czwartek, 31 marca 2016

Paweł Finder

Właściwie Pinkus Finder,ps.Paweł Paul,Paul Reynot(ur.19 września 1904 w Leszczynach,zm.26 lipca 1944 w Warszawie)polski działacz komunistyczny,z zawodu chemik,I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w latach 1942-1943.
Życiorys
Młodość
Pochodził z zamożnej żydowskiej rodziny kupieckiej.Po ukończeniu szkoły powszechnej w Leszczynach uczęszczał do niemieckiego gimnazjum w Bielsku.Tam związał się z ruchem syjonistycznym.Pod jego wpływem w 1920 r.rzucił szkołę i wyjechał do Palestyny jako robotnik.Po ponad roku,zniechęcony do syjonizmu,wrócił do Polski i w 1922 r.ukończył gimnazjum.Studiował w Wiedniu,gdzie związał się z ruchem komunistycznym.W 1924 r.wyjechał do Francji,gdzie studiował w Instytucie Chemicznym w Miluzie(Alzacja),uzyskując w 1926 r.dyplom inżyniera-chemika.Następnie przeniósł się do Paryża,gdzie otworzył przewód doktorski,prowadząc niektóre badania pod kierunkiem prof.Fryderyka Joliot-Curie.
Wczesna działalność polityczna
W latach 1922-1924 działał w Komunistycznej Partii Austrii,następnie w latach 1924-1928 we Francuskiej Partii Komunistycznej.Od 1927 r.należał do Komitetu Obwodowego FPK w Paryżu.Był korespondentem niemieckojęzycznego wydania dziennika"L'Humanité",publikował także na łamach pism francuskiej partii komunistycznej,m.in.w ideologicznym organie FPK"Cahiers de Bolschevisme".W 1927 r.zamieścił tam artykuł o strajku powszechnym,w którym pisał m.in.Strajk powszechny jest formą walki proletariatu,mieści się on między strajkiem częściowym a powstaniem(...).Nie może zastąpić powstania zbrojnego,które jest niezastąpionym etapem na drodze przejęcia władzy(...),w chwili rzucenia hasła strajku powszechnego należy brać pod uwagę możliwość jego przerodzenia w powstanie zbrojne".W grudniu 1927 r.został skierowany do pracy w Wydziale Organizacyjnym Komitetu Centralnego FPK.Zatrzymany w marcu 1928 r.z fałszywym paszportem przez policję francuską,został zdemaskowany jako obywatel polski i po 3 tygodniach aresztu deportowany z Francji.
Powrót do Polski
Po powrocie do Polski(w kwietniu 1928 r.)pracował w fabryce K.Riesenfeld Bielsko.Kontynuował także działalność polityczną,wstępując latem do Komunistycznej Partii Polski.Od lipca 1928 r.odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy piechoty nr 2 w Tomaszowie Lubelskim,a od maja 1929 r.w 16 Pułku Piechoty w Tarnowie,awansując do stopnia plutonowego podchorążego.Według relacji towarzyszy partyjnych i żony,miał prowadzić w wojsku działalność komunistyczną,jednak wobec(zgodnie stwierdzonych przez współczesnych)braku podejrzeń w stosunku do Findera ze strony władz wojskowych można przypuszczać,że działalność ta miała w najlepszym razie ograniczony charakter.Po zakończeniu służby wojskowej przebywał krótko w Berlinie i Paryżu,następnie wrócił do działalności w KPP,był m.in.członkiem egzekutywy KO w Zagłębiu Dąbrowskim.Aresztowany 18 kwietnia 1931,został po 6 miesiącach zwolniony za kaucją.Po zwolnieniu objął funkcję II sekretarza Komitetu Warszawskiego KPP.Ponownie aresztowany 11 grudnia 1931,został w sierpniu 1932 r.zwolniony za kaucją.Tym razem nie stawił się(na polecenie władz partii)na rozprawę i od 1933 r.był poszukiwany listem gończym.Od 1932 r.był sekretarzem KO KPP w Zagłębiu Dąbrowskim,jesienią 1933 r.wszedł w skład Sekretariatu Krajowego KC KPP,a następnie został sekretarzem Komitetu warszawskiego tej partii.6 kwietnia 1934 aresztowany wraz z żoną Gertrudą,został oskarżony,wraz z pozostałymi aresztowanymi w tej sprawie o to,że:"w celu zmiany przemocą ustroju państwa polskiego na ustrój sowiecki weszli w porozumienie między sobą i innymi należącymi do KPP,co przejawiało się w utrzymywaniu kontaktów partyjnych,w prowadzeniu pracy organizacyjnej i agitacyjnej oraz w redagowaniu bądź sporządzaniu wydawnictw komunistycznych i notatek partyjnych" i skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie(25 kwietnia 1936)na karę 12 lat pozbawienia wolności.28 sierpnia 1936 Sąd Apelacyjny zmniejszył mu karę do 10 lat.W wyroku podkreślono,że wiek Findera i jego wykształcenie dowodzą,że działa on z całą świadomością swych czynów.Na mocy amnestii kara została ostatecznie obniżona do 6 lat i 8 miesięcy.W czasie pobytu w więzieniach Finder aktywnie działał w organizowanych przez komunistów komunach więziennych,prowadził także szkolenie ideologiczne przebywających w nich członków KPP.W więzieniach zetknął się m.in.z Bolesławem Bierutem,Marianem Buczkiem,Alfredem Lampe i Marcelim Nowotką.
II wojna światowa
We wrześniu 1939 r.wydostał się z więzienia w Rawiczu i przedostał się do Warszawy,skąd po kapitulacji stolicy przeszedł na tereny zajęte przez ZSRR.Początkowo pracował w Miejskim Zarządzie Mieszkaniowym w Białymstoku,wykładając jednocześnie Naukę o konstytucji ZSRR w wieczorowej szkole średniej dla pracujących.W grudniu 1939 r.rozpoczął pracę w Komisji Planowania przy Komitecie Wykonawczym Białostockiej Obwodowej rady Delegatów Robotniczych,od 1941 r.jako jej przewodniczący.W maju 1941 r.został przyjęty w skład Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii Bolszewików,z zaliczeniem stażu w KPP,co było wyrazem zaufania ze strony władz sowieckich.Działał też w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom i w sowieckich związkach zawodowych.Podczas pobytu w Białymstoku prowadził aktywną działalność agitacyjną i publicystyczną,pisząc m.in.w polskojęzycznym"Sztandarze Wolności",wychodzącym w Mińsku Białoruskim.Jak wspominała jego żona:"uczestniczył od początku we wszystkich akcjach politycznych i społecznych prowadzonych przez KPZR.Wygłaszał referaty polityczne w związkach zawodowych,w fabrykach,a także wśród inteligencji,rozwijał działalność na terenie Obwodowego Komitetu MOPR,mobilizował towarzyszy do wykonywania zadań postawionych przez KC KPZR.Pisał też w tym okresie artykuły do prasy radzieckiej,w których analizował i naświetlał zdradziecką politykę uprawianą całymi latami przez rządy sanacyjne w Polsce.Pisał również artykuły na temat budownictwa socjalistycznego w ZSRR".Po ataku Niemiec na ZSRR ewakuował się(22 czerwca 1941 z Białegostoku do Mińska,a następnie Homla,konwojując archiwum Obwodowego Komitetu Wykonawczego RDR.Ewakuowanie go w ogólnym zamieszaniu panującym po wybuchu wojny świadczy o tym,że miejscowe władze sowieckie zdawały sobie sprawę z wagi przywiązywanej przez centralę w Moskwie do grupy polskich komunistów przebywających w Białymstoku.Anna Sobór-Świderska podaje jednak,że nie było żadnej zorganizowanej ewakuacji tylko bezładna ucieczka 60 km piechotą wraz z m.in.J.Bermanem i Cz.Skonieckim.W Homlu brał czynny udział za zgodą KC KP Białorusi w przygotowaniu koncepcji powołania w ZSRR batalionu,mającego walczyć z Niemcami(projektodawcy zakładali powstanie Ochotniczych Polskich Sił Zbrojnych walczących u boku Armii Czerwonej"o wolność i niepodległość Polski");stało się to nieaktualne po podjęciu przez rząd sowiecki rokowań z rządem polskim na emigracji,zakończonych 30 lipca 1941 podpisaniem układu Sikorski-Majski.W lipcu 1941 r.został wezwany do Moskwy,by uczestniczyć w kursie w szkole Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej w Puszkino i Kusznarenkowie.Wraz z Nowotką i Bolesławem Mołojcem wszedł w skład"Trójki Kierowniczej"grupy polskich komunistów,przygotowującej z polecenia władz ZSRR odtworzenie partii komunistycznej w Polsce i opracowującej jej założenia programowe.Był członkiem tzw.Grupy Inicjatywnej Polskiej Partii Robotniczej,która po nieudanej próbie 26 września 1941 została przerzucona do Polski 28 grudnia.Został współzałożycielem PPR,pełniąc od stycznia do listopada 1942 r.funkcję jej II sekretarza.W ramach oddziału obowiązków w"Trójce Kierowniczej"partii odpowiadał za sprawy organizacyjne, prasę partyjną i warszawską organizację PPR.Jak wspominał Władysław Gomułka"Finder umiał jednać sobie ludzi,wysłuchiwał uważnie i spokojnie swoich rozmówców,odznaczał się walorami głębokiej ideowości i pryncypialności.Jego rozumowanie polityczne pozostawało jednak pod przemożnym wpływem kapepowskiej szkoły kształtowania myśli,niweczącej możliwość wytwarzania własnych pojęć bez obawy znalezienia się w kolizji z linią partii.Należał do czołowych współtwórców i przywódców nowej partii PPR odcinającej się na zewnątrz od swojej poprzedniczki,krytykującej sekciarstwo i dogmatyzm KPP.Podobnie jednak jak dawni przywódcy i cała KPP,widział on w Kominternie swoją władzę zwierzchnią,ośrodek kierowniczy nowej partii.(...)Za dobro Polski uważał to wszystko co odpowiadało interesom Związku Radzieckiego i co tenże aprobował.Dążył szczerze(...)by rozpalić w Polsce jak najszerzej płomienie walki z okupantem hitlerowskim co rzecz jasna leżało w interesach Polski ale przewodnim motywem,jakim się przy tym kierował,było niesienie pomocy Związkowi Radzieckiemu.(...)Jego serwilistyczny stosunek do Związku Radzieckiego był równoznaczny z ukształtowanym w kapepowskiej szkole pojęciem internacjonalizmu.Po zabójstwie Marcelego Nowotki nadzorował śledztwo w tej sprawie.Wraz z Małgorzatą Fornalską,Franciszkiem Jóźwiakiem i Władysławem Gomułką zdecydował o wydaniu wyroku śmierci na Bolesława i Zygmunta Mołojców,których uznano za sprawców śmierci sekretarza partii.W listopadzie 1942 r.został I sekretarzem KC PPR,dołączając do ścisłego kierownictwa partii Gomułkę i Jóźwiaka.Pamiętniki Władysława Gomułki sugerują,iż Finder,podając członkom KC PPR wybrane fakty,mógł zasugerować winę Bolesława Mołojca i spowodować wydanie na niego wyroku śmierci.Jako sekretarz kierował przygotowaniem deklaracji programowej O co walczymy? z marca 1943 r. i listopada 1943 roku, uzgadniając szczegółowo ich treść z Moskwą. Mimo formalnego uznawania rządu gen.Sikorskiego i dążenia do porozumienia z Delegaturą Rządu na Kraj,kierowana przez Findera PPR podejmowała działania,prawdopodobnie z inicjatywy Moskwy,w celu osłabienia Polskiego Państwa Podziemnego,denuncjując do Gestapo jego działaczy;działalność taką sztab Gwardii Ludowej prowadził za zgodą Findera co najmniej do chwili jego aresztowania.Kierownictwo PPR z Finderem na czele akceptowało także dokonywanie przez członków GL pospolitych rabunków,zarówno na cele partyjne,jak i osobiste GL-owców.14 listopada 1943 roku wraz z Małgorzatą Fornalską został aresztowany przez gestapo,po czym trafił do więzienia na Pawiaku.Ze względu na uwięzienie w kierowaniu PPR zastąpił go wówczas Władysław Gomułka.26 lipca 1944 został razem z Fornalską rozstrzelany w ruinach getta warszawskiego.

Józef Bogusz(lekarz)

Ur.11 września 1904 w Tarnopolu,zm.21 marca 1993 w Siegen,Niemcy polski chirurg,etyk,historyk medycyny,profesor nadzwyczajny Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego,współzałożyciel„Zeszytów Oświęcimskich”,dwukrotnie zgłoszonych do Pokojowej Nagrody Nobla przez Senat RP,współautor„Zasad Etyczno-Deontologicznych Polskiego Towarzystwa Lekarskiego”.
Życiorys
Urodził się w rodzinie lekarskiej z Tarnopola.Studia medyczne skończył w roku 1928 na Wydziale Lekarskim UJ,po czym rozpoczął pracę w Klinice Chirurgicznej tego Wydziału,początkowo pod kierunkiem prof.Maksymiliana Rutkowskiego,a później Jana Glatzla.W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie.Pracował na oddziale neurochirurgii Szpitala im.Dzieciątka Jezus i prowadził przychodnię chirurgiczną.Za udział w powstaniu warszawskim otrzymał Warszawski Krzyż Powstańczy.Po wojnie wrócił do Akademii Medycznej w Krakowie(marzec 1945 r.)gdzie pracował na stanowisku kierownika I Katedry i Kliniki Chirurgicznej UJ.W roku 1953 został mianowany profesorem nadzwyczajnym.Pełnił funkcję wiceprezesa,a w latach 1966–1968 prezesa Zarządu Głównego Towarzystwa Chirurgów Polskich.Był członkiem wielu polskich i zagranicznych towarzystw naukowych.W latach 1960 i 1970 Rada Wydziału Lekarskiego występowała z wnioskiem o nadanie tytułu profesora zwyczajnego,którego jednak nie przyznano.Przeszedł na emeryturę w roku 1974.
Zakres działalności naukowej
Był kontynuatorem krakowskiej szkoły chirurgów tarczycy.Interesował się też m.in.chirurgią żołądka,jelit i dróg żółciowych oraz zagadnieniami chirurgii wieku podeszłego.Dzięki udoskonaleniom techniki operacji zmniejszył w klinice śmiertelność w operacjach nadczynnego wola z poziomu 5,3% w latach 50 XX w.do poziomu 0,8% w końcu lat 60.Był w Polsce jednym z pionierów chirurgicznego leczenia nowotworów przełyku i wpustu żołądka,skutecznie wdrażał techniki zakładania sztucznego odbytu i rozwiązywał psychologiczne problemy operowanych chorych.Jedną z jego pasji była historia chirurgii.
Publikacje
Jest autorem kilku podręczników akademickich oraz ponad dwustu prac naukowych,publikowanych w kraju i zagranicą.
Część prac dotyczyła historii polskiej chirurgii i problemów deontologii,m.in.:

  • „Lekarz i jego chorzy”
  • „W służbie zdrowia i życia ludzkiego”
  • „Profesorowie Wydziału Lekarskiego UJ jako uczeni i żołnierze ruchu oporu”
  • „Sylwetki chirurgów polskich”
  • „Zarys dziejów chirurgii polskiej”
  • Inicjatorem wydania tej książki była Komisja Historyczna Towarzystwa Chirurgów Polskich.
We wprowadzeniu napisano,że jest ona:
„…poświęcona pamięci nie tylko tych wielkich,których nazwiska są powszechnie znane i cenione,lecz w równej mierze bezimiennej rzeszy chirurgów,których praca i działanie nie zostały utrwalone w pisanych przekazach.Pisano tę książkę również z myślą o młodszych kolegach,którzy powinni poznać swój rodowód,a także o tych,którzy zapatrzeni w nowoczesną technikę skłonni są uważać,że przed nimi nie było nic.Powinni oni wiedzieć,że szanując historię zasłużą,być może i na jej szacunek.”
Józef Bogusz pisał lub redagował opracowania kierowane do pielęgniarek,np.:

  • „Chirurgia dla pielęgniarek”
  • „Encyklopedia dla pielęgniarek”

Wyróżniane są jego zasługi jako współzałożyciela i naczelnego redaktora„Zeszytów Oświęcimskich”Przeglądu Lekarskiego,które poświęcono skrupulatnemu dokumentowaniu wydarzeń II wojny światowej,a równocześnie poszukiwaniu dróg zbliżenia narodów polskiego i niemieckiego.
Odznaczenia

  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
  • Warszawski Krzyż Powstańczy
  • Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec(1988 r.)odznaczony przez prezydenta RFN Richarda von Weizsäckera za zasługi w propagowaniu idei pojednania narodów polskiego i niemieckiego

Upamiętnienie
Z okazji 100-lecia urodzin Józefa Bogusza 17 marca 2007 zorganizowano w UJ uroczystą sesję naukową.Organizatorami były:Towarzystwo Lekarskie Krakowskie,Towarzystwo Chirurgów Polskich oddział w Krakowie,Komisja Nauk Medycznych PAN oddział w Krakowie,Katedra Psychiatrii CM UJ,Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem.Wygłoszono liczne referaty na temat dorobku i myśli Profesora.Wręczono pamiątkowe medale,wybite z okazji 100-lecia.W sesji poza przedstawicielami krajowej chirurgii uczestniczyła konsul generalny Federalnej Republiki Niemiec,dr Marlen Klingler(z referatem nt.zasług dla polskiego-niemieckiego pojednania).
Prof.Marian Barczyński powiedział m.in.:
„Wspominamy człowieka,który swoją działalnością naukową i organizacyjną przyczynił się znacząco do rozwoju chirurgii w naszym kraju i dobrze zasłużył się nauce polskiej i całej społeczności lekarskiej.Doświadczenie,wielkie poczucie obowiązku i odpowiedzialności,dbałość o pacjenta,kultura,takt,a także urok osobisty zjednały prof.Józefowi Boguszowi ogólny szacunek.Jego życie wyjątkowo bogate,twórcze i pełne wielkich pasji jedną z nich była również muzyka,którą kochał i rozumiał,gdyż sam grał na fortepianie stanowi piękną kartę w historii polskiej medycyny.”
Wspominano m.in.zdanie profesora:
„Nie zajmowałem się medycyną i nie leczyłem ludzi chorych po to,aby żyć,ale żyłem po to,aby zajmować się medycyną i aby leczyć ludzi.”

Czesław Falkiewicz

Ur.9 września 1904 w Dąbrowicach,zm.27 stycznia 1962 w Drobinie działacz komunistyczny.W dzieciństwie pracował u zamożnych gospodarzy,w 1917 r.wyjechał do pracy do Niemiec,skąd wrócił w 1924 r.po czym odbył służbę wojskową i w 1926 r.podjął pracę w cegielni w Drobinie.Od 1933 r.członek KPP,działacz robotników cegielni i folwarcznych i od 1934 r.radykalnego ruchu ludowego.Brał udział w wojnie 1939 r.Podczas okupacji działał w organizacji Rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie"Młot i Sierp" i od 1942 r.w PPR i GL.Organizował komórki PPR w gminie Drobin,w 1944 r.wybrany do konspiracyjnej Powiatowej Rady Narodowej(PRN)oraz przewodniczącym Gminnej Rady Narodowej(GRN)w Drobinie;pozostawał na tym stanowisku do 1950 r.Po wojnie był pełnomocnikiem gminnym i brał udział w przeprowadzaniu reformy rolnej i później w zakładaniu rolniczych spółdzielni produkcyjnych,m.in.założył taką spółdzielnię w Drobinie w 1951 r.Za działalność komunistyczną został ukarany chłostą przez podziemie antykomunistyczne.Aktywista Komitetu Gminnego i Powiatowego PPR,a od 1948 r.PZPR.Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Maria Kruger

Ur.6 września 1904 w Warszawie,zm.13 sierpnia 1999 w Warszawie polska pisarka literatury dziecięcej oraz dziennikarka w prasie dla dorosłych czytelników,z zawodu ekonomistka.Córka Edmunda Krügera i Anieli Pauliny z Dobosiewiczów.Ukończyła Wydział Humanistyczny UW oraz Akademię Nauk Politycznych w Warszawie.Debiutowała w 1928 r.w„Płomyczku”.Pisała również do czasopism:„Świerszczyk”,„Płomyk”oraz przedwojennych:„Dziatwa”,„Słonko” i „Poranek”.Podczas okupacji współdziałała z grupą„Epoka”.Uczestniczyła w powstaniu warszawskim.Wymyśliła znaną telewizyjną audycję„Miś z okienka”,do której długo pisała teksty.Jej najbardziej znana książka dla dzieci to"Karolcia"(1959 r.)przetłumaczona na kilka języków.Ukazała się także część druga pt."Witaj Karolciu!"W 1995 r.powstał spektakl telewizyjny na jej podstawie.W 2008 roku książka została zekranizowana(reż.Jowita Gondek).Jej najbardziej znana książka dla młodzieży to powieść pt."Godzina pąsowej róży"(1960 r.)która doczekała się adaptacji filmowej i radiowej.Film zrobił swojego czasu prawdziwą furorę wśród nastolatek,m.in.dlatego,iż grały tam ówczesne sławy polskiego kina Elżbieta Czyżewska,Lucyna Winnicka,Barbara Ludwiżanka.Na XV MFF dla Dzieci i Młodzieży w Wenecji film otrzymał„Złotego Lwa”.Napisała również„Szkołę narzeczonych”.
Twórczość

  • 1930 r."Nasi przyjaciele"(debiut;Płomyczek nr 11 z 12/11/1930)
  • 1945 albo 1946"Szkoła narzeczonych"(dla„dorastających dziewcząt”)
  • 1957 r."Dar rzeki Fly"
  • 1957 r."Petra"
  • 1958 r."Bajki"
  • 1959 r."Karolcia"(książka jest dostępna w wersji audio)
  • 1960 r."Godzina pąsowej róży"
  • 1962 r."Klimek i Klementynka"(lektura dla klasy 5 szkoły podstawowej w czasach PRL)
  • 1963 r."Apolejka i jej osiołek"
  • 1964 r."Ucho,dynia,sto dwadzieścia pięć!"
  • 1965 r."O Margosi młynarzównie"
  • 1966 r."Jak Bartuś z wiatrem gonił"
  • 1970 r."Witaj,Karolciu"(książka jest dostępna w wersji audio)
  • 1976 r."Złota korona".Opowiadania z historii Polski
  • 1981 r."Serce dzwonu"
  • 1988 r."Odpowiednia dziewczyna"
  • 1997 r."Najpiękniejsze bajki"(dla maluchów)
  • 1997 r."To my!Dwa kapciuszki"(dla maluchów)
  • "Było?Nie było?"
  • "Legendy polskiej ziemi"(cykl w Płomyczku)
  • "Po prostu Lucynka P."

Nagrody

  • 1978 r.nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości
  • Złoty Lew na XV MFF dla Dzieci i Młodzieży w Wenecji za film Godzina pąsowej róży

Odznaczenia

  • Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 r.
  • Odznaka Grunwaldzka

Jerzy Golcz

Ur.3 września 1904 w Warszawie,zm.25 sierpnia 1965 w górach Cordillera de Mérida w Wenezueli inżynier elektryk,urzędnik konsularny,taternik i alpinista.Od 1925 r.studiował w Grenoble we Francji,a następnie pracował w polskiej służbie konsularnej w tym kraju.Po niemieckiej agresji na Francję w 1940 r.przedostał się do Anglii.Jesienią 1942 r.został przez polskie władze emigracyjne wysłany do Afryki,gdzie w Ugandzie,Kenii i Tanzanii opiekował się polskimi uchodźcami i uczył w polskim liceum.Po zakończeniu wojny pracował w tamtejszej firmie elektrotechnicznej.W 1959 r.wrócił do Warszawy,skąd wyjechał do Wenezueli.Taternictwo uprawiał w latach 1923–1927,dokonując wówczas szeregu pierwszych wejść.
Wśród nich należy wymienić przejścia:

  • północno-wschodniej ściany Zawratowej Turni(w 1925 r.z Jarosławem Kuryłowiczem)
  • północnej ściany Orlej Baszty(w 1925 r.z Kuryłowiczem)
  • północnej ściany Jagnięcego Szczytu(1926 r.)
  • dolnej części północnej ściany Żabiego Konia(w 1927 r.z Tadeuszem Krystkiem)
  • północno-wschodniej ściany Rumanowego Szczytu(w 1927 r.z T.Krystkiem i Konstantym Narkiewiczem-Jodką)

Od 1928 r.w związku z podjętymi studiami w Grenoble i pracą w tym kraju wspinał się we francuskich Alpach,w dużej części samotnie.Był współzałożycielem Sekcji Alpejskiej Koła Studentów Polaków w Grenoble.Wszedł m.in.Granią Peuterey na Mont Blanc(1932 r.)oraz przeszedł wschodnią ścianę tego szczytu drogą przez Sentinelle Rouge(1938 r.)Największe sukcesy zanotował w grupie górskiej Écrins w Alpach Delfinackich,dokonując m.in.pierwszych wejść szczytowych na Pointe des Frères Chamois i na Tour Tatra(23 czerwca 1931,w towarzystwie Witolda Wyszyńskiego),na Tour Hanka i na Brèche Hanka(23 czerwca 1931,samotnie).Przy okazji III wejścia na Pointe Choisy Golcz wytyczył nową drogą na ten szczyt(18 lipca 1929 r.)Dokonał też I wejścia zimowego na Pointe des Chamois i na Brèche Emma(17 kwietnia 1931 r.samotnie).Największymi jego sukcesami były tu udział w 1931 r.w polskim przejściu(a III w historii)południowej ściany La Meije i samotne,pierwsze zimowe wejście na szczyt Le Pavé(3831 m n.p.m.)w 1933 r.zakończone 620-metrowym upadkiem na lodowiec Etançons.W 1934 r.Golcz uczestniczył w polskiej wyprawie w Atlas Wysoki,przechodząc tam szereg trudnych nowych dróg wspinaczkowych.Przebywając w czasie II wojny światowej we wschodniej Afryce,wszedł na szczyt Aleksandra(5098 m n.p.m.)w masywie Góry Stanleya w Ruwenzori i dokonał samotnie wejścia na najwyższy wierzchołek Kilimandżaro Uhuru(5895 m n.p.m.)Jest prawdopodobne,iż zdobył w tych latach również szczyt Kenia(5194 m n.p.m.)Po wyjeździe do Wenezueli Golcz dalej uprawiał turystykę górską i wspinaczkę.Zginął podczas samotnej wyprawy na lodowcu Glaciar de Los Timoncitos u stóp szczytu Bolívar(5007 m n.p.m.)w górach Cordillera de Mérida,prawdopodobnie podczas zejścia z tego szczytu.Pochowany został na cmentarzu w Mérida.

Jan Sokołowski(malarz)

Jan Seweryn Sokołowski(ur.28 sierpnia 1904 we Lwowie,zm.2 grudnia 1953 w Warszawie)polski malarz,taternik.Syn zasłużonego dla leśnictwa polskiego Stanisława Sokołowskiego oraz Agnieszki z Walczaków,brat Mariana,Adama,Stanisława,Witolda i Zofii.
Biografia i twórczość
Do gimnazjum chodził w Zakopanem(matura 1924 r.)Malarstwo studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.Był uczniem Felicjana Kowarskiego.W 1946 r.sam został profesorem w warszawskiej ASP.Malował przede wszystkim pejzaże oraz portrety.Znaczna część jego twórczości łączy się z Zakopanem i Tatrami.Są to pejzaże,m.in.Dolina Jaworzynki(1941 r.) i cykl Krajobraz zakopiański(1943–44).Jego znanymi obrazami są także portret Karola Szymanowskiego(1952 r.) i kompozycja figuralna Kostka Napierski z góralami(1951 r.)Ponadto był twórcą mozaiki nad wejściem do restauracji hotelu„Giewont”w Zakopanem,a także polichromii wnętrza domu wczasowego„Halny”(dawna„Żychoniówka”).W Warszawie stworzył zegar mozaikowy na Mariensztacie oraz plafon w Teatrze Narodowym.Kierował także pracami nad polichromią Rynku Starego Miasta.W 1953 r.otrzymał nagrodę państwową II stopnia.Zmarł w stolicy,ale pochowany został na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.
Taternictwo
W latach 20 XX w.zaczął uprawiać taternictwo.Dokonał jednego z pierwszych powtórzeń przejścia północnej ściany Koziego Wierchu oraz pierwszego zimowego przejścia Orlich Turniczek i Buczynowych Czub w 1925 r.(z bratem Stanisławem).

Ludwik Gietyngier

Ludwik Roch Gietyngier(ur.16 sierpnia 1904 w Żarkach,zm.30 listopada 1941 w KL Dachau)polski duchowny katolicki,błogosławiony Kościoła katolickiego.
Biografia
Syn Władysława i Józefy z domu Maślankiewicz.Po zakończeniu studiów na wydziale filozoficzno-teologicznym Seminarium Duchownego w Kielcach,przyjął na Jasnej Górze,z rąk bpa Teodora Kubiny święcenia kapłańskie(25 czerwca 1927 roku).Tytuł magistra teologii uzyskał za pracę:Parafia świętego Zygmunta w Częstochowie pod rządami 00.Paulinów,na Uniwersytecie Jagiellońskim(1929 r.)W następnych latach prowadził działalność dydaktyczną w szkołach diecezji częstochowskiej,jako katecheta i przygotowywał na UJ pracę doktorską:Dzieje dekanatu częstochowskiego pod zaborem rosyjskim.Od 1929 do 1934 r.był wikariuszem parafii św.Trójcy i prefektem szkół w Będzinie.Pełnił obowiązki kościelnego asystenta Koła Związku Inteligencji Katolickiej,moderatora II Sodalicji Pań Nauczycielek pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej i św.Teresy od Dzieciątka Jezus(w Częstochowie).Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany 6 października 1941 r. i trafił do obozu przejściowego w Konstantynowie k.Łodzi,a następnie 30 października znalazł się w niemieckim obozie koncentracyjnym Dachau,zarejestrowany jako numer 28288.Męczeńska śmierć przyszła po miesiącu pobytu w obozie z rąk obozowego oprawcy.Beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w Warszawie 13 czerwca 1999 w grupie 108 polskich męczenników.
Upamiętnienie
Dla uczczenia pamięci błogosławionego w Siewierzu jedna z ulic nosi jego imię.Został patronem publicznej szkoły podstawowej w Łagiewnikach w gminie Czarnożyły w województwie łódzkim.W 2000 roku w centrum Żarek zbudowano pomnik błogosławionego księdza.

Kazimierz Gryglas

Pseud.Doktor,Maciek,Janek,Marian(ur.7 sierpnia 1904 w Warszawie,zm.2 czerwca 1964 tamże)działacz komunistyczny.Syn kotlarza Juliana,skończył szkołę podstawową i praktykował w warsztatach mechanicznych,równocześnie ucząc się w szkole rzemieślniczej.Od 1923 r.pomocnik frezera w fabryce budowy parowozów,działał w Związku Młodzieży Komunistycznej(ZMK)(później KZMP)od 1924 r.Był jednym z najaktywniejszych działaczy Wydziału Żołnierskiego ZMK.25 I 1925 aresztowany i osadzony na Pawiaku,potem na rok w mokotowskim więzieniu.Zwolniony z pracy za działalność komunistyczną,został sezonowym robotnikiem budowlanym.X 1926-III 1928 r.odbywał służbę wojskową we Włodawie,później został członkiem Komitetu Warszawskiego ZMK i latem 1928 r.reprezentował warszawską organizację ZMK na IV Plenum KC ZMK.Uczestnik obrad V Kongresu Komunistycznej Międzynarodówki Młodzieży w Moskwie jesienią 1928 r.podczas powrotu przez Niemcy aresztowany za nielegalne przekroczenie granicy.Po powrocie wstąpił do KPP,na polecenie której rozpoczął również działalność w PPS-Lewicy.Został sekretarzem okręgowym PPS-Lewicy w Białymstoku,w IV 1929 r.z ramienia PPS-Lewicy kierował kampanią wyborczą do Rady Miejskiej w Grodnie,za co został na krótko uwięziony.20-21 VI 1929 w Warszawie na I Zjeździe PPS-Lewicy został wybrany do Komitetu Centralnego.3 VIII 1929 aresztowany w Białymstoku i skazany na 1,5 roku więzienia,podczas odbywania kary był starostą komuny więziennej.W III 1931 r.zwolniony,pracował w ZLCh"Samopomoc"w Białymstoku do jej rozwiązania.W I 1932 r.został członkiem Komitetu Okręgowego(KO)KPP w Lublinie,w V 1932 r.aresztowany w Warszawie na pół roku,zwolniony z braku dowodów.W KPP działał do jej likwidacji w 1938 r.Podczas okupacji pracował na budowach,po styczniu 1945 r.wstąpił do PPR,potem PZPR.Pracował w Centralnym Zarządzie Przemysłu Mięsnego,Warszawskich Zakładach Fotochemicznych"Foton" i (od V 1953 r.)Przedsiębiorstwie Zmechanizowanych Robót Ziemnych.W 1949 r.decyzją Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej(WKKP)wydalony z partii za"popełnienie nadużyć przy rozdziale mięsa";prawa członka PZPR przywrócono mu 14 VIII 1956,a w 1964 r.przyznano mu rentę dla zasłużonych.Był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.Został pochowany na wojskowych Powązkach.

Aleksander Bocheński

Aleksander Adolf Maria Bocheński herbu Rawicz,„Erasmus”(ur.6 sierpnia 1904 w Czuszowie,zm.12 stycznia 2001 w Warszawie)polski eseista,publicysta,tłumacz i polityk,członek Rady Krajowej PRON w 1983 r.
Biografia
Pochodził z rodziny ziemiańskiej o bogatych tradycjach patriotycznych.Pradziadek Tadeusz Bocheński brał udział w kampaniach napoleońskich i odznaczył się w bitwie nad Berezyną.Dziadek Franciszek Bocheński za udział w powstaniu styczniowym,w którym był naczelnikiem cywilnym powiatu opoczyńskiego,został zesłany na cztery lata do Presny.Ojciec Adolf był doktorem ekonomii politycznej,prezesem Związku Ziemian powiatu brodzkiego,ochotnikiem w wojnie polsko-bolszewickiej.Matka Małgorzata z Dunin-Borkowskich udzielała się społecznie była założycielką Towarzystwa Szkoły Ludowej w powiecie brodzkim,autorką żywotów świętych Zakonu Karmelitańskiego,którego była tercjarką.Młodszy brat Aleksandra Bocheńskiego,Adolf Maria Bocheński to myśliciel polityczny okresu międzywojennego.Najstarszy z trzech braci Józef Maria Bocheński służył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej,był prezesem Organizacji Młodzieży Monarchistycznej w Poznaniu(studiował na tamtejszym uniwersytecie ekonomię polityczną do 1926 r.)Od 1928 r.dominikanin,przyjął imiona Innocenty Maria.Został światowej sławy filozofem,sowietologiem,był profesorem i rektorem Uniwersytetu we Fryburgu Szwajcarskim.Siostra Olga została odznaczona medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przyznawanym przez Instytut Yad Vashem.Aleksander Bocheński rozpoczął edukację w rodzinnej Ponikwie,do której Bocheńscy przenieśli się w 1907 r.Tam też nauczył się języka francuskiego.W 1923 r.złożył egzamin maturalny w III Gimnazjum Klasycznym im.Stefana Batorego we Lwowie.Na studia wyjechał do Belgii,gdzie w Państwowym Instytucie Rolniczym w Gembloux(Institut Agronomique de l'Etat)uzyskał dyplom inżyniera(1928 r.)Po powrocie do kraju został współwłaścicielem i przedstawicielem handlowym Ponikiewskich Zakładów Przemysłowych.W latach 1927–1928 wraz z bratem Adolfem redagował i wydawał„Głos Zachowawczy”o konserwatywnym,piłsudczykowskim i antysowieckim obliczu ideowym.Publikował również w„Słowie Polskim”,związanym ze Związkiem Ludowo-Narodowym oraz w„Kurierze Lwowskim”,piśmie Stronnictwa Narodowego.W 1932 r.przyjął zaproszenie red.Jerzego Giedroycia do współpracy z„Buntem Młodych”,przemianowanym w 1937 r.na„Politykę”.Aleksander Bocheński był współtwórcą koncepcji ideowych tego środowiska,rzecznikiem zespołu redakcyjnego w kwestii ukraińskiej.W 1933 r.znalazł się we władzach Zjednoczenia Zachowawczych Organizacji Politycznych(obok Eustachego Sapiehy,Zdzisława Lubomirskiego,Jana Bobrzyńskiego).W II połowie lat 30 mocarstwowcy zwrócili się jednak w stronę młodszego pokolenia działaczy politycznych.Ten kierunek akcentował w swych publikacjach właśnie Aleksander Bocheński.Tendencje te znalazły formalny wyraz m.in.w powołaniu Komitetu Prasy Młodych,w którym obok„Buntu Młodych”uczestniczyły:„Awangarda Państwa Narodowego”,„ABC”,„Falanga”,„Jutro Pracy”,„Zet”czy„Biuletyn Polsko-Ukraiński”.Jako reprezentant idei mocarstwowej Bocheński projektował rozbiór ZSRR dokonany w sojuszu z mniejszościami słowiańskimi,który miał przywrócić niepodległość republikom zintegrowanym politycznie z organizmem radzieckim.Osłabione w taki sposób radzieckie państwo,w myśl jego koncepcji,nie stanowiłoby więcej zagrożenia dla wschodniej granicy Rzeczypospolitej,Polska zaś stałaby się naturalnym centrum i orędownikiem interesów słowiańskiej wspólnoty etniczno-geograficznej.Postulował stworzenie mniejszości ukraińskiej szerszych podstaw dla swobód kulturalnych,licząc na jej poparcie w wojnie z Rosją.Był zwolennikiem monarchii,stojąc zaś na gruncie konstytucji kwietniowej,domagał się szerszego wykonania jej ducha.Wspierał program gospodarczy dr S.Klimeckiego zakładający daleko posuniętą interwencję państwa w celu zapewnienia redystrybucji dochodu narodowego,by wyeliminować bezrobocie.W zakresie jego międzywojennej refleksji wyróżnić można wiele wpływów i recepcji,np.Juliana Ursyna Niemcewicza,Michała Bobrzyńskiego,Józefa Piłsudskiego,Jana Kucharzewskiego czy Olgierda Górki.W kampanii wrześniowej w 1939 r.Aleksander Bocheński walczył w 22 pułku ułanów Karpackich.Przez kilka miesięcy więziony przez NKWD w Brodach,następnie zwolniony.Wyjechał do Krakowa,gdzie związał się z sanacyjną grupą„Wawel”,która wraz z kilkoma innymi organizacjami uczestniczyła w tworzeniu Konfederacji Narodu.Podczas II wojny światowej najbliżej współpracował jednak z Adamem Ronikierem oraz Radą Główną Opiekuńczą.Uczestniczył w negocjacjach prowadzonych przez indywidualne podmioty jak również AK i Delegaturę Rządu z OUN-B.Negocjowano,by banderowcy zaprzestali mordów na ludności polskiej.W 1944 r.był liderem w rozmowach grupy krakowskiej ze stroną niemiecką(sierpień-wrzesień)dotyczących powstania warszawskiego,mających na celu jeśli nie zawieszenie broni pomiędzy walczącymi,to wycofanie oddziałów rosyjskich Kamińskiego oraz umożliwienie ewakuacji ludności cywilnej wraz z dobytkiem.W 1945 r.pozostał w Krakowie.W kwietniu doprowadził do spotkania przedstawicieli środowisk katolickich oraz byłych żołnierzy KN z Jerzym Borejszą.Rozmowy miały na celu zorganizowanie grupy inteligencji,która pełniłaby rolę prawicowej opozycji,stojącej na gruncie przymierza polsko-radzieckiego.Pracował bowiem,od jesieni 1944 r.nad wskrzeszeniem tradycji ugody wypracowanych w Królestwie Polskim i Galicji,gdyż projektował wybuch kolejnej wojny światowej(trzeciej).Stawiał przy tym na sojusz z Rosją,wskazując na paralelizm między zaistniałą sytuacją geopolityczną a tą z lat 1905–1914–1917.Bocheński zaproponował Jerzego Borejszy,by na czele takiej opozycji postawić Bolesława Piaseckiego,co miało uwiarygodnić tę inicjatywę w środowiskach o proweniencji narodowej.W październiku ukonstytuował się więc zespół osób wokół tygodnika„Dziś i Jutro”,będący zalążkiem stowarzyszenia„PAX”.W 1945 r.objął funkcję dyrektora Browarów Okocimskich(do grudnia 1955 r.)Był przy tym posłem grupy„Dziś i Jutro”na Sejm Ustawodawczy w latach 1947–1952.Dyskutując w Sejmie porozumienie zawarte z Czechosłowacją w marcu 1947 r.zaprezentował zagadnienie w kategoriach słowiańskich koncepcji politycznych Romana Dmowskiego,wobec czego postawiono mu zarzuty o„przedwojenny faszyzm w Polsce”.W jego obronie stanął wówczas m.in.Stanisław Grabski,celnie odczytując intencje Aleksandra Bocheńskiego,o którym mawiano„niezależny poseł w zależnym od Stalina Sejmie”.Również w okresie 1950–1952,kiedy to na polu kultury triumf święcił stalinizm,Aleksander Bocheński próbował akcentować intelektualną niezależność.Za artykuły poświęcone zachodnioeuropejskiej historiozofii(Gonzague de Reynold,Arnold Toynbee,Jacques Pirenne),spotkała go surowa krytyka(1953 r.)Uznano,iż tego rodzaju tekstami toruje drogę zachodnio-amerykańskiemu imperializmowi.W latach 1952–1956 Aleksander Bocheński był zastępcą posła.Był członkiem Związku Literatów Polskich(od 1956 r.)Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich(od 1964 r.)Societe Suisse des Bibliophiles(od 1978 r.)Towarzystwa Przyjaciół Książki(członek od 1962 r.prezes Zarządu Głównego od 1975 r.)W 1964 roku podpisał list pisarzy polskich,protestujących przeciwko listowi 34,wyrażając protest przeciwko uprawianej na łamach prasy zachodniej oraz na falach dywersyjnej rozgłośni radiowej Wolnej Europy,zorganizowanej kampanii,oczerniającej Polskę Ludową.Systematycznie współpracował z periodykami wydawanymi przez„PAX”takimi jak np.„Dziś i Jutro”,„Słowo Powszechne”,„Kierunki”,„Życie i Myśl”,publikował jednocześnie w„Tygodniku Powszechnym”.W 1962 r.wybrano go na członka Zarządu Głównego stowarzyszenia„PAX”.Pełnił tę funkcję nieprzerwanie do 1985 r.Bocheński był laureatem wielu nagród,m.in.kilku nadanych przez Ministra Kultury i Sztuki za książki o dziejach przemysłu polskiego oraz nagrody im.Pietrzaka,wszedł także w skład jej kapituły.W 1957 r.gdy przedstawiał laureata tej nagrody płk.Adama Borkiewicza,za książkę o powstaniu warszawskim,powiedział:naród musi się kierować polityką najbardziej zimną,beznamiętną,ostrożną i odpowiedzialną.Jeśli mimo tej ostrożności i odpowiedzialności sytuacja wymagać będzie od narodu,od jego sił zbrojnych walki wtedy ofiarę złożyć musi dane pokolenie z zupełną gotowością i jednomyślnością.W PRL Aleksander Bocheński reprezentował kierunek o implikacjach ideowych oświeceniowo-pozytywistycznych i narodowych(czerpał m.in.ze Stanisława Staszica,Stanisława Koźmiana,Romana Dmowskiego,Stanisława Szczepanowskiego).Przed i powojenną refleksję historyczno-polityczną Aleksandra Bocheńskiego łączył w pewien sposób wpływ„republikańskiego konserwatysty”K.Waliszewskiego.Waliszewski bowiem podnosił etniczno-geograficzną konieczność solidarności wszechsłowiańskiej wskazując,że naturalnym dlań ogniskiem była Polska.Podkreślał jednakowoż,iż wraz ze słabnięciem mocarstwowego statusu Rzeczypospolitej,rolę tę przejęła Rosja.Wyróżnił tu stanowisko Katarzyny II,zyskując przez to miano jej apologety.Takie też miano zyskał po 1945 r.Bocheński,który podjął próbę pogodzenia przedwojennej tezy o mocarstwowym panslawizmie z tezą o wciąż aktualnym prymacie rosyjskim w świecie słowiańskim.Myśl wykwitła na podstawie antyrosyjskiego radykalnego konserwatyzmu o pewnych implikacjach romantycznych,uległa mutacji zobiektywizowanej w aurze realizmu politycznego formuły patriotycznej genezą sięgającej okresu po Powstaniu Styczniowym,którą pisarz wykorzystał m.in.w celu rewaloryzacji historycznej roli Szczęsnego Potockiego.Od początku lat 60 tego rodzaju akcenty ustąpiły miejsca formułom wewnątrz-narodowego aktywizmu.Odtąd,w ujęciu Bocheńskiego,współzawodnictwo między narodami„toczącymi walkę o byt”znajdować miało rozwiązanie na drodze postępu naukowo-ekonomiczno-technologicznego.Zwrot ten znaczył również szereg przedsięwzięć mających na celu nadanie autorytaryzmowi gomułkowskiemu,gierkowskiemu i „jaruzelszczyźnie"bardziej narodowego charakteru w znacząco artykułowanej opozycji do stalinowskiego totalitaryzmu.W tym kontekście pojawiały się oceny,charakteryzujące postawę Aleksandra Bocheńskiego(oraz wielu czołowych postaci z„PAX-u”),w kategoriach świadomie uprawianego wallenrodyzmu(którego celem miała być władza po upadku komunistów).Opinie takie wyrażano przed i po 1989 r.(np.M.Dąbrowska,Z.Siemiątkowski).Bocheński uczestniczył w wielu dyskusjach toczonych w PRL przez szereg intelektualistów,a jego polemistami były m.in.takie postacie jak Leszek Kołakowski,Maria Janion czy Józef Chałasiński.Po 1989 r.jego działalność stopniowo zanikała,na co duży wpływ miał bez wątpienia podeszły wiek.Współpracował przy realizacji filmu pt."Reakcjonista"(1996 r.reż.Grzegorz Braun),który był poświęcony osobie Stanisława Cat-Mackiewicza.Wszedł także w skład Rady Programowej tygodnika„Myśl Polska”.Przyjmował przy tym szereg gości głodnych niecodziennych doświadczeń intelektualnych wynikłych ze spotkania w dyskusji z poglądami zawsze niepopularnymi.Bocheński bywał bowiem mocno krytykowany zarówno w II Rzeczypospolitej, jak i w PRL oraz po 1989 r.mimo zmierzchu swojej aktywności.
Wybrane prace Aleksandra Bocheńskiego
(w porządku chronologicznym)

  • Tendencje samobójcze narodu polskiego(wraz z Adolfem Bocheńskim),Lwów 1925 r.
  • Interes Państwa,„Bunt Młodych”1933 r.nr 38
  • O wielki front antykryzysowy,„Bunt Młodych”1933 r.nr 46
  • Oskarżamy„Wiadomości Literackie”,„Bunt Młodych”1934 r.nr 5
  • List do Narodowców,„Bunt Młodych”1935 r.nr 12–13
  • Mocarstwowość i marksizm,„Bunt Młodych”1936 r.nr 9
  • Młoda Polska postąpi jak młoda Japonia,„Bunt Młodych”1936 r.nr 11
  • List do Braci Rumunów,„Bunt Młodych”1938 r.nr 7
  • Problem polsko-ukraiński w Ziemi Czerwieńskiej(razem z Włodzimierzem Bączkowskim i Stanisławem Łosiem),Warszawa 1938 r.
  • Na marginesie mowy Hitlera,„Polityka”1939 r.nr 11
  • „Tygodnik Powszechny”R.1946 R.1952
  • „Słowo Powszechne”R.1947
  • Dzieje głupoty w Polsce.Pamflety dziejopisarskie,wyd.1–4,Warszawa 1947,1988,1988,1996
  • „Kwartalnik Historyczny”R.1953
  • Miłość i nienawiść La Rochefoucauld,Warszawa 1962 r.
  • Naród polski na rozdrożu:racjonalizm i romantyzm,„Kierunki”1963 r.nr 51/52
  • Czy nowy podział na ludzi i małpy?wyd.Instytut Wydawniczy„PAX”,Warszawa 1965 r.wydanie I,nakład 1500+350 egz.ss.195
  • Wędrówki po dziejach przemysłu polskiego,Warszawa t.1–3,1966–1971
  • Inteligencji polskiej Księgi Genesis,„Życie i Myśl”1967 r.nr 1–3
  • Rzecz o psychice narodu polskiego,Warszawa 1971,1986 r.
  • Tropem polskiej techniki,Wydawnictwo Interpress,Warszawa 1971 r.wydanie I,nakład 7000+260 egz.ss.103
  • Dygresje o wyższej i niższej kulturze,Warszawa 1972 r.
  • Materiały do kroniki rodziny Bocheńskich,Fryburg Szwajcarski 1981 r.
  • Niezwykłe dzieje przemysłu polskiego,Krajowa Agencja Wydawnicza(KAW),Warszawa 1985 r.wydanie I,ss.140
  • Rozmyślania o polityce polskiej,Warszawa 1987 r.

Tłumaczenia dokonane przez Bocheńskiego

  • Pamiętniki kardynała Retza,Warszawa 1958 r.
  • Pamiętniki Saint-Simona,Warszawa 1961 r.

Wybrane publikacje do biografii Bocheńskiego

  • Braun J.Katolicyzm a machiawelizm,„Tygodnik Warszawski”1948 r.nr 12
  • Dziewanowski W.O„Dziejach głupoty w Polsce”,„Teki Historyczne”(Londyn)1948 r.nr 2
  • Kętrzyński W.Na przełomie 1944–1945,„Więź”1967 r.nr 10
  • Kisiel(Kisielewski S.)Bez dogmatu.Bocheński i Bocheńscy,„Tygodnik Powszechny”1975 r.nr 39
  • Matłachowski J.Kulisy genezy powstania warszawskiego,Londyn 1978 r.
  • Król M.Style politycznego myślenia.Wokół„Buntu Młodych” i „Polityki”,Paryż 1979 r.
  • Mackiewicz J.Zwycięstwo prowokacji,Londyn 1983 r.
  • Dudek A.Pytel G.Bolesław Piasecki.Próba biografii politycznej,Londyn 1990 r.
  • Kisiel,Abecadło,Warszawa 1990 r.
  • Giedroyc J.Autobiografia na cztery ręce,Warszawa 1994 r.
  • Z.Przetakiewicz,Od ONR-u do PAX-u,Warszawa 1994 r.
  • Ronikier A.Pamiętniki,Kraków 2001 r.
  • Tomczyk R.Myśl Mocarstwowa.Z dziejów młodego pokolenia II Rzeczypospolitej,Szczecin 2008 r.

środa, 30 marca 2016

Witold Gombrowicz

Witold Marian Gombrowicz(ur.4 sierpnia 1904 w Małoszycach,zm.25 lipca 1969 w Vence)polski powieściopisarz,nowelista i dramaturg,od 1939 r.przebywał na emigracji,do 1963 r.w Argentynie,od 1964 r.we Francji.
Biografia
Witold Gombrowicz urodził się w Małoszycach na Kielecczyźnie,jako najmłodszy z czworga dzieci Jana Onufrego i Antoniny(z domu Kotkowska herbu Ostoja),w zamożnej rodzinie ziemiańskiej herbu Kościesza.Został ochrzczony 8 września w kościele parafialnym w miejscowości Wszech święte jako'Marian Witold Gombrowicz'.Po opuszczeniu dworu w Małoszycach w 1911 r.jego rodzina przeniosła się do Warszawy.Po ukończeniu Gimnazjum im.św.Stanisława Kostki w Warszawie(1922 r.)studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim(w 1927 r.uzyskał tytuł magistra praw).Przez mniej więcej rok przebywał w Paryżu,niezbyt pilnie przykładając się do studiów w Institut des Hautes Études Internationales.Większą rolę w trakcie pobytu we Francji odegrały kontakty z młodzieżą studencką i wyjazd nad Morze Śródziemne.Po powrocie do kraju rozpoczął aplikację sędziowską,lecz wkrótce ją porzucił.W latach dwudziestych podejmował próby literackie,ale legendarna powieść,w której formie i tematyce miała się manifestować nieoficjalna strona jego natury,została przezeń zniszczona,podobnie jak niepowodzeniem skończyła się próba napisania powieści popularnej wraz z Tadeuszem Kępińskim.Na przełomie lat 20 i 30 zaczęły powstawać opowiadania,które ukazały się następnie drukiem jako"Pamiętnik z okresu dojrzewania".Od chwili debiutu książkowego felietony literackie i recenzje Gombrowicza ukazywały się w prasie,głównie w„Kurierze Porannym”.Razem z grupą młodych pisarzy i intelektualistów spotykał się w warszawskich kawiarniach Zodiak i Ziemiańska.Rozgłos w kołach literackich zapewniła mu publikacja powieści Ferdydurke.Tuż przed wybuchem II wojny światowej Gombrowicz uczestniczył jako dziennikarz w dziewiczym rejsie polskiego statku pasażerskiego MS Chrobry do Ameryki Południowej.Wiadomości dochodzące z kraju sprawiły,że postanowił przeczekać wojnę w Buenos Aires w Argentynie.W końcu jednak pozostał tam aż do 1963 roku,żyjąc czasem,szczególnie w okresie wojny,na granicy ubóstwa.Pod koniec lat 40 Gombrowicz próbował zdobyć pozycję w argentyńskich kręgach literackich,publikując artykuły,wygłaszając odczyty w kawiarni Fray Mocho,wreszcie publikując w 1947 r.dokonany wraz z grupą przyjaciół,przekład Ferdydurke na język hiszpański.Dziś wielu pisarzy argentyńskich uważa ten przekład za znaczące wydarzenie w dziejach literatury argentyńskiej,w tamtych latach nie przyniósł on jednak autorowi większego rozgłosu,podobnie jak wydanie w 1948 roku po hiszpańsku dramatu"Ślub"(El casamiento).Od grudnia 1947 r.do maja 1955 r.Gombrowicz pracował jako urzędnik bankowy w Banco Polaco,argentyńskiej filii Banku Pekao.W 1950 r.nawiązał korespondencję z Jerzym Giedroyciem i od 1951 r.publikował w paryskiej„Kulturze”,tam w 1953 r.rozpoczął druk fragmentów Dziennika.W tym samym roku Instytut Literacki w Paryżu wydał powieść"Trans-Atlantyk" i dramat"Ślub"(w jednym tomie,jako 1 tom„Biblioteki Kultury”).Powieść ta w kontrowersyjny sposób podejmowała problem tożsamości narodowej Polaków na emigracji,przedstawiając jej karykaturalny wizerunek.Po październiku 1956 r.cztery książki Gombrowicza ukazały się w kraju,a ich autor zyskał duży rozgłos;po roku 1958 władze nie zezwalały już jednak na druk następnych książek.Gombrowicz zyskał natomiast w latach 60 sławę światową,uwieńczoną licznymi tłumaczeniami dzieł,także kolejnych powieści:"Pornografii" i "Kosmosu",oraz głośnymi realizacjami teatralnymi jego dramatów,szczególnie we Francji,Niemczech i Szwecji.W 1963 r.powrócił do Europy,otrzymawszy stypendium Fundacji Forda na pobyt w Berlinie Zachodnim,na co władze komunistyczne w kraju zareagowały kampanią prasową przeciw pisarzowi.W 1964 r.spędził trzy miesiące w opactwie Royaumont pod Paryżem,gdzie jako sekretarkę zatrudnił Ritę Labrosse Kanadyjkę z Montrealu studiującą literaturę współczesną.W 1964 r.przeniósł się do Vence koło Nicei na południu Francji,gdzie spędził resztę życia.Tam zażywał owoców sławy,której kulminacją w maju 1967 r.była Międzynarodowa Nagroda Wydawców Prix Formentor.Rok wcześniej,w 1966 r.otrzymał także Nagrodę Fundacji im.Alfreda Jurzykowskiego.28 grudnia 1968 r.na pół roku przed śmiercią,ożenił się z Ritą Labrosse;w tym samym roku został nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury,jednak przegrał głosowanie ze swoim rywalem jednym głosem.Poważne szanse Gombrowicza na nagrodę Nobla wzbudziły niepokój komunistycznej służby bezpieczeństwa i zawiść literatów krajowych.Według słów Rity Gombrowicz,gdyby nie jego śmierć,jej mąż otrzymałby nagrodę Nobla w 1969 r.Wszystkie swoje dzieła literackie pisał po polsku,jednak ze względu na decyzję niepublikowania w kraju,dopóki nie zostanie tam wydana całość Dziennika,w której opisał machinacje towarzyszące prasowej nagonce z okresu pobytu w Berlinie Zach.był do połowy lat 80 mało znany szerokiej publiczności w swoim ojczystym kraju.Jego dzieła drukował w tym czasie po polsku paryski Instytut Literacki Jerzego Giedroycia.Były one tłumaczone na ponad 30 języków,a jego dramaty wielokrotnie wystawiano na najważniejszych scenach całego świata przez wybitnych reżyserów(m.in.Jorge Lavelli,Alf Sjoeberg,Ingmar Bergman,w Polsce m.in.Jerzy Jarocki,Jerzy Grzegorzewski).Wielkie zasługi w przybliżeniu twórczości Gombrowicza w kręgach literacko-wydawniczych Europy Zachodniej miał Konstanty Jeleński.Dopiero po długich negocjacjach z władzami PRL w 1986 r.ukazało się w krakowskim Wydawnictwie Literackim pierwszych 9 tomów dzieł Gombrowicza,uszczuplonych przez cenzurę o 16 wersów wykreślonych z Dziennika,a dotyczących polityki i systemu władzy w ZSRR.Dzieła te poszerzone zostały w latach 1992–1997 do 15 tomów.W wolnej Polsce utwory Gombrowicza ukazywały się wielokrotnie drukiem,a na ich temat powstało kilkadziesiąt tomów studiów i niezliczone artykuły.W 2002 r.Wydawnictwo Literackie rozpoczęło druk„Pism zebranych”Gombrowicza w edycji krytycznej pod red.W.Boleckiego,J.Jarzębskiego i Z.Łapińskiego.Jego poglądy polityczne były trudne do określenia:francuska lewica entuzjastycznie odnosiła się do jego twórczości, on jednak pozostawał krytyczny wobec zachodniego marksizmu;jego poglądy w kwestiach społecznych i obyczajowych były dalekie od konserwatyzmu.W setną rocznicę urodzin pisarza rok 2004 ogłoszono przez sejm RP rokiem Gombrowicza w Polsce.
W oczach innych
Przez wielu współczesnych uznany był już za życia lub pośmiertnie za jednego z najwybitniejszych pisarzy polskiej literatury współczesnej.Przykładem tego była przeprowadzona przez Michała Chmielowca w londyńskich„Wiadomościach”ankieta,w której wzięli udział najwybitniejsi polscy pisarze i krytycy literaccy na emigracji w 1969 r.Ankietę tę uzupełniło Archiwum Emigracji(UMK)w r.1996.Opinie o wadze pisarstwa Gombrowicza były tym bardziej zaskakujące wśród współczesnych mu,iż jako człowiek znany był z megalomaństwa,złośliwości i bardzo krytycznych opinii o innych pisarzach.Znając tę cechę charakteru Gombrowicza,redaktorzy„Kultury”paryskiej,J.Giedroyc i K.Jeleński,wysłali mu pocztówkę gratulacyjną z pozdrowieniami od znanych francuskich arystokratów.Pocztówka i podpisy były oczywiście żartem,ale Gombrowicz przyjął to z najwyższą powagą.Twórczość Gombrowicza wykazuje związki z egzystencjalizmem(koncepcja„ja”),a także ze strukturalizmem(człowiek zdeterminowany przez język,którego używa,oraz oglądający świat poprzez system symetrii i opozycji).Widoczne są liczne nawiązania i gry z tradycją literacką,np.stylizacja na pamiętnikarstwo XVII-wieczne w Trans-Atlantyku,czy obecna tam również parodia gawędy szlacheckiej.Ale ciekawsze są związki Gombrowicza z myślą europejską 2 poł.XX w.to,co wiąże go z dorobkiem intelektualnym Michela Foucaulta,Rolanda Barthes’a,Gilles'a Deleuze'a czy Jacques'a Lacana,a co dopiero w ostatnich latach doczekało się komentarzy.Konstanty Jeleński tak pisał o nim w liście do Józefa Czapskiego(3 lipca 1967):„Ten szlagon sandomierski nie zdaje sobie sprawy,że jest w sztuce(w literaturze)odpowiednikiem ludzi szukających myśli jutra”.W intelektualnej i snobistycznej stolicy Europy lat 60,Paryżu,pisali o nim i jego twórczości nie tylko krytycy literatury,ale i filozofowie paryscy.
Twórczość
Specyfiką twórczości Gombrowicza jest umiejętność widzenia człowieka w jego psychologicznym uwikłaniu w innych ludzi i spuściznę kultury,swoiste poczucie absurdu i obrazoburstwo dotykające przyjmowanych przez społeczeństwo tradycyjnych wartości.Gombrowicz przede wszystkim dyskutuje z polskim romantyzmem,jak sam twierdził,pisząc na przekór Mickiewiczowi(głównie w Trans-Atlantyku).Z wyjątkiem"Opętanych"Gombrowicz stosuje w powieściach narrację pierwszoosobową.Język pisarza zawiera liczne neologizmy,tworzy też"słowa klucze"rzucające symboliczne światło na sensy ukryte pod ironiczną formą(np.„gęba” i „pupa”w"Ferdydurke").W opowiadaniach z"Pamiętnika z okresu dojrzewania"zajmuje się Gombrowicz przede wszystkim paradoksami,jakie rządzą wchodzeniem jednostki w świat społeczny,a także ukrytymi namiętnościami rządzącymi ludzkim zachowaniem.W"Ferdydurke",swojej pierwszej powieści(wyd.na jesieni 1937 r.data na okładce 1938 r.)podejmuje dyskusje na temat formy jako uniwersalnej kategorii,pojmowanej zarówno w sensie filozoficznym,jak socjologicznym i estetycznym,a będącej środkiem zniewolenia jednostki przez innych ludzi i społeczeństwo jako całość.Z tej powieści pochodzą słynne Gombrowiczowskie określenia,które weszły na stałe do języka polskiego,jak„upupienie”(dotyczy narzucania jednostce roli kogoś podrzędnego,niedojrzałego)czy„gęba”(narzucona komuś osobowość czy rola nieautentyczna)."Ferdydurke"jest też satyrą na różne polskie środowiska: postępowe mieszczańskie,chłopskie,ziemiańsko-konserwatywne.Tak więc Gombrowiczowska satyra dotyka człowieka zarówno jako członka społeczeństwa,jak i jednostki borykającej się ze sobą i światem.Adaptacje teatralne"Ferdydurke",a także pozostałych dzieł prozatorskich Gombrowicza,wystawiało wiele teatrów,zwłaszcza do 1986 r.kiedy wydano w Polsce pierwszych 9 tomów Dzieł był to jedyny sposób oficjalnego rozpowszechniania dzieł pisarza.Pierwszym tekstem dramatycznym Gombrowicza była"Iwona,księżniczka Burgunda"(1938 r.)tragifarsa(sztuka o tym,co niesie zniewolenie formą,obyczajem i ceremoniałem).W 1939 r.publikował on,pod pseudonimem Z.Niewieski,w odcinkach dwóch gazet codziennych powieść popularną"Opętani",wykorzystującą formę„powieści gotyckiej”przemieszanej z sensacyjnym romansem współczesnym.Napisany zaraz po wojnie"Ślub"wykorzystywał formy teatru Szekspira i Calderona,a także podejmował krytycznie wątki teatru romantycznego(Z.Krasiński,J.Słowacki),ukazując nową koncepcję władzy i nową koncepcję człowieka,stwarzanego przez innych ludzi.Gombrowicz,wykreowany przez krytyków na„mistrza zrywania masek”,kamufluje i ukrywa się tym bardziej,im bliżej dochodzi do swego największego konfliktu wewnętrznego,którym jest własny homoerotyzm,a właściwie,zdaniem argentyńskich przyjaciół pisarza(Alejandro Russovich),biseksualizm.Gombrowicz przez całe życie starał się unikać jednoznacznego przyporządkowania określonej orientacji seksualnej,traktując sprawy seksu jako domenę społecznego przymusu.W charakterystycznym dla siebie stylu„niestawiania kropki nad i”podejmował ten temat kilkakrotnie w swoich"Dziennikach".Pierwszą powieścią autora otwarcie poruszającą tematykę homoseksualną jest"Trans-Atlantyk".W powieści"Trans-Atlantyk"przeciwstawia sobie wizję człowieka służącego tradycyjnym wartościom nowej wizji,zgodnie z którą jednostka uwalnia się od tej służby,realizując przede wszystkim siebie(przedstawicielem takiego modelu człowieczeństwa jest ekscentryczny milioner-homoseksualista Gonzalo).Powieść"Pornografia"pokazuje Polskę lat wojny,w której zapada się cały system tradycyjnej kultury,opartej na wierze w Boga i odwieczny porządek,a na to miejsce powstaje nowa,inna rzeczywistość,w której starzy i młodzi współpracują,aby zrealizować wspólnie swe podszyte erotyzmem(w tym homoerotyzmem)fascynacje.Najbardziej złożonym i wieloznacznym dziełem Gombrowicza jest"Kosmos",w którym autor ukazał,jak człowiek składa sobie z drobin materii i faktów figurę sensu świata,jakie siły,porządki symboliczne i namiętności w tym procesie biorą udział i jak w procesie budowania sensu organizuje się forma powieściowa.Ostatnia sztuka Gombrowicza,"Operetka",wykorzystuje formę operetkową do zaprezentowania w groteskowej formie przemian świata w XX w.polegających na przejściu od ancien regime'u do totalitaryzmów,wyraża jednocześnie ostrożną wiarę w odrodzenie przez młodość.Napisał również publikowany sukcesywnie w„Kulturze”,w latach 1953–1969,Dziennik.Dziennik jest nie tylko sprawozdaniem z życia autora,ale też filozoficznym esejem,miejscem polemik,zbiorem autorefleksji na temat własnego„ja”,relacji wiążących je z innymi ludźmi,twórczości literackiej,manifestacją poglądów na politykę,kulturę narodową,religię,świat tradycji i współczesność oraz wiele innych tematów.Zarazem forma dziennikowa pozwala autorowi podejmować najważniejsze tematy w pozornie niezobowiązującej szacie anegdoty i używać całej gamy środków właściwych literaturze pięknej.Wielu badaczy pisarstwa Gombrowicza uważa właśnie te Dzienniki za jego szczytowe osiągnięcie literackie.Trzy powieści Gombrowicza zostały sfilmowane:"Pornografię"wyreżyserował Jan Jakub Kolski(film ukończono w 2003 r.)"Ferdydurke"Jerzy Skolimowski,a"Kosmos"Andrzej Żuławski w 2015 r.
Dorobek pisarski
W spisie podano informacje na temat pierwszych wydań

  • "Pamiętnik z okresu dojrzewania",Warszawa:Rój,1933 r.
  • "Na kuchennych schodach",„Skamander”,1937 r.
  • "Ferdydurke",Warszawa:Rój,1938 r.(data faktycznego wydania 1937 r.)
  • fragment drukowany w czasopiśmie„Skamander”,1935 r.
  • recenzja Brunona Schulza,„Skamander”,1938 r.
  • "Iwona,księżniczka Burgunda",„Skamander”,1938 r.
  • "Szczur",„Skamander”,1939 r.
  • "Opętani",1939 r.
  • "Trans-Atlantyk",Paryż:Instytut Literacki,1953 r.
  • "Ślub",Paryż:Instytut Literacki,1953 r.
  • "Dziennik 1953–1956",Paryż:Instytut Literacki,1957 r.
  • "Bakakaj",Kraków:Wydawnictwo Literackie,1957 r.
  • "Pornografia",Paryż:Instytut Literacki,1960 r.
  • "Dziennik 1957–1961",Paryż:Instytut Literacki,1962 r.
  • "Kosmos",Paryż:Instytut Literacki,1965 r.
  • "Dziennik 1961–1966".Operetka,Paryż:Instytut Literacki,1966 r.
  • "Wspomnienia polskie.Wędrówki po Argentynie",w:"Dzieła zebrane",tom 11,Paryż:Instytut Literacki,1977 r.
  • "Wiersz do Izy i Malwiny",1977 r.
  • "Dzieła zebrane",t.1-11,Paryż:Instytut Literacki 1969–1977
  • "Dzieła",t.1-15,Kraków:Wydawnictwo Literackie 1986–1997
  • "Kronos",Kraków:Wydawnictwo Literackie,2013 r.
  • "Konfrontacje(z Czesławem Miłoszem)",Warszawa:Fundacja Zeszytów Literackich,2015 r.

Oskar Lange

Oskar Ryszard Lange(ur.27 lipca 1904 w Tomaszowie Mazowieckim,zm.2 października 1965 w Londynie)polski ekonomista i polityk,poseł na Sejm PRL I,II,III i IV kadencji,członek KC PZPR i Rady Państwa PRL.
Życiorys
W II RP
Syn przemysłowca.Twórczość jego nierozerwalnie była związana z rozwojem idei socjalizmu zarówno w Polsce,jak i poza jej granicami.W 1912 roku rozpoczął edukację w Szkole Handlowej Kupiectwa Łódzkiego,a następnie w Gimnazjum Filologicznym w Tomaszowie.W przeciągu lat 1922-1926 przez rok studiował na Uniwersytecie Poznańskim i przez dwa lata na Uniwersytecie Jagiellońskim.W 1928 roku obronił rozprawę doktorską pt.Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924-1932 uzyskując stopień naukowy doktora.W 1931 roku przedstawił na Uniwersytecie Jagiellońskim swoją pracę habilitacyjną Statystycznie badania koniunktury gospodarczej.Studiował również na uniwersytecie w Londynie.W latach 1926–1937 pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego,gdzie zajmował się teorią statystyki.Z ruchem socjalistycznym związany od 1918 roku.Był jednym z najbardziej aktywnych działaczy Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej.Od 1927 roku był członkiem PPS.
W USA
W Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przebywał w latach 1934-1936 jako stypendysta.W 1936 roku na krótko powrócił na katedrę statystyki do Krakowa w 1937 roku ponownie wyprowadził się do USA.Trafił na Uniwersytet w Kalifornii,a następnie na Uniwersytet w Stanford.W latach 1938–1945 wykładał na Uniwersytecie w Chicago.W czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z emigracyjnym PPS,jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym.Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski.W 1941 roku przedstawił Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce.W 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej.Współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze.Kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona.Według informacji uzyskanych z tych depesz,Oskar Lange został zwerbowany przez radzieckiego szpiega Bolesława Geberta do współpracy z NKWD jako agent wpływu o pseudonimie Friend(ang.przyjaciel).W 1944 roku na zaproszenie Związku Patriotów Polskich przyleciał do Moskwy gdzie spotkał się z Józefem Stalinem.Po powrocie do USA spotkał się z premierem Stanisławem Mikołajczykiem z ramienia PSL i poinformował o misji w ZSRR prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta.W latach 1945–1947 pełnił funkcję ambasadora Polski Ludowej w Stanach Zjednoczonych,następnie(od stycznia do grudnia 1947 roku)delegata przy ONZ i Radzie Bezpieczeństwa.Uchwałą Prezydium KRN z 19 lipca 1946 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
W Polsce Ludowej
Należał do Rady Naczelnej PPS(1945–1948),Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS(1947–1948)oraz Komisji Politycznej CKW PPS(1948 r.)W 1947 roku został wybrany na korespondenta PAN.Od 1948 roku był członkiem Komitetu Centralnego PZPR.W 1948 roku kierował Biurem Studiów CKW PPS.W 1949 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego nauk ekonomicznych,od 1952 roku członek rzeczywisty PAN.Po śmierci Stalina wygłosił apologetyczny referat„Ostatni wkład Józefa Stalina do ekonomii politycznej”.W latach 1949–1950 prezes Zarządu Centralnego Związku Spółdzielczego.W latach 1949–1956 był profesorem,a w latach 1952–1955 rektorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki.W latach 1952–1963 pracownik naukowy PAN.W latach 1955–1965 członek Rady Państwa.Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do„puławian”podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych.Zastępca przewodniczącego Rady Państwa od lutego 1957 r.Od 1956 r.profesor UW,w latach 1957–1963 przewodniczący Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów,a w latach 1957–1959 przewodniczący Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ.Był doradcą ekonomicznym rządu Indii(1955–1956) i Cejlonu(1959 r.)Od 1947 roku był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I,II,III i IV kadencji.Pełnił liczne funkcje w parlamencie był przewodniczącym Związku Parlamentarnego Polskich Socjalistów(1948 r.)przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR(1948–1952),przewodniczącym Komisji Spraw Zagranicznych(1949–1952),przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego i Budżetu(1951–1952),przewodniczącym Komisji Budżetowej(1952–1955),przewodniczącym Komisji Finansowo-Budżetowej(1955–1956)oraz przewodniczącym Komisji Planu Gospodarczego,Budżetu i Finansów(1957–1961).W 1962 roku został pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Cybernetycznego.W 1964 roku został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej oraz przyznano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia.Zajmował się ekonomią polityczną,statystyką,ekonometrią i cybernetyką ekonomiczną.Obok Michała Kaleckiego był on jednym z niewielu polskich ekonomistów cenionych na Zachodzie.Autor m.in.książek:"Wstęp do ekonometrii"(1958 r.)"Ekonomia polityczna"(tom I 1959 r.tom II 1965 r.)"Całość i rozwój w świetle cybernetyki"(1962 r.)"Optymalne decyzje"(1964 r.)"Wstęp do cybernetyki ekonomicznej"(1964 r.)Za pracę naukową został wyróżniony dwukrotnie nagrodą państwową I stopnia(1955,1964 r.)
Upamiętnienie
Jego imieniem nazwana została wrocławska Akademia Ekonomiczna(do 2008 roku,gdy zmieniono nazwę),Aula Główna Szkoły Głównej Handlowej,reprezentacyjna sala na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW,aula w Audytorium Maximum UW,ulica w Warszawie(na Mokotowie,koło ul.Domaniewskiej),ulica w rodzinnym Tomaszowie Mazowieckim,ulica w Częstochowie,ulica w Koszalinie,ulica w Jeleniej Górze,ulica w Jaworznie oraz technikum ekonomiczne w Bytomiu,Wodzisławiu Śląskim,Chorzowie,Ciechanowie(do marca 2015 r.)Gdyni,Kielcach,Mogilnie,Nowym Sączu,Szczecinie,Zamościu,Elblągu,Grudziądzu,Zawierciu oraz w Zielonej Górze.W 2004 roku z okazji setnej rocznicy urodzin Oskara Lange w Pałacu Staszica w Warszawie zorganizowano międzynarodową konferencję naukową Współczesne modele gospodarki a myśl Oskara Langego.
Film pt."New Poland"nt.powiązań O.Langego z wywiadem ZSRR
W 2010 roku powstał film dokumentalny pt."New Poland"w reż.Roberta Kaczmarka i Grzegorza Brauna,który porusza m.in.wątek pracy prof.O.Langego oraz B.Geberta dla wywiadu radzieckiego podczas ich działalności w USA.

Hanna Ożogowska

Ur.20 lipca 1904 w Warszawie,zm.26 kwietnia 1995 w Warszawie polska prozaiczka,poetka i tłumaczka literatury rosyjskiej,niemieckiej i włoskiej.
Życiorys
Ukończyła Instytut Pedagogiki Specjalnej i Wydział Pedagogiczny Wolnej Wszechnicy Polskiej.Debiutowała w 1932 r.na łamach tygodnika"Płomyk"jako autorka literatury dziecięcej.Do 1951 r.pracowała w szkolnictwie średnim w Łodzi.Po wojnie była dyrektorem Liceum Pedagogicznego dla Wychowawczyń Przedszkoli w Łodzi.Od 1952 do 1969 r.była redaktorem naczelnym"Płomyka".W latach 1972–1988 była wiceprezesem Polskiej Sekcji IBBY.
Nagrody i odznaczenia

  • 1956 r.Złoty Krzyż Zasługi
  • 1959 r.nagroda Prezesa Rady Ministrów
  • 1967 r.Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
  • 1967 r.Medal Komisji Edukacji Narodowej
  • 1974 r.Order Uśmiechu
  • 1974 i 1981 r.nagroda w plebiscycie"Orle Pióro"
  • 1979 r.tytuł"Zasłużony Nauczyciel PRL"
  • 1984 r.nagroda państwowa I stopnia
  • 1984 r.Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
  • 1984 r.Złoty Krzyż„Za Zasługi dla ZHP”
  • 1985 r.nagroda miasta Warszawy
  • 1987 r.tytuł honorowy"Zasłużony dla Kultury Narodowej"
Twórczość

  • 1950 r.O ślimaku,co pierogów z serem szukał
  • 1950 r.Uczniowie III klasy
  • 1951 r.Na Karolewskiej
  • 1952 r.Swoimi słowami
  • 1953 r.Nową drogą przez nowy most
  • 1955 r.W Marcelkowej klasie
  • 1955 r.Bajka o kłosku pszenicy
  • 1957 r.Malowany wózek
  • 1957 r.Marcinkowe wierszyki
  • 1957 r.Złota kula
  • 1959 r.Tajemnica zielonej pieczęci
  • 1960 r.O królewnie,która bała się,że jej korona z głowy spadnie
  • 1960 r.Scyzoryk i koledzy
  • 1960 r.Chłopak na opak czyli Z pamiętnika pechowego Jacka
  • 1961 r.Dziewczyna i chłopak,czyli heca na 14 fajerek(adaptacja filmowa:Dziewczyna i chłopak)
  • 1963 r.Raz,gdy chciałem być szlachetny
  • 1964 r.Ucho od śledzia(w 1966 r.wpisane na Listę Honorową IBBY)
  • 1968 r.Głowa na tranzystorach
  • 1971 r.Koleżanki
  • 1972 r.Za minutę pierwsza miłość
  • 1980 r.Przygody Scyzoryka
  • 1983 r.Entliczki pentliczki
  • 1987 r.Lusterko dla każdej dziewczyny
  • 1989 r.Druga klasa fajna klasa!
  • 1989 r.Piórko do pióreczka

Helena Stankiewicz

Ur.7 lipca 1904 w Duksztach,zm.14 kwietnia 1996 w Warszawie polska działaczka społeczna,autorka wspomnień i wierszy.
Biografia
Córka Tomasza Zana(1876-1950) i Teresy Dowgiałło(1884-1945).Prawnuczka Tomasza Zana"Promienistego"(1796-1855),bliskiego przyjaciela Adama Mickiewicza,siostra Tomasza Zana,konspiratora i żołnierza AK.Do wybuchu I wojny światowej(1914 r.)mieszkała w majątku swego ojca w Poniemuniu na Litwie,następnie z rodziną w Rosji,gdzie przebywała do wybuchu rewolucji październikowej.Do Polski powróciła w 1919 r.Uczyła się w gimnazjum polskim w Kownie(Litwa).Po maturze,w 1925 r.wyjechała do rodziny w Polsce.Studiowała na wydziale rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.W 1926 r.wyszła za mąż za Kazimierza Stankiewicza(1894-1973) i zamieszkała z mężem w majątku Berżeniki(obecnie Litwa).W 1927 r.urodziła się ich córka Maria(zm.1940 r.)a następnie Krystyna(1931 r.)oraz syn Józef(1936-2011).Po wybuchu II wojny światowej cała rodzina została zmuszona do opuszczenia majątku i zamieszkania w Wilnie.Helena Stankiewicz była żołnierzem Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego.W 1945 r.Kazimierz Stankiewicz został wywieziony do łagru sowieckiego w Saratowie(skąd wrócił w 1949 r.)a reszta rodziny znalazła się w Warszawie.Mieszkała na warszawskim Żoliborzu,przy ulicy Krasińskiego 20.Po wojnie pracowała jako kierowniczka stołówki i magazynierka w magazynie narzędzi medycznych.Pochowana 18 kwietnia 1996 r.na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie(kwatera K,rząd 4).
Twórczość wspomnieniowa i poetycka
Na początku lat 90 XX wieku w Londynie ukazały się wspomnienia Heleny z Zanów Stankiewiczowej pt.Pani na Berżenikach,spisane przez Wojciecha Wiśniewskiego.Książka stanowiła nieformalną II część,wydanych wcześniej w Paryżu,rozmów z bratem Heleny Stankiewicz,Tomaszem Zanem(1902-1989),pt.Ostatni z rodu.Rozmowy z Tomaszem Zanem.Publikacja,bogato ilustrowana fotografiami archiwalnymi,stanowi niezwykłe świadectwo historii ziemiaństwa polskiego na Wileńszczyźnie w II Rzeczypospolitej a potem w powojennej Polsce,w wieku XX.Jest także historyczną opowieścią o losie rodu Zanów.Uzupełnia ją korespondencja autorki z Czesławem Miłoszem.
Helena z Zanów Stankiewiczowa była także autorką wierszy,będących świadectwem losu tych wszystkich,którzy zmuszeni zostali do opuszczenia swych domów na Kresach II Rzeczypospolitej,m.in.:
"W małym mieszkanku"
W małym mieszkanku na trzecim piętrze mieszkanko małe lecz duże wnętrze dwa pokoiki małe i ciasne lecz miejsca dużo bo serce własne nie mamy wielkich tu możliwości dać ludziom chcemy trochę radości kochać tradycje ojców najświętsze w małym mieszkanku na trzecim piętrze nie Ci co szumni nie Ci co butni ale stroskani prawdziwie smutni dla Was otwarte serc Naszych wnętrze w małym mieszkanku na trzecim piętrze
oraz
"Maki"
O maki Wy promieniste płatki macie jak ogień czerwone pod oknem gdzie jabłonie cieniste rosłyście w dni szczęściem olśnione tak Was było wiele tak wiele mówiono mi:"zrywaj bo mało"dzisiaj rosną osty pokrzywy i chmiele bo tam gospodarza nie stało a gospodarz po ciężkich zmaganiach ma mieszkanko na pięterku w mieście ma balkonik a w skrzynkach szczypiorek ma ogródek po latach nareszcie w długiej skrzynce też rośnie nasturcja i maciejka liliowa skromniutka by pamiętał gospodarz,że kiedyś właścicielem był większego ogródka idź na balkon i zrywaj szczypiorek tak go dużo więc zrywaj do woli a,że maki tam zarosły chwastami niech Cię serce gospodarza nie boli

Halina Auderska

Halina Maria Auderska(ur.3 lipca 1904 w Odessie,zm.21 lutego 2000 w Warszawie)polska autorka sztuk scenicznych,słuchowisk radiowych i scenariuszy filmowych,prozaik,leksykograf.Posłanka na Sejm PRL VIII i IX kadencji,członkini Prezydium Tymczasowej Rady Krajowej PRON w 1982 r.członek Rady Krajowej PRON w 1983 r.
Życiorys
Wnuczka zesłańca na syberyjskiego,była córką Romana,inżyniera i Heleny z domu Janelli.Początkowo odbierała wykształcenie domowe,następnie uczyła się w noszącym imię Aleksandra Jabłonowskiego polskim gimnazjum w Odessie.Ukończyła filologię polską na UW oraz studium pedagogiczne.W latach 1926–1939 pracowała jako nauczycielka szkół średnich.Podczas II wojny światowej była sanitariuszką w Warszawie i żołnierzem ZWZ-AK.W okresie okupacji uczestniczyła również w tajnym nauczaniu.Uczestniczka powstania warszawskiego.Debiutowała w 1924 r.jako autorka słuchowisk radiowych.W 1935 r.wydała powieść Poczwarki Wielkiej Parady.W latach 1946–1950 redaktor naczelny w wydawnictwie Trzaska,Evert i Michalski.W latach 1956–1959 w zespole redakcyjnym miesięcznika Dialog.W latach 1950–1969 zastępca redaktora naczelnego Słownika języka polskiego.W latach 1958–1979 współzałożycielka i długoletni prezes ITI.W 1964 r.podpisała list pisarzy polskich,protestujących przeciwko listowi 34,wyrażając protest przeciwko uprawianej na łamach prasy zachodniej oraz na falach dywersyjnej rozgłośni radiowej Wolnej Europy,zorganizowanej kampanii,oczerniającej Polskę Ludową.W latach 1983–1986 była pierwszym prezesem Związku Literatów Polskich organizacji powołanej przez władze komunistyczne w miejsce rozwiązanego przez nie wcześniej związku o tej samej nazwie(od 1986 r.prezesem honorowym).W latach 1981–1983 była członkinią Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.W 1983 r.wybrana w skład Prezydium Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.Była członkinią Komitetu Wykonawczego RK PRON oraz członkinią Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju.W latach 1980–1989 była bezpartyjną posłanką na Sejm.
Twórczość
Książki

  • 1935 r."Poczwarki Wielkiej Parady"
  • 1952 r."Zbiegowie"
  • 1954 r."Rzeczpospolita zapłaci"
  • 1959 r."Zaczarowana zatoka"
  • 1964 r."Awantura w Jaworowie"
  • 1971 r."Jabłko granatu"
  • 1973 r."Ptasi gościniec"
  • 1974 r."Babie lato"
  • 1977 r."Szmaragdowe oczy"
  • 1977 r."Kwartet wokalny"
  • 1980 r."Miecz Syreny"
  • 1983 r."Smok w herbie.Królowa Bona"
  • 1985 r."Zabić strach"

Filmografia

  • 1980 r."Królowa Bona"(scenariusz)
  • 1982 r."Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny"(scenariusz,wspólnie z Januszem Majewskim i Stanisławem Kasprzysiakiem)

Ordery,odznaczenia i nagrody

  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(przed 1984 r.)
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski(przed 1984 r.)
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski(1955 r.)
  • Order Sztandaru Pracy I klasy
  • Order Sztandaru Pracy II klasy(przed 1984 r.)
  • Krzyż Walecznych dwukrotnie
  • Warszawski Krzyż Powstańczy
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej(1955 r.)
  • 1971 r.nagroda miasta Warszawy
  • 1974 r.I nagroda w konkursie literackim na XXX-lecie PRL za powieść Babie lato
  • 1975 r.nagroda Prezesa Rady Ministrów
  • 1977 r.nagroda I stopnia Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości
  • 1986 r.nagroda im.Włodzimierza Pietrzaka

Henryk Hlebowicz

Ur.1 lipca 1904 w Grodnie,zamordowany 9 listopada 1941 w Borysowie pod Mińskiem polski błogosławiony Kościoła katolickiego,męczennik II wojny światowej,duszpasterz katolickich organizacji i stowarzyszeń akademickich.
Biografia
Uczęszczał do szkoły w Orenburgu nad Uralem,gdzie zesłany był jego ojciec.W sierpniu 1921 r.wraz z rodziną powrócił z zesłania do rodzinnego Grodna.We wrześniu zgłosił się do Seminarium Duchownego w Wilnie.Ukończył je z wynikiem celującym w 1924 r.mając zaledwie 20 lat.Następnie studiował na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.Będąc na trzecim roku,w 1927 r.przyjął święcenia kapłańskie.W 1928 r.na KUL-u obronił doktorat z teologii,a rozprawa Jedność Kościoła Chrystusowego według św.Jana Chryzostoma napisana pod kierunkiem ks.prof.Piotra Kremera opublikowana został w Wilnie(1932 r.)W 1929 r.obronił pracę doktorską z filozofii pt.De substantialitatae anime(O substancjalności duszy)na Angelicum w Rzymie.W latach 1930-1936 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim i w seminarium duchownym w Wilnie.Był duszpasterzem organizacji i stowarzyszeń akademickich:moderatorem Sodalicji Mariańskiej Akademiczek,doradcą Juventus Christiana,współtwórcą Porozumienia Akademickich Katolickich Stowarzyszeń,cenzorem kościelnym miesięcznika Pax.Pełnił obowiązki duszpasterza w Trokach(1935-1938) i prefekta żeńskiego gimnazjum w Rabce,gdzie odbywał kurację z powodu gruźlicy w latach 1938-1939 oraz proboszczem w parafiach Chotajewicze,Korzeń,a także Okołowo w pobliżu Mińska.W okresie II wojny światowej był kapelanem podziemia niepodległościowego w Wilnie(1939-1941) i przywódcą ideowym lewicowo-katolickiej organizacji Akcja Ludowa.Został rozstrzelany przez policję białoruską współpracującą z Niemcami 9 listopada 1941 w lesie pod Borysowem.Jego symboliczny grób znajduje się w Laskach pod Warszawą,krzyż upamiętniający jego męczeńską śmierć stoi obok kościoła w Borysowie.13 czerwca 1999 ogłoszony przez Jana Pawła II błogosławionym wraz z 107 błogosławionymi męczennikami II wojny światowej.

Michał Choromański

Ur.22 czerwca 1904 w Jelizawetgradzie,zm.24 maja 1972 w Warszawie)polski pisarz i dramaturg.Laureat Nagrody Młodych Polskiej Akademii Literatury.
Życiorys
Urodził się w Elizawetgradzie jako syn Konstantego Choromańskiego,medyka,(który w 1918 r.zginął w Kijowie od wybuchu bomby) i Aleksandry(z domu Rogasskiej).Po śmierci ojca zmuszony był pracować,by utrzymać siebie,matkę i siostrę.Był m.in.korepetytorem,nauczycielem rysunku,dziennikarzem,a nawet pomocnikiem piekarza.Interesował się również malarstwem i stworzył w tym czasie kilka portretów.W młodym wieku zapadł na gruźlicę kości i gruźlicę płuc.Wtedy zaczęła się jego tułaczka po szpitalach i sanatoriach.W 1924 r.wraz z matką i siostrą przybył do Polski.Studiował pedagogikę i psychologię.Podczas pobytu w Zakopanem zainteresowali się nim Karol Szymanowski i Kazimierz Wierzyński.Ten ostatni przedstawił młodego pisarza(piszącego wówczas po rosyjsku)Marii Kasprowiczowej,wdowie po Janie Kasprowiczu na Harendzie.Tak zaczęła się błyskawiczna kariera Choromańskiego.
Józef Wittlin pisał o Białych braciach pierwszej powieści napisanej przez Choromańskiego po polsku:
Będę trąbił,gdzie się da,że napisał Pan książkę stojącą na poziomie najlepszych dzieł Conrada,co jest prawdą.
W latach trzydziestych XX wieku napisał Choromański Zazdrość i medycynę,Opowiadania dwuznaczne,Skandal w Wesołych Bagniskach oraz kilka dramatów.Wynajął część willi"Chimera"w Zakopanem.Tu spotykał się m.in.z Witkacym i Tadeuszem Dołęgą-Mostowiczem.W tym okresie dużo podróżował do Argentyny,Brazylii i Afryki Zachodniej.Na początku okupacji poślubił tancerkę i choreografkę Ruth Sorel.Ze względu na jej żydowskie pochodzenie oboje zmuszeni byli opuścić Polskę w 1940 roku.Choromański spędził siedemnaście lat na emigracji najpierw w Brazylii,potem w Kanadzie.W Montrealu Ruth prowadziła szkołę baletową,Choromański cierpiał jednak na niemoc twórczą.Po powrocie do kraju w 1957 r.zaczął pracować ze zdwojoną siłą.Niemalże co roku wydawał nową powieść,nie spotykał się jednak z zainteresowaniem krytyków.Czuł się osamotniony i odrzucony.Zmarł nagle 24 maja 1972 r.
Twórczość

  • Biali bracia(1931 r.)
  • Zazdrość i medycyna(1932 r.)ekranizacja(1973 r.)
  • Opowiadania dwuznaczne(1934 r.)
  • Szpital Czerwonego Krzyża(druk w"Czasie"1937 r.wyd.odrębne 1959 r.)
  • Prolegomena do wszelkich nauk hermetycznych(1958 r.)
  • Schodami w górę,schodami w dół(1965 r.)ekranizacja(1988 r.)
  • Dygresje na temat kaloszy(1966 r.)
  • Makumba,czyli drzewo gadające(1968 r.)
  • W rzecz wstąpić(1968 r.)
  • Słowacki wysp tropikalnych(1969 r.)
  • Głownictwo,moglitwa i praktykarze(1969 r.)
  • Kotły Beethovenowskie(1970 r.)
  • Różowe krowy i szare scandalie(1970 r.)
  • Miłosny atlas anatomiczny(1972 r.)
  • Memuary(1976 r.wcześniej drukowane w"Przekroju")
  • Opowiadanie wariackie(1979 r.)
  • Skandal w Wesołych Bagniskach(1993 r.)na podstawie powieści polski horror komediowy"Horror w Wesołych Bagniskach"(1995 r.)

Ekranizacje

  • Zazdrość i medycyna,1973 r.reż.Janusz Majewski
  • Schodami w górę,schodami w dół,1988 r.reż.Andrzej Domalik
  • Horror w Wesołych Bagniskach,1995 r.reż.Andrzej Barański

Kazimierz Lepszy

Ur.11 czerwca 1904 w Krakowie,zm.30 maja 1964 w Krakowie historyk polski,profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego,członek Polskiej Akademii Umiejętności,redaktor naczelny Polskiego Słownika Biograficznego,bezpartyjny poseł na Sejm PRL III kadencji.
Życiorys
Był synem Leonarda(historyka sztuki złotniczej) i Zofii z Muczkowskich,bratankiem Edwarda(malarza,twórcy witraży i obrazów w kościołach Krakowa i Lwowa).Uczęszczał do IV Gimnazjum im.Henryka Sienkiewicza w Krakowie(do 1922 r.)od 1916 r.działał w harcerstwie.W latach 1922-1927 studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim,m.in.u Władysława Konopczyńskiego,Stanisława Kota,Ludwika Piotrowicza i Wacława Sobieskiego;był prezesem Koła Historyków Studentów na uczelni(1925-1927).Należał do Korporacji Akademickiej„Lauda”w Krakowie.W 1928 r.obronił na UJ pracę doktorską Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III.W latach 1927-1930 był asystentem w Bibliotece Jagiellońskiej,następnie bibliotekarzem w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie.W 1939 r.habilitował się na UJ na podstawie pracy Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego 1589-92 i został docentem w Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej.Był w gronie pracowników UJ aresztowanych w ramach Sonderaktion Krakau;więziony w Krakowie,Wrocławiu i obozach koncentracyjnych Sachsenhausen i Dachau,został zwolniony w styczniu 1941 r.Uczestniczył w tajnym nauczaniu uniwersyteckim.Powrócił do pracy na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1945 r.pozostał docentem w Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej,w 1954 r.został profesorem nadzwyczajnym,w 1959 r.profesorem zwyczajnym.Pełnił funkcje dziekana Wydziału Historycznego(1952/1953),dwukrotnie prorektora(1953-1956,1960-1962),rektora(od 1962 r.)Od 1957 r.kierował Katedrą Historii Polski XVI-XVIII wieku.Jako rektor nawiązał liczne kontakty z uczelniami zagranicznymi,przyczynił się do powstania filii uniwersytetu w Katowicach(1963 r.)przewodniczył Komitetowi Jubileuszowemu 600-lecia uczelni.Wykładał dzieje reformacji i kontrreformacji,historię Pomorza Zachodniego,dzieje Wiosny Ludów na ziemiach polskich,stosunki polsko-szwedzkie;historię nowożytną Polski wykładał również w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach(1946-1952,kierując Katedrą Historii Polski).Był ponadto związany z Instytutem Bałtyckim w Gdańsku(1946-1950) i Instytutem Historii PAN(od 1953 r.kierownik Zakładu Dokumentacji,od 1962 r.pod nazwą Zakład Dokumentacji i Informacji Naukowej).W 1951 r.został powołany na członka-korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności,w latach 1948-1952 był sekretarzem Komisji Historycznej PAU.Od 1950 r.był również członkiem Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego,a od 1963 r.przewodniczył Komisji Historycznej Oddziału PAN w Krakowie.Należał do Polskiego Towarzystwa Historycznego(od 1947 r.członek Zarządu,od 1951 r.wiceprezes),Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa,Komisji Historii Morskiej w Paryżu(wiceprezydent).Po wojnie współpracował z Radą Miejską Krakowa przy opracowaniu nowych nazw ulic.W 1953 r.organizował wystawę polskiego Odrodzenia w Muzeum Narodowym w Warszawie.W latach 1925-1927 był członkiem Rady Naczelnej Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska.W tym okresie,w 1927 r.jako student UJ,kandydował na delegata na V Ogólny Zjazd Polskiej Młodzieży Akademickiej w Poznaniu z ramienia listy Bloku Ogólno-Narodowego(endecja).Jako bezpartyjny kandydat został wybrany do Sejmu PRL III kadencji w 1961 r.brał udział w pracach Komisji Oświaty i Nauki.Został odznaczony m.in.Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski(1962 r.) i Orderem Sztandaru Pracy I klasy(1964 r.)Zainteresowania naukowe Kazimierza Lepszego obejmowały historię Polski XVI wieku,historię marynistyki,historię kultury renesansowej,dzieje Krakowa,historię mieszczaństwa polskiego XVI wieku oraz biografistykę.W swojej pracy doktorskiej dokonał analizy elekcji Zygmunta Wazy w 1587 r.a w pracy habilitacyjnej omawiał kontakty tego króla z Habsburgami w sprawie ewentualnego przekazania im korony polskiej.Zainicjował szerokie badania nad polską polityką na Bałtyku.Interesował się dziejami poczty polskiej oraz myślą społeczną Andrzeja Frycza Modrzewskiego.Współpracował z„Przeglądem Filatelistycznym”,był redaktorem„Kwartalnika Historycznego”(1939-1946) i „Odrodzenia i Reformacji”(od 1957 r.)Wydał IV tom Archiwum Jana Zamoyskiego,kanclerza i hetmana wielkiego koronnego,obejmujący lata 1585-1588(1948 r.)Brał udział w pracach przygotowawczych do wydania Polskiego Słownika Biograficznego.Był od 1935 r.sekretarzem redakcji;po śmierci redaktora Władysława Konopczyńskiego przyczynił się do wznowienia wydawania Słownika i został jego drugim redaktorem naczelnym(1958 r.)Funkcję tę pełnił do końca życia;pod jego redakcją ukazały się cztery tomy(do tomu X,początek litery„J”),poszerzono także tematykę biogramów o działaczy ruchu robotniczego i ludowego,przedstawicieli radykalnej inteligencji,techników.
Opublikował ponad 180 prac naukowych,m.in.:

  • Oblężenie Krakowa przez arcyksięcia Maksymiliana(1929 r.)
  • Prusy Książęce a Polska w latach 1576-1578(1932 r.)
  • Kraków i ziemia krakowska(1934 r.z Józefem Feldmanem i Romanem Grodeckim)
  • Strażnicy morza Stefana Batorego(1934 r.)
  • „Dominium maris Baltici”Zygmunta Augusta(1946 r.)
  • Dzieje floty polskiej(1947 r.)
  • Zarys dziejów marynarki polskiej(1947 r.)
  • Jan Zamoyski wróg Habsburgów(z problematyki monografii o kanclerzu)(1949 r.)
  • Organizacja sił zbrojnych na morzu za Zygmunta III(1952 r.)
  • Andrzej Frycz-Modrzewski(1953 r.)
  • Podłoże społeczno-gospodarcze Odrodzenia w Krakowie(1954 r.)
  • Geneza i program społeczny radykalnego nurtu Braci Polskich(1956 r.z Anną Kamińską)
  • Polska w okresie drugiej wojny północnej,1655-1660(1957 r.redaktor)
  • Walka sejmowa o konfederację warszawską w roku 1587(1959 r.)
  • Dzieje UJ w latach 1364-1764/L'Université Jagellonne d'hier,d'aujourd'hui et de demain/Jagiellonian University of Cracow:Past,Present and Future(1964 r.redaktor)
  • Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu(1964 r.redaktor)

Kiejstut Bacewicz

Ur.13 czerwca 1904 w Łodzi,zm.27 sierpnia 1993 w Zgierzu polski pianista kameralista,pedagog,kompozytor i organizator życia muzycznego.Brat Grażyny Bacewicz i litewskiego muzyka Vytautasa Bacevičiusa.W latach 1957–1969 rektor Akademii Muzycznej w Łodzi;twórca pierwszej polskiej katedry kameralistyki.W roku 1993 otrzymał tytuł doktora honoris causa tej uczelni.W 1958 r.laureat Nagrody Miasta Łodzi.Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,Złotym Krzyżem Zasługi,Medalem Komisji Edukacji Narodowej i in.Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym na Dołach w Łodzi(kwatera XI,rząd 43,grób 6).

Jadwiga Honowska

Ur.3 czerwca 1904 r.w Aleksandrowie Łódzkim,zm.19 sierpnia 1928 r.w Tatrach,pochowana w Zakopanem polska taterniczka.Jadwiga Honowska była z wykształcenia matematyczką,studia ukończyła w 1928 roku.Taternictwo zaczęła aktywnie uprawiać w 1924 roku,najczęściej wspinała się z Alfredem i Janem Alfredem Szczepańskimi.W związku z toczącą się wówczas dyskusją na temat samodzielnego taternictwa kobiecego zaczęła wspinać się w zespołach kobiecych m.in.z Zofią Czarkowską i Heleną Dębińską.Latem 1928 roku wybrała się w góry wraz z Zofią Krókowską z zamiarem przejścia drogi Häberleina na południowej ścianie Ostrego Szczytu.Po pokonaniu głównych trudności jedna z taterniczek odpadła od ściany,czego konsekwencją było wyrwanie się haka asekuracyjnego.Obie taterniczki zginęły na miejscu.
Ważniejsze tatrzańskie osiągnięcia wspinaczkowe
  • przejście północnej ściany Koziego Wierchu
  • przejście południowo-zachodniej ściany Kieżmarskiego Szczytu
  • przejście północno-zachodniej ściany Galerii Gankowej
  • przejście południowej ściany Zamarłej Turni
  • pierwsze wejście zimowe na Mały Kołowy Szczyt

Wincenty Pstrowski

Ur.28 maja 1904 w Desznie,zm.18 kwietnia 1948 w Krakowie górnik,rębacz dołowy.W PRL uznany za wzór przodownika pracy.
Życiorys
Ojciec Kazimierz był wyrobnikiem folwarcznym,a matka Zofia zajmowała się gospodarstwem domowym.Od 1928 r.pracował w kopalniach najpierw w Polsce,potem w Belgii.Powrócił do Polski w 1946 r.Był związany z ruchem lewicowym.W okresie emigracji zarobkowej wstąpił do Komunistycznej Partii Belgii,a po powrocie do kraju wstąpił w szeregi komunistycznej PPR.
Pracując jako rębacz w kopalni"Jadwiga"27 lipca 1947 wystosował list otwarty do górników,wzywający do współzawodnictwa pracy i przekraczania norm,w którym pisał m.in.:
„Od maja ubiegłego roku pracuję jako rębacz na kopalni"Jadwiga"w Zabrzu.W lutym br.wykonałem normę 240%,wyrąbując 72,5 m chodnika.W kwietniu wykonałem normę 293%,wyrąbując 85 m chodnika.W maju dałem 270%,wyrąbując 78 m chodnika.”
Następnie wezwał do współzawodnictwa innych górników.Wierzył,że w ten sposób zostanie przyspieszona odbudowa zniszczonej Polski.Do historii przeszło jego hasło:"Kto da więcej niż ja?"Ogłoszony został przez propagandę pierwszym polskim przodownikiem pracy.W wersji oficjalnej zmarł na białaczkę,a według innych relacji przyczyną zgonu mogło być usunięcie trzech zębów i następnie zbyt szybki powrót do pracy,co zaowocowało zakażeniem krwi.
Odznaczenia
W dniu święta górniczego w 1947 r.został odznaczony przez prezydenta Bolesława Bieruta Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.Pośmiertnie nadano mu również order Budowniczych Polski Ludowej.
Upamiętnienie
Na cześć inicjatora ruchu współzawodnictwa pracy kopalnię"Jadwiga",w której pracował przemianowano na kopalnię"Wincenty Pstrowski".Jego imię nosił również statek towarowy z serii tzw.rudowęglowców oraz sanatorium w Rabce-Zdroju,a do 1990 roku jedno z osiedli w Żorach(obecnie os.Korfantego) i w Przemyślu(obecnie ul.Glazera).1 grudnia 1951 imię Wincentego Pstrowskiego nadano Politechnice Śląskiej w Gliwicach(odebrano je ustawą Sejmu w październiku 2006 roku).Nazwiskiem Pstrowskiego nazwano również w wielu miejscowościach ulice(m.in.w Jawiszowicach,Krakowie,Kołobrzegu,Lublinie,Łęcznej,Przemyślu,Olsztynie,Ostrołęce, Starachowicach,Sopocie) i place(m.in.w Tychach,Wałbrzychu),jednak po 1990 roku ich nazwy zostały w większości zmienione.W Łodzi,Olsztynie,Poznaniu,Toruniu,Gnieźnie,Malborku,Łaziskach Górnych,Warszawie-Wesołej,Gdańsku,Będzinie,Żaganiu,Szklarskiej Porębie i w Kocku wciąż istnieją ulice jego imienia.Pomnik Wincentego Pstrowskiego znajduje się w Zabrzu.Do 2001 roku imię W.Pstrowskiego nosiła również Szkoła Podstawowa nr 3 w Jastrzębiu Zdroju.Imię Wincentego Pstrowskiego nosiła również Szkoła Sportowa nr 4 w Mysłowicach(obecnie jest to Zespół Szkół Sportowych imienia Olimpijczyków Śląskich imię szkoły zmienione w 1997 roku).W 1977 roku Stefan Szlachtycz zrealizował telewizyjny film fabularny o Pstrowskim"Kto da więcej co ja"(w roli głównej wystąpił Jan Bógdoł).O okolicznościach jego realizacji opowiada sztuka Prezent dla towarzysza.Edwarda G.(rok produkcji 2008 r.reżyseria:Janusz Dymek)wyemitowana w Teatrze TV.W okresie PRL została ustanowiona Odznaka im.Wincentego Pstrowskiego.

Józef Kuropieska

Ur.25 maja 1904 w Jedlni,zm.31 sierpnia 1998 w Warszawie polski wojskowy i polityk,generał broni Wojska Polskiego,poseł na Sejm PRL II i III kadencji z ramienia PZPR.
Życiorys
Czas przedwojenny
W 1923 roku wstąpił do Oficerskiej Szkoły Piechoty w Warszawie.Jako podchorąży wziął udział w wydarzeniach majowych po stronie rządowej.Szkołę ukończył w stopniu podporucznika 15 sierpnia 1926 z drugą lokatą(prymusem został Franciszek Herman).Do 1934 roku pełnił służbę w 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej w Warszawie,a następnie po dłuższych staraniach został przyjęty do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie.Po ukończeniu Wyższej Szkoły Wojennej w 1936 roku,w stopniu kapitana,został pierwszym oficerem sztabu 22 Dywizji Piechoty Górskiej w Przemyślu.W listopadzie 1938 roku został przeniesiony do Warszawy do Wojskowego Biura Historycznego.W marcu 1939 roku przydzielony został na stanowisko szefa Oddziału Operacyjnego Sztabu Grupy Operacyjnej„Bielsko”gen.bryg.Mieczysława Boruty-Spiechowicza.
II wojna światowa
W składzie GO„Bielsko”Armii„Kraków”wziął udział w kampanii wrześniowej.W dniu 20 września 1939 roku pod Cieszanowem dostał się do niewoli niemieckiej.Początkowo przebywał w oficerskim obozie jenieckim w Brunszwiku,następnie od czerwca 1940 roku w Oflag II C Woldenberg(obecnie Dobiegniew w woj.lubuskim).Po ewakuacji oflagu w głąb Niemiec został w Lubece oswobodzony przez aliantów.
Służba powojenna
Po zakończeniu II wojny światowej powrócił 12 maja 1945 roku do Warszawy.Między czerwcem a lipcem 1945 roku pełnił obowiązki dowódcy kompanii honorowej ludowego Wojska Polskiego,z którą w dniu 24 czerwca 1945 roku defilował w moskiewskiej paradzie zwycięstwa.15 października 1945 roku wyjechał do Wielkiej Brytanii w składzie Specjalnej Misji Wojskowej.Od lutego 1946 roku do 3 kwietnia 1947 roku pełnił funkcję Attaché wojskowego przy Ambasadzie RP w Londynie.Po powrocie z placówki w Londynie pełnił następujące funkcje:Dowódcy 15 Dywizji Piechoty w Olsztynie,dyrektora nauk w Akademii Sztabu Generalnego,zastępcy szefa Sztabu Generalnego(1948–1949)oraz szefa Sztabu Warszawskiego Okręgu Wojskowego,w stopniu generała brygady.W okresie stalinowskim w 1950 roku został aresztowany i oskarżony przez Stanisława Zarakowskiego o szpiegostwo i organizowanie spisku w wojsku.(tzw.spisek w wojsku),a w roku 1952 skazany na karę śmierci,pozbawienie praw publicznych i honorowych praw obywatelskich na zawsze oraz przepadek całego mienia.Wyrok wydano na niejawnym(bez udziału obrony)posiedzeniu Najwyższego Sądu Wojskowego.Jako jeden z niewielu oskarżonych oficerów tzw.spisku w wojsku nigdy nie przyznał się do winy.Przez ponad rok przebywał w celi śmierci,oczekując egzekucji.W 1954 roku wyrok uchylono,a sprawę przekazano do ponownego rozpatrzenia.W grudniu 1955 roku został zwolniony z więzienia,ze statusem„więźnia na przepustce”.W styczniu 1956 roku wyrok został uchylony,a w marcu został zrehabilitowany.Komisja Mazura stwierdziła wiele nieprawidłowości w przebiegu procesu Kuropieski.W czerwcu 1956 roku powrócił do czynnej służby wojskowej,jako naczelny redaktor Wojskowego Przeglądu Historycznego.W latach 1957–1964 dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego.W tych latach był jednym z głównych twórców pierwszej w powojennej Polsce dywizji spadochronowej(6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej).W tworzeniu dywizji nie bał się korzystać z doświadczeń żołnierzy Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen.Stanisława Sosabowskiego,co nie było dobrze widziane przez ówczesne władze.Poseł na Sejm II i III kadencji w latach 1957–1965.W latach 1963–1968 był komendantem Akademii Sztabu Generalnego.Był autorem i propagatorem szeregu nowatorskich koncepcji w nauczaniu słuchaczy ASG(często wzorował się na przedwojennej WSWoj.)co przysparzało mu wielu przeciwników w gronie wyższej kadry dowódczej wywodzącej się z sił zbrojnych formowanych w ZSRR,Armii Czerwonej bądź Armii Ludowej.W 1968 roku został przeniesiony w stan spoczynku decyzją Ministra ON Marszałka Polski Mariana Spychalskiego.Po zakończeniu czynnej służby wojskowej poświęcił się pisarstwu(wspomnienia) i podróżowaniu.Był wieloletnim członkiem Komitetu Redakcyjnego kwartalnika Wojskowy Przegląd Historyczny oraz Rady Naczelnej ZBoWiD.W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.11 listopada 1988 r.wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 70 rocznicy Odzyskania Niepodległości przez Polskę,którego przewodnictwo objął I sekretarz KC PZPR gen.armii Wojciech Jaruzelski.W wyborach czerwcowych 1989 r.w wieku 85 lat został kandydatem na senatora z ramienia PZPR,pomimo przegranej uzyskał najwięcej głosów ze wszystkich kandydatów strony rządowej w województwie radomskim.Zmarł 31 sierpnia 1998 roku.Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.Decyzją Nr 145/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 10 czerwca 2002 roku imię generała otrzymał 6 Batalion Dowodzenia 6 Brygady Desantowo-Szturmowej w Krakowie.
Przebieg służby
Szkoły i kursy

  • Szkoła Powszechna w Jedlni k.Radomia 1911–1918
  • Seminarium Nauczycielskie w Radomiu 1923 r.
  • Kurs unifikacyjny do Oficerskiej Szkoły Piechoty 1923 r.
  • Oficerska Szkoła Piechoty w Warszawie 1924–1926
  • Studia ekonomiczne w Wolnej Wszechnicy w Warszawie 1928–1932
  • Kurs obserwatorów lotniczych w 1 pułku lotniczym w Warszawie 1930 r.
  • Matura państwowa w trybie eksternistycznym w Liceum im.Władysława IV w Warszawie 1934 r.
  • Studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie 1934–1936

Stanowiska służbowe i funkcje w WP

  • 1924–1926 podchorąży Oficerskiej Szkoły Piechoty w Warszawie
  • 1926 r.dowódca plutonu w 36 pp
  • 1927–1934 dowódca kompanii w 36 pp
  • 1934–1936 słuchacz Wyższej Szkoły Wojennej
  • 1936–1938 I oficer sztabu 22 Dywizji Piechoty Górskiej w Przemyślu
  • 1938–1939 praca w Wojskowym Biurze Historycznym w Warszawie
  • 1939 r.szef oddziału operacyjnego grupy„Bielsko”
  • 1945 r.dowódca kompanii honorowej LWP
  • 1945 r.oficer oddziału operacyjnego Sztabu Generalnego
  • 1945–1947 członek Polskiej Misji Wojskowej przy ambasadzie RP w Londynie
  • 1947 r.dowódca 15 Dywizji Piechoty w Olsztynie
  • 1948 r.dyrektor nauk Akademii Sztabu Generalnego
  • 1948 r.zastępca szefa Sztabu Generalnego WP
  • 1949–1950 szef sztabu Warszawskiego Okręgu Wojskowego
  • 1956 r.redaktor naczelny„Wojskowego Przeglądu Historycznego”
  • 1956–1963 dowódca Warszawskiego Okręgu Wojskowego
  • 1963–1968 komendant Akademii Sztabu Generalnego

Awanse

  • podporucznik 1926 r.
  • porucznik 1928 r.
  • kapitan 27 czerwca 1935 roku ze starszeństwem z 1 stycznia 1939 roku i 198 lokatą w korpusie oficerów piechoty
  • major maj 1945 r.(zweryfikowany ze starszeństwem od 30 czerwca 1944)
  • podpułkownik czerwiec 1945 r.
  • pułkownik 1946 r.
  • generał brygady 1948 r.
  • generał dywizji 1958 r.
  • generał broni 1988 r.(w stanie spoczynku)

Odznaczenia

  • Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari(za kampanię wrześniową)
  • Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski(pośmiertnie,2 września 1998)
  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski(1994 r.)
  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski(1958 r.)
  • Order Sztandaru Pracy I klasy(1964 r.)
  • Order Krzyża Grunwaldu III klasy(15 lipca 1945)
  • Złoty Krzyż Zasługi(1947 r.)
  • Medal 30-lecia Polski Ludowej
  • Medal 40-lecia Polski Ludowej
  • Złoty Medal„Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
  • Srebrny Medal„Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
  • Brązowy Medal„Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”
  • Złoty Medal„Za zasługi dla obronności kraju”
  • Srebrny Medal„Za zasługi dla obronności kraju”
  • Brązowy Medal„Za zasługi dla obronności kraju”

Stanisław Firstenberg

Pseud.Janek,Karol,Witold(ur.20 maja 1904 w Będzinie,zm.we wrześniu 1939 r.w Grupie)działacz komunistyczny,zastępca kierownika Centralnego Wydziału Wojskowego KPP od 1932 r.Syn drobnego rzemieślnika Dawida,w 1920 r.jako uczeń gimnazjum wraz z całą klasą wstąpił do WP.Pod wpływem zetknięcia się z jeńcami sowieckimi został komunistą.Jeszcze w gimnazjum należał do koła młodzieży rewolucyjnej,a w 1922 r.wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej(ZMK),późniejszego KZMP.W 1922 r.na krótko podjął studia chemiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.Po powrocie do Zagłębia podjął działalność w KPRP,działał też w Komitecie Okręgowym(KO)ZMK.24 VIII 1923 aresztowany w Warszawie i osadzony w mokotowskim więzieniu,17 IX 1923 zwolniony pod dozór policji.Wrócił do Zagłębia i został sekretarzem KO ZMK.15 V 1926 po przemówieniu na wiecu w kopalni"Flora"został aresztowany i uwięziony w Będzinie,11 X 1926 skazany w Sosnowcu na 3 lata więzienia za działalność w KPP i usiłowanie zorganizowania strajku w kopalni;po apelacji wyrok zmniejszono do 2 lat.Po zwolnieniu z więzienia w Koronowie w 1928 r.odbył służbę wojskową w karnej kompanii 1 pułku strzelców podhalańskich w Nowym Sączu,gdzie był sekretarzem komitetu pułkowego KPP.W 1929 r.wrócił do działalności partyjnej na terenie Warszawy,okręgu Warszawa-Podmiejska i Łodzi.20 IX 1930 aresztowany na przedmieściach łodzi,pobity przez policjantów i osadzony w areszcie śledczym.Zwolniony za kaucją i 25 IV 1931 uniewinniony przez łódzki sąd.W styczniu 1932 r.został zastępcą kierownika Centralnego Wydziału Wojskowego KPP,a po VI Zjeździe KPP II sekretarzem KO KPP na Górnym Śląsku.26 IV 1933 aresztowany wraz z żoną i 30 XI 1933 skazany na 3 lata więzienia;po apelacji karę zmniejszono do 15 miesięcy.W 1935 r.zwolniony,do II 1936 r.kierował placówką KPP w Gdańsku,potem wrócił do Zagłębia,gdzie z polecenia władz KPP odbudowywał KO KPP rozbity przez masowe aresztowania i nawiązał kontakty z organizacjami terenowymi.Później działał w okręgu Warszawa-Podmiejska.18 VI 1937 osadzony w obozie w Berezie Kartuskiej,gdzie był jednym z najsurowiej traktowanych więźniów prawie rok był przetrzymywany w karcerze.We IX 1938 r.w wyniku starań rodziny i adwokata przewieziony do więzienia w Warszawie,a 13 I 1939 skazany na 8 lat więzienia i pozbawienie praw na 10 lat.Karę odbywał w Grudziądzu.Po zajęciu Polski przez Niemców we IX 1939 r.wraz z innymi więźniami osadzonymi w Grudziądzu wywieziony przez gestapo do Grupy w powiecie świeckim i zamordowany.Był żonaty z Henryką z d.Weinstein,działaczką KZMP i KPP.