czwartek, 21 listopada 2013

Szymon Szymonowic

Herbu Kościesza,inna forma nazwiska:Simon Simonides Bendoński,(ur.24 października 1558 we Lwowie,zm.5 maja 1629 w Czernięcinie pod Zamościem)polski humanista i poeta okresu renesansu,pochodzenia ormiańskiego.Stworzył polską nazwę gatunku sielanka.
Życiorys
Był synem Szymona z Brzezin(Mazowsze),który był:mistrzem nauk wyzwolonych i filozofii,rektorem szkoły katedralnej,rajcą lwowskim,trudniącym się krawiectwem i handlem,oraz Katarzyny ze Śmieszków Gajzlerowej.W latach 1570-1575 uczęszczał do lwowskiej szkoły katedralnej.Następnie od roku 1575 studiował w Akademii Krakowskiej na wydziale sztuk wyzwolonych,gdzie był uczniem:Jakuba Górskiego,Stanisława Sokołowskiego i Marcina z Ujazdowa.W roku 1577 otrzymał stopień bakałarza artium.Studia kontynuował we Francji i Belgii,prawdopodobnie dopiero zimą 1580/1581.Do Polski wrócił przed rokiem 1583 i osiadł we Lwowie,zajmując się tam pracą pedagogiczną.W tym czasie przyjaźnił się z:Janem Ursynem Niedźwieckim i Tomaszem Dreznerem.Od roku 1586(lub w 1587)związany był z Janem Zamoyskim(sławił go w swych wierszach),z którym współorganizował w latach 1593-1605 Akademię Zamojską(jej otwarcie nastąpiło w roku 1595).Dzięki niemu uzyskał na sejmie roku 1590 tytuł szlachecki,herb Kościesza z odmianą i przybrał przydomek Bendoński.W tym samym roku 1590 otrzymał nominację na poetę Sacrae Maiestatis Regiae,a papież Klemens VIII przysłał mu podobno wieniec poetycki w zamian za dedykowany mu poemat Joel propheta z roku 1593.Równocześnie(1595)dzięki staraniom poety powstała w Zamościu wzorowa drukarnia przy Akademii Zamojskiej.W roku 1599 opuścił Lwów i przeniósł się do Zamościa.W roku 1598 otrzymał od kanclerza w dzierżawę kilka wiosek,m.in.Czernięcin w powiecie krasnostawskim,gdzie często przebywał.Jednocześnie zajęty był zarządzaniem Akademią Zamojską.Dzięki samokształceniu zdobył wiedzę medyczną i leczył nawet syna hetmana,Tomasza,którego wychowaniem zajmował się w latach 1601-1614.Uwolniwszy się od zajęć pedagogicznych osiadł na stałe w ulubionym Czernięcinie i oddał się intensywnie działalności literackiej.Korespondował z zagranicznymi filologami:Izaakiem Casaubonem,Justusem Lipsiusem,Caseliusem i Tomaszem Segethem.Zmarł 5 maja roku 1629 w Czernięcinie a pochowany został w Zamościu.Jego bogata biblioteka przeszła na własność Akademii Zamojskiej.Rok jego śmierci zamyka epokę polskiego renesansu.
Twórczość
Za najważniejsze dzieło Szymonowica uznaje się Sielanki wydane w 1614 roku w Zamościu.W 20 utworach tam zamieszczonych widoczne są odwołania do Teokryta,twórcy sielanki jako gatunku literackiego oraz do Wergiliusza i Jana Kochanowskiego.Szymonowic opublikował także 2 dramaty po łacinie:Castus Joseph(1587),Pentesilea(1618).
Ważniejsze utwory
  • Wierszyk łaciński na B.Paprockiego Gniazdo cnoty,(Kraków 1578);przedr.K.Heck"Szymon Szymonowicz",cz.2,dod.Rozprawy AU Wydział Filologiczny,t.37(1903) i odb.
  • Divus Stanislaus,powst.w 1582(opinia K.Hecka)lub 1583(opinia R.Pilata),w latach 1575-1577,według T.Sinki,Estreichera i B.Nadolskiego w 1577;ogł.S.Grochowski Encomia divi Stanislai a duobus doctissimis viris conscripta,Kraków 1604;autograf: Biblioteka Jagiellońska,rękopis nr 2363,(poemat łaciński w 84 oktawach)
  • Naenia funebris ad Stanislaum Socolovium...de morte Jacobi Gorscii,Kraków 1586,drukarnia A.Piotrkowczyk;przedr.S.Sokołowski Opera...t.1,Kraków 1591
  • Castus Joseph(dramat),Kraków 1587,drukarnia Łazarzowa;przekł.polski pt.Castus Jozeph przekładania Stanisława Gosławskiego,Kraków 1597;przedr.R.Zawiliński,Kraków 1889,BPP nr 5
  • Flagellum livoris.Continens omnia fere metrorum genera,quibus usus est Horatius,Kraków 1588,drukarnia Łazarzowa;przekł.polski:Siedem ód przeł.K.Zubowski:Zebrane wiersze,t.2,Warszawa 1786,(utwór wyd.anonimowo,poświęcony J.Zamoyskiemu;napisany po zwycięstwie pod Byczyną;składa się z 19 ód)
  • Aelinopaean(Lwów 1589,drukarnia M.Garwolczyk);przekł.polski:W.Strzałkowski Życie Szkoły,(Warszawa)1936 i odb.także wyd.Londyn 1962
  • Epithalamium Serenissimi Sigismundi III,Poloniarum regis,et Annae,Caroli archiducis Austriae f[iliae],Lwów 1592,drukarnia M.Garwolczyk
  • Repotia Zamosciana,Lwów 1592,drukarnia M.Garwolczyk;z rękopisu Ossolineum ogł.A.Bielowski"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.(wiersz na ślub Jana Zamoyskiego z Barbarą Tarnowską)
  • Imagines diaetae Zamoscianae,powst.1592,wyd.Zamość 1604,drukarnia M.Łęski;przedr.W.Hahn"Wybór poematów łacińskich",Sprawozdania Gimnazjalne,Kołomyja 1899 i odb.przekł.polski(fragm.)W.Syrokomla"Obrazy na sali w Zamościu",Athenaeum 1847
  • Joel propheta(poemat),Kraków 1593,drukarnia Łazarzowa;przekł.polski:J.Minasowicz pt.Joel prorok starozakonny.Do Klemensa VIII papieża.Z łac.wierszem polskim nierytmowym przełożony,Warszawa 1772
  • Ślub...na feście Jego Mości Adama Hieronima Sieniawskiego,Lwów 1593,drukarnia M.Bernarth;umieszczony następnie z nieznaczną zmianą wśród Sielanek jako sielanka 11.
  • Philaenarae...ad Adamum Hieronymum Sieniavium,Zamość 1600;pt.Philaenon arae...Zamość 1600(2 odbicia ze zmienionym tytułem);wyd.następne:przedr.J.S.Bandtkie Miscelanea cracoviensia nova,fasc.1,Kraków 1829,s.22-31;z egz.niekompletnego Ossolineum(bez dwóch kart środkowych:3 i 4),wyd.A.Bielowski Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.K.Heck:"Szymon Szymonowicz",cz.2,dod.,Rozprawy AU Wydział Filologiczny,t.37(1903) i odb.(dramat polityczny zachęcający do obrony Wołoszczyzny)
  • Hercules nprodiceus,Zamość 1602,drukarnia M.Łęski;przekł.polski(fragm.):W.Syrokomla Dzieje literatury w Polsce,t.3,wyd.2,Warszawa 1875,s.48 nn.
  • Trophaeum Stanislai Zolkevii Scythis caesis, fugatis,Zamość 1606,drukarnia M.Łęski;przedr.(wraz z odą do Tomasza Zamoyskiego),W.Hahn"Zapomniane utwory łacińskie S.Szymonowicza",Przewodnik Naukowy i Literacki 1902 i odb.
  • Lutnia rokoszańska,powst.październik 1607,wyd.A.Bielowski"Poeci polscy XVII wieku",Biblioteka Ossolineum,t.4(1863);przedr.S.Węclewski,w wyd."Sielanki wybrane i Lutnia rokoszańska",Warszawa 1921,Biblioteka Klasyków Polskich Wendego;wyd.krytyczne na podst.kilku rękopisów pod pierwotnym tytułem:"Rytm po pogromieniu na teraźniejsze rozruchy",J.Czubek Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego,t.1,Kraków 1916,s.315-322
  • Halcyonia Poloniae Sacrae Regiae Majestatis et amplissimis Regni Poloniae Magnique Ducatus Lithuaniae ordinibus Franciscus Hilchen inscripsit et publice recitavit,Zamość 1608,przedr.W.Hahn"Zapomniane utwory łacińskie S.Szymonowicza",Przewodnik Naukowy i Literacki 1902 i odb.(wyd.anonimowo;zgodnie ze świadectwem J.Brożka autorem jest Szymonowic)
  • Do Wacława Zamoyskiego,brak miejsca wydania(1610),przedr.A.Bielowski:"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.podobizna druku wyd.Lwów 1932
  • Manes Barbarae de Tarnów ad Thomam de Zamoscio,filium unicum,Zamość(po roku 1610),drukarnia Akademii,przedr.A.Bielowski:"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.
  • Elegia(łacina),Zamość 1613,drukarnia M.Łęski,przedr.A.Bielowski:"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.
  • Sielanki,Zamość 1614,drukarnia M.Łęski;wyd.następne:Zamość 1614(pomimo tej daty jest to zapewne wyd.nieco późniejsze);Zamość 1626(2 edycje);pt.Sielanki teraz znowu przedrukowane z pierwszego exemplarza z przyczynieniem Nagrobków zielonych inszego autora(!),Kraków 1663;także Kraków 1686;...Po czwarte znowu drukowane w Drukarni Mitzlerowskiej;w zbiorze Sielanki polskie z różnych autorów zebrane,Warszawa 1769,s.1-102;także Warszawa 1778;1805;wyd.J.N.Bobrowicz,Lipsk 1837,Biblioteka Kieszonkowa Klasyków Polskich,t.38;Przemyśl 1857,Biblioteka Polska,zeszyt 114;wyd.krytyczne:S.Węclewski;J.Łoś;J.Pelc"Sielanki i pozostałe wiersze polskie",Wrocław 1964,Biblioteka Narodowa,seria I,nr 182
    • wybory sielanek wyd.Sielanki wybrane i Lutnia rokoszańska,Warszawa 1921;A.Brückner"Sielanka polska XVII w.",Kraków 1922,Biblioteka Narodowa,seria I,nr 48;W.Taszycki Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII wieku,Lwów 1928;także wyd.2 Warszawa 1955(tylko Kołacze);2 nagrobki przedr.J.Tuwim Cztery wieki fraszki polskiej,Warszawa 1937;także wyd.2 Warszawa 1957;"Żeńcy",wyd.S.Papée,Kraków(1945);także wyd.2 Kraków 1946;"Żeńcy",wyd.S.Seweryn,Warszawa 1947,Biblioteka Powszechna;"Żeńcy",wyd.F.M.Warszawa 1947;J.Kreczmar,J.Saloni Drogi i rozdroża,cz.1:Z dziejów literatury i kultury staropolskiej.Wypisy,t.2,Warszawa 1948;"Żeńcy i inne sielanki wybrane",wyd.S.Łempicki,Kraków 1948,Biblioteka Arcydzieł Poezji i Prozy nr 46;także wyd.3,Kraków 1950;K.Budzyk,H.Budzykowa"Dwa nurty literatury mieszczańskiej XVII w.w Polsce",Warszawa 1951,Biblioteka Pisarzy Polskich i Obcych nr 62;"Żeńcy",wyd.Z.Libera,Warszawa 1953;"Sielanka grecka.Teokryt i mniejsi bukolicy,oprac.J.Łanowski,Wrocław 1953,Biblioteka Narodowa,seria II,nr 80 dod.K.Budzyk,H.Budzykowa,J.Lewański Literatura mieszczańska w Polsce od końca XVI do końca XVII wieku,t.1,Warszawa 1954;M.Hernasowa"Polska literatura mieszczańska XVII wieku.Wybór tekstów,Wrocław 1956,Nasza Biblioteka,S.Reczek pt."Sielanki",Wrocław 1957,Nasza Biblioteka;J.Sokołowska"Poeci renesansu.Antologia",Warszawa 1959,Biblioteka Poezji i Prozy
    • przekł.czeski:F.W.Čelakovski w zbiorze:Všeslovanské počatečni čteni,Praga 1850
    • przekł.włoski:E.Damiani pt."Le focacce.(Kołacze).Idillio di Szymon Simonides",Polonia Italia 1937,nr 8/9
  • Nagrobki zbieranej drużyny(34 epigramaty),ogł.w pierwszym(1614) i następnych wyd.Sielanek;w wyd.1629 dodano jeszcze Nagrobki zielonej drużyny;przedr.S.Węclewski Sielanki i kilka innych pism polskich,Chełmno 1864
  • Elegia na pogrzeb Wielmożnej Panny,Jej Mości Panny Zofiej Sieniawskiej,podczaszanki koronnej,Zamość 1617,drukarnia K.Wolbramczyk;przedr.K.Heck"Szymon Szymonowicz",cz.2,dod.Rozprawy AU Wydział Filologiczny,t.37(1903) i odb.
  • Pentesilea,Zamość 1618,drukarnia K.Wolbramczyk;przekł.polski:K.Zubkowski,Warszawa 1778;przed.pt.Helikonki,t.1,Lublin 1789,(dramat łaciński)
  • Hymny o męce Pańskiej(7),powst.1619,wyd.A.Bielowski"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.
Ponadto pisał:epigramaty,epitalamia,epitafia,wiersze dedykacyjne,ody(wiele z nich do rodziny Zamoyskich),wiersze religijne.Ogłaszali je:A.Bielowski"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.K.Heck"Szymon Szymonowicz",cz.2,dod.Rozprawy AU Wydział Filologiczny,t.37(1903) i odb.W.Hahn"Zapomniane utwory łacińskie S.Szymonowicza",Przewodnik Naukowy i Literacki 1902 i odb.J.Pelc"Sielanki i pozostałe wiersze polskie",Wrocław 1964,Biblioteka Narodowa,seria I,nr 182.K.Heck w swej monografii Szymon Szymonowicz podaje streszczenie w języku polskim wielu drobnych utworów.
Przekłady
  • Salomon:Stateczna niewiasta.Przypowieści(przekł.13-zgłoskowcem,fragmenty z rozdz.31);wyd.w dziełku S.Sokołowskiego Epithalamion sive benedictiones nuptiales ad Serenissimum Sigismundum III,Kraków 1592;przedr.S.Węclewski
  • Pseudo-Herennius:(Enarratio in metaphysica Simone Simonida interpreta),Zamość 1604,(brak karty tytułowej;praca nieukończona;jest to komentarz do Metafizyki Arystotelesa;Szymonowic przełożył tekst grecki na łacinę(por.Prace edytorskie)
  • Hymn o sądzie ostatecznym(Dies irae),powst.1614,wyd.A.Bielowski"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.J.Pelc"Sielanki i pozostałe wiersze polskie",Wrocław 1964,Biblioteka Narodowa,seria I,nr 182.
Prace edytorskie
  • S.Epiphanii episcopi Cypri oratio in sepulturam corporis Domini,nunc primum in lucem edita ex bibliotheca Simonis Simonidae,Zamość 1604,drukarnia M.Łęski,(wyd.synoptyczne:tekst grecki i łaciński w przekł.S.Fenickiego)
  • Pseudo-Herennius:(Enarratio in metaphysica Simone Simonida interpreta),Zamość 1604,(brak karty tytułowej;praca nieukończona;jest to komentarz do Metafizyki Arystotelesa;Szymonowic przełożył tekst grecki na łacinę),wyd.synoptyczne w jęz.greckim i łacińskim.
Wydania zbiorowe
  • Poematia aurea,Lejda 1619,(zawiera utwory łacińskie)
  • Poetarum elegiographorum...nobili iuventuti Polonae propositi in exemplum;ze wstępem Crasauri Philomusi(nuncjusza apostolskiego A.M.Duriniego),Warszawa 1771,(zawiera utwory łacińskie)
  • Sielanki i kilka innych pism polskich,wyd.S.Węclewski,Chełmno 1864
  • Sielanki(1614) i inne wiersze polskie,wyd.J.Łoś,Kraków 1914,BPP nr 68;także wyd.2 Kraków 1921.
Listy i materiały
  • Korespondencja z lat 1586-1629(m.in.listy do i od:J.Dousy,S.Grochowskiego,D.Hilchena,A.Piotrkowczyka,S.Reszki,T.Segetha,M.Sobieskiego,S.Sokołowskiego,H.Ungera,Jana i Tomasza Zamoyskich),wyd.A.Bielowski"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.
  • List do J.Zamoyskiego,dat.we Lwowie 13 grudnia 1593,ogł.J.Ptaśnik"Cracovia impressorum XV et XVI saeculorum",Lwów 1922,Monumenta Poloniae Typographica XV et XVI saeculorum nr 778
  • 5 listów do J.Zamoyskiego z lat 1593-1602,ogł.W.A.Maciejowski Piśmiennictwo polskie,t.3 Dod.Warszawa 1852;ponownie S.Węclewski
  • 3 listy do Jana Dousy z lat:1600,1601,1604 i 2 listy do Izaaka Casaubona z roku 1607,ogł.J.Kallenbach"Les Humanistes polonais",Index lectionum Universitatis Friburgensis per menses hiemales a.1891/1892 i odb.Fryburg 1891
  • List do Jana Ursyna z lat 1601-1602,ogł.K.Heck"Szymon Szymonowicz",cz.2 Dod.Rozprawy AU Wydział Filologiczny,t.37(1903) i odb.por.K.Heck"Korespondencja Andrzeja Piotrkowczyka z Szymonowiczem",Pamiętniki Literackie,rocznik 1(1902)
  • 2 listy do Walentego Fontany,z lat:1601-1604,około 1613;z rękopisu Biblioteki Kórnickiej,sygn.245,ogł.S.Bodniak"Dwa listy Szymonowicza",Pamiętniki Literackie,rocznik 28(1931)
  • 7 listów z lat 1602-1615 do:S.Knuta,M.Stephanidesa,T.Napiórkowskiego,S.Wioteskiego,T.Zamoyskiego,B.Kazanowskiego i P.Oleśnickiego,ogł.J.Przyborowski"Kilka nieznanych listów S.Szymonowicza",Biblioteka Warszawska 1895,t.2
  • List do Justusa Lipsiusa z roku 1604,ogł.W.Hahn"Nieznany wiersz S.Szymonowicza",Pamiętniki Literackie,rocznik 1(1902)
  • Listy do S.Grochowskiego z roku 1605,ogł.S.Węclewski
  • List do Henryka Ungera z roku 1614,ogł.W.A.Maciejowski Piśmiennictwo polskie,t.3 Dod.Warszawa 1852;ponownie T.Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego,t.2,Warszawa 1904;podobizna:P.Chmielowski Historia literatury polskiej,t.1;wyd.2,S.Kossowski,Lwów(1914),s.293
  • List do rady miasta Lwowa z roku 1628,ogł.K.Heck"Listy S.Szymonowicza...",Przewodnik Naukowy i Literacki 1884,s.72-74
  • List do nieznanego z nazwiska adresata,prawdopodobnie Szymona Birkowskiego,brak daty,ogł.W.A.Maciejowski Piśmiennictwo polskie,t.3 Dod.Warszawa 1852
  • Od J.Zamoyskiego,dat.w Ożochowcach 13 kwietnia 1588,wyd.K.Lepszy Archiwum Jana Zamoyskiego,t.4,Kraków 1948
  • Dokumenty dot.spraw majątkowych,przywileje królewskie z lat 1590-1629;wyd.A.Bielowski"Szymon Szymonowicz",Pamiętniki AU,t.2(1875) i odb.
Utwory o autorstwie niepewnym
  • Dicta seu consilia de bello contra Turcam,Kolonia 1538,(autorstwo przyznali:L.Przyłęcki i K.Heck;zaprzeczyli:A.Brückner i Estreicher)
  • In universum Aristotelis philosophiam commentarius,rękopis,(autorstwo przypisują:J.A.Jabłonowski i W.Hahn;przeczy K.Heck).

Mikołaj Oleśnicki

(ur.30 lipca 1558,zm.13 grudnia 1629)marszałek Trybunału Koronnego w 1604 roku,polski szlachcic herbu Dębno.Syn Jana Oleśnickiego,bratanek Mikołaja Oleśnickiego i Zofii z Szafrańców.Nie wiadomo o żadnych urzędach pełnionych przez jego ojca,wygląda więc na to,że karierę zawdzięczał sobie.Wychowany jako kalwinista,w 1598 przeszedł na katolicyzm,co mu znacznie ułatwiło karierę.Od 1598 był kasztelanem małogoskim.W 1606 roku,jako drugi wielki poseł obok Aleksandra Korwina Gosiewskiego,odprowadził Marynę Mniszchównę do Moskwy,gdzie prowadził pertraktacje dotyczące przymierza Rzeczypospolitej z Dymitrem Samozwańcem.W 1613 roku został kasztelanem radomskim,poza tym był starostą opoczyńskim.Nominację na wojewodę lubelskiego zyskał w 1619 i pełnił ten urząd do śmierci.Żenił się czterokrotnie:kolejno z Krystyną Palęcką,Małgorzatą Tarło,Zofią Lubomirską i Zofią Tarło.Wzniósł kościół w Lipsku,które od Oleśnickich zakupili Denhoffowie.Jednak wyjednał przedtem dla grodu tego prawa miejskie.Podjął również starania o budowę kościoła w Tarłowie.Pochowany w ufundowanej przez siebie w 1620 rodzinnej kaplicy Oleśnickich na Świętym Krzyżu.
Ciekawostki
  • Jego pradziad od strony matki,Mikołaj"Lubelczyk"Kurozwęcki również był wojewodą lubelskim.

Albrecht Radziwiłł

Herbu Trąby(ur.8 marca 1558 w Wilnie,zm.13 czerwca 1592 w Krakowie),syn Mikołaja Radziwiłła Czarnego i Elżbiety Szydłowieckiej,brat:Stanisława,Jerzego i Mikołaja Krzysztofa zwanego Sierotką.Ożenił się z Anną Kettlerówną.Książę,ordynat na Ołyce i Nieświeżu,pierwszy ordynat klecki od 1586,marszałek nadworny litewski od 1579,od 1586 marszałek wielki litewski.Był także starostą łuckim.

Paweł Albert

(ur.1557 w Radolfzell am Bodensee,zm.6 maja 1600 w Nysie)biskup elekt wrocławski w latach 1599-1600.Jego rodzicami byli Georg Albert i Anna Etschenreutin.W 1575 r.rozpoczął studia w Collegium Germanicum w Rzymie.W 1582 r.przeniósł się na uniwersytet w Bolonii,gdzie uzyskał doktorat z teologii.W 1580 r.na podstawie prowizji papieskiej wszedł do kapituły wrocławskiej.Ponadto był także kanonikiem kapituły św.Krzyża,protonotariuszem apostolskim i radcą biskupim.W 1591 r.został starostą księstwa nyskiego.Po śmierci biskupa Andreasa Jerina był cesarskim kandydatem na jego następcę.Kapituła wybrała jednak Bonawenturę Hahna.W tej sytuacji Paweł Albert rozwinął ofensywę dyplomatyczną w Wiedniu.Cesarz Rudolf II wpłynął na papieża Klemensa VIII,który 19 lutego 1599 r.skłonił Hahna do rezygnacji,a kapitule polecił wybrać Pawła Alberta.Wybór nastąpił 5 maja 1599 r.a papież zatwierdził go 17 września 1599 r.Święcenia biskupie opóźniały się z powodu choroby konsekratora kardynała Franciszka Dietrichsteina z Ołomuńca.Paul Albert zmarł nie doczekawszy konsekracji i został pochowany w kaplicy św.Piotra i Pawła w kościele św.Jakuba w Nysie.

Jan Bobola

Z Piasków herbu Leliwa(1557-1604)poeta,polski szlachcic i rycerz,cześnik sandomierski,dziedzic Strachociny,Zmiennicy dóbr koło Sanoka.
Pochodzenie Jana Boboli
Ojciec;Hieronim Bobola(1521-1561)dowódca zamku w Niedzicy,dzielny obrońca przed natarciem wojsk Jana Zapoli,dziedzic Strachociny,Zmiennicy dóbr koło Sanoka.Jego matką jego Katarzyna Bobola.
Kariera Jana Boboli
Jan uczestniczył w protestach ziemian przemyskich,(8 maja 1587 r.w Wiszni i 21 stycznia 1597 r.w Przemyślu)Kształcił się w Jezuickiej Akademii w Wilnie w latach 1592—1594 i należał do Kongregacji Mariańskiej(akademickiej).Po ukończeniu studiów w Akademii,osiadł przy rodzicach.Uzyskał godność cześnika sandomierskiego.
Majątek Jana Boboli
Po Hieronimie Strachocinę odziedziczył Jan w 1582 r.w dożywocie.Otrzymał w dzierżawę wieś królewską Krościenko Wyżne i Krościenko Niżne z folwarkami.Zmarł w 1604 r.
Potomkowie Jana Boboli
Z żoną Zofią Mleczko(córką Jakuba Mleczki pozostawił syna Jana Bobolę,który kształcił się w Wilnie(1592-1594) i Remigiana Bobolę(zm.1617),osiadłego koło Sanoka,uczestnika 1 maja 1617 pospolitego ruszenia ziemian sanockich.
Utwory Jana Boboli
Był poetą,świadczą o tym,opracowane przez niego wiersze okolicznościowe;
  • Na prymicję alumna seminarium papieskiego w Wilnie,Franciszka Sucholewskiego
  • Na zgon ks.Alberta Radziwiłła oraz
  • Z powodu ślubu starosty żmudzkiego,Jerzego Chodkiewicza.
W latach 1592—1596,gdy studiował w Akademii teologię,jezuita Wojciech Rościszewski,(z Borkowa w woj.płockim),nawiązał z Janem przyjaźń i pod jego imieniem,wydał swe dzieło polemiczne,przeciw Andrzejowi Wolanowi.

środa, 20 listopada 2013

Adam Chreptowicz

Adam Iwanowicz Chreptowicz herbu Odrowąż(20 grudnia 1557–1628)podkomorzy nowogródzki.Adam Iwanowicz Chreptowicz urodził się 20 grudnia 1557 r.w Siennie.Był synem Iwana i Magdaleny Skuminówny.Nie piastował wysokich godności i urzędów.Na większości dokumentów podpisywał się jako podkomorzy nowogródzki,którym był już w 1590 roku.Urząd ten był zatem wysokim urzędem,ale w kategoriach powiatu.Dawał natomiast wgląd w interesy gospodarcze prowadzone w jego granicach.Z niewiadomych przyczyn zrezygnował z tego urzędu w 1600 roku.Zaszczytną funkcję otrzymał Chreptowicz w 1620 r.kiedy występował jako marszałek trybunalski.Mając poważanie i ciesząc się wzorową opinią,często posłował na sejmy.
Dobra
W wyniku działu z bratem Iwanem w 1583 r.Adam stał się posiadaczem Sienna i Kupiska.Wkrótce jednak po śmierci brata,otrzymał należące do niego dobra:część Szczors,Lipsk i Puszczę Krasnybór.Duże dobra wniosła mu w 1584 r.druga żona.Były to:Wiszniew z folwarkami,Dzitwa,Wołyma,Kimele,Ponary a dwadzieścia i pól osm tysiąca złotych polskich(27500 zł).W związku z powyższymi faktami po 1585 r.Adam Chreptowicz rozpoczął na dużą skalę inwestycje gospodarcze w całym swoim dziedzictwie.Działalność rozpoczął poprzez akcję kolonizacyjną na terenie majątku lipskiego i puszczy krasnoborskiej,która polegała na karczowaniu lasu,pomierze włócznej oraz osadzaniu nowych wsi i miasteczek.W 1593 r.Adam Chreptowicz i jego żona,wydali przywilej mieszczanom lipskim.Przywilej stwierdzał,że Chreptowiczowie rozmierzyli miasto w imieniu naszym Lipsku na uroczysku w Żabiciach.Wszyscy,którzy chcieliby się budować i zamieszkać w nowym mieście,otrzymywali 12 lat wolnizny,wolność handlu i wyszynku.Do miasta Chreptowiczowie przydali grunty i sianożęcie na Wołkuszy i Biebrzy,staw z gotową groblą u Lipowego Mostu,na którym mieszczanie mieli wybudować młyny na swój pożytek,oraz wygon od tego miasta obapoł pod sioło Suchosile,aż do granice naszej oraz na rzece Niedźwiedzicy.Miasto otrzymało również tygodniowy jarmark na niedzielę św.Trójcy oraz targi w każdą sobotę.Właściciele pozwolili wybudować kościół katolicki,na który przeznaczali plac śród rynku.Dziedzic przystąpił też do karczunku i kolonizacji Puszczy Krasnybór.Działalność ta spotkała się ze sprzeciwem Piotra Wiesiołowskiego,leśniczego perstuńskiego.Jeszcze w 1590 r.król Zygmunt III Waza specjalnym przywilejem potwierdził Chreptowiczowi posiadanie puszczy wraz z ograniczeniem.Jednak Piotr Wiesiołowski oskarżył Adama Chreptowicza o przekroczenie nadania.Król powołał specjalną komisję,która w 1599 r.szczegółowo badała granice.Komisarze sporządzili obszerny akt opisujący w sposób bardzo szczegółowy nadaną Chreptowiczom puszczę.Komisarze uznali wszystkie przywileje i prawa Adama Chreptowicza do Krasnegoboru za słuszne,co potwierdzili podpisami i pieczęciami.Sprowadzając do majątku nowych osadników,Adam Chreptowicz dokonał na tym terenie fundacji sakralnych i zorganizował strukturę kościelną.Wydaje się,że pierwszą placówką obsługującą osadników,przybywających zapewne z innych dóbr Chreptowiczów,była parafia obrządku wschodniego,podlegająca władzy duchownej metropolitalnej.Nie do końca pewna jest data jej utworzenia.W akcie z 27 sierpnia 1598 r.uposażającym plebana krasnoborskiego w grunta wsi Osinki czytamy:która wioska acz ma w sobie włók 10 wymierzonych,jednak 2 włóki na popa greckiego nabożeństwa,w tejże wiosce mieszkającego są oddzielone.Jak wynika z powyższego,parafię grecką w Krasnymborze utworzono wcześniej niż katolicką,a więc przed 27 sierpnia 1598 r.Najczęściej przyjmowaną datą jej powstania jest 1513 r.Datacja ta jest jednak mało przekonująca,ze względu na późniejszą kolonizację tego obszaru,który,jak się wydaje,do czasów Adama Chreptowicza porastała gęsta puszcza.Drugą strukturą kościelną,która zawdzięczała swe powstanie działalności kolonizacyjnej Adama była parafia katolicka.Adam Chreptowicz wraz z żoną Anną,fundując 27 sierpnia 1598 r.parafię katolicką,w wystawionym przywileju szczegółowo opisał jej uposażenie.Fundusz ustanawiał trzy jarmarki:na dzień Zwiastowania Panny Marii(25 III),na dzień Nawrócenia Świętego Pawła(25 I) i w dniu Świętego Bartłomieja(24 VIII),których trzech jarmarków wszystkie pożytki i dochody temu pomienionemu kościołowi i plebanowi jego wiecznie oddajemy.Dokument ten opisując pierwsze wsie powstałe na nowo kolonizowanym obszarze,podawał liczbę włók każdego sioła,co świadczyło o przeprowadzonej już w tym czasie pomiarze.Oprócz parafii prawosławnej,obsługiwanej przez uposażonego w 2 włóki popa oraz parafii katolickiej,którą administrował pleban krasnoborski,Adam Chreptowicz wybudował na przełomie XVI i XVII wieku(dokładna datacja nie jest znana)cerkiew i klasztor,gdzie osadził mnichów obrządku wschodniego.Kiedy przybyli tu mnisi i czy byli to jeszcze prawosławni(przed 1596 r.)czy już unici,również nie da się precyzyjnie określić.Więcej danych wskazuje na unitów.W 1627 r.Adam Chreptowicz dał zamianę funduszu bazylianom krasnoborskim,ponieważ w wyniku morowego powietrza,które nawiedziło dobra krasnoborskie wszyscy poddani monasterscy wymarli.W związku z tym Adam nadał nową fundację w Nowogródku,dokąd wyszli zakonnicy.Lecz aby cerkiew krasnoborska nie pozostawała bez uposażenia,ufundował przy niej 3 włóki ziemi.Oddzielnie ufundował w miasteczku Osinkach(Sztabin)cerkiew,przy której nadał dom na mieszkanie parochowi.W tym samym roku z powodu zarazy nastąpiła zamiana uposażenia plebana katolickiego.W Spisie dokumentów kościoła krasnoborskiego pod datą 5 lutego 1627 r.czytamy:Fundusz albo zamiana wsi Krzywej na wieś Lebiedziony,w której włók osiadłych 8,z poddanymi 24,oraz za korcowszczyznę,nadaje w końcu tej wsi folwark(...)In autentico na pergaminie z podpisem tegoż Adama Chreptowicza,Albrychta Chreptowicza i Michała Chreptowicza z 3 wiszącymi pieczęciami na sznurach jedwabnych.Adam Chreptowicz próbował też zająć i skolonizować puszczę nad Serwami,o co prowadził spór z Piotrem Wiesiołowskim leśniczym grodzieńskim.Sprawa zakończyła się dekretem królewskim z 1608 r.który przyznawał mu tylko wchody.Ale nie tylko majątki grodzieńskie był przedmiotem działalności Adama Chreptowicza.Gospodarzył on w dobrach nowogródzkich i posagowych oszmiańskich.Z 1585 r.pochodził List jmp.Ostafieja Wołłowicza kanclerza WKL,starosty brzeskiego i kobryńskiego,zamiany gruntów przyległych ze mną Adamem Chreptowiczem i małżonką moją,zeznany przed sądem ziemskim oszmiańskim.W 1599 r.Adam Chreptowicz zapłacił za towary przewożone na wicinach do Królewca(za 9 beczek mąki).Natomiast z 1604 r.datowany był List jmp.Pawła Sapiehy koniuszego WKL i pani małżonki jejmp.Elżbiety Wesselinowny,zamian i zagraniczenie kopcami puszczy wiszniewskiej ze mną Adamem Chreptowiczem,z puszczą holszańską i bohdanowską.Porządkował też Adam sprawy graniczne Wiszniewa z dobrami radziwiłłowskimi.Jeden z listów pisany do Krzysztofa Radziwiłła zw.Piorunem,pochodził z 1595 r. i dotyczył spraw granicznych między dobrami chreptowiczowskimi a radziwiłłowskimi.Traktował on o sporach granicznych dotyczących puszcz:wiszniewskiej,wołożyńskiej i baksztańskiej.Odbywały się różnorodne komisje graniczne,na których Chreptowicz przedstawiał służące mu nadania,o czym listownie informował Radziwiłła oraz opisywał granice swoich włości.W dwa lata później,żalił się Radziwiłłowi,że jego urzędnicy nie respektują umów i komisji,wchodzą na teren chreptowiczowski,a nawet,że poddani radziwiłłowscy zabili jego bojarzyna.Prosił więc Radziwiłła o ukaranie urzędników i uspokojenie sytuacji.Są też listy z lat 1605-1606,pisane przez Krzysztofa Radziwiłła do Prokulbickiego,w sprawie zamiany gruntów sakowskich i wołożyńskich z gruntami wiszniewskimi oraz w sprawie rozgraniczenia i usypania kopców granicznych między puszczami wołożyńską i wiszniewską.Dzierżawił też Chreptowicz i administrował różnymi majątkami radziwiłłowskimi.Adam Chreptowicz przejął po swoich przodkach zaszczyt opieki nad klasztorem ławryszewskim.W 1587 r.zamienił swe grunta we wsi Kopisku z klasztorem,który również posiadał ziemię w tejże wsi.Legował też sianożęcie temu zgromadzeniu.Z dnia 7 marca 1613 r.pochodził dokument,który został opisany przez zakonnego archiwistę jako:podanie dworzańskie klasztoru ławryszewskiego jw.Józefowi Welaminowi Rutskiemu metropolicie,przez Adama Chreptowicza.W 1615 r.Adam Chreptowicz dokonał zamiany gruntów między Szczorsami a Ławryszewem.Adam Chreptowicz był też podawcą rodowej cerkwi szczorsowskiej pod wezwaniem św.Dymitra.Jako ktitor tej cerkwi sądził się ze swoim krewnym Bogdanem Chreptowiczem,referendarzem litewskim.Spór między Chreptowiczami dotyczył uposażenia cerkiewnego w grunta i srebro,które Bogdan Chreptowicz chciał znacznie zmniejszyć.Adam wytoczył mu w tej sprawie proces,który za mediacją panów przyjaciół,wśród których był m.in.Teodor Skumin Tyszkiewicz wojewoda nowogródzki,zakończył się zobowiązaniem Bogdana,wydanym w 1598 r.że wyrzeka się wszelkich prób uszczuplenia funduszu cerkiewnego.W 1627 r.Adam Chreptowicz ufundował w dobrach nowogródzkich trzy nowe cerkwie.Dokument fundacyjny jest świadectwem wielkiej troski Adama o kościół obrządku wschodniego.Dowiadujemy się również,bo sam Adam to stwierdzał,że w rodzinie Chreptowiczów tym czasie nie było ani jednego wyznawcy wiary greckiej.Niestety trudno powiedzieć,czy Adam miał na myśli również siebie.Moim zdaniem,sam Adam Chreptowicz,pozostał jednak ostatnim unitą w rodzie.Jego troska o kościół obrządku wschodniego,fundusze i szczególna opieka jaką otaczał cerkwie unickie w swoich dobrach oraz bazylianów najpierw krasnoborskich,a potem nowogródzkich,a także korespondencja w sprawach dotyczących Kościoła unickiego(7 czerwca 1626 r.pochodził list Smotryckiego do Adama Chreptowicza,z którego może wynikać,że był on unitą)przemawiają za przynależnością do tego obrządku.Chyba nigdy nie przejął się on prądami reformacyjnymi,ponieważ byłoby to wbrew ogólnej tendencji,gdyby po przejściu na jedno z wyznań reformowanych powrócił do Kościoła unickiego zamiast,tak jak to było regułą,przejść na katolicyzm.Ciało jego złożone zostało w fundowanej przez niego cerkwi bazylianów,co stanowić może kolejny argument potwierdzający wyżej postawioną tezę.Adam Chreptowicz umarł w,lub po 1628 r.Ostatni zapis źródłowy dotyczący jego osoby to list(zobowiązanie)z tego roku Piotra Danielewicza Wojniłłowicza dany Adamowi Chreptowiczowi na dostarczenie zapisu wieczysto-przedażnego z 1528 r.części Wojniłłowiczów w majętności Niańkowie.W 1630 r.jako właściciel Lipska(Hołynki)występował już jego syn Jerzy Chreptowicz.Gdzie został Adam Chreptowicz pochowany trudno powiedzieć.Jak twierdziła Anna Czapska,ciało Adama złożone było w krypcie kościoła krasnoborskiego.Natomiast Józef Żmigrodzki pisał,że jego ciało spoczęło w katedrze bazylianów w Nowogródku.Inne przekazy milczą na ten temat.W pamięci współczesnych mu ludzi,Adam zachował się jako człowiek światły nad swój wiek,a zręczny i doświadczony.
Koligacje
Pierwszą żoną Adama była młodo zmarła Elżbieta Słuszczanka,z którą nie doczekał się potomstwa.Drugi raz ożenił się w 1584 r.:Na mięsopusty w Wilnie pojąłem małżonkę swoją panią Annę Komajewską w stan święty małżeński daj Boże szczęśliwie,którą mi wydawał jmp.wojewoda trocki Jan Hlebowicz,wuj jej z panem Stanisławem Naruszewiczem.Anna była córką Jana Jurewicza Stankowicza Komajewskiego marszałka królewskiego,starosty ożskiego,przełomskiego i w 1555 kowieńskiego.Matką Anny była zaś Krystyna Hlebowiczówna,córka Jana,wojewody wileńskiego,kanclerza wielkiego litewskiego.Poprzez to małżeństwo Adam skoligacił się z przedstawicielami możnych wówczas rodów,chociaż awans Komajewskich był krótkotrwały i w osobie ojca Anny rodzina ta osiągnęła szczyt swego powodzenia.Bardziej korzystne były natomiast parantele rodzinne z Hlebowiczami,rodem o ugruntowanej od dawna pozycji.Oprócz koneksji,niezwykle istotnym z punktu widzenia kariery Adama i jego syna,był posag,który wniosła Adamowi jego druga żona.Odtąd kompleks dóbr oszmiańskich z Wiszniewem w pierwszym rzędzie,był jedną z podstawowych i najważniejszych majętności Chreptowiczów.Posag ten w znaczny sposób wzmocnił status materialny rodziny.Należy też pamiętać o koligacjach z Tyszkiewiczami,rodem,z którego pochodziła matka Adama,a który rozpoczął wybitną karierę od czasów Wasyla Tyszkiewicza,wojewody podlaskiego,smoleńskiego,marszałek hospodarskiego.W czasach Adama żył Teodor Skumin Tyszkiewicz,wojewoda nowogródzki,z którym Adam utrzymywał zażyłe stosunki,jak świadczyły niektóre zapiski.Adam Chreptowicz nie posiadał chyba żadnych królewszczyzn,ponieważ nie zachowały się dokumenty,które by to potwierdzały.Z żoną Anną Adam miał czterech synów:Jerzego,Aleksandra,Eustachego i Jana;córek trzy:z tych Elżbieta urodziła się w Siennie w 1585 r.a w roku 1603 wyszła za mąż za Filona Kopcia marszałka lidzkiego,a więc za przedstawiciela bardzo zamożnego,pańskiego rodu,który posiadał duże i wzorowo zagospodarowane dobra m.in.w powiecie brzeskim.O randze Kopciów świadczył fakt,że brat wspomnianego Filona Łukasz ożenił się w 1610 z Firlejówną wojewodzianką krakowską.Krystyna umarła w 1589 r.w dziecinnym wieku;Anna także umarła w młodym wieku w 1597 r.Być może miał jeszcze jedną nieznaną z imienia córkę,jak wynika z zapisu,w którym stwierdzał,że jego wnuczka Krystyna Czechowska,wyszła za mąż za Prokopa Bielawskiego starościca grodzieńskiego.

Kazimierz VII

Kazimierz VII(IX)(ur.22 marca 1557 w Wołogoszczy,zm.10 maja 1605 w Neuhausen koło Darłowa)książę darłowsko-bytowski od 1600;szczeciński w 1603;biskup kamieński w latach 1574-1602;syn Filipa I z rodu Gryfitów.
Życiorys
Był dziesiątym,najmłodszym dzieckiem,a siódmym synem Filipa I,księcia pomorskiego,szczecińskiego i wołogoskiego oraz Marii,elektorówny saskiej.Kształcił się na uniwersytetach w Greifswaldzie i Wittenberdze.Od najmłodszych lat przewidziany był na stanowisko biskupa kamieńskiego przy podziale księstwa w 1569 zostało zagwarantowane mu objęcie tego urzędu.Biskupem został w pięć lat później 26 października 1574.Od 1592 jego rezydencją był nowo wybudowany zamek w Kazimierzu Pomorskim(Kasimirsburg)pod Koszalinem.Wobec objęcia przez starszego brata,Barnima X Młodszego Księstwa Szczecińskiego został w 1600 władcą Darłowa i Bytowa.Wobec stale pogarszającego się stanu zdrowia 20 czerwca 1602 zrzekł się biskupstwa na rzecz swego bratanka,Franciszka,a sam osiadł w wybudowanej na własne polecenie dwukondygnacyjnej nadmorskiej rezydencji Neuhausen koło Darłowa.W 1603 na krótko posiadł prawa do Księstwa Szczecińskiego po śmierci Barnima X,jednak już po kilku tygodniach przekazał je jedynemu żyjącemu jeszcze podówczas bratu Bogusławowi XIII,motywując to swoją chorobą oraz bezżennością.Stan zdrowia księcia systematycznie się pogarszał z powodu jego hulaszczego trybu życia i alkoholizmu,szczególnie po 1595.W 1596 książę przebywał na kuracji w Cieplicach,a po powrocie związał się ze swoją pielęgniarką,córką patrycjusza kołobrzeskiego Katarzyną Froelich(bądź Froreich).Związany był z nią do końca swojego życia.Zmarł 10 maja 1605 w Neuhausen koło Darłowa(Rügenwalde),cierpiąc na kamicę nerkową,schorzenia dróg żółciowych oraz zapalenie płuc.Jego zwłoki zostały przewiezione przez bratanka,Jerzego II do Szczecina,gdzie spoczęły w drewnianym sarkofagu w krypcie kościoła zamkowego pw.św.Ottona 20 czerwca 1605.Spadkobiercą Darłowa i Bytowa został Bogusław XIII.
Genealogia
Jerzy I pomorski ur.11 IV 1493 zm.na przeł. 9/10 V 1531
Amelia palatyńska ur.25 VII 1490 zm.6 I 1525
Jan
Małgorzata(Anhalt)









Filip I wołogoski ur.14/15 VII 1515 zm.14 II 1560
Maria saska ur.15 XII 1516 zm.w okr. 5–7 I 1583






















Kazimierz VII(IX)(ur.22 III 1557,zm.10 V 1605)

wtorek, 19 listopada 2013

Augustów

Miasto na prawach gminy w województwie podlaskim,siedziba powiatu augustowskiego i gminy wiejskiej Augustów.W latach 1975–1998 miasto należało do województwa suwalskiego.
Geografia
Położenie
Wg podziału fizycznogeograficznego miasto jest położone w zachodniej części Równiny Augustowskiej,wchodzącej w skład Pojezierza Litewskiego,nad rzeką Nettą,pomiędzy 7 jeziorami Necko,Białym,Rospuda Augustowska,Sajenek,Studzieniczne,Kalejty i Sajno.Obok miasta przepływa najkrótsza rzeka świata Klonownica(wpisana do ksiegi Guinessa).Augustów od wschodu,południa i północy otoczony jest Puszczą Augustowską,leżącą w znacznej części(ponad 114 tys.ha)na terenie Zielonych Płuc Polski.Pod względem administracyjnym Augustów leży w centrum powiatu augustowskiego w północnej części woj.podlaskiego.Sąsiaduje z gminami:Augustów(wiejska),Nowinka,Płaska,Rajgród,Lipsk.Augustów wchodzi w skład Suwalszczyzny.Językowo leży na obszarze gwary suwalskiej,będącej częścią dialektu mazowieckiego.Miasto znajduje się także na obszarze Euroregionu Niemen.
Odległości
Odległość do granic państwowych w linii prostej wynosi w przybliżeniu:z Białorusią 35 km,Litwą 37 km,Rosją 60 km.
Odległości drogowe do większych miast w Polsce i sąsiednich państwach:
  • Suwałki 33 km
  • Ełk 45 km
  • Grodno(Białoruś)65 km
  • Białystok 89 km
  • Olsztyn 196 km
  • Wilno(Litwa)214 km
  • Kaliningrad(Rosja)231 km
  • Warszawa 254 km
  • Gdańsk 366 km
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 Augustów ma obszar 80,93 km²,w tym:
  • użytki rolne:27%
  • użytki leśne:35%
Miasto stanowi 4,88% powierzchni powiatu.W 2010 Augustów zajmował pod względem powierzchni 47 miejsce w kraju i 2 w woj.podlaskim.W 1973 do Augustowa przyłączono miejscowości:Przewięź,Sajenek,Studzieniczna,Swoboda i Wojciech oraz obszar lasów państwowych(fragment Puszczy Augustowskiej)o powierzchni 1674 ha wraz z jeziorami:Białe Augustowskie,Rospuda Augustowska,Sajenek,Staw Sajenek,Sajno i Studzieniczne.W związku z tym zwarta zabudowa miejska zajmuje tylko niewielką część w centrum obszaru administracyjnego miasta,zaś większość powierzchni miasta stanowią lasy i jeziora.
Osiedla,ulice
Wg rejestru TERYT w Augustowie w 2011 istniały 294 ulice oraz 12 integralnych części miasta:Borki,Klonownica,Kolonia Augustowska,Lipowiec,Przewięź,Sajenek,Studzieniczna,Swoboda,Wojciech,Wójtowskie Włóki,Wypusty,Zarzecze.
Inny podział na osiedla i dzielnice:
  • Rynek Zygmunta Augusta
  • Os.Przy Lesie
  • Os.Norwida
  • Os.Wojska Polskiego
  • Os.Baraki
  • Os.Lipowiec
  • Os.Południe
  • Os.Wypusty
  • Os.Śródmieście
  • Os.Bema
  • Os.Klonownica
  • Os.Silikaty
  • Os.Zarzecze
  • Os.Glinki
  • Os.Ślepsk
  • Os.Konopnickiej
  • Os.Borki
  • Os.Westerplatte\Sucharskiego
  • Studzieniczna
  • Sajenek
  • Wojciech
  • Przewięź
Demografia
Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 30799 mieszkańców.
Podział demograficzny
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 30799 100 16248 52,76 14551 47,24
powierzchnia 80,90 km²
gęstość zaludnienia(mieszk./km²) 375,17 200,84 179,87
W 2010 miasto zajmowało pod względem liczby ludności 147 miejsce w kraju i 4 w woj.podlaskim.
Historia
Do końca XIII wieku tereny dzisiejszego Augustowa należały do ziem zamieszkiwanych przez plemię Jaćwignów,pokonanych ostatecznie w 1283 roku przez zakon krzyżacki.Po upadku Jaćwieży ziemie te wyludniły się i nie były zasiedlane do roku 1422,kiedy to pokój melneński ustalił przebieg granic na tym terenie i zaczęła się ponowna kolonizacja.Pod koniec XIV wieku nad rzeką Nettą istniał niewielki zamek krzyżacki Metenburg,doszczętnie zniszczony przez wielkiego księcia Witolda w 1392 roku,jednak nie jest pewne,czy był zlokalizowany w obrębie współczesnego miasta.Według legendy Augustów zawdzięcza swoje powstanie pierwszej schadzce Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny,dla upamiętnienia której król założył w jej miejscu miasto.W istocie pierwsza pisana wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło u przeprawy rzecznej.W 1526 roku powstała tu karczma wystawiona przez Jana Radziwiłła na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Litwy i Białorusi do Prus,Warszawy i Krakowa.Do wytyczania osady na północnym brzegu Netty skierowano w 1550 roku starostę knyszyńskiego Piotra Chwalczewskiego oraz architekta i inżyniera Joba Preytfusa.Augustów prawa miejskie magdeburskie otrzymał dopiero 17 maja 1557 roku od króla Zygmunta Augusta.Do roku 1569 Augustów należał terytorialne do Wielkiego Księstwa Litewskiego.W 1570 roku powstało starostwo augustowskie jako"separatum"ze starostwa knyszyńskiego.Po kilku latach prężnego rozwoju nastąpiła seria działań wojennych,doprowadzająca miasto do ruiny.Podczas potopu szwedzkiego miasto spalili zbuntowani Tatarzy z wojsk Jana Kazimierza,którzy byli niezadowoleni z podziału łupów z bitwy pod Prostkami(1656).W czasie trzeciej wojny północnej(1700-1721)w Augustowie stacjonowały w różnym czasie wojska polskie,szwedzkie,rosyjskie,saskie i brandenburskie.Wojska,oprócz zniszczeń,przyniosły zarazę(1710),która zdziesiątkowała miejscową ludność.W 1795 roku miasto zajęli Prusacy,a w latach 1807 i 1812 wojska napoleońskie.Lekką poprawę rozwoju przyniósł XIX wiek.Po Kongresie wiedeńskim w roku 1815 Augustów znalazł się w granicach Królestwa Polskiego(Kongresowego).Został stolicą nowo utworzonego województwa augustowskiego,a od 1837 roku guberni augustowskiej.Urzędy tymczasowo umieszczono w Suwałkach z braku odpowiednich budynków.Projekty rozbudowy Augustowa w stylu klasycystycznym opracował Henryk Marconi.W roku 1825 pod kierunkiem Ignacego Prądzyńskiego rozpoczęto budowę Kanału Augustowskiego.Rozwój Augustowa został przerwany przez wybuch powstania listopadowego.W okolicach Augustowa toczyły się walki,zaś miasto przechodziło z rąk do rąk.Po powstaniu nie zrealizowano planów rozbudowy miasta.Kanał Augustowski ukończono w 1839 roku,jednak nie zyskał on planowanego znaczenia gospodarczego.Również w czasie powstania styczniowego w okolicach Augustowa toczyły się walki,podczas których szczególnie zasłynął oddział pod dowództwem Józefa"Wawra"Ramotowskiego.W roku 1899,w związku z budową koszar carskich,Augustów uzyskał połączenia kolejowe.W XIX wieku w regionie kwitł przemyt,spowodowany bliskim położeniem miasta z granicą Prus i Rosji.Zniszczenia przyniosły miastu I i II wojna światowa.W lipcu 1945 roku Armia Czerwona,NKWD,Smiersz wspólnie z UB przeprowadziły tzw.obławę augustowską w celu wyłapania żołnierzy podziemia niepodległościowego.Sowieci utworzyli w okolicy sieć obozów filtracyjnych,gdzie przetrzymywali Polaków pod gołym niebem,skrępowanych drutem kolczastym w dołach zalanych wodą.Od połowy lat dwudziestych XX wieku Augustów stał się popularnym letniskiem.Od 1993 roku miasto posiada status uzdrowiska(bogate złoża borowiny,w okolicy źródła wody mineralne).
Architektura
Zabytki
Obiekty z terenu Augustowa wpisane do rejestru zabytków:
  • Kanał Augustowski(1824-1839)najważniejszy zabytek regionu,w 2007 uznany za pomnik historii,oryginalne są śluzy Przewięź i Swoboda(obie z lat 1826-1827),położone przy administracyjnych granicach miasta,śluza Augustów powstała w latach 1947-1948 obok pierwotnego obiektu.
  • Układ urbanistyczny centrum miasta z XVI-XIX w.(częściowo).
  • Stara Poczta(1829)ul.Wybickiego 1,klasycystyczny kompleks dawnej poczty projektu Henryka Marconiego,obecnie szkoła muzyczna.
  • Budynek Zarządu Portu(1829)ul.29 Listopada 5a(nazywanym błędnie dworkiem Prądzyńskiego),mieści się w nim Dział Historii Kanału Augustowskiego,wchodzący w skład Muzeum Ziemi Augustowskiej.
  • Budynek Zarządu Wodnego(1903)ul.29 Listopada 5.
  • Oficerski Yacht Club(1935)al.Kardynała Wyszyńskiego 1,modernistyczny obiekt hotelowy nad Jeziorem Białym Augustowskim.
  • Dom Turysty(1939)ul.Sportowa 1,modernistyczny hotel na Białej Górze nad jeziorem Necko,zaprojektowany przez Macieja Nowickiego,współtwórcę gmachu ONZ w Nowym Jorku,obecnie Zajazd Turystyczny Hetman.
  • Park miejski na Rynku Zygmunta Augusta.
  • Kamienica przy Rynku Zygmunta Augusta 28(1800-1801)jeden z najstarszych w pełni zachowanych budynków w Augustowie(w grudniu 1812 roku nocował w niej Napoleon Bonaparte).
  • Kilkanaście kamienic z przełomu XIX i XX w.przy Rynku Zygmunta Augusta,ul.3 maja i ul.Wojska Polskiego.
  • Dworzec kolejowy na stacji Augustów(1897)w dzielnicy Lipowiec.
  • Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa(1906-1911)ul.3 Maja,kościół w stylu eklektycznym.
  • Kościół MB Częstochowskiej(koniec XIX w.)ul.Kardynała Wyszyńskiego 2A,zbudowany jako cerkiew garnizonowa.
  • Cmentarz parafialny w Augustowie(pocz.XIX w.)ul.Zarzecze,najstarszy nagrobek pochodzi z 1839,na cmentarzu jest też kilka żeliwnych nagrobków z poł.XIX w.odlanych w Hucie Sztabińskiej.
  • Kaplica Grobowa Truszkowskich(1832)drewniana,położona na cmentarzu parafialnym.
  • Cmentarz żołnierzy radzieckich z II wojny światowej ul.Zarzecze,obok cmentarza parafialnego.
  • Zespół sakralny w Studzienicznej w sanktuarium Matki Bożej Studzieniczańskiej w skład zespołu wchodzi m.in.:
    • drewniany kościół MB Szkaplerznej(1847)
    • murowana neorenesansowa kaplica Najświętszej Marii Panny(1872)
  • Cmentarz parafialny w Studzienicznej(XIX w.)
We wsi Jaminy(gm.Sztabin)znajduje się drewniany kościół z 1780,który do roku 1845 stał w Augustowie w miejscu obecnej Bazyliki Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Obiekty historyczne
Obiekty o wartości historycznej z terenu Augustowa,które nie znajdują się w rejestrze zabytków:

  • Koszary(lata 90.XIX w.)dawne obiekty wojskowe na os.Bema,w dwudziestoleciu międzywojennym zajmowane przez 1 Pułk Ułanów Krechowieckich,po II wojnie światowej przeznaczone na cele mieszkaniowe,edukacyjne i przemysłowe.Zachowały się oryginalne drewniane i murowane budynki.
  • Budynek II Liceum Ogólnokształcącego(1927)al.Kardynała Wyszyńskiego,wybudowany na potrzeby seminarium nauczycielskiego,pierwszej szkoły średniej w Augustowie.
  • Willa Jana Zasztowta(lata 20.XX w.)nad jeziorem Necko,styl modernistyczny.
  • Budynek Gimnazjum nr 1(1931)ul.Młyńska.
  • Yacht Club Polski(1934)półwysep Dąbek nad Jeziorem Białym,drewniany pensjonat,nazywany też Willą Prezydenta(wypoczywał w nim prezydent Ignacy Mościcki).
  • Zabudowania tartaku i domy pracowników położone w dzielnicy Lipowiec,w tym drewniany budynek w stylu zakopiańskim przy ul.Tartacznej(1937),mieszczący dawniej klub.
  • Budynek Szkoły Podstawowej nr 4(1938)ul.Marii Konopnickiej,pierwotnie modernistyczny.
  • Drewniane domy wybudowane w dwudziestoleciu międzywojennym z przeznaczeniem m.in.na wille i pensjonaty letniskowe,zwłaszcza w dzielnicy Zarzecze.
  • Młyn na ul 29 listopada obecnie częściowo spalony najstarszy budynek w mieście(pierwotnie folusz,skład celny obok pierwotnej grobli na rzece Netcie),wstępnie datowany na XVI w.
Obiekty rozebrane lub zburzone
Obiekty istniejące w Augustowie w przeszłości:
  • Klasycystyczny ratusz(1847-1944,proj,H.Marconi)
  • Kościół św.Bartłomieja(1845-1905)
  • Cerkwie:Kazańskiej Ikony Matki Bożej(XVI-XX w.)św.św.Apostołów Piotra i Pawła(1884-1926)
  • Synagogi:Wielka(1840–II wojna św.)Jatke Kalniz(1925–II wojna św.)
  • Kościół ewangelicki(1841–II wojna św.)
  • Schronisko młodzieżowe nad Nettą(1933–lata 90.XX w.)
  • Pomniki: ku czci ocalenia Aleksandra III(1891–I wojna św.)Piotra Bagrationa(1897–I wojna św.)
Cmentarze
  • Cmentarz parafialny ul.Zarzecze,główny cmentarz Augustowa,założony na pocz.XIX w.podlega pod parafię katolicką Najświętszego Serca Jezusowego,w południowej jego części położone są kwatery prawosławne,na cmentarzu znajduje się zabytkowa drewniana kaplica Truszkowskich,wpisany do rejestru zabytków.
  • Cmentarz w Studzienicznej cmentarz katolicki założony w 2 poł.XIX w.wpisany do rejestru zabytków.
  • Cmentarz żołnierzy radzieckich ul.Zarzecze,w płn.-zach.narożniku cmentarza parafialnego,pochowanych jest na nim 1509 żołnierzy radzieckich poległych w czasie II wojny światowej,wpisany do rejestru zabytków.
  • Cmentarz żydowski ul.Zarzecze,obok cmentarza parafialnego,zachowało się tylko kilka nagrobków,w 1981 ustawiono na nim pamiątkowy obelisk.
  • Cmentarz ofiar terroru narodowości żydowskiej ul.Waryńskiego,pochowanych jest na nim ok.60 osób,na ogrodzonej działce znajduje się jedynie niewielki kamienny obelisk.
  • Cmentarz wojenny w Sajenku położony w lesie za Sajenkiem w pobliżu linii kolejowej nr 40,pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
  • Cmentarz wojenny w Studzienicznej położony w lesie między Sajenkiem a Studzieniczną,pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
  • Stary cmentarz żydowski w Augustowie(nieistniejący).
Planowane jest założenie nowego cmentarza komunalnego między ul.Rajgrodzką a szosą do Ełku. Urzędy i instytucje
  • Urząd Miejski
  • Urząd Gminy Augustów
  • Starostwo Powiatowe
  • Komenda Powiatowa Policji
  • Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej
  • Placówka Straży Granicznej,placówka Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej
  • Oddział Celny placówka Urzędu Celnego w Suwałkach
  • Sąd Rejonowy
  • Prokuratura Rejonowa
  • Urząd Skarbowy
  • Powiatowy Urząd Pracy
  • Powiatowy Zarząd Dróg
  • Biuro Powiatowe Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
  • Inspektorat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
  • Nadleśnictwo Augustów
  • Nadzór Wodny Augustów podlega pod Zarząd Zlewni Giżycko
Edukacja i nauka
Żłobki i przedszkola
  • Żłobek Samorządowy Nr 1 w Augustowie
  • Przedszkole Nr 1 w Augustowie
  • Przedszkole Nr 2 w Augustowie
  • Przedszkole Nr 3 w Augustowie
  • Przedszkole Nr 4 w Augustowie
  • Przedszkole Nr 6 w Augustowie
Szkoły podstawowe
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im.Zygmunta Augusta
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im.I Pułku Ułanów Krechowieckich
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im.M.Konopnickiej
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im.Armii Krajowej
  • Społeczna Szkoła Podstawowa Społecznego Towarzystwa Oświatowego
Gimnazja
  • Gimnazjum nr 1 im.Marszałka Józefa Piłsudskiego
  • Gimnazjum nr 2 im.Sybiraków
  • Gimnazjum nr 3 im.I Pułku Ułanów Krechowieckich
  • Gimnazjum nr 4 z ZSO im.Grzegorza Piramowicza w Augustowie
  • Gimnazjum Specjalne
  • Społeczne Gimnazjum Społecznego Towarzystwa Oświatowego
Szkoły ponadgimnazjalne
  • I Liceum Ogólnokształcące im.Grzegorza Piramowicza
  • II Liceum Ogólnokształcące im.Polonii i Polaków na Świecie
  • ACE(Augustowskie Centrum Edukacyjne),gdzie można również dokształcać się,po ukończeniu szkoły średniej
  • Zespół Szkół Technicznych im.gen.I.Prądzyńskiego
Szkoły wyższe
  • Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania(SWSPiZ)z siedzibą w Łodzi filia w Augustowie
Szkoły muzyczne
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im.Emila Młynarskiego
Kultura
Instytucje
Główną instytucją organizującą życie kulturalne w mieście są Augustowskie Placówki Kultury,w skład których wchodzą:
  • Miejski Dom Kultury(Rynek Zygmunta Augusta 9)w domu kultury działa m.in.Klub Podróżnika,Klub Long Play,Klub Babiniec,ponadto organizowane są wieczory literackie,wystawy czasowe,warsztaty i konkursy.
  • Muzeum Ziemi Augustowskiej
    • Dział Etnograficzny(ul.Hoża 7)prezentuje stałą wystawę poświęconą kulturze ludowej regionu,a także wystawy czasowe,związane m.in.z historią miasta
    • Dział Historii Kanału Augustowskiego(ul.29 Listopada 5a)mieści wystawę stałą"Historia budowy i eksploatacji Kanału Augustowskiego,z podkreśleniem roli gen.Ignacego Prądzyńskiego",wzbogaconą projekcją filmów.
  • Miejska Biblioteka Publiczna(ul.Hoża 7)posiada ok.87 tys.woluminów w wypożyczalni dla dzieci,dorosłych i czytelni oraz 2 filiach.
Ponadto w mieście działają:
  • Osiedlowy Dom Kultury Spółdzielni Mieszkaniowej w Augustowie istnieją w nim m.in.sekcje:taneczne,plastyczna,literacka,szachowa,brydża sportowego,zespół szantowy.
  • Biblioteka Pedagogiczna filia Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach.
  • Dyskusyjny Klub Filmów Dokumentalnych"Okno na świat"przedsięwzięcie współorganizowane przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych"ę"z Warszawy oraz Augustowskie Placówki Kultury.
  • Kino"Iskra"dysponuje projektorem 3D.
  • Muzeum 1.Pułku Ułanów Krechowieckich(zlokalizowane w kościele Matki Bożej Częstochowskiej.
Media
W Augustowie wydawane są czasopisma:
  • "Przegląd Augustowski"miesięcznik redagowany przez Augustowskie Placówki Kultury
  • "Przegląd Powiatowy"tygodnik
  • "Augustowski Reporter"dwutygodnik
Ponadto Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe z siedzibą w Suwałkach wydaje"Rocznik Augustowsko-Suwalski",w którym publikowane są prace augustowskich historyków.Informacje z Augustowa obecne są w mediach regionalnych Polski północno-wschodniej,takich jak:"Gazeta w Białymstoku"(lokalne wydanie"Gazety Wyborczej"),"Kurier Poranny","Gazeta Współczesna",Radio Białystok,Radio 5,TVP Białystok.
Imprezy
Imprezy cykliczne odbywają się przede wszystkim w sezonie wakacyjnym.
Są to m.in.
  • Międzynarodowy Festiwal Jazzu Tradycyjnego"Augustowskie Spotkania z Louisem Armstrongiem"
  • Balladowe Nocki nad Neckiem koncerty poezji śpiewanej i piosenki aktorskiej
  • Camerata Augustoviana koncerty muzyki poważnej
  • Letnia Filharmonia Aukso koncerty muzyki poważnej w różnych miejscowościach regionu
  • Augustowskie Lato Teatralne
  • Mistrzostwa Polski w Pływaniu Na Byle Czym"Co ma pływać,nie utonie"
  • Turniej Miast Przyjaciół Trójki rywalizacja reprezentantów Augustowa,Szklarskiej Poręby i Radiowej Trójki
  • Dni Augustowa cykl imprez odbywający się w maju w rocznicę nadania praw miejskich
Imprezy plenerowe odbywają się głównie na Rynku Zygmunta Augusta,na bulwarach przy rzece Netcie i nad jeziorem Necko.
Wspólnoty wyznaniowe
Katolicyzm
Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa
  • Parafia pod wezwaniem Świętej Rodziny
  • Parafia pod wezwaniem Jana Chrzciciela
  • Parafia pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego
  • Parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej
  • Parafia pod wezwaniem Matki Bożej Szkaplerznej w Studzienicznej
Parafie w Augustowie wchodzą w skład diecezji ełckiej.Miasto jest siedzibą dwóch dekanatów:Matki Bożej Królowej Polski oraz św.Bartłomieja Apostoła.
Zgromadzenia zakonne:
  • Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi
  • Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Loretańskiej
  • Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego
Prawosławie
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Wniebowstąpienia Pańskiego,należąca do dekanatu Sokółka w diecezji białostocko-gdańskiej
  • Cerkiew parafialna pw.Wniebowstąpienia Pańskiego,Rynek Zygmunta Augusta 4
Inne
  • Sala Królestwa,dwóch miejscowych Chrześcijańskich Zborów Świadków Jehowy
Gospodarka
Aktualne inwestycje
W Augustowie działają stocznie jachtowe Balt Yacht oraz Ślepsk,należące do największych firm tego typu w Polsce i eksportujące większość produkcji do Europy Zachodniej.Ponadto mniejsze stocznie np.Texas,Mirage,producenci kajaków i łódek oraz dostawcy materiałów:Brunswick Marines,Demex i in.W 1951 roku otworzono w mieście wytwórnię tytoniu przemysłowego(okolica słynie z uprawy machorki);obecnie zakład ten należy do koncernu British American Tobacco i wytwarzane są w nim m.in.papierosy Pall Mall,Kent,Lucky Strike,Vogue i Jan III Sobieski.Z innych wymienić należy producenta maszyn dla rolnictwa POM oraz przedsiębiorstwo drogowe APB S.A./BMTI.Ponadto w mieście rozwija się przemysł spożywczy:mleczarnia(Jogurt Augustowski),wytwórnia wód gazowanych(woda"Augustowianka") i gospodarstwo rybackie.Niewielki przemysł drzewny zlokalizowany na terenie miasta i okolic ze względu łatwy dostęp do surowca;tartaki oraz zakłady stolarskie.Wielki tartak działający od 1916 r.fabryka obuwia oraz uruchomiona w 1972 roku cegielnia silikatowa upadły w latach 90.XX wieku.
Turystyka
Augustów to najważniejszy ośrodek turystyczny i wypoczynkowy na obszarze Puszczy Augustowskiej(ze stanicą wodną);znane uzdrowisko klimatyczne.Walory turystyczne są związane głównie z położonymi w pobliżu jeziorami.Są tu liczne wypożyczalnie sprzętu wodnego,plaże,atrakcje turystyczne(m.in.tor do jazdy na nartach wodnych o długości 740 m,statki wycieczkowe itp.)Kanał Augustowski służy do sezonowej obsługi ruchu turystycznego.W trakcie VII apostolskiej pielgrzymki do Polski papież Jan Paweł II"Dzień odpoczynku"(środę 9 czerwca 1999 roku)spędził między innymi na pływaniu statkiem po jeziorach i Kanale Augustowskim.Co roku oferta turystyczna powiększa się.W sezonie letnim odbywa się tutaj wiele koncertów i imprez plenerowych.Corocznie pod koniec lipca w Augustowie odbywają się Mistrzostwa Polski w"Pływaniu na Byle Czym".
Handel
W mieście znajduje się wiele podmiotów gospodarczych o podłożu handlowym.Dominują głównie małe sklepy,choć w przeciągu kilku ostatnich lat powstało kilka marketów między innymi:Kaufland,Lidl,Biedronka(3),Polomarket.W kwietniu 2009 została uruchomiona galeria handlowa Marjon.Pierwszy tego typu obiekt w północnej części woj.podlaskiego.Ma ona 4 tys.mkw.Galeria znajduje się przy ulicy Mazurskiej przy DK16 droga na Ełk/Olsztyn.
Uzdrowisko
W Augustowie prowadzone jest leczenie uzdrowiskowe w następujących kierunkach:choroby ortopedyczno-urazowe,choroby reumatologiczne,choroby naczyń obwodowych,osteoporoza.Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane torfy ze złoża„Kolnica”zaliczone do kopalin leczniczych podstawowych.Usytuowanie,otoczenie miasta i klimat mają znaczne walory klimatyczno-balneologiczne.Czynnikiem leczniczym są oleje eteryczne i fitocydy wydzielane przez drzewa iglaste działają one bakteriobójczo,normalizując ciśnienie tętnicze krwi i rytm serca,wpływają korzystnie na drogi oddechowe.W Augustowie znajduje się sanatorium uzdrowiskowe i zakład przyrodoleczniczy.Uzdrowisko Augustów posiada park zdrojowy ze ścieżką ruchową o długości 1000 m.W 1971 Augustów został uznany za miejscowość z częściowymi prawami uzdrowiska,zaś pełny status miejscowości uzdrowiskowej uzyskał w 1993.Od 1976 nad jeziorem Necko funkcjonuje Sanatorium"Budowlani",specjalizujące się w okładach borowinowych.
Komunikacja
Tranzyt
Miasto jest drogowym węzłem komunikacyjnym,a jego szczególne znaczenie wynika z połączenia z Litwą.Przez Augustów przebiegają drogi tranzytowe do przejść granicznych w Budzisku nr 8 i w Ogrodnikach nr 16.Warszawę z Augustowem łączy najkrótsza droga krajowa nr 61 przez Pułtusk,Ostrołękę,Łomżę i Grajewo o długości 257 km.Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 664 z miejscowości Raczki do planowanego przejścia granicznego Lipszczany-Sofijewo z Białorusią.
Kolej
Przez Augustów przebiega linia kolejowa nr 40(Sokółka-Suwałki).W mieście znajduje się stacja kolejowa oraz przystanek Augustów Port(dla pociągów osobowych)w odległości około 3 km od centrum miasta.Augustów ma bezpośrednie połączenia kolejowe:w kierunku południowym przez Sokółkę z Białymstokiem i Warszawą,a w kierunku północnym z Suwałkami i Šeštokai(Szostaków)na Litwie.
Komunikacja miejska
Obecnie w Augustowie komunikację miejską prowadzi Przedsiębiorstwo Transportowe"Necko"sp.z o.o.W związku z tym,że Augustów posiada status uzdrowiska Zakład Komunikacji Miejskiej w Augustowie prowadzi sukcesywną wymianę taboru na autobusy niskopodłogowe spełniające normę EURO-2,dostosowane do przewozu osób starszych i niepełnosprawnych.
ZKM obsługuje następujące linie:
  • Linia nr 1:Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-Partyzantów-Mostowa-Rynek Zygmunta Augusta-Wojska Polskiego-Norwida
  • Linia nr 2:Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-3 Maja-Rynek Zygmunta Augusta-Wojska Polskiego-Mickiewicza-Norwida
  • Linia nr 4:Silikaty-Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-Brzostowskiego-Chreptowicza-Wojska Polskiego-Nowomiejska-Jana Pawła II
  • Linia nr 6:Silikaty-Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-Waryńskiego-Wybickiego-3 Maja-Rynek Zygmunta Augusta-Wojska Polskiego-Słowackiego
  • Linia nr 7:Żłobek-Tytoniowa-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-3 Maja-Nowomiejska-Jana Pawła II
  • Linia nr 10:Rynek Zygmunta Augusta-3 Maja-29 Listopada-Al.Kardynała Wyszyńskiego-Turystyczna-Dworzec PKP-Silikaty-Wojciech-Studzieniczna-Przewięź
  • Linia nr 2 bis:Norwida-Wojska Polskiego-Żabia-3 Maja-29 Listopada-Al.Kardynała Wyszyńskiego-Tytoniowa-Komunalna
Komunikacja międzymiastowa
Dominującą rolę odgrywa przedsiębiorstwo PKS Suwałki.W Augustowie można spotkać też autobusy PKS Białystok,PKS Łomża,PKS Warszawa,PKS Olsztyn,PKS Siemiatycze i Veolia Kętrzyn.Augustów posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą,Białymstokiem,Krakowem,Wrocławiem,Olsztynem,Suwałkami,Ełkiem,Sejnami,Gołdapią,Węgorzewem,Mikołajkami,Łomżą,Grajewem,Dąbrową Białostocką i mniejszymi miejscowościami regionu,a w okresie wakacyjnym także z Siemiatyczami i Bielskiem Podlaskim.
Sport
  • AKS Sparta Augustów piłka nożna mężczyzn
  • ATP Augustów pływanie
  • UKS MOS Nord Augustów żeglarstwo
  • UKS Centrum Augustów piłka siatkowa
  • UKS Technik Augustów lekka atletyka
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:
  • Druskieniki
  • Porto Ceresio
  • Słonim
  • Szklarska Poręba
  • Tuusula
Ciekawostki
Maria Koterbska nagrała w 1959 roku utwór"Augustowskie noce"(muzyka Franciszka Leszczyńska,słowa Andrzej Tylczyński i Zbigniew Zapert),piosenkę z repertuaru Hanny Rek,znana stała się także wersja którą w roku 1984 w nieco żartobliwej formie wykonał Lady Pank.O augustowskiej restauracji Albatros piosenkę"Beata z Albatrosa"śpiewa Janusz Laskowski.Z Augustowa pochodzą rockowo-reaggeowy zespół Jabberwocky oraz hip-hopowa grupa Hałastra Syndykat.Obie ekipy są na scenie od ponad dekady.
Urodzeni w Augustowie
  • Juliusz Szczęsny Batura artysta grafik
  • Tadeusz Bronakowski duchowny,biskup
  • Dariusz Bugalski poeta,dziennikarz radiowy
  • Halina Cieślińska-Brzeska malarka,animator kultury
  • Tadeusz Dawidejt poeta,prozaik
  • Edyta Dzieniszewska kajakarka
  • Joanna Fiodorow lekkoatletka,młociarka
  • Marian Jonkajtys aktor,dyrektor Teatru Rampa w Warszawie
  • Andrzej Krukowski aktor
  • Maciej Maciejewski aktor
  • Janusz Michałowski aktor
  • Janina Osewska poetka
  • Emil Leon Post matematyk
  • Tadeusz Szaciło generał broni
  • Marek Twardowski kajakarz,mistrz świata
  • Adam Wysocki kajakarz
  • Wincenty Szczęsnowicz kapitan WP,publicysta,założyciel klubu międzynarodowego
Osoby związane z Augustowem
  • Izabella Cywińska reżyser,krytyk filmowy,minister kultury w latach 1989-90,
  • Zbigniew Herbert pisarz i poeta,
  • Jan Paweł II 264.papież w latach 1978-2005
  • Maria Koterbska piosenkarka,
  • Janusz Laskowski kompozytor,piosenkarz,
  • Piotr Markiewicz kajakarz,brązowy medalista olimpijski z Atlanty.
  • Ignacy Mościcki prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926–1939,
  • Bohdan Poręba reżyser filmowy i teatralny,scenarzysta
  • Stanisław Sadowski lekarz chirurg,poseł na Sejm PRL I kadencji
  • Andrzej Szczytko aktor i reżyser,