czwartek, 28 kwietnia 2016

Tadeusz Kuchar

Ur.13 kwietnia 1891 w Krakowie,zm.5 kwietnia 1966 w Warszawie polski inżynier,lekkoatleta,piłkarz,pływak,łyżwiarz,narciarz,działacz sportowy,brat Wacława Kuchara.
Życiorys
Urodził się 13 kwietnia 1891 w rodzinie pochodzenia węgierskiego jako syn Ludwika(zm.1917 r.) i Ludwiki z domu Drzewieckiej.Ojciec był przemysłowcem i został sponsorem klubu LKS Pogoń Lwów.Jego braćmi byli również wszechstronni sportowcy(związani z klubem LKS Pogoń Lwów,w tym z sekcją piłki nożnej) i oficerowie Wojska Polskiego II RP:Władysława(1895-1983,sportowiec,działacz sportowy,oficer Wojska Polskiego),Wacława(1897-1981,olimpijczyk,oficer Wojska Polskiego).Jego rodzeństwem byli również:Kazimiera(1899-1981,o mężu Chodkiewicz),Karol(1892-1960),Kinga(zm.1894 r.)Mieczysław(1902-1939,piłkarz,bramkarz Pogoni Lwów),Zbigniew(1905-1945).Tadeusz Kuchar ukończył studia na Politechnice Lwowskiej,był inżynierem,specjalista budownictwa sportowego.Został członkiem korporacji akademickiej„Aquitania”.Został żołnierzem c. i k.armii.W styczniu 1914 r.jako aspirant został mianowany kadetem rezerwy z 11 Pułku Haubic Polowych Austro-Węgier do 10 Pułku Haubic Polowych Austro-Węgier.U kresu I wojny światowej brał udział w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej w stopniu porucznika służąc w oddziale podległym Naczelnej Komendzie Obrony Lwowa,w artylerii obrony Lwowa oraz na stanowisku komendanta V Baterii.Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego.Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej.Został awansowany do stopnia kapitana rezerwy artylerii ze starszeństwem z 1 czerwca 1919.W 1923 i 1924 r.był przydzielony jako oficer rezerwowy do 6 Pułku Artylerii Ciężkiej we Lwowie(wraz z nim brat Władysław).Później awansowany do stopnia pułkownika.Został działaczem Polskiego Związku Łyżwiarskiego;w jego strukturze był członkiem pierwszego zarządu w 1921 r.W 1937 r.był członkiem honorowym klubu LKS Pogoń Lwów.W latach 1936-1939 i 1946-1950 dyrektor Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego(PUWFiPW),a następnie Głównego Komitetu Kultury Fizycznej(GKKF).Od roku 1960 do śmierci dyrektor departamentu budownictwa sportowego w GKKF.Twórca Torwaru,hali sportowej w Gliwicach,współtwórca Stadionu X-lecia w Warszawie,autor prac poświęconych budownictwu sportowemu m.in.Budownictwo sportowe(1936 r.)Urządzenia sportowe wytyczne do projektowania(1959 r.)W młodości był związany z Pogonią Lwów.Jako piłkarz grał na pozycji środkowego pomocnika.Największe sukcesy odnosił w lekkoatletyce(biegi długodystansowe).Szczytowe osiągnięcia odnosił w latach 1910-1911.W roku 1912 zrezygnował ze startów w eliminacjach przedolimpijskich,by nie reprezentować na Olimpiadzie Austro-Węgier.Był współtwórcą Polskiego Komitetu Igrzysk Olimpijskich. Tadeusz Kuchar pełnił funkcję selekcjonera reprezentacji piłkarskiej w latach:1923,1925 i 1928.Był pierwszym prezesem Polskiego Związku Lekkiej Atletyki,a w okresie od 29 czerwca 1945 do 16 lutego 1946 pełnił funkcję prezesa PZPN.Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie(kwatera C 2 rz.5 m.3).
Odznaczenia i ordery
  • Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari(II RP,za wojnę 1920 r.)
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(PRL)
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski(II RP)

środa, 27 kwietnia 2016

Leopold Staff

Ur.14 listopada 1878 we Lwowie,zm.31 maja 1957 w Skarżysku-Kamiennej polski poeta,tłumacz i eseista.Jeden z najwybitniejszych twórców literatury XX wieku,kojarzony głównie jako przedstawiciel współczesnego klasycyzmu;prekursor poezji codzienności,związany także z franciszkanizmem i parnasizmem.Zaliczany do czołowych poetów młodopolskich,w okresie międzywojennym stał się duchowym przywódcą skamandrytów.Już za życia nazywany"pomnikiem polskiej poezji",postrzegany jako wzór klasyka i artysty-mędrca.W latach 1897-1901 studiował na uniwersytecie we Lwowie prawo,filozofię i romanistykę.Uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego,pracował także jako członek,a później wiceprezes Polskiej Akademii Literatury,wydawca dzieł filozoficznych.Pomimo otaczającej go sławy,starał się nie wyjawiać szczegółów swojego życia,w tym też celu w okresie późnej starości spalił niemal całą swoją osobistą korespondencję.W ciągu sześćdziesięciu lat twórczego życia liryka Staffa podlegała wewnętrznym przemianom,których stałym elementem było pojmowanie poezji jako ocalenia sumienia i nauki służącej osiąganiu pełni człowieczeństwa.W ujęciu Staffa poeta jest przeznaczony do tego,aby nawet w obliczu wojny czy też rozkładu klasycznych wartości zachował umiar i harmonię,głosił sprawiedliwość oraz nadzieję odrodzenia.Nienaganna forma oraz kult ładu i spokoju sprawiły,że łączono go z nurtem apollińskim polskiej poezji.Głównym zainteresowaniem całej jego twórczości był przy tym"konkretny,pojedynczy człowiek",osoba ludzka jako nieskończona wartość sama w sobie.W tomie"Szumiąca muszla"Staff objawił się jako autor subtelnych erotyków.Osobne zbiory wierszy poświęcił tematyce I wojny światowej("Tęcza łez i krwi")oraz poszukiwaniu mistycznych doświadczenia Boga("Ucho igielne").Tom"Wysokie drzewa"stał się wyraźnym postulatem zamiłowania Staffa do"spokojnego,sensownego" i majestatycznego piękna Natury przeciwstawionej Historii i miejskiej cywilizacji.Novum przyniósł rozsławiony przez skamandrytów tomik"Ścieżki polne",sławiący we wzniosłym stylu wiejską codzienność oraz pozorną niepoetyckość psów,wołów,kur czy wywozu gnoju.
Życie
Był synem Františka Staffa,lwowskiego cukiernika, prezesa"Ogniska czeskiego"we Lwowie.Brat Franciszka Staffa i Ludwika Marii Staffa.Ukończył V Gimnazjum Klasyczne we Lwowie,a w latach 1897–1901 studiował na Uniwersytecie Lwowskim,początkowo prawo,potem filozofię i romanistykę.W okresie studiów działał w życiu literackim uczelni.W 1898 r.był w lwowskiej redakcji wydawanego w Krakowie pisma akademickiego Młodość.Pod sam koniec XIX wieku zetknął się ze współczesną literaturą europejską,m.in.z pismami Fryderyka Nietzschego,odegrało to znaczną rolę w kształtowaniu światopoglądu i postawy poetyckiej Staffa.Był on przez kilkanaście lat przełomu XIX i XX wieku uczestnikiem poetyckich spotkań i dyskusji lwowskiej grupy Płanetnicy,zbierającej się w willi Maryli Wolskiej Zaświecie obok lwowskiego Ossolineum.Do grupy tej należeli oprócz Staffa i Wolskiej:Ostap Ortwin,Józef Ruffer,Jan Kasprowicz,Edward Porębowicz,Stanisław Antoni Mueller.Dom na Zaświeciu był główną kwaterą Płanetników,zaś latem całe towarzystwo wyjeżdżało też w Karpaty do Storożki i Perepelnik niedaleko miejscowości Skole.Największym przyjacielem Staffa był ksiądz Antoni Boratyński,z którym pisarz zapoznał się w Skarżysku Kamiennej.Przez wiele lat ksiądz Boratyński wspierał Staffa w trudnych chwilach i mówiono,że był dla niego inspiracją do pisania.W latach 1901–1903 przebywał we Francji i we Włoszech,a w czasie I wojny światowej w Charkowie,później zamieszkał w Warszawie.W latach 1920–1921 współredagował miesięcznik Nowy Przegląd Literatury i Sztuki.Należał do Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich,(wiceprezes 1924 r.prezes 1924–1931).Od 1933 r.pełnił funkcję wiceprezesa Polskiej Akademii Literatury.W okresie okupacji przebywał w Warszawie,a pierwsze lata po wojnie spędził w Krakowie.Od roku 1949 mieszkał w Warszawie.2 maja 1923 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski,a w 1933 r.Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.Był dwukrotnym laureatem państwowej nagrody literackiej,w latach 1927 i 1951.W roku 1929 otrzymał nagrodę Lwowa,w 1938 r.Warszawy,w 1947 r.Ziemi Krakowskiej,a w 1948 r.Pen Clubu za twórczość przekładową.Został doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego(1939 r.) i Uniwersytetu Jagiellońskiego(1949 r.)W latach 1951 i 1955 otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.Poeta został pochowany na warszawskich Powązkach.
Poezja
Twórczość poetycka Leopolda Staffa oceniana jest z perspektywy czasu jako trudna do jednoznacznego zaklasyfikowania.Chociaż jej centrum zawsze stanowił kult humanizmu i klasycznych wartości,to jednocześnie charakteryzowało ją wewnętrzne napięcie,skłonność do przeciwieństw("słodycz smutna","dobroć chora","pogodny smutkiem") i skrajności.Najbardziej znamienna okazała się"afirmacja i aktywna zgoda na życie",stojąca w opozycji do wczesnych,dekadenckich tendencji poety.Z afirmacją tą na ogół zwykło się kojarzyć autora"Gałęzi kwitnącej".Ponadto,Staff generacyjnie przynależał do trzech epok literackich,w każdej z nich odnajdywał się jako autorytet i wzór dla młodych pisarzy.Zdaniem wielu,swoim wejściem na arenę literacką wypełnił on lukę,jaka powstała w poezji polskiej po odejściu romantyków i pozytywistycznych parnasistów.W okresie Młodej Polski,razem z Janem Kasprowiczem,postrzegany był jako najwybitniejszy reprezentant nowej poezji i największy,obok Antoniego Langego,"sztukmistrz słowa".W późniejszym czasie Staff nie tylko cieszył się godnością nauczyciela literatów międzywojnia i współczesności powojennej,ale sam wykazał zdolność do pobierania nauk od swoich młodszych adeptów.Dzięki temu był on dla trzech pokoleń twórcą zawsze nowoczesnym.Jeszcze w latach 30 uważany był za"poetyckiego rówieśnika",a także inicjatora współczesnego klasycyzmu i poezji codzienności.Wybory poezji Leopolda Staffa wydawali między innymi Tadeusz Różewicz("Kto jest ten dziwny nieznajomy",1964 r.)oraz Mieczysław Jastrun("Wybór poezji w serii Biblioteka Narodowa",1963 r.)
"Sny o potędze"(1901 r.)
Debiutem Staffa był wiersz"Noce bezsenne",który ukazał się w 1900 r.staraniem Jana Kasprowicza na łamach dodatku do"Kuriera Lwowskiego".Utwór utrzymany został w młodopolskiej poetyce symbolizmu;opowiadał o niejasnym przeczuciu lęku,melancholii i metafizycznego zachwytu podczas bezsennej nocy.Podstawowym założeniem było wywołanie nastrojowości;kategorii większej wagi od psychologicznego konkretu.Widać w tym wyraźne inspiracje Maurycym Maeterlinckiem.Jednakże już w niecały rok później wydana została pierwsza książka poety,stając się z miejsca jednym z największych wydarzeń kulturalnych swoich czasów.Ostatecznie zadecydowała ona o tryumfie nowej epoki,skąd wzięły się wielokrotne porównania do roli,jaką swego czasu odegrała"Oda do młodości"Adama Mickiewicza."Sny o potędze"(co znaczące:tytuł ten pochodzi z wiersza Kazimierza Przerwy-Tetmajera,"Hymn do miłości"),choć zależne jeszcze od powszechnie uznawanych wzorców,charakteryzowały się szeregiem cech właściwych dla całej dojrzałej liryki Staffa;były nimi choćby kult klasycznego umiaru czy zamiłowanie do przedstawiania życia jako harmonii przeciwieństw.Debiut ten niósł ze sobą treści buntownicze,paradoksalnie jednak ujęte w poetycki rygor,wobec czego niektórzy krytycy zarzucili Staffowi,iż dionizyjskie wzloty były z gruntu obce jego naturze,zaś cały szafaż artystyczny mający podkreślić żywiołowość wierszy nazbyt chłodny.Pomimo wielkiego znaczenia"Snów o potędze"dla literatury rodzącej się epoki,sam jego schemat liryczny oceniany jest dziś jako banalny i wtórny.Sam autor przyznał w jednym z artykułów programowych,że jako jeden z"najmłodszych",zastał smutek dekadencji,ale nie potrzebował doświadczać go osobiście.Z drugiej strony istnieją interpretacje jakoby takie utwory jak"Kowal"czy"Dziwaczny Tum"były wyznaniem"woli mocy"à rebours,przedstawiającym niby to zuchwałe męstwo serca,a w istocie mówiącym o jego wrodzonej słabości.Sny o potędze miałyby być bowiem jedynie"snami",a więc niezrealizowanym marzeniem potęgi.Za tą interpretacją przemawia fakt,iż Staff nie uznał pierwiastków antydemokratycznych obecnych w oryginalnej myśli Nietzschego.Niemniej wydaje się,iż najważniejszym i najbardziej trwałym elementem światopoglądu"Snów o potędze"było przekonanie o tym,że poezja ma moc stwarzania samego jej twórcy,zaś dzieło sztuki jest poręką istnienia i środkiem budowania własnej tożsamości w świecie.Mimo iż profil tomiku był zdecydowanie dekadencki,największy podziw wywołały wiersze o tendencji wręcz przeciwnej sławiące nietzscheański hart ducha i kpinę ze wszelkich świętości.Większość badaczy zauważa,iż związek poety z tymi dwoma tendencjami był powierzchowny.Prawdopodobnie dyktowała go dążność młodego poety do samookreślenia własnej pozycji w świecie literackim.Potwierdza to przede wszystkim fakt,iż w latach późniejszych Staff nigdy nie powrócił już do tendencji młodopolskich,zerwał też z(autentyczną czy pozorną)"wolą mocy",przybierając postawę pokornego chrześcijanina.
"Dzień duszy"(1903 r.)
Najbardziej bezpośrednim wyrazem tej zmiany stał się wiersz"Spowiedź"opublikowany w następnym tomie,"Dzień duszy"z 1903 r.Książka ta nie ujawniała jeszcze w pełni dojrzałej postawy życiowej Staffa,zapowiadała ją raczej,w większej zaś mierze kontynuowała pewne tendencje ze"Snów o potędze",zwłaszcza tendencje dekadenckie.Tom ten świadczy o tym,jak poważnie Staff traktował przejście od nietzscheańskiej pychy i dekadenckiej niemocy ku(inaczej już pojętej)pełni życia i jakich trudności natury egzystencjalnej trzeba było doświadczyć,aby owe przejście w pełni zrealizować.Wiersze takie jak"Deszcz jesienny"czy"Bladej dziewczynie"noszą na sobie jeszcze głębsze piętno dekadentyzmu niż w przypadku debiutu.Z kolei słynny"Upadek"(wraz z frazą:"giniemy,choć się nieszczęście nie stało")uznany został za jeden z najbardziej katastroficznych utworów Młodej Polski.Z drugiej zaś strony,w"Dniu duszy"wiele jest wierszy o skrajnie odmiennej tonacji,w których padają ważne słowa:"O, życie moje!Bądź mi święte i olbrzymie!"Wiersze te skupiły na sobie większą uwagę.Jednocześnie ocenia się je jako pierwszy w pełni samodzielny głos Staffa,owoc jego osobistych przekonań i humanistycznych dążności.Jednym z najbardziej zdumiewających krytykę wierszy tego zbioru jest"Życie bez zdarzeń",pieśń na cześć codzienności,prostoty i spokoju.Utwór wprowadził nowy typ bohatera lirycznego,a także nowy styl poetyckiej ekspresji,bazujący na prostocie języka,bezpośredniości i wykorzystaniu mowy potocznej.
"Ptakom niebieskim"(1905 r.) i "Gałąź kwitnąca"(1908 r.)
Mimo to,prawdziwy przełom przyniósł dopiero tom"Ptakom niebieskim".W tej właśnie książce,w miejsce filozofii Nietzschego,doszła do głosu"pochwała życia" i międzyludzka solidarność głoszona przez francuskiego etyka Jeana Marie Guyau.Wyraźne są też inspiracje Paulem Verlainem,zwłaszcza jeśli chodzi o ideał poety jako"włóczęgi,króla gościńców,pijaka słońca wiecznego".Jednocześnie,Staff złagodził skrajny indywidualizm widoczny w dwóch wcześniejszych jego zbiorach poezji,aby zjednać się z prostym człowiekiem.Wymowa tomu,zwłaszcza w porównaniu z poprzednimi,jest niezwykle optymistyczna.Jest to"poezja starych studni",beztroskich wspomnień i dziecięcej fantazji z jednej strony,z drugiej zaś upojenia majestatem przyrody,demokratycznych dążności i pochwały na cześć wszelkiego życia.Jednym z ważniejszych tematów zbioru jest idealistyczna refleksja nad sensem cierpienia,które uszlachetnia i buduje człowieka.Kolejny tomik,"Gałąź kwitnąca",kontynuuje ten optymistyczny światopogląd,czyniąc to jednak z większym spokojem i apollińskim umiarem.W"Gałęzi kwitnącej"klasycyzm Staffa rozumiany jako postawa życiowa,a nie tylko styl poetycki doszedł do zenitu.
Życiowa złuda rozdwojenia zachodzi czasem wszechmocnych pojednawców.Są nimi serca kochające.Miłość jest potwierdzeniem samej siebie i świata.W istocie i głębi życia nie ma dla niej zła ani dobra.Gdzieś w najdalszej dali zachwytu istnieje głębsza od nich,nienazwana prawda serca ludzkiego(...).Sfinks w uścisku życiodajnym wyznaje nowemu Edypowi imię swe,którym jest Miłość.Odgaduje tylko miłujący.I on tylko rozumie.Rozumie uczuciem,czego uczuć rozumem nie może.I rodzi się harmonia.
"Uśmiechy godzin"(1910 r.)
"W cieniu miecza"(1911 r.)
Tomik"W cieniu miecza"nie wniósł do twórczości Staffa nowych akcentów;zmonumentalizował jedynie obszar tematyki ze zbiorów poprzednich oraz zwiększył klarowność wyrazu.Właściwie,"klasycyzm,który był bliski poecie już w pierwszych zbiorach,tu znajduje teoretyczne uzasadnienie".W zbiorze powracają,dość już zdezaktualizowane i wtórne,wątki nietzscheańskie,np.bohater wiersza Duskobol ziemi dumnie niesie berło z symbolami węża i orła,zaś jego postać,postawiona poza dobrem i złem,wpisana zostaje w mit kosmicznego nadczłowieka.Po raz kolejny ukazują się utarte młodopolskie symbole:sztuka jako ukoicielka,przyroda współcierpiąca z człowiekiem czy egzystencja ludzka w każdej chwili narażona na lęk.Z drugiej zaś strony,w wielu innych wierszach Staff wyraźnie zmierza do ulokowania swoich zainteresowań raczej w codziennym życiu,rzeczywistości niż w świecie wzniosłych idei.Sprawia to,że"W cieniu miecza"okazuje się tomem niekonsekwentnym w co najmniej kilku miejscach.Całość"W cieniu miecza"stwarza wrażenie liryki chłodnej,intelektualnej,w której prymat wiedzie refleksja filozoficzna zamiast osobistego zaangażowania poety.Recenzując ten tom,Bolesław Leśmian napisał:"Zamiast świata musi się poeta zaspokoić światopoglądem".
"Łabędź i lira"(1914 r.)
Ostatni przedwojenny tom wierszy Staffa,tak samo jak poprzedni,nie wniósł nowych akcentów,ani w sferze klasycystycznej formy,ani treści.Tom kontynuował myśli o umarłym Bogu i samodecydowaniu władczego człowieka o własnym losie,pojawiają się także sceptyczne myśli o życiu wiecznym i mitycznym złotym wieku.
"Tęcza łez i krwi"(1918 r.)
Staff jako poeta od zawsze daleki był od ingerencji w problemy współczesności,zareagował jednak na wydarzenia rewolucji 1905 roku oraz I wojny światowej.Tym właśnie problemom poświęcony został jego pierwszy międzywojenny tom,"Tęcza łez i krwi".W kreacji poety ujawnia się charakterystyczna postawa wobec grozy historii;Staff nie identyfikował się z żadną ideologią ani ugrupowaniem politycznym,patrząc na przemianę dziejów z dystansem,niepozbawionym jednak humanistycznego zaangażowania w wartości osobowe.Poeta w obliczu wojny nie zatracił ludzkiej perspektywy widzenia i oceniania świata,radykalnie odcinał się natomiast od tematów konkretnych co do kwestii społecznych.W"Tęczy łez i krwi"postulował zainteresowanie się jednostką ludzką,odżegnywał się od formy agitacyjnej poezji.Aktywizm Staffa zawsze dotyczył bowiem życia wewnętrznego;polegał głównie na odbudowywaniu świata wartości.
"Ścieżki polne"(1919 r.)
Wydane w 1919 r."Ścieżki polne"stały się nie tylko przełomem w samej twórczości Staffa,ale zrewolucjonizowały literaturę polską XX wieku w ogóle.Stanęły one bowiem u podstaw poezji Skamandrytów,a także awangardy(Julian Przyboś,Mieczysław Braun).W skład dzieła weszły dwa wcześniej wydane zbiorki,"Pieśń o skowronku" i "Sady"."Wiersze Ścieżek"polnych proponowały poezję spraw codziennych,pochwały chłopskiej pracy,sytuacji i rzeczy pozornie niepoetyckich,budzących dotychczas sprzeciw a nawet odrazę artystów.Klasycystyczne ody z"Ścieżek polnych"opiewały zwózkę,nawóz ziemi,przewrotne piękno krowy,kur,bociana czy psa.Tak oto Staff został oficjalnie uznanym mistrzem i prekursorem grupy Skamander,później zaś stał się także inicjatorem jej klasycystycznego oblicza i źródłem wewnętrznych przemian twórczości chociażby Juliana Tuwima czy Kazimierza Wierzyńskiego.Razem z rozwojem Skamandra,sam Staff przeżył renesans swojego talentu.Poeta reprezentował wówczas postawę jasnej,ufnej religijności a nade wszystko poczucia harmonii,które stało u podstaw międzywojennego optymizmu.
"Szumiąca muszla"(1921 r.) i "Żywiąc się w locie"(1922 r.)
W 1921 r.Staff wydał tom wierszy zatytułowany"Szumiąca muszla",późniejsze jego wydania ukazały się jednak pod nieco innym tytułem,"Sowim piórem",choć zawierały tę samą treść.Na tom ten złożyły się przeważnie spokojne,wzbogacone subtelnymi impresjami wiersze miłosne o delikatnym zabarwieniu refleksyjno-filozoficznym;obok nich pojawiły się także liryki podejmujące temat samotności,młodzieńczych zauroczeń oraz zachwytu nad ciszą przyrody.
Twych lic,oczu i włosów słodki cud potrójny różowość w sobie,błękit i złoto ma rana,w które wiosna przychodzi przez ptaki witana,łącząc swe usta z twymi w pocałunek spójny.Rozkoszny wiew zefiru,pieściwy i czujny,bielą szat obejmuje ci smukłe kolana i lekko niesie ciebie jasna kwiatów piana po zielonej traw fali,szumiącej i bujnej.
"Szumiąca muszla"nie stanowiła o ewolucji twórczej Staffa,powielała raczej poetykę znaną z wcześniejszych jego dokonań.Podobnie następny tom,"Żywiąc się w locie"(1922 r.)zawierający kilka długich poematów opisowych,oceniany przeważnie negatywnie jako przejaw stagnacji poety.W skład tego ostatniego weszły również wydane wcześniej mniejsze zbiory,"Wino miłości"(1919 r.)oraz"Oczy otchłani"(1919 r.)
"Ucho igielne"(1927 r.)
W 1927 r.na rynku księgarskim pojawiła się kolejna książka Staffa,"Ucho igielne".Tomik okazał się wyjątkowy na tle dotychczasowej twórczości poety,przede wszystkim dlatego,że ten w całości poświęcił go głęboko intymnym doświadczeniom religijnym.Wiersze chrześcijańskie pojawiały się co prawda wcześniej,choćby już w"Snach o potędze",jednak nie na taką skalę i nie tak radykalnie,jak w"Uchu igielnym".Znajdują się jednak i tacy,którzy zauważają w tym tomie powtórzenie istniejących już wcześniej u Staffa problemów,tyle,że tym razem podjęte one zostały na szerszą skalę.Należy przy tym podkreślić,iż przez wielu badaczy Staff postrzegany bywał dotąd jako wzór realisty,obcego szaleństwu wiary;poety,u którego"mistyki jest jak na lekarstwo".W tej perspektywie zbiór wniósł kolejne istotne novum."Ucho igielne"w ocenie krytyków stanowiło niespodziewaną odnowę sił twórczych Staffa,które zdawały już się wyczerpywać.Wiersze"Ucha igielnego"wyróżniają się barokowym niemalże ujęciem tematu.Religijność Staffa lokowała się w pobliżu pascalowskiej otchłani:ponadto wizyjność,dynamiczne i żywiołowe ujęcie dramatu wiary,wewnętrzne rozdarcie pomiędzy mrokiem i światłem,wiarą i niewiarą,miłością i rozpaczą,początkowo przywoływało na myśl XVII-wiecznych mistrzów Karmelu.
Mój Bóg to przepaść!Mój Bóg to beze dno,kędy, błyskawic wichurami smagan...
Obok głosów widzących w Staffie odkrywcę mroków wiary i niewiary,pojawiały się również takie,które dostrzegały w"Uchu igielnym"raczej zapowiedzi pogodnej ufności,jak gdyby pierwszy krok na drodze do religii nadziei i radości.Dla całokształtu tomu ważna okazała się znajomość z modernizmem katolickim Henry'ego Newmana i Williama Jamesa.Inni byli zdania,że zbiór wyraża raczej tęsknotę za Bogiem,ale zarazem niewiarę.Demiurg w pojęciu Staffa miałby być wywiedzionym raczej z idei panteistycznych i stoickich bezosobowym absolutem,a nie Bogiem judeo-chrześcijańskim.
"Wysokie drzewa"(1932 r.)
Tom"Wysokie drzewa"był,zdaniem historyków literatury Dwudziestolecia,najdoskonalszym przykładem klarowności,artystycznego zrównoważenia oraz"przezroczystości"klasycystycznej poezji międzywojnia.Najdobitniej świadczył on również o odnowieniu talentu Staffa.Jeszcze wyraźniej niż wcześniej,programowy klasycyzm objawił się w nich jako postawa duchowa,etos.Stosunek autora do świata w"Wysokich drzewach"cechuje jednocześnie pełen wzniosłości i majestatu podziw dla piękna natury,ale i ciepły humor w stosunku do codziennych spraw człowieka.Dotyczyło to również duchowej ewolucji Staffa w kwestii pojmowania dramatu wiary;religijność poety z tego okresu jest dużo bardziej pogodna,pełna dowcipu i swobody.
"Barwa miodu"(1936 r.)
"Wiersze wojenne"(1942-1945)
W okresie II wojny światowej Staff wszedł w trzeci już a jednocześnie najmniej płodny w wiersze etap swojej twórczości.Nie wydał wówczas żadnego osobnego tomu,a jedynie próbki poetyckie zamieszczone w podziemnej antologii"Pieśń niepodległa".Poeta w obliczu katastrofy zachował klasyczny umiar,patrząc na grozę aktualnej historii z niejakiego dystansu.Nie znaczy to jednak,iż jego wiersze z tego okresu pozbawione były wewnętrznych napięć.Pomiędzy chłodną formą a treścią pełną bólu zaszedł kolejny paradoks jego poezji.Staff widział w wojnie odwieczny dylemat wyboru między dobrem i złem,męczeństwem i utratą człowieczeństwa,pychą oraz pokorą;problematykę tę podnosił przy tym do perspektywy kosmicznej.Przyczyny kolejnej wojny tkwiły,jego zdaniem,w potwierdzeniu przez człowieka swojego odstępstwa od Boga.Pod koniec lat 40 klasycyzm Staffa radykalnie zmienił swoje znaczenie.Dotychczas był on wyrazem wierności rudymentarnym zasadom sztuki poetyckiej,z drugiej zaś strony realizacji ideału antropologicznego i humanistycznego poety.Teraz ten sam klasycyzm stał się dla Staffa próbą zachowania wewnętrznej harmonii pośród powszechnego chaosu i zniszczenia,a w dalszej kolejności wyznaniem wiary w ostateczne przywrócenie ładu wszechświata,pogwałconego przez destrukcję wojny.
"Martwa pogoda"(1946 r.)
"Wiklina"(1954 r.) i "Dziewięć muz"(1958 r.)
Dramat
Twórczość dramatyczna Staffa wyrastała z trzech młodopolskich tendencji,które kontynuował również w Dwudziestoleciu międzywojennym;były nimi:zwrot w stronę tradycji antycznej,zamiłowanie do secesyjnej przestrzeni magicznej(ukryty skarb,wróżki,czary)oraz powrót do pogańskich wierzeń ludowych.
"Skarb"(1904 r.)
Pierwszą sztuką teatralną Staffa był wydany w 1904 r."Skarb".Było to zarazem najwyżej cenione dzieło sceniczne tego autora,które tuż po premierze wywołało żywą dyskusję najwybitniejszych intelektualistów epoki.Ogólna wymowa"Skarbu"koncentrowała się na problemie stosunku ideału do życia,metafizyki do pragmatyzmu;były to więc sprawy najważniejsze z punktu widzenia światopoglądu artystów młodopolskich.
"Godiwa"(1906 r.) i "Igrzysko"(1909 r.)
"To samo"(1912 r.) i "Wawrzyny"(1912 r.)
"Południca"(1920 r.)
Jedynym dramatem,jaki napisał Staff w okresie Dwudziestolecia,a jednocześnie ostatnim jego dziełem teatralnym okazała się"Południca"(1920 r.)Utwór był tragedią zbrodni i kary:na plan pierwszy wysunięta została namiętna zazdrość miłosna,obłęd,chłopska chciwość ziemi oraz wiejska wiara w ślepe przeznaczenie prowadzące do nieuchronnej katastrofy.Wyeksponowana została tzw."liryka spraw powszednich",przypominająca dramaturgię Władysława Orkana.Staff wyraźnie skierował się tym samym w stronę naturalizmu.Jak twierdzą historycy Dwudziestolecia,mimo iż"Południca"była tragedią nazbyt konwencjonalną,to jednak można nadać temu dziełu status lege artis dzieła nie wybitnego,ale udanego.Innego zdania była publiczność: w czasie premiery sztuka spotkała się z jednoznacznie negatywną oceną.Spowodowało to ostateczne odejście Staffa od teatru.
Praca przekładowa
Leopold Staff był także tłumaczem literatury greckiej,łacińskiej,włoskiej,francuskiej,niemieckiej i orientalnej(łacińskie elegie Jana Kochanowskiego,"Elegie rzymskie",Benvenuta Celliniego żywot własny spisany przez niego samego,"Cierpienia młodego Wertera" i "Lis Przechera"Goethego,"Kwiatki"świętego Franciszka z Asyżu,"Złota legenda"Jakuba de Voragine,Jan Krzysztof Romain Rollanda,"Tristan"Tomasza Manna,"Owocobranie"Tagorego,"Fletnia chińska").
Staff w piosenkach
  • 1995 r.Cemetery of Scream utwory"Prologue"oraz"Epilogue"(wiersz"Deszcz jesienny")na płycie Melancholy
  • 1997 r.Grzegorz Turnau utwór"Więc można kochać"na płycie"Tutaj jestem"
  • 2002 r.Stanisław Sojka utwory"Świat","Zachód jesienny","To love and lose" i "Natchnienie"na płycie"Soykanova"
  • 2010 r.Buldog utwór"Deszcz jesienny"na płycie"Chrystus Miasta"
  • 2010 r.Sensil utwór"Szum drzew"w refrenie piosenki"Z pędem"
  • 2010 r.Illuminandi"W drodze"na płycie"In Via"
  • 2011 r.Eternalovers utwór"Kochać i tracić"na płycie"Silence of Sorrow"
  • 2012 r.Saluth o/o/o/utwór"Zgon Wojownika"

poniedziałek, 25 kwietnia 2016

Tramwaje w Warszawie

System komunikacji tramwajowej działający,jako jeden z elementów komunikacji miejskiej,w Warszawie.Pierwsza linia tramwaju konnego została uruchomiona w 1866 r.zaś obecnie eksploatacją sieci tramwajowej oraz świadczeniem usług przewozowych zajmują się Tramwaje Warszawskie Sp.z o.o.wydzielone 1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych(MZK).28 września 2011 r.Tramwaje Warszawskie posiadały 837 wagonów tramwajowych.Całkowita długość torów w kwietniu 2010 r.wynosiła 276,5 km toru pojedynczego,w tym 241,0 km toru pojedynczego eksploatowanych w ruchu osobowym.Planowana jest dalsza rozbudowa sieci o kolejne trasy zarówno w samej Warszawie,jak i poza nią.
Historia
Tramwaje konne
Historia warszawskich tramwajów zaczęła się 11 grudnia 1866,wraz z otwarciem 6-kilometrowej linii tramwajów konnych łączącej Dworzec Wiedeński z Dworcem Petersburskim(obecnym Dworcem Wileńskim)oraz nowo zbudowanym Dworcem Terespolskim(Dworcem Wschodnim).Linia została wybudowana przez Główne Towarzystwo Rosyjskich Dróg Żelaznych by obejść restrykcje nałożone przez władze zaborcze,które nie zezwalały na wybudowanie mostu kolejowego przez Wisłę.Trasa prowadziła przez ul.Marszałkowską,ul.Królewską(z odgałęzieniem od placu Grzybowskiego),Krakowskim Przedmieściem,plac Zamkowy,most Kierbedzia do ul.Targowej z odgałęzieniami w ul.Kijowskiej i do portu przeładunkowego nad Wisłą.Oprócz przewozu towarów oraz podróżnych między dworcami GTRDŻ obsługiwało również tramwaje miejskie jeżdżące na trasie Dworzec Wiedeński Kościół św.Anny.W latach 70 magistrat postanowił stworzyć własną sieć tramwajową i w 1881 r.wybudowana została przez belgijskiego przedsiębiorcę pierwsza miejska linia tramwajowa,od początku przeznaczona do przewozu pasażerów po mieście,biegnąca ul.Nalewki ul.Świętojerską ul.Długą ul.Wąską Podwalem Krakowskim Przedmieściem(na odcinku Królewska Nowy Zjazd obok tramwaju kolejowego)Nowym Światem Al.Ujazdowskimi Bagatelą do Rogatek Mokotowskich.Cała trasa,oddana do użytku 18 października 1881,była jednotorowa,a tramwaje kursowały na niej w godzinach 7:30–22:00.1 listopada 1881 linię wydłużono o odcinek Muranów Powązki(przez ul.Dziką).Miesiąc później otworzono odcinek w ul.Bielańskiej(między Nalewkami a pl.Teatralnym),a w 1882 r.tory na ul.Senatorskiej.W następnych latach Towarzystwo Belgijskie„Societe Generale de Tramways Varsoviens”rozwijało swoją sieć,m.in.w 1882 r.przejęło tramwaj kolejowy,który utracił pierwotne znaczenie po wybudowaniu w 1875 r.kolei obwodowej wraz z mostem przy Cytadeli.W 1883 r.wprowadzono projekt reorganizacji stworzony przez Władysława T.Kisiel-Kiślańskiego,a sam pomysłodawca został prezesem tramwajów konnych do czasu ich przejęcia przez miasto(w 1898 r.)Pod koniec 1883 r.sieć tramwajowa w Warszawie miała 22 km długości i 80 tramwajów obsługujących 11 linii.W latach 1886–1890 powstała trasa w Al.Jerozolimskich między ul.Marszałkowską a Nowym Światem.W 1899 r.cała sieć,licząca już 30 km i 234 tramwajów obsługujących 17 linii,została wykupiona przez miasto.Prezesem tramwajów konnych został łódzki aptekarz Maurycy Spokorny.W 1908 r.miasto powierzyło firmie„Siemens&Halske”zastąpienie trakcji konnej tramwajem elektrycznym,kierownictwo tej operacji powierzono prezesowi Spokornemu(który przez kolejne osiem lat pełnił funkcję prezesa tramwajów elektrycznych).
Tramwaje elektryczne
7 lutego 1908 uruchomiono Elektrownię Tramwajów Miejskich,a 26 marca 1908 o godz. 9:35 wyruszył pierwszy tramwaj elektryczny na trasie pl.Krasińskich pl.Unii Lubelskiej.24 lipca 1919 Zarząd Miejski powołał przedsiębiorstwo Tramwaje Miejskie m.st.Warszawy.31 grudnia 1921 uruchomiono pierwszą linię nocną na trasie pl.Zbawiciela pl.Teatralny.W marcu 1925 r.otworzono remizę„Praga”przy ul.Kawęczyńskiej.W okresie od września do 18 października 1939 linie tramwajowe nie kursowały z powodu zniszczeń wojennych.1 lipca 1941 utworzono przedsiębiorstwo„Städtische Verkehrsbetriebe Warschau”,które zajęło się eksploatacją linii tramwajowych.Od 1 sierpnia 1944 tramwaje faktycznie nie kursowały.
Okres powojenny
W 1939 roku tabor tramwajowy wynosił 710 wozów tramwajowych,z których wojnę przetrwało niemal 200.Przed wybuchem powstania warszawskiego było w ruchu 186 wozów tramwajowych dla obsługi około miliona pasażerów.Spowodowane było to zarówno zniszczeniami wojennymi,brakiem części zamiennych,jak i polityką okupanta.W trakcie powstania zniszczono lub wywieziono 590 wozów tramwajowych,rozebrano całą sieć trakcyjną,zniszczono 3 podstacje,elektrownię,5 zajezdni,warsztaty,a tory uszkodzono w ponad 300 miejscach.20 czerwca 1945 uruchomiono pierwszą po wojnie linie tramwajową nr„1”łączącą Kawęczyńską z Wiatraczną i do sierpnia kursowało już 5 linii.We wrześniu tego samego roku po uruchomieniu podstacji na Szczęśliwicach ruszyła pierwsza po lewobrzeżnej stronie miasta linia tramwajowa na Ochocie pomiędzy Okęciem a Pl.Starynkiewicza,a do końca roku dalszych pięć.Od 1945 r.rozpoczęło się przekuwanie torów tramwajowych z 1525 na 1435 mm,co związane było z tym,że nowe tramwaje dla Warszawy pochodziły z Berlina(67 sztuk) i Wrocławia(60 sztuk) i różniły się rozstawem od dotychczas użytkowanych.Prace rozpoczęto od peryferiów miasta(Mokotów,Boernerowo,Koło,Żoliborz) i modernizacja trwała 3 lata.W tym okresie uruchomiono wtedy zajezdnię„Żoliborz”z remizą przy ul.Słowackiego.18 maja 1948 zlikwidowano zajezdnię„Rakowiec”.10 września 1955 uruchomiono zajezdnię„Mokotów”oraz zlikwidowano zajezdnię„Puławska”.30 czerwca 1963 uruchomiono zajezdnię„Północ”oraz zlikwidowano zajezdnię„Żoliborz”.Tramwaje w Warszawie w okresie upowszechnienia transportu samochodowego podległy stopniowej likwidacji.11 września 1973 została zlikwidowana linia tramwajowa do Wilanowa biegnąca ulicami Goworka,Spacerową,Gagarina i Czerniakowską.Był to trzeci szlak miejskiego transportu szynowego biegnący w to miejsce po wojnie nie odbudowano szerokotorowej trasy tramwajowej prowadzącej do Wilanowa z Placu Trzech Krzyży,która z kolei zastąpiła linię kolejki grójeckiej.Obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przewiduje budowę tramwaju do Wilanowa,ale nie Wisłostradą,lecz w ciągu ulic Belwederska Sobieskiego al.Rzeczypospolitej do nowej pętli w rejonie ul.Pałacowej.Byłaby to trzecia trasa tramwajowa do Wilanowa(i czwarta trasa szynowa),ale pierwsza w tym korytarzu.W 1987 r.doszło w Warszawie,na skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Młynarskiej do katastrofy tramwajowej,w której zginęło 7 osób oraz było wielu rannych.
Teraźniejszość
Do 1989 r.przetrwało w Warszawie zaledwie 28 linii.W latach 1980–2009 otwarto jedynie trzy odcinki tras tramwajowych,wszystkie związane z obecną dzielnicą Bemowo.1 sierpnia 1992 roku otwarta została budowana przez 13 lat linia Cmentarz Wolski Osiedle Górczewska,o długości ok.4 km trasy dwutorowej.1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych wyłoniono spółkę zajmującą się prowadzeniem komunikacji tramwajowej na terenie miasta Warszawa,Tramwaje Warszawskie Sp.z o.o.31 sierpnia 1997 otwarto linię tramwajową z Koła na Nowe Bemowo.Budowa obejmowała ok.2 km nowej trasy dwutorowej,ok.900 m drugiego toru na istniejącej trasie do Boernerowa oraz pętlę tramwajową„Nowe Bemowo”(wyposażoną w dwa tory peronowe i jeden tor odstawczy).21 grudnia 2005 pierwszy raz po torach wzdłuż ul.Powstańców Śląskich i al.Reymonta pojechał tramwaj specjalnej linii„P”,zaś od 2 stycznia 2006 regularnie kursują po nich linie zwykłe.Jest to pierwsza trasa tramwajowa w Warszawie z zastosowanym torowiskiem trawiastym(na części odcinka) i bezwzględnym priorytetem w ruchu dla tramwajów,a także pierwsza inwestycja tramwajowa współfinansowana z funduszy Unii Europejskiej.Trasa liczy ok.1,9 km długości,a w ramach jej budowy przebudowano pętlę Piaski oraz pętlę Nowe Bemowo(dodatkowy tor peronowy z wyjazdem w stronę północną).Od 16 czerwca 2007 w związku z rozpoczęciem generalnego remontu torowiska zmieniła się organizacja ruchu tramwajowego w rejonie mostu Poniatowskiego i Alej Jerozolimskich.Utrudnienia z tym związane trwały do 1 października 2007.Remont był elementem projektu modernizacji trasy tramwajowej od pętli Banacha do pętli Gocławek,współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej.W dniu 26 marca 2008 Tramwaje Elektryczne obchodziły stulecie istnienia.W tym samym roku rozpoczęto modernizację trasy tramwajowej od pętli Cm.Wolski do Dworca Wileńskiego.W ramach prac wykonany m.in.został pierwszy odcinek torowiska z dopuszczonym ruchem liniowym autobusów(od placu Bankowego do ul.Jagiellońskiej).W ramach tych prac,w 2008 r.zamknięty był dla ruchu tramwajowego fragment ul.Wolskiej,natomiast w 2009 r.w związku z licznymi pracami na trasie W-Z przez dłuższy czas tramwaje nie kursowały na odcinku od placu Bankowego do Dworca Wileńskiego,a także czasowo na pobliskich odcinkach,w tym na trasach prostopadłych(ulice Marszałkowska Andersa,aleja Jana Pawła II,ulica Okopowa Towarowa),gdzie również wymiennie prowadzone były remonty.W sierpniu 2010 r.ogłoszono przetarg na zaprojektowanie i budowę łącznika w ciągu ulicy Powstańców Śląskich od ul.Górczewskiej do Radiowej.W fazie projektowania znajdował się odcinek trasy tramwajowej na Tarchominie wzdłuż ulic Projektowanej i Światowida;odcinek na Trasie Mostu Północnego został zbudowany w ramach przetargu prowadzonego przez Zarząd Miejskich Inwestycji Drogowych w Warszawie,jako jeden z elementów trasy mostowej.W dniu 21 stycznia 2013 nastąpiło otwarcie pierwszego etapu trasy tramwajowej na Tarchomin.Uruchomiono obsługiwaną dwukierunkowymi tramwajami SWING Duo linię numer 2,kursującą między krańcami Metro Młociny i Stare Świdry.W dniu 24 grudnia 2014 przedłużono linię od przystanku Stare Świdry do pętli Tarchomin Kościelny,gdzie początkowo dojeżdżała tylko linia numer 2,następnie skierowano tam również linię numer 17(przeniesiono pętlę z Metra Młociny).
Linie tramwajowe
Oznaczenia linii tramwajowych
Stan na 20 lutego 2016
Numer Przeznaczenie Uwagi
1–39 Linie zwykłe Kursują codziennie w godzinach od około 4:00 do około 0:30.Wyjątkiem jest linia 14,która w dni powszednie kursuje w godzinach 6-19,w soboty w godzinach 8-18,a w niedziele i święta od 11 do 18.W godzinach porannych i wieczornych tramwaje obsługujące podstawową linię 14,kursują na linii 15.Ponadto linia 9 kursuje codziennie do około 1:30
40–49 Linie okresowe Kursują tylko w wybrane dni tygodnia i/lub godziny
50–69 Zakres wolny Dawniej zakres ten przeznaczony był dla trolejbusów
70–79 Linie zastępcze i uzupełniające Uruchamiane na specjalne okoliczności lub na czas remontów oraz wyłączeń z ruchu na danym odcinku komunikacji szynowej
80–99 Zakres wolny
Cx Linie cmentarne Kursują jedynie w okresie dnia Wszystkich Świętych,zapewniając dojazd do stołecznych nekropolii
Uruchamiane są także linie specjalne obsługiwane taborem zabytkowym,np:
D na Dzień Dziecka,W na Wielkanoc,1 Sierpnia,M na Mikołajki,T jako atrakcja turystyczna
Układ linii tramwajowych
Linia Trasa Częstotliwość[min]Uwagi
1 Annopol Banacha Annopol Rembielińska Matki Teresy z Kalkuty Odrowąża rondo Żaba Starzyńskiego most Gdański Słomińskiego rondo Zgrupowania AK„Radosław”Okopowa Towarowa rondo Daszyńskiego Towarowa plac Zawiszy Grójecka plac Narutowicza Grójecka Banacha powszednie:4-5 wolne: 7-8
2 Metro Młociny Tarchomin Kościelny Zgrupowania AK„Kampinos”most Skłodowskiej-Curie Kuklińskiego Światowida powszednie:4/6 wolne:7-8
3 Annopol Gocławek Annopol Rembielińska Matki Teresy z Kalkuty Odrowąża rondo Żaba 11 Listopada Targowa plac Wileński Targowa Zamoyskiego Grochowska powszednie:8/12 wolne:15
4 Wyścigi Żerań Wschodni Puławska plac Unii Lubelskiej Marszałkowska plac Zbawiciela Marszałkowska rondo Dmowskiego Marszałkowska plac Bankowy aleja Solidarności most Śląsko-Dąbrowski aleja Solidarności Jagiellońska Ratuszowa Targowa 11 Listopada rondo Żaba Odrowąża Matki Teresy z Kalkuty Rembielińska Annopol powszednie:8/12 wolne:15
6 Gocławek Metro Młociny Grochowska Zamoyskiego Targowa plac Wileński Targowa Ratuszowa Jagiellońska Starzyńskiego most Gdański Słomińskiego Między parkowa Andersa Mickiewicza plac Inwalidów Mickiewicza plac Wilsona Słowackiego Marymoncka Zgrupowania AK„Kampinos”powszednie:8/12 wolne:15
7 Kawęczyńska-Bazylika P+R Aleja Krakowska Kawęczyńska Kijowska Targowa aleja Zieleniecka aleja Poniatowskiego most Poniatowskiego Aleje Jerozolimskie rondo Dmowskiego Aleje Jerozolimskie plac Zawiszy Grójecka plac Narutowicza Grójecka aleja Krakowska powszednie:8/12 wolne:15
9 Gocławek P+R Aleja Krakowska Grochowska aleja Waszyngtona aleja Poniatowskiego most Poniatowskiego Aleje Jerozolimskie rondo Dmowskiego Aleje Jerozolimskie plac Zawiszy Grójecka plac Narutowicza Grójecka aleja Krakowska powszednie:8/12(4/6)wolne:(15)7-8 Wybrane kursy na skróconej trasie Wiatraczna aleja Waszyngtona(...)
10 Osiedle Górczewska Wyścigi Górczewska Powstańców Śląskich Połczyńska Wolska Skierniewicka Kasprzaka rondo Daszyńskiego Prosta rondo Organizacji Narodów Zjednoczonych aleja Jana Pawła II Chałubińskiego aleja Niepodległości Nowowiejska plac Politechniki Nowowiejska plac Zbawiciela Marszałkowska plac Unii Lubelskiej Puławska powszednie:8/12 wolne:15
11 Rondo Daszyńskiego Metro Młociny Prosta Kasprzaka Skierniewicka Wolska Połczyńska Powstańców Śląskich Reymonta Wólczyńska Nocznickiego powszednie:8/12 wolne:15
13 Kawęczyńska-Bazylika Koło Kawęczyńska Kijowska Targowa plac Wileński aleja Solidarności most Śląsko-Dąbrowski aleja Solidarności Młynarska Obozowa powszednie:8/12 wolne:15
14 Banacha Metro Wilanowska Banacha Grójecka plac Narutowicza Filtrowa Krzywickiego Nowowiejska plac Politechniki Nowowiejska plac Zbawiciela Marszałkowska plac Unii Lubelskiej Puławska powszednie:8/12 wolne:15
15 Marymont-Potok P+R Aleja Krakowska Mickiewicza plac Wilsona Mickiewicza plac Inwalidów Mickiewicza Andersa plac Bankowy Marszałkowska rondo Dmowskiego Marszałkowska plac Konstytucji Marszałkowska plac Zbawiciela Nowowiejska plac Politechniki Nowowiejska Krzywickiego Filtrowa plac Narutowicza Grójecka aleja Krakowska powszednie:8/12 wolne:(15)7/8 W soboty dodatkowe kursy na skróconej trasie Plac Narutowicza Grójecka(...)
17 Tarchomin Kościelny Służewiec Światowida Kuklińskiego Most Skłodowskiej-Curie Marymoncka Słowackiego Popiełuszki aleja Jana Pawła II rondo Zgrupowania AK„Radosław”aleja Jana Pawła II rondo Organizacji Narodów Zjednoczonych aleja Jana Pawła II Chałubińskiego aleja Niepodległości Rakowiecka Boboli Wołoska Marynarska powszednie:8/12(4/6)wolne:15(7-8)Wybrane kursy(jednokierunkowo)na skróconej trasie Metro Marymont Popiełuszki(...)
18 Służewiec Żerań FSO Marynarska Wołoska Woronicza Puławska plac Unii Lubelskiej Marszałkowska plac Zbawiciela Marszałkowska rondo Dmowskiego Marszałkowska plac Bankowy Andersa Między parkowa Słomińskiego most Gdański Starzyńskiego Jagiellońska powszednie:8/12 wolne:15
20 Boernerowo Żerań FSO Kaliskiego Dywizjonu 303 Obozowa Młynarska aleja Solidarności most Śląsko-Dąbrowski aleja Solidarności Jagiellońska powszednie:10/12 wolne:15
22 Wiatraczna Piaski Grochowska Zamoyskiego aleja Zieleniecka aleja Poniatowskiego most Poniatowskiego Aleje Jerozolimskie rondo Dmowskiego Aleje Jerozolimskie plac Zawiszy Towarowa rondo Daszyńskiego Towarowa Okopowa rondo Zgrupowania AK„Radosław”aleja Jana Pawła II Broniewskiego powszednie:8/12 wolne:15
23 Czynszowa Nowe Bemowo Czynszowa Stalowa(powrót:Stalowa Środkowa Wileńska Czynszowa)11 Listopada Targowa Ratuszowa Jagiellońska aleja Solidarności most Śląsko-Dąbrowski aleja Solidarności Młynarska Obozowa Dywizjonu 303 Radiowa Powstańców Śląskich powszednie:8/12 wolne:15
24 Gocławek Nowe Bemowo Grochowska aleja Waszyngtona aleja Poniatowskiego most Poniatowskiego Aleje Jerozolimskie rondo Dmowskiego Aleje Jerozolimskie plac Zawiszy Towarowa rondo Daszyńskiego Towarowa aleja Solidarności Młynarska Obozowa Dywizjonu 303 Radiowa Powstańców Śląskich powszednie:6/12 wolne:15
25 Annopol Banacha Annopol Rembielińska Matki Teresy z Kalkuty Odrowąża rondo Żaba 11 Listopada Targowa plac Wileński Targowa aleja Zieleniecka aleja Poniatowskiego most Poniatowskiego Aleje Jerozolimskie rondo Dmowskiego Aleje Jerozolimskie plac Zawiszy Grójecka plac Narutowicza Grójecka Banacha powszednie:8/12 wolne:15
26 Osiedle Górczewska Wiatraczna Górczewska Powstańców Śląskich Połczyńska Wolska aleja Solidarności most Śląsko-Dąbrowski aleja Solidarności plac Wileński Targowa Zamoyskiego Grochowska powszednie:8/12 wolne:15
27 Cmentarz Wolski Metro Marymont Wolska aleja Solidarności Okopowa rondo Zgrupowania AK„Radosław”aleja Jana Pawła II Popiełuszki powszednie:8/12 wolne:15
28 Dworzec Wschodni(Kijowska)Osiedle Górczewska Kijowska Targowa plac Wileński Targowa Ratuszowa Jagiellońska Starzyńskiego most Gdański Słomińskiego rondo Zgrupowania AK„Radosław”aleja Jana Pawła II Broniewskiego Reymonta Powstańców Śląskich Górczewska powszednie:8/12 wolne:15
31 Metro Wilanowska Służewiec Puławska Woronicza Wołoska Marynarska powszednie:4/12 wolne:15
33 Kielecka Metro Młociny Rakowiecka aleja Niepodległości Chałubińskiego aleja Jana Pawła II rondo Organizacji Narodów Zjednoczonych aleja Jana Pawła II rondo Zgrupowania AK„Radosław”aleja Jana Pawła II Broniewskiego Wólczyńska Nocznickiego powszednie:6/6 wolne:7-8
35 Nowe Bemowo Wyścigi Powstańców Śląskich Reymonta Broniewskiego aleja Jana Pawła II rondo Zgrupowania AK„Radosław”aleja Jana Pawła II Stawki Andersa plac Bankowy Marszałkowska rondo Dmowskiego Marszałkowska plac Konstytucji Marszałkowska plac Zbawiciela Marszałkowska plac Unii Lubelskiej Puławska powszednie:8/12 wolne:15
41 Zajezdnia Mokotów Żerań Wschodni Wołoska Boboli Rakowiecka aleja Niepodległości Chałubińskiego aleja Jana Pawła II rondo Organizacji Narodów Zjednoczonych aleja Jana Pawła II rondo Zgrupowania AK„Radosław”Słomińskiego most Gdański Starzyńskiego rondo Żaba Odrowąża Matki Teresy z Kalkuty Rembielińska Annopol powszednie:12/Linia kursuje tylko w szczycie
Pętle i krańce
W zestawieniu podano tylko istniejące krańce.
Nazwa Typ Linie Liczba torów
Aleja Zieleniecka Pętla brak 2
Annopol Pętla 1,3,25 3
Banacha Pętla 1,14,25 3
Boernerowo Pętla 20 1
Cmentarz Wolski Pętla 27 3
Czynszowa Pętla 23 2
Dworzec Wschodni(Kijowska)Pętla 28 1
Gocławek Pętla 3,6,9,24 3
Kawęczyńska-Bazylika Pętla 7,13 2
Kielecka Pętla 33 1
Koło Pętla 13 3
Marymont-Potok Pętla 15 2
Metro Marymont Pętla 17,27 3
Metro Młociny Pętla 2,6,11,33 6
Metro Wilanowska Pętla 14,31 2
Nowe Bemowo Pętla 23,24,35 3
Osiedle Górczewska Pętla 10,26,28 5
P+R Aleja Krakowska Pętla 7,9,15 3
Piaski Pętla 22 2
Plac Narutowicza Pętla 15 5
Plac Starynkiewicza Pętla brak 2
Ratuszowa-ZOO Pętla brak 1
Służewiec Pętla 17,18,31 3
Tarchomin Kościelny Pętla 2,17 2
Twardowska Pętla brak 1
Wiatraczna Pętla 9,22,26 4
Woronicza Pętla brak 2
Wyścigi Pętla 4,10,35 3
Żerań FSO Pętla 18,20 3
Żerań Wschodni Pętla 4,41 3
Cała sieć przystosowana jest do obsługi taboru jednokierunkowego umożliwiając tramwajom zawracanie za pomocą pętli.Do 23 grudnia 2014 wyjątkiem był kraniec Stare Świdry,który jako jedyny przystosowany był do obsługi wyłącznie tramwajów dwukierunkowych zastosowane zostały tam rozjazdy nakładkowe.Obecnie kraniec Stare Świdry przestał pełnić swą rolę i został rozmontowany w związku z uruchomieniem krańca Tarchomin Kościelny.Za pętle mogą także posłużyć zajezdnie,na terenie których tramwaj zawraca bez zatrzymania się(tj.pierwszy i ostatni przystanek ma przed zajezdnią).Takie rozwiązanie było stosowane na przykład przy budowie Trasy Mostu Północnego,kiedy to linia nr 5 została skrócona do zajezdni Żoliborz.
Planowane zmiany
W ramach remontu ulicy Wołoskiej w latach 2014–2016 nastąpi remont krańca Woronicza,po którym zamiast obecnych dwóch pętli do zawracania(po jednej w każdym kierunku)istnieć będzie tylko jedna pętla z jednym torem peronowym do zawracania w obu kierunkach.W planach jest brany również powrót tramwajów na ul.Kasprzaka od ul.Skierniewickiej do ul.Wolskiej(częściowo idący szlakiem zlikwidowanej w latach 90 XX wieku trasy tramwajowej).Budowa zacznie się w 2018 roku.
Tabor
Tramwaje wysoko podłogowe
Model Eksploatacja w Warszawie od Liczba wagonów Liczba składów
Konstal 105Na 1984 r.269 141
Konstal 105Nb 1992-1993 4 2
Konstal 105Nb/e 1994 r.4 2
Konstal 105Ne 1993–1994 18 9
Konstal 105Nf 1994 r.44 22
Konstal 105Ng 1993 r.2 1
Konstal 105Ni 1992 r.12 9
Konstal 105Nm 1996–1997 14 7
Konstal 105N2k 1995–2001 60 30
Konstal 105N2k/2000 2001 r.62 31
Konstal 105Nz 1997 r.2 2
FPS 123N 2007 r.30 17
Razem:521273
Tramwaje niskopodłogowe
Model Eksploatacja w Warszawie od Niska podłoga Liczba składów
Konstal 112N 1995 r.24% 1
Konstal 116N 1998 r.61% 1
Konstal 116Na 1999 r.61% 2
Konstal 116Na/1 1999–2000 61% 26
Pesa 120N 2007 r.100% 15
Pesa 120Na 2010 r.100% 180
Pesa 120NaDuo 2012 r.100% 6
Pesa 128N 2014-2015 100% 50
Pesa 134N 2015 r.100% 30
Razem:311
Udział wagonów nisko wejściowych i niskopodłogowych:40,18%
Tramwaje zabytkowe
Model Producent Rok produkcji Numery inwentarzowe
A Falkenried/MAN 1908 r.43
Lw Linke-Hoffman Werke 1925 r.541
C Lilpop,Rau i Loewenstein 1925 r.257
K Gdańska Fabryka Wagonów 1940 r.403
K Wspólnota Interesów Katowice 1940 r.445
N1 Konstal 1949 r.607
N3 Konstal 1951 r.674
4Nj Konstal 1957 r.838
13N Konstal 1969 r.795
102N Konstal 1969 r.5
102Na Konstal 1971 r.42
Statystyka
Typ wagonu Zakład Eksploatacji Tramwajów Razem
                     R-1 R-2 R-3 R-4
105Na 26 86 157 269
105Nb 4 4
105Nb/e 4 4
105Ne 4 14 18
105Nf 26 18 44
105Ng 2 2
105Nm 14 14
105Ni 12 12
105N2k 60 60
105N2k/2000 56 6 62
105Nz 2 2
112N 1 1
116N 1 1
116Na 2 2
116Na/1 26 26
120N 15 15
120Na 13 42 60 65 180
120NaDuo 6 6
123N 30 30
128N 8 11 19
134N 1
Razem 182 129 221 239 772
Numeracja
Typ wagonu Numery inwentarzowe
105Na 1100–1109,1111–1125,1127–1131,1133–1136,1138–1210,1212–1362,1366–1378,1381,2001,2003–2005
105Nb 1379–1380,1384–1385
105Nb/e 1383,1387–1389
105Ne 1393–1410
105Nf 1411–1422,1425–1456
105Ng 1423–1424
105Ni 1363–1364,1391–1392,2006–2009,2038–2039
105Nm 1457–1470
105N2k 1386,1390,2010–2027,2030–2037,2040–2073
105N2k/2000 2074–2135
105Nz 2028–2029
112N 3001
116N 3002
116Na 3003–3004
116Na/1 3005–3030
120N 3101–3115
120Na 3116–3295
120NaDuo 3501–3506
123N 2136–2165
128N 3601–3650
134N 3801–3830
O taborze
Obecnie spółka Tramwaje Warszawskie posiada 522 składy.47% z nich to pojazdy niskopodłogowe.Linie:6,27,28,14,15 oraz 31(w dni wolne)obsługiwane są głównie przez pojedyncze wagony(tzw.solówki).Resztę linii obsługują składy dwu wagonowe lub pojazdy przegubowe.18 sierpnia 2007 na jedną z brygad linii Z-9 wyjechał po raz pierwszy po trzynastu latach przerwy skład złożony z trzech wagonów.Składy trój wagonowe kursują obecnie na linii 31(na wybranych brygadach).W dniu 22 sierpnia 2008 ogłoszony został dwustopniowy przetarg na dostawę 186 wagonów całkowicie niskopodłogowych o pojemności 200/250 pasażerów(w zależności od przyjętego standardu podróży pasażerów stojących),tj.odpowiadających 186 składom dwu wagonowym tramwajów wysoko podłogowych.155 tramwajów przeznaczonych jest na wymianę istniejącego taboru typu 13N i dużą część 105N,31 do obsługi nowej trasy przez Most Północny na Tarchomin.Szacowana wartość kontraktu to niemal 1,5 mld złotych netto.13 czerwca 2010 pierwszy z nowo zamówionych składów typu 120Na Swing wyjechał na trasę.Według danych producenta kolejny Swing ma się pojawić w Warszawie w połowie lipca,a do końca roku dotrą 33 składy,a do Euro 2012 120.31 grudnia 2012 był ostatnim dniem eksploatacji wagonów typu 13N.W tym dniu uruchomiono również specjalną linę obsługiwaną przez te wagony.1 czerwca 2012 roku,spółka ogłosiła przetarg na dostawę 45 fabrycznie nowych dwukierunkowych tramwajów.Przetarg wygrała Pesa oferując tramwaj z nowej rodziny Jazz(128N).Tramwaje mają dotrzeć do stolicy w latach 2014–2015.3 lipca 2013 roku,został rozpisany przetarg na dostawę 30 nowych tramwajów,tym razem mają być krótsze(mają mieć maksymalnie 22 metry).21 listopada 2013 roku dostarczono ostatniego ze 186 Swingów,tym samym kończąc tzw.kontrakt stulecia.
Podsumowując:

  • w roku 2007 zamówiono 15 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120N.Dotarły one w tym samym roku
  • w roku 2008 zamówiono 186 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120Na.Dostawa rozpoczęła się w 2010 roku,a zakończyła się w 2013
  • w roku 2012 zamówiono 45 nowych niskopodłogowych,dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N.Rozpoczęła się dostawa, która potrwa do 2015 r.
  • w roku 2013 zamówiono 30 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 134N.Dostawa rozpoczęła się pod koniec 2014 r.
  • w roku 2014 zamówiono 5 nowych niskopodłogowych,dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N

Razem Tramwaje Warszawskie w roku 2015 będą w posiadaniu 281 tramwajów w pełni niskopodłogowych na 275 wysoko podłogowych.
Zajezdnie tramwajowe
Istniejące
Zajezdnia Adres Rok uruchomienia Obsługiwane linie
ZET R-1 Wola Młynarska 2 POL 1903 r.1,9,10,11,13,14,15,20,22,23,24,26,27,28,31,77
ZET R-2 Praga Kawęczyńska 16 1925 r.3,6,7,9,13,18,22,23,24,25,26,27,28,77
ZET R-3 Mokotów Woronicza 27 1955 r.1,4,7,9,10,11,14,15,17,18,25,31,33,35,37,41,77
ZET R-4 Żoliborz Zgrupowania Kampinos 10 1963 r.1,2,3,4,6,11,13,17,22,26,27,28,31,33,35,37,41,77
Planowane lub w budowie

  • Zakład Eksploatacji Tramwajów R-5 Annopol

Nieistniejące
Zajezdnia Adres Lata istnienia Uwagi
Inżynierska ul.Inżynierska 6 1866–1925 Przejęcie obsługi przez R-2 Praga
Muranów ul.Sierakowska 8 1881 r.
Mokotów ul.Puławska 15 1882–1955 Przejęcie obsługi przez R-3 Mokotów
Rakowiec ul.Opaczewska 35 1930–1948 Zlikwidowano ją wraz z tramwajami szerokotorowymi
Solec 1945–1950 Zajezdnia prowizoryczna,zamknięta w 1950 roku wraz z likwidacją tramwajów szerokotorowych,faktycznie zlikwidowano ją w 1961 roku
Żoliborz 1946–1963 Przejęcie obsługi przez R-4 Północ(obecnie Żoliborz)
Warszawski Tramwaj Wodny
Warszawa jest jednym z sześciu(obok Bydgoszczy,Szczecinka,Gdyni,Gdańska i Krakowa)miast w Polsce,które posiadają tramwaj wodny.W 2006 r.Warszawski Tramwaj Wodny stanowiły dwa nieduże rzeczne statki wycieczkowe(w 2005 r.jeden Wars),które kursowały po Wiśle w okresie letnim.Ich trasa zaczyna się przy Starym Mieście a kończy na Przyczółku Czerniakowskim.Statki te podlegają zarządowi Tramwajów Warszawskich i dlatego właśnie nazywane są tramwajami wodnymi.
Warszawski Omnibus Konny
Warszawski Omnibus Konny to zabytkowy środek transportu przypominający tramwaj,lecz nie poruszający się po torach.Kursuje on na terenie Śródmieścia Warszawy w okresie wakacyjnym.Omnibus kursował po stolicy od 1836 do 1881 r. i został zastąpiony przez tramwaje konne.W 2005 r.omnibusy powróciły na stołeczne ulice jako atrakcja turystyczna.Żaden z obecnie eksploatowanych omnibusów nie jest jednak dokładną repliką pojazdów z XIX wieku.
Ciekawostki

  • Standardową częstotliwością linii tramwajowych w Warszawie jest co 8 minut w szczycie,co 12 minut poza szczytem,co 15 w soboty i w święta,oraz co 20 minut wczesnym rankiem i późnym wieczorem
  • Najczęściej kursującymi liniami tramwajowymi są:
  • co 4-6 minut w szczycie,co 6 minut poza szczytem oraz co 7-8 w soboty i święta:
  • 1 Annopol Banacha
  • 2 Metro Młociny Tarchomin Kościelny
  • 9 P+R Al. Krakowska Gocławek
  • 33 Metro Młociny Kielecka
  • co 6 minut w szczycie,12 minut poza szczytem oraz co 15 minut w soboty i święta:
  • 24 Koło Gocławek
  • co 3 minuty w szczycie,12 minut poza szczytem oraz co 15 w soboty i święta:
  • 31 Metro Wilanowska Służewiec
  • Jednym z największych i najbardziej uczęszczanych węzłów tramwajowych jest Rondo Wiatraczna znajdujące się na Grochowie.Znajduje się tam pętla dwóch linii(22,26) i przystanki przelotowe dla kolejnych czterech(3,6,9,24).Jest to jedno z najlepiej skomunikowanych miejsc w stolicy.Podobna sytuacja powtarza się w zespole Centrum,gdzie zatrzymuje się 9 linii tramwajowych(4,7,9,15,18,22,24,25,35),w zespole Okopowa,gdzie zatrzymuje się 7 linii tramwajowych(1,20,22,23,24,26,27)oraz w zespole Rondo Radosława gdzie spotykają się linie 1,6,11,17,22,27,33,35,37 oraz 41
  • Najdłużej kursującymi liniami tramwajowymi są linie 1,9 oraz 26 kursują codziennie do ok.północy.Opłata za przejazd tymi liniami w godzinach nocnych jest taka sama jak w ciągu dnia
  • Najkrótszą linią tramwajową w Warszawie jest linia 2,kursująca na trasie Metro Młociny Most Północny Tarchomin Kościelny.Ma ona 8 przystanków:Metro Młociny,Zajezdnia Żoliborz,Świderska,Stare Świdry,Myśliborska,Tarchomin,Mehoffera i Tarchomin Kościelny.W latach 2015–2016 linia będzie wydłużona do pętli„Winnica”
  • Na ulicy Stawki,Stalowej,Nowowiejskiej między Politechniką a Placem Zbawiciela,11 Listopada oraz Młynarskiej w kierunku Bemowa torowisko jest ułożone na ulicy,a tramwaje mają podobne prawa co pojazdy kołowe.Na ulicy Młynarskiej w kierunku Centrum oraz na Moście Śląsko-Dąbrowskim torowisko również jest położone na ulicy,jednak został tam wydzielony specjalny pas dla tramwajów i autobusów
  • 31 to jedyna warszawska linia,na której można spotkać potrójne zestawy wagonów 105Na
  • W latach 90 i w pierwszej dekadzie XXI wieku,linią na której najczęściej testowano tramwaje była linia 36,która do 2001 r.oraz w latach 2006-2008 jako jedyna nie pokonywała żadnych zakrętów pod kątem prostym między krańcami jej trasa biegła ulicami Puławską,Marszałkowską,Andersa i Mickiewicza,które są wzajemnymi przedłużeniami
  • W latach 2001-2007 w regularnej komunikacji,nie był wykorzystywany zakręt wschód-południe na placu Bankowym.W ramach objazdów skierowano tam jedynie kilkakrotnie linie 2 i 18,w latach 2001-2003 kursujące mostem Gdańskim,Między parkową i Andersa.Jedyną stałą linią wykorzystującą ten w zakręt we wspomnianym okresie,była linia nocna 640,która od 31 grudnia 2004 r.do końca lutego 2005 r.pokonywała ten zakręt w weekendowe noce.16 czerwca 2007 r.na wymieniony zakręt powróciła linia 4.W latach 2011-2014 był on czasowo obsługiwany przez linię 18,zmiana była związana z budową stacji II linii metra"Dw.Wileński"
  • Do 2007 r.po Warszawie kursowały linie tramwajowe o częstotliwości 30 minut w weekendy.W latach 2006-2007 były to linie 20 i 21.Przed 2 stycznia 2006 r.co pół godziny kursowały również linie 8,23,24,27,29 i 32.Obecnie w Warszawie nie ma linii tramwajowej o tak niskiej częstotliwości kursowania
  • Odcinek:PL.BANKOWY PL.ZBAWICIELA na ciągu ulicy Marszałkowskiej był w latach 1994-2001 obsługiwany przez siedem linii tramwajowych(do 1998 r.2,4,15,18,31,35 i 36,później 2,4,15,18,35,36 i 45),liczba ich uległa redukcji,w miarę przedłużania I linii metra.W 1998 r.kursowanie linii 31(Potocka plac Narutowicza)ograniczono do dni powszednich i przekształcono ją w okresową 45,która pod koniec swojego istnienia kursowała również w soboty.W 2001 r.po przedłużeniu I linii metra do stacji Ratusz Arsenał,zdecydowano o likwidacji linii 45,której rolę na Ochocie przejęła linia 36,a na Żoliborzu linia 4.W 2004 r.w związku z przedłużeniem I linii metra do stacji Dw.Gdański,Zarząd Transportu Miejskiego zdecydował się na wycofanie z Marszałkowskiej linii 2(Żerań Wschodni Banacha).Dwa lata później,w styczniu 2006 r.zawieszono linię 4,która została jednak przywrócona w czerwcu 2007 r.W kwietniu 2008 r.zlikwidowano jednak linię 15(Huta Okęcie) i od tego momentu ciąg jest obsługiwany przez cztery linie tramwajowe,początkowo 4,18,35 i 36,a od 2011 r.4,15,18 i 35

Chorzowska Spółdzielnia Mieszkaniowa

ChSM,jedna z najstarszych spółdzielni mieszkaniowych w Polsce.
Historia
Powstała w 1908 roku historia ChSM zaczęła się w gmachu Hotelu„Hrabia Reden”(dziś Teatr Rozrywki).To tutaj zebrali się urzędnicy państwowych i komunalnych instytucji,a także robotnicy i urzędnicy kopalń i hut,by zdecydować o powstaniu spółdzielni,której nadano nazwę Wohnungsbauverein fur Konigshutte und Umgegend(Spółdzielnia mieszkaniowo-budowlana dla Królewskiej Huty i okolicy).Instytucję,po szeregu starań założono 21 marca 1908 roku w sali„Hotelu Parkowego”.W dniu 16 kwietnia tegoż roku spółdzielnia została sądownie zarejestrowana.Jeszcze w tym samym roku przystąpiono do budowy bloku domowego,znajdującego się przy dzisiejszej ulicy Kordeckiego.Do roku 1916 spółdzielnia wzniosła 5 bloków domowych,na które składało się w sumie 30 domów z 262 mieszkaniami i 5 lokalami handlowymi.W 1916 roku nastąpił zastój spowodowany wybuchem wojny światowej,inflacją i kryzysem.Przyłączenie miasta do Polski,po powstaniach i plebiscycie,było nie po myśli części niemieckich członków spółdzielni,którzy rozpoczęli agitację zmierzającą do jej likwidacji.Zamiar się nie udał,spółdzielnia przetrwała.Podjęto konsekwentne starania o jej pełne spolonizowanie.31 maja 1935 roku spółdzielnia stała się członkiem Związku Spółdzielni i Zrzeszeń Pracowniczych Rzeczypospolitej Polskiej,a od 9 marca 1936 roku nosi nazwę Chorzowska Spółdzielnia Mieszkaniowa.Wkrótce po spolonizowaniu spółdzielni rozpoczęto budowę nowego bloku mieszkalnego.W 1938 roku ukazał się pierwszy numer miesięcznika„Wiadomości Spółdzielcze”.Pismo redagował Alojzy Gruszka(przez 25 lat prezes zarządu spółdzielni od jej spolonizowania)wspierany przez Józefa Bednorza.Wydawanie pisma przerwał wybuch II wojny światowej.Wkrótce po wojnie ChSM budowała nowe domy.Szybko jednak nastały trudne lata brak środków długo nie pozwalał na nowe inwestycje budowlane.Akcję wznowiono uroczyście z okazji 50-lecia Chorzowskiej Spółdzielni Mieszkaniowej,obchodzonego w 1958 roku.W ciągu trzech lat wybudowano 103 nowe mieszkania,w trzech blokach mieszkalnych przy ul.Działkowej.Wkrótce wybudowano tam jeszcze dwa domy,przy dzisiejszej ul.Katowickiej gruntownie wyremontowano budynek z roku 1928.Przy dużym udziale przyszłych lokatorów,w latach sześćdziesiątych,powstało„Osiedle Młodych”wybudowano 115 mieszkań w rejonie ul.Krzywej i okolicy.W roku swego 65-lecia ChSM posiadała 3134 mieszkania.W drugiej połowie lat sześćdziesiątych minionego wieku nastąpiła znaczna intensyfikacja zadań inwestycyjnych.Powstało osiedle przy ul.Kaliny-Czempiela,osiedle Różana-Gałeczki,budynki przy ul.Krzyżowej,Podmiejskiej,Machy-Konarskiego,wybudowano osiedle„Irys”,zmieniono oblicze„Pnioków”.ChSM staje się głównym inwestorem budownictwa mieszkaniowego w mieście,była tez najlepszą spółdzielnią w województwie wielokrotnie nagradzano ją i odznaczano.W roku swego 75-lecia ChSM,jako pierwsza w ruchu spółdzielczym,otrzymała własny sztandar.W 1986 roku klucze do własnego mieszkania otrzymał 15-tysięczny lokator.Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych udało się zakończyć rozpoczęte inwestycje przy ul.11 Listopada,Grunwaldzkiej,Anny,Barbary,Krzyżowej i os.Rodziny Oswaldów.Pod koniec lat dziewięćdziesiątych wybudowano nowoczesne osiedle„Park Róż”.
Dzisiaj
Chorzowska Spółdzielnia Mieszkaniowa zrzesza ponad 17 tys.członków.Kontrolę i nadzór nad działalnością Spółdzielni sprawuje Rada Nadzorcza.Bieżącą działalnością statutową i gospodarczą kieruje Zarząd Spółdzielni.

Elektrownia Tramwajów Miejskich w Warszawie

Elektrownia tramwajowa w Warszawie,na Woli,neoromańska,wzniesiona w latach 1905–1909,wpisana do rejestru zabytków w 2001 r.Od 2004 r.siedziba Muzeum Powstania Warszawskiego.
Historia
W 1903 roku podjęto pierwsze prace nad elektryfikacją tramwajów w Warszawie na napięciu 600 V prądu stałego,niemniej problem zasilania planowano rozwiązać przez przekształcanie prądu zmiennego pobieranego z Elektrowni Powiśle.Ostatecznie w latach 1905-1908 została zbudowana własna elektrownia tramwajowa przy ulicy Przyokopowej.Lokalizacja ta miała związek z bliskością stacji towarowej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej,skąd dostarczane miało być paliwo do wytwarzania energii elektrycznej węgiel kamienny.W zespole budynków elektrowni znalazło się 6 kotłów parowych produkcji Fitzner-Gamper,hala maszyn z 3 turbinami parowymi i generatorami prądu stałego produkcji Siemens-Schuckert o łącznej mocy 3600 kW.Oprócz tego znalazły się tu skraplacze pary,zespoły pomp,warsztaty oraz akumulatornia służącą do wyrównania wahań napięcia oraz jako rezerwa mocy w godzinach zwiększonego zapotrzebowania(w godzinach nocnych jedyne źródło zasilania).Zbudowano budynek administracji.Wraz z elektrownią powstała też bocznica kolejowa,wykopano studnię artezyjską.7 lutego 1908 nastąpiło uruchomienie elektrowni i zaczęły się próbne jazdy tramwajów elektrycznych w Warszawie,ostatecznie 26 marca 1908 na ulice miasta wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny.13 kwietnia 1917 wybuchł kocioł,w wyniku czego zginął jeden z pracowników,uszkodzeniu uległa kotłownia i hala maszyn wraz ze znajdującymi się tam urządzeniami.Dopiero po 6 tygodniach uruchomiono ponownie elektrownię dzięki sprowadzeniu dwóch kotłów z elektrowni na Powiślu wraz z 2 generatorami o mocy 1200 kW każdy(prowizorycznie ustawione kotły zostały później zastąpione 4 kotłami sprowadzonymi z likwidowanej Przędzalni Braci Briggs w Markach).Grób pracownika elektrowni,Piotra Lędziakowskiego,który zginął w wyniku wybuchu kotła znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w kwaterze 220.Na jego pomniku znajdują się fragmenty kratownic z konstrukcji hali elektrowni.Słupki wokół mogiły to wypełnione mieszanką betonową szyny tramwajowe,a wiszące między nimi łańcuchy zrobiono z fragmentów łańcuchów napędowych.W latach 1918-1923 dobudowano nowe skrzydło budynku elektrowni oraz zamontowano 2 nowe turbozespoły produkcji Brown-Boveri o mocy 1250 kW każdy,co pozwoliło na odprowadzanie pary grzewczej do sąsiednich budynków.Do 1939 r.zamontowano w elektrowni jeszcze 6 wydajniejszych kotłów parowych i 2 kolejne turbogeneratory o mocy 4000 kW każdy uzyskując moc łączną 10500 kW(dodatkowo mając możliwość uruchomienia 2 starych generatorów o mocy łącznej 2400 kW).W 1939 r.elektrownia uległa zniszczeniom m.in.uszkodzone zostały 2 turbogeneratory i część urządzeń pomocniczych.Dopiero w 1941 r.elektrownia dysponowała całą dostępną mocą.6 sierpnia 1944 w czasie powstania warszawskiego elektrownia została zbombardowana przez Niemców,a po upadku powstania mury wysadzono.W 1945 r.zdecydowano,że elektrownia tramwajowa zostanie odbudowana jako ciepłownia,w związku ze zmianą zasilania sieci trakcyjnej z podstacji trakcyjnych zasilanych z sieci miejskiej(pierwsze podstacje działały już przed II wojną światową).Budynek przekazano Stołecznemu Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej(SPEC)aż do 2003 roku,kiedy władze miasta zdecydowały ulokować tu Muzeum Powstania Warszawskiego.
Współczesność
Zeszpecony szarym tynkiem tzw.barankiem w latach 70 XX wieku budynek został przebudowany według projektu architekta Wojciecha Obtułowicza,a w środku po usunięciu kotłów i innych ciężkich elementów została wykonana ekspozycja przez zespół Mirosław Nizio,Jarosław Kłaput i Dariusz Kunowski.Spod tynku odsłonięto klinkierową cegłę,a z tyłu budynku powstała 35 metrowa wieża na której umieszczono Znak Polski Walczącej.W lutym 2005 r.oddano do użytku kaplicę muzealną,na której budowę pozwolił specjalnym dekretem z 24 czerwca 2004 roku Józef Kardynał Glemp,prymas Polski,nadając jej tytuł Błogosławionego Józefa Stanka,kapelana poległego w czasie Powstania jednego ze 108 męczenników II wojny światowej wyniesionych na ołtarze w 1999 roku.

Michał Kirkor(taternik)

Ur.17 października 1871 w Wilnie,zm.25 stycznia 1907 w Zakopanem doktor medycyny,taternik.Razem z innymi"kilińszczakami"był zesłany na Sybir(1894-1896),do Guberni Permskiej na Uralu wraz ze swoim rodzeństwem:Dymitrem i Heleną,oraz ich prawną opiekunką i rodzoną ciotką zarazem(siostra matki)znaną w owym czasie społecznicą i publicystką Celiną Kirkorową(żoną Adama).Była z nimi także Zofia Grabska siostra Władysława i Stanisława,późniejsza żona Dymitra.W 1891 r.rozpoczął studia medyczne na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim.Po powrocie z zesłania ukończył medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim i w latach 1898-1904 był asystentem profesorów Napoleona Cybulskiego i Bronisława Kadera przy Katedrze Fizjologii.W 1905 r.zamieszkał w Zakopanem.W 1899 r.został członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego,w którym w latach 1902–1906 pełnił funkcję członka zarządu.Przyczynił się do powstania Sekcji Narciarskiej TT.W 1902 r.dokonał(w towarzystwie pierwszego zdobywcy,Kazimierza Brzozowskiego)drugiego wejścia żlebem pomiędzy Giewontem a Małym Giewontem od strony Doliny Strążyskiej zwanym obecnie Żlebem Kirkora.Był współzałożycielem Stowarzyszenia Bratnia Pomoc,na bazie którego otwarto sanatorium dla niezamożnej młodzieży akademickiej dotkniętej gruźlicą.Grób Kirkora znajduje się na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.

Jan Stanisławski(malarz)

Jan Grzegorz Stanisławski(ur.24 czerwca 1860 w Olszanie k.Korsunia na Naddnieprzańskiej Ukrainie,zm.6 stycznia 1907 w Krakowie)polski malarz,wykładowca sztuki,inicjator i członek różnych ugrupowań artystycznych,jeden z głównych przedstawicieli polskiego modernizmu.
Życiorys
Był synem prawnika-poety Antoniego Roberta Stanisławskiego(1817-1883),wykładowcy na uniwersytecie w Charkowie i w Kazaniu.Ukończył studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim zwieńczone srebrnym medalem.Malarstwa uczył się u Wojciecha Gersona w Warszawie,następnie studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie oraz w Paryżu pod kierunkiem Emila Carolus-Durana.Odbywał liczne podróże:odwiedził Włochy,Hiszpanię,Szwajcarię,Prusy,Austrię i rejony Naddnieprzańskiej Ukrainy.Od 1897 r.był profesorem w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie,gdzie wprowadził obowiązkowe wyjazdy studentów w plener,co przetrwało do dziś.Jego wczesne prace były wystawiane w Paryżu na inauguracyjnej wystawie Salon du Champ-de-Mars oraz na wystawie organizowanej przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.W latach 90 XIX wieku intensywnie podróżował,co owocowało licznymi rysunkami z Berlina,Drezna,Pragi,Krakowa i różnych miejsc na dawnych rubieżach Rzeczypospolitej.Razem z Julianem Fałatem wykonał tła pejzażowe w panoramie Przejście Napoleona przez Berezynę.Był wykładowcą Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie,a także animatorem i jednym z założycieli powstałego w 1897 roku krakowskiego Towarzystwa Artystów Polskich„Sztuka”.Od 1898 r.należał do stowarzyszenia artystów Wiedeńska Secesja.Jego prace pojawiły się na jej wystawach w latach 1901,1902 i 1905.Charakterystyczną cechą postaci Jana Stanisławskiego była znaczna tusza,z czym wiązało się wiele anegdot dotyczących tego artysty.Opowiadano np.że pewnego razu,gdy malarz podczas pobytu w Zakopanem wybierał się do Kuźnic,przewożący go małą furką góral miał powiedzieć:Czy ja was,panie,aby na jeden raz całego zabiorę?Z figurą Stanisławskiego dziwnie kontrastowały niewielkie rozmiarami obrazy,które malował.Sprzeczność tę tak oto wyjaśnił sam Tadeusz Boy-Żeleński:Podobno tusza jego była przyczyną ich maleńkości:przy większym obrazie zanadto go męczył konieczny ruch ciągłego zbliżania się i oddalania.Ożenił się w wieku 39 lat,zmarł w pełni sił twórczych siedem lat później.W listopadzie w roku jego śmierci w Pałacu Sztuki otwarto dwie wystawy,jedną prezentującą 154 obrazy olejne,a także rysunki i pastele,oraz drugą,zawierającą dzieła jego wybitnych uczniów.Stanisławski został pochowany z honorami na Cmentarzu Rakowickim, w kwaterze XVI.Na krótko przed śmiercią w 1909 r.wdowa po artyście przekazała Muzeum Narodowemu w Krakowie jego 100 najbardziej wartościowych obrazów oraz szkicownik.Wykształcił ponad 60 uczniów.Byli wśród nich m.in.Stanisław Kamocki(1875-1944),Stanisław Czajkowski(1878-1954),Józef Czajkowski(1872-1947),Stefan Filipkiewicz(1879-1944),Henryk Szczygliński(1891-1944),Jan Bukowski(1873- 1943),Alfons Karpiński(1875-1961),Ludwik Konarzewski(1885-1954),Tadeusz Makowski(1882-1932).
Charakterystyka twórczości
Stanisławski malował wyłącznie pejzaże niewielkiego formatu.Charakterystyczne w jego twórczości jest traktowanie przedmiotu obrazu jako czegoś otwartego,a samego dzieła jako fragmentu większej całości.Często zostawała ona podporządkowywana jednemu motywowi.Na swoich obrazach nie umieszczał postaci ludzi czy zwierząt.Skupiał się na roślinach,obłokach,pogodzie.Zwracał uwagę na szczegóły.Dla dojrzałej fazy twórczości charakterystyczna jest syntetyzacja form.Posługiwał się szeroką plamą barwną,studiował zmiany światła i koloru o różnych porach dnia i roku,dążył do uchwycenia rytmu i nastroju przyrody.
Wybrane dzieła
Muzeum Narodowe w Warszawie:

  • Barbakan(1903 r.)olej na tekturze,57×40 cm
  • Biało cerkiew na Ukrainie(1890 r.)olej na tekturze,15×22 cm
  • Bodiaki pod słońce(przed 1895 r.)olej na płótnie,40,5×30 cm
  • Cerkiew Michajłowska w Kijowie(1903 r.)olejna tekturze,10×20 cm
  • Obłok(1903 r.)olej na tekturze,22,5×16 cm
  • Noc(Chata przy księżycu)(ok.1903 r.)olej na tekturze,15,5×20,5 cm
  • Ogród wiejski(ok.1903 r.)olej na tekturze,24×32,5 cm
  • Pustowarnia na Ukrainie(ok.1902 r.)olej na tekturze,24,5×33 cm

Muzeum Narodowe w Krakowie:

  • Bazylika San Marco w Wenecji(1904 r.)olej na tekturze,16×22,5 cm
  • Białe floksy(1905 r.)olej na tekturze,12×21,5 cm
  • Bodiak(1885 r.)olej na tekturze,25,5×22,2 cm
  • Bodiaki(1885 r.)olej na płótnie,33×28 cm
  • Brama wśród drzew(1906 r.)olej na tekturze,15,7×22,5 cm
  • Dniepr niebieski(Mielizny)(1904 r.)olej na tekturze,23,8×32 cm
  • Dniepr szafirowy(1904 r.)olej na tekturze,16×24 cm
  • Dziewanna(1887 r.)olej na desce,21×12,5 cm
  • Dziki bez(ok.1885 r.)olej na desce,24×32 cm
  • Dzwonnica cerkwi Sofijskiej(ok.1903 r.)olej na tekturze,19×22 cm
  • Forteca w Weronie(1902 r.)olej na tekturze,22×16 cm
  • Katedra w Sienie(1903 r.)olej na tekturze,22,2×17,5 cm
  • Kościół Mariacki w Krakowie(ok.1940 r.)olej na desce,22,3×16 cm
  • Kwitnące jabłonie(1903 r.)olej na tekturze,16,5×22,5 cm
  • Malwy polska jesień(1900 r.)olej na tekturze,32×22 cm
  • Malwy(1905 r.)pastel na tekturze,56×42 cm
  • Obłok nad Dnieprem(1903 r.)olej na tekturze,24×32,3 cm
  • Ogród w Pustowarni(1903 r.)olej na płótnie, 49×81 cm
  • Pejzaż z wiatrakami(1905 r.)olej na tekturze,23,9×32,5 cm
  • Perugia o zmroku(1904 r.)olej na tekturze,15,5×22,5 cm
  • Planty krakowskie(ok.1905 r.)olej na tekturze,16×22,3 cm
  • Rododendrony(1905 r.)olej na tekturze,16,2×22,5 cm
  • Sad(Krajobraz jesienny)(ok.1895 r.)olej na tekturze,15,9×21,8 cm
  • Słoneczniki(Sieniawa)(1903 r.)olej na tekturze,32×23 cm
  • Sobór Michajłowski w Kijowie(ok.1898 r.)olej na tekturze,23,5×32,5 cm
  • Stary mur(1884 r.)olej na desce,24×32,5 cm
  • Step(1900 r.)olej na tekturze,23,8×32,4 cm
  • Stodoły w Pustowarni(1898 r.)olej na tekturze,24×32,5 cm
  • Tęcza(1902 r.)olej na tekturze,16×21,6 cm
  • Topole nad wodą(1900 r.)olej na płótnie,145×80,5 cm
  • Ule na Ukrainie(1895 r.)olej na płótnie,19×29 cm
  • Wieczór(1905 r.)olej na płótnie,54,5×100,5 cm
  • Zmrok(1900 r.)olej na płótnie,35×60 cm

Jerzy Zagórski

Ur.13 grudnia 1907 w Kijowie,zm.5 sierpnia 1984 w Warszawie polski poeta,eseista i tłumacz,współtworzył grupę"Żagary".Absolwent Gimnazjum im.Jana Zamoyskiego w Warszawie(1927 r.)Ukończył prawo.Po wojnie był attaché kulturalnym ambasady polskiej w Paryżu.Współpracował z czasopismami Pion i Kultura Jutra.Od 1957 r.mieszkał w Warszawie.W jego poezji przedwojennej,bliskiej Awangardzie,dominuje katastrofizm,natomiast w późniejszej klasycyzm.Mąż Maryny Zagórskiej(1906-1996),tłumaczki literatury pięknej.Wraz z nią odznaczony w 1979 r.medalem"Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".Przetłumaczył m.in.Maskaradę Lermontowa i gruziński poemat Rycerz w tygrysiej skórze.
Zbiory wierszy i inne

  • 1933 r.Ostrze mostu
  • 1934 r.Przyjście wroga(poemat)
  • 1937 r.Wyprawy
  • 1947 r.Wieczór w Wieliszewie
  • 1947 r.Indie w środku Europy
  • 1954 r.Męska pieśń
  • 1956 r.Czas Lota
  • 1957 r.Olimp i ziemia
  • 1959 r.Krawędź
  • 1961 r.Bajka pienińska
  • 1963 r.Oto nurt
  • 1963 r.Biały bez.Wiersze dla żony
  • 1964 r.Pancerni(poemat)
  • 1967 r.Królestwo ryb
  • 1969 r.Rykoszetem
  • 1970 r.Tam,gdzie diabeł pisze listy
  • 1975 r.Komputerie i dylematy

Zagórski w piosenkach

  • 1995 r.Grzegorz Turnau"To tu,to tam"

Władysław Findysz

Ur.13 grudnia 1907 w Krościenku Niżnym,zm.21 sierpnia 1964 w Nowym Żmigrodzie polski duchowny katolicki,w czasach PRL-u więziony za działalność religijną,pierwszy wyniesiony na ołtarze męczennik komunizmu z terenu Polski,męczennik chrześcijański i błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego.
Biografia
Ukończył gimnazjum im.M.Kopernika w Krośnie,a po maturze w roku 1927 wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Przemyślu.Święcenia kapłańskie przyjął 19 czerwca 1932 roku,wraz m.in z seminaryjnym kolegą rocznikowym,a obecnym Sługą Bożym ks.Stanisławem Kołodziejem.Od 1939-1940 pracował jako administrator parafialny w Strzyżowskiej Farze.Jako wikariusz pracował na Podkarpaciu m.in.w jasielskiej Farze w latach 1940-1941,a od 1941 roku był proboszczem parafii pw.Św.Apostołów Piotra i Pawła w Nowym Żmigrodzie koło Jasła(wtedy w diecezji przemyskiej).W czasie drugiej wojny światowej zajmował się organizowaniem pomocy materialnej dla biednych oraz wspierał osoby na robotach przymusowych w Niemczech.W roku 1944 został przymusowo wysiedlony ze Żmigrodu.Po powrocie w styczniu 1945 roku,rozpoczął organizowanie pomocy charytatywnej i do odbudowy miasteczka.Jego działalność uchroniła wiele rodzin łemkowskich przed wysiedleniem w czasie Akcji"Wisła".Po wojnie był inwigilowany przez UB,był więźniem Zamku w Rzeszowie i prześladowany przez władze komunistyczne.W okresie po II Soborze watykańskim rozpoczął intensywną działalność duszpasterską.W roku 1963 został za to aresztowany i skazany w pokazowym procesie na 2 i pół roku więzienia.Karę odbywał na Zamku w Rzeszowie,a potem w więzieniu przy ul.Montelupich w Krakowie.Mimo działań na rzecz jego uwolnienia i pogarszającego się stanu zdrowia,został zwolniony skrajnie wyczerpany dopiero 29 lutego 1964 roku.Po jego śmierci został uznany przez wiernych i Kościół katolicki za męczennika za wiarę,ofiarę władzy komunistycznej.
Relikwie
Sarkofag z relikwiami znajduje się w kościele św.Piotra i Pawła w Nowym Żmigrodzie będącym od 2011 r.sanktuarium bł.Władysława.
Proces beatyfikacyjny
27 czerwca 2000 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny Władysława Findysza.Papież Benedykt XVI zaliczył go w poczet błogosławionych,a zostało to uroczyście ogłoszone 19 czerwca 2005 przez prymasa Polski Józefa Glempa w Warszawie na zakończenie Krajowego Kongresu eucharystycznego.
Dzień obchodów
Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 23 sierpnia.
Patron
Bł.Władysław Findysz jest patronem Podkarpackiej Szkoły Wyższej w Jaśle oraz szkoły podstawowej i gimnazjum w Nowym Żmigrodzie,gdzie był proboszczem.

Zbigniew Korosadowicz

Ur.12 grudnia 1907 w Krakowie,zm.2 czerwca 1983 w Zakopanem geograf,taternik,naczelnik TOPR.Ukończył studia geograficzne na Uniwersytecie Jagiellońskim.Po studiach osiedlił się w Zakopanem i pracował jako nauczyciel w gimnazjum(1934–1939).Przed wojną należał do czołówki polskich taterników.
Do jego ważniejszych pierwszych wejść zaliczają się:

  • środkowa część północnej ściany Żabiej Turni Mięguszowieckiej(1932 r.)
  • południowo-wschodnia ściana Kołowego Szczytu(1931 r.)
  • północno-wschodnia grzęda Mięguszowieckiego Szczytu Wielkiego(1935 r.)
  • wschodnia ściana Łomnicy(1935 r.)
  • północna ściana Małego Młynarza(1935 r.)
  • północna ściana Jaworowego Szczytu(zima 1933 r.)
  • północna ściana Małego Kieżmarskiego Szczytu(zima 1933 r.)
  • północna ściana Mięguszowieckiego Szczytu Wielkiego(zima 1936 r.)

Wspinał się także poza Tatrami między innymi w Alpach i w Atlasie.W 1936 r.został członkiem TOPR,w 1940 r.na polecenie niemieckich władz zorganizował i jako kierownik prowadził TOPR pod nazwą Tatra-Bergwacht.Również po wojnie przez krótki czas był kierownikiem TOPR.W sumie poprowadził 68 wypraw ratunkowych.Do historii polskiego ratownictwa górskiego przeszła wyprawa ratunkowa po rannych partyzantów w Dolinie Zuberskiej w lutym 1945 r.którą kierował Korosadowicz.Akcja była niebezpieczna,gdyż Niemcy kontrolowali jeszcze wtedy tę część Tatr(m.in.ufortyfikowali polanę Zwierówka oraz rozlokowali w terenie gniazda karabinów maszynowych).Ta dramatyczna wyprawa,zakończona sukcesem,była później wielokrotnie nagłaśniana.Poświęcono jej polskie filmy"Błękitny krzyż"(1955 r.)w reżyserii Andrzeja Munka i "Na ratunek"(reż.Krzysztof Pol)oraz czechosłowacki"Biela tma".Zmarł w 1983 r.podczas wycieczki w Tatry.Pochowany został na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.Jego młodszym bratem był Janusz wieloletni działacz PTTK.