środa, 30 marca 2016

Poalej Syjon

Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza"Poalej Syjon"(z hebr.פועלי ציון Robotnicy Syjonu;jid.Jidisze Socjalistisz-Demokratisze Arbeter Partaj"Poalej Cion")żydowska partia socjalistyczno-syjonistyczna działająca w Polsce w latach 1906-1950.
Historia
Początki
Pierwsze koła syjonistów noszących nazwę Poalej Syjon zaczęły powstawać niezależnie od siebie w Rosji już pod koniec XIX wieku,m.in.w latach 1901-1903 powstały takie stowarzyszenia w Odessie,Wilnie,Warszawie i Witebsku.W 1905 roku miał miejsce pierwszy nielegalny zjazd żydowskich syjonistycznych socjalistów w Ciechocinku.Założono wówczas rosyjski Związek Socjalistów Żydowskich.W tym czasie niezależne od siebie organizacje noszące nazwę Poalej Syjon powstawały również w USA,Argentynie,Rumunii i Palestynie.Partia Poalej Syjon została założona w 1906 roku na zjeździe w Połtawie(w ówczesnym zaborze rosyjskim)przez Dow Bera Borochowa.W jej skład wszedł także polski Związek Poalej Syjon,utworzony rok wcześniej.Zachował on wewnątrz organizacji szeroką autonomię.W 1907 roku w Hadze powołano Światową Federację Poalej Syjon.Po kilku latach miała również duże wpływy w miastach zaboru austriackiego.Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku partia została formalnie zalegalizowana.Jednocześnie zaczął się proces zjednoczeniowy poszczególnych organizacji:Poalej Syjon połączyła się z Poalej Syjon Zachodniej Galicji.W 1921 roku natomiast nastąpiło zjednoczenie z organizacją socjalistyczną Poalej Syjon z Galicji Wschodniej.
Rozłam
W 1920 roku podczas zjazdu w Wiedniu doszło do rozłamu;oderwała się radykalna,marksistowska mniejszość tworząc odrębną partię pod nazwą Poalej Syjon Lewica,która nie przystąpiła do Światowej Organizacji Syjonistycznej(jak to było w przypadku Poalej Syjon).W 1933 roku do Poalej Syjon dołączyła partia Hitachdut,dzięki czemu znacznie zwiększono wpływy na terenie kraju.
Poalej Syjon Lewica
Ci działacze Poalej Syjon,którzy na V konferencji Światowego Związku Poalej Syjon w Wiedniu nie opowiedzieli się za zerwaniem kontaktów biura organizacji z III Międzynarodówką,utworzyli Poalej Syjon Lewicę.Grupa ta była szczególnie silna w Polsce,gdzie opowiadała się za zacieśnianiem więzów łączących polskich Żydów o socjalistycznych poglądach ze światowym ruchem robotniczym.Jednocześnie jej członkowie postulowali uspołecznienie środków produkcji,budowę ustroju socjalistycznego,konieczność wsparcia emigracji żydowskiej do Palestyny i stworzenia tam socjalistycznego społeczeństwa.W Polsce tymczasem pragnęli utworzenia autonomicznych instytucji żydowskich,wyłączenia spraw wyznaniowych spod kompetencji gmin i uznania języka jidysz za narodowy język polskich Żydów.Od tej lewicowej grupy w latach 1920-1923 oddzieliła się część bardziej umiarkowanych działaczy,którzy utworzyli Poalej Syjon Prawicę.Pozostali postanowili przyłączyć się do Komunistycznej Partii Polski.Jednak w 1924 roku Poalej Syjon Lewica ponownie oddzieliła się od komunistów.W tym czasie partia zakończyła swe starania o wstąpienie do III Międzynarodówki i przyjęła orientację bardziej syjonistyczną.Od 1937 roku uczestniczyła w Światowych Kongresach Syjonistycznych,a w grudniu tego roku weszła w skład Ligi Pomocy Pracującym w Palestynie.Wcześniej partia przeszła szereg wewnętrznych zawirowań o podłożu ideologicznym.24 października 1931 roku część działaczy oraz członkowie Bundu z Galicji Wschodniej stworzyli Ogólnożydowską Partię Pracy.W tym czasie Poalej Syjon Lewica była doskonale zorganizowana w największych ośrodkach przemysłowych,głównie w Warszawie i Łodzi,gdzie szczególnie dobrze widoczna była jej działalność w strukturach związków zawodowych.Główni przedwojenni działacze Poalej Syjon Lewicy to:Antoni Buchsbaum,Józef Kenner,Icchok Lew,Józef Rosen,Szachno Sagan,Jaakow Zerubawel.
Poalej Syjon Prawica
Ugrupowanie to propagowało umiarkowane poglądy socjalistyczne.W 1920 roku część delegatów,głównie z USA,Palestyny i Wielkiej Brytanii,opowiedziała się przeciwko wstąpieniu partii do III Międzynarodówki.W 1922 roku powołano Poalej Syjon Prawicę jako osobną partię.Początkowo w Polsce cieszyła się ona ograniczonym poparciem,co wpłynęło na podjęcie decyzji o połączeniu z Ceirej Syjon(1923 rok),Dror(październik 1925 r.)Syjonistami Socjalistami(1926 rok).Te tendencje unifikacyjne doprowadziły ostatecznie do połączenia Centralnych Komitetów Światowej Organizacji Hitachdut i Poalej Syjon Prawicy.Konsekwencją tego było powstanie w 1933 roku Zjednoczonej Partii Syjonistyczno-Socjalistycznej"Hitachdut Poalej Syjon".Jednocześnie zachowano odrębność organizacji partyjnych na terenach byłej Kongresówki.Poalej Syjon Prawica należała do Światowej Organizacji Syjonistycznej i Ligi Pomocy Pracującym w Palestynie.
Główne założenia programowe w okresie międzywojennym:

  • autonomia kulturalna i narodowa świeckiej gminy żydowskiej
  • uznawanie przewagi języka hebrajskiego w Palestynie,a w Polsce jidysz
  • opozycyjny stosunek do rządów sanacyjnych w Polsce,choć partia skupiała się przede wszystkim na działalności pośród swojego żydowskiego elektoratu,a w mniejszym stopniu decydowała się na udział w bieżącym życiu politycznym II RP

II wojna światowa
Podczas II wojny światowej Poalej Syjon działała w getcie warszawskim w ramach Bloku Antyfaszystowskiego.Uczestniczono w tajnym życiu politycznym i ruchu oporu w innych gettach.Najbardziej aktywne były organizacje młodzieżowe,które organizowały opór cywilny i następnie zbrojny.Po zakończeniu wojny partia działała w ramach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce,prowadząc pracę nad odbudową żydowskiego życia w Polsce,wspierając emigrację do Palestyny,a także zakładając kibuce.
Ponowne zjednoczenie
W 1947 roku Poalej Syjon Prawica i Poalej Syjon Lewica połączyły się,tworząc Zjednoczoną Poalej Syjon.Powstała wówczas najsilniejsza partia żydowska działająca w Polsce(posiadała ponad 20 tysięcy członków).Oddziały partii działały w ponad 60 miastach,utrzymywały 45 świetlic,25 kuchni ludowych oraz 12 klubów sportowych.Partia posiadała ponad 20 spółdzielni produkcyjnych i kibuców.Została rozwiązana 2 lutego 1950 roku przez władze komunistyczne.Jednym z wielu powodów była emigracja większości członków do Izraela.
Program
Poalej Syjon reprezentowała idee syjonistyczne i socjalistyczne.Głównym celem była budowa socjalistycznego i bezklasowego państwa żydowskiego w Palestynie oraz wprowadzenie autonomii kulturalnej i narodowej w krajach Europy Środkowo-Wschodniej,gdzie zamieszkiwała największa diaspora żydowska.W Polsce Poalej Syjon walczył z dyskryminacją Żydów,o poprawę ich sytuacji materialnej i prawa pracownicze.Prowadzono liczne szkolenia dla przyszłych osadników w Palestynie,a także wspierano świecką kulturę tworzoną w języku jidysz.Żądania autonomii nie zostały nigdy spełnione.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz