działalność polityczną,jego podpis znalazł się w budzących do dziś kontrowersje okolicznościach wśród nazwisk wielu krakowskich literatów pod zbiorową rezolucją ZLP w sprawie tzw.procesu krakowskiego w r.1953.W następnych latach ukazywały się kolejno:"Zdobycie Kołobrzegu"(1952 r.)"Wawelskie wzgórze"(1953 r.) i "Psie Pole"(1953 r.)w których szczególnie mocno zostały wyakcentowane zmagania z najeźdźcą niemieckim,np.w powieści"Psie pole"znajduje się ekspresyjny opis obrony Głogowa.Ugruntowały one wcześniejszą popularność i również miały bardzo wysokie nakłady.W latach 1955-1967 opublikował kolejne tomy trylogii o Aleksandrze Wielkim:"Olimpias"(1955 r.)"Parmenion"(1967 r.) i "Aleksander"(1967 r.)Cechujące się niemal filmową konstrukcją narracji fabularnej,na której tle pokazane są ożywiane namiętnościami główne postacie,powieści te spotkały się także z dużym zainteresowaniem,nie osiągnęły jednak ogromnego powodzenia cyklu piastowskiego.Autor przedstawił w nich jeszcze wyraźniej niż z innych książkach wizję historii nie jako procesu,lecz dzieła wybitnych jednostek.Podjęcie tematów związanych ze starożytnością i odkryciami archeologicznymi zaowocowało jednocześnie reportażami z podróży do Egiptu pod wspólnym tytułem Wyprawa pod Psametychem,opublikowanymi w tygodniku„Dookoła Świata”w roku 1957.W następnych częściach cyklu piastowskiego powiększał i rozszerzał panoramę panowania Piastów do czasów Władysława Łokietka.Były to powieści:"Wywołańcy"(1958 r.)"Rok tysięczny"(1961 r.wydane razem z opow."Obrona Niemczy"),"Przełom"(1964 r.)"Powrotna droga"(1971 r.)"Przekleństwo"(1973 r.)"Bracia"(1976 r.) i "Bezkrólewie"(1979 r.)Ostatnią książką z tej serii była napisana w 1984 r.powieść"Odnowiciel",dopełniająca chronologicznie tomy opublikowane jeszcze w latach 40.Poza cykl"Powieści piastowskich"wychodziły:"O Zawiszy Czarnym opowieść"(1958 r.)oraz"Warna 1444"(1971 r.)których akcja rozgrywa się w czasach Jagiellonów.W roku 1971 ukazał się także tomik zatytułowany"Myśli",zawierający zbiór aforyzmów.Zajmował się ponadto przekładami z literatury niemieckiej i angielskiej,przetłumaczył m.in."Stulecie detektywów"(1971 r.wraz z W.Kragen)oraz"Stulecie chirurgów"(1977 r.)J.Thorwalda,"Moje życie"I.Duncan(1974 r.) i "Trzecią Rzeszę w krzyżowym ogniu pytań"R.W.M.Kempnera(1975 r.)W roku 1986 ukazały się"Nowele zebrane".Obok wątków historycznych książka zawiera opowiadania,które można podzielić na trzy grupy tematyczne związane z życiem autora:wojska i wojny,sądu oraz myślistwa.Pod koniec życia zajął się również pisaniem wspomnień doprowadzonych do okresu okupacji hitlerowskiej,które jednak nie zostały wydane.Za działalność pisarską otrzymał nagrodę literacką m.Krakowa(1971 r.)oraz nagrodę I stopnia Ministra Kultury i Sztuki w dziedzinie literatury(1973 r.)Dwukrotnie nadano mu Złoty Krzyż Zasługi(1938 i 1956 r.)a w roku 1974 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.Zmarł w roku 1987.Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.Po okresie wyraźnego spadku zainteresowania jego twórczością w latach 90 XX wieku,od roku 2000 zaczęły się pojawiać nowe wydania obejmujące "Powieści piastowskie" i trylogię antyczną,a później także seria audiobooków.Uchwałą Rady Miasta nazwano w roku 2002 jego imieniem jedną z ulic w Krakowie.
Twórczość
Cykl"Powieści piastowskie"
Piastowska seria powieści posiada fabułę,w którą wplecione zostały historyczne daty i miejsca związane z kształtowaniem się polskiej państwowości.Na kartach książek pojawiają się znane z historii Polski autentyczne postacie,których dzieje łączą się z losami postaci fikcyjnych.

• "Dzikowy skarb"(1945 r.powieść historyczna,której akcja dzieje się w początkach panowania Mieszka I)
• "Ojciec i syn"(1946 r.powieść,ukazująca konflikt pokoleń,między Bolesławem a jego ojcem Mieszkiem I)
• "Rok tysięczny"(1961 r.książka opowiada o rządach Chrobrego,jego konflikcie z Odą i wojnach z Niemcami oraz o życiu św.Wojciecha,uzupełniona jest opowiadaniem"Obrona Niemczy",którego akcja rozgrywa się w 1015 roku,z tymi samymi bohaterami)
• "Bracia"(1976 r.opowieść ukazuje rządy Mieszka II Lamberta,który w wyniku spisku braci został wplątany w ogromne kłopoty)
• "Bezkrólewie"(1979 r.po śmierci Mieszka II rządy obejmuje impulsywny i srogi Bolesław,określany w historii Zapomnianym,wspiera go palatyn Michał Awdaniec)
• "Odnowiciel"(1984 r.powieść,opowiadająca o odnowie wyludnionej i zniszczonej Polski przez Kazimierza I Odnowiciela i jego walkach z Masławem)
• "Imiennik Śladem pradziada"(1949 r.opowieść tocząca się wnet po śmierci Kazimierza,opowiadająca o losach woja Domana w czasach Bolesława Szczodrego,łącznie z koronacją króla)
• "Imiennik Miecz i pastorał"(1949 r.kontynuacja poprzedniej części;zaostrza się konflikt między królem Bolesławem a biskupem Stanisławem,który nie wie,że jest marionetką w rękach przebiegłego Sieciecha)
• "Przekleństwo"(1973 r.Mieszko Bolesławowic powraca z wygnania.Możni zmęczeni rządami Sieciecha pragną ustanowić Mieszka księciem)
• "Zdobycie Kołobrzegu"(1952 r.pierwsze lata panowania Bolesława Krzywoustego i jego dwie wyprawy na Pomorze,dalszy ciąg to"Psie Pole")
• "Psie Pole"(1953 r.ciąg dalszy"Zdobycia Kołobrzegu",wojna z cesarzem Henrykiem V,obrona Głogowa i tytułowa bitwa;wszystkie wymienione wyżej powieści tworzą nieprzerwany ciąg omawiający panowanie wszystkich kolejnych polskich władców)
• "Powrotna droga"(1971 r.panowanie Bolesława V Wstydliwego,ponad 100 lat po akcji poprzedniej powieści,najazd Tatarów i wyprawa na Jaćwingów)
• "Wawelskie wzgórze"(1953 r.akcja rozgrywa się kilkadziesiąt lat po akcji poprzedniej powieści,czasy Władysława Łokietka i jego walki o koronę królewską oraz zwalczanie buntu krakowskiego,dalszy ciąg to"Wywołańcy")
• "Wywołańcy"(1958 r.kontynuacja Wawelskiego wzgórza,dalsza część panowania Władysława Łokietka,następna część to Przełom)
• "Przełom"(1964 r.kontynuacja dwóch poprzednich powieści,ostatnie lata panowania Władysława Łokietka aż do bitwy pod Płowcami)

Powieści o czasach Jagiellonów

• "O Zawiszy Czarnym opowieść"(1958 r.)
• "Warna 1444"(1971 r.)

Trylogia o Aleksandrze Wielkim

• "Olimpias"(1955 r.)
• "Parmenion"(1967 r.)
• "Aleksander"(1967 r.)

Nowele

• "Wilczy los","Cmentarz","Są i tacy","Przygody sędziego"(1958 r.w tomie:"W polu i w kniei",autorzy:K.Bunsch,B.Hamera,J.Meissner,E.Paukszta,M.Sadzewicz)
• "Nowele zebrane"(1986 r.)

Opowiadania dla dzieci i młodzieży

• "Żałosne przygody rycerza de Kalw"(1957 r.opowieści oparte na fragmentach książki"Psie Pole")

Zbiór aforyzmów

• "Myśli"(1971 r.)

Przekłady

• Jürgen Thorwald,"Stulecie detektywów"(1971 r.wraz z W.Kragen)
• Isadora Duncan,"Moje życie"(1974 r.)
• Robert M.W.Kempner,"Trzecia Rzesza w krzyżowym ogniu pytań"(1975 r.)
• Jürgen Thorwald,"Stulecie chirurgów"(1977 r.)