poniedziałek, 24 czerwca 2013

Mikołaj Trąba

Herbu Trąby(ur.ok.1358 w Sandomierzu,zm.2 grudnia 1422 w Lubicy na Spiszu)polski duchowny katolicki,notariusz królewski od 1390 roku,podkanclerzy koronny 1403–1412,arcybiskup halicki 1410-1412,arcybiskup gnieźnieński od 1412,pierwszy prymas Polski od 1417.Sprowadził tytuł prymasa dla siebie i swoich następców z soboru w Konstancji.Od roku 1417 każdy Arcybiskup Gnieźnieński jest nazywany Prymasem Polski.Syn Jakuba scholastyka i dziekana kolegiaty sandomierskiej,szlachectwo i herb otrzymał w drodze adopcji(adoptowany przez męża swojej matki Wilhelma herbu Trąba rządcy dóbr królewskich na ziemi sandomierskiej).Doradca Władysława II Jagiełły,zwolennik aktywnej polityki anty krzyżackiej.Brał udział w bitwie grunwaldzkiej przy królu,a po bitwie przeglądał przywileje klasztorne i kierował notariuszami spisującymi łupy i wysyłającymi pisma.Z nadania królewskiego,przez kilka miesięcy po bitwie pod Grunwaldem do czasu odbicia zamku przez inflanckie posiłki landmarszałka Bern von Hevelmann'a pan na Kowalewie Pomorskim.W czasie trwania oblężenia Malborka w 1410 roku był wbrew Jagielle gorącym orędownikiem trwania przy wysiłkach zdobycia stolicy Zakonu.Przewodniczył polskiej delegacji na soborze w Konstancji 1414–1418,został wysunięty jako kandydat na papieża.Mając na celu uzyskanie pontyfikatu,zasilił antypolską koalicję,czym zraził do siebie mu współczesnych.W 1418 papież Marcin V ofiarowywał mu godność kardynalską,Mikołaj jednak odmówił,gdyż inaczej podporządkowałby się wyłącznej władzy papieży.Papież zadowolił się nadaniem Mikołajowi tytułu Primas Regni,który miał być już przechodni wśród arcybiskupów gnieźnieńskich.Po powrocie do kraju prymas musiał tłumaczyć się z przybranej przez siebie postawy i składać przysięgę oczyszczającą go z zarzutu zdrady.Z jego inicjatywy spisano"Cronica conflictus" i wydano tzw.Statuty Trąby w 1420 r.Zmarł 2 grudnia 1422 na Węgrzech,jego ciało sprowadził do Gniezna Jan z Tuliszkowa.W 2008,z okazji 650-lecie urodzin Mikołaja Trąby odbyła się w Sandomierzu konferencja naukowa poświęcona tej postaci.

piątek, 21 czerwca 2013

Rzeczpospolita Polska

(RP)oficjalna nazwa Polski od drugiej połowy XVII wieku do 1795,w latach 1918–1952 i od 1989.Słowo rzeczpospolita oznacza to samo co słowo republika,jednak współcześnie jest stosowane wyłącznie w odniesieniu do Polski,Republiki Rzymskiej lub Republiki Weneckiej.Historyczne połączenie Polski i Litwy nazwano Rzeczpospolitą Obojga Narodów ze względu na status republikański państwa,a nie dlatego,że to było połączenie Polski z innym krajem.Do czasów II wojny światowej w nomenklaturze polityczno-prasowej słowem rzeczpospolita określano również inne państwa o ustroju republikańskim np.Rzeczpospolita Francuska.Wzorem Francji w historiografii i publicystyce polskiej stosuje się numerację RP,przy czym inaczej niż we Francji zmiany kolejnego numeru Rzeczypospolitej nie następowały po każdej zmianie ustrojowej(np.po wprowadzeniu Konstytucji kwietniowej w 1935 roku),ale po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 i 1989 roku.W historii Polski wyróżnia się trzy Rzeczypospolite(nie licząc okresu 1944–1952 i PRL).
I Rzeczpospolita
I Rzeczpospolita zwana jest również Rzecząpospolitą szlachecką lub Rzecząpospolitą Obojga Narodów.Nazwa Rzeczpospolita Polska była używana jako oficjalna nazwa państwa polsko-litewskiego od drugiej połowy XVII wieku.Forma ustroju I Rzeczypospolitej jest określana jako demokracja szlachecka.Prawa polityczne przysługiwały około 10% mieszkańców,co w ówczesnej Europie stanowiło ją jednym z nielicznych przykładów państwa,w którym znacząca liczba obywateli miała wpływ na politykę władzy.Trudno wyznaczyć początek I Rzeczypospolitej.Za symboliczne daty jej powstania uważa się rok 1454(wydanie przywilejów cerekwicko-nieszawskich),1505(konstytucja Nihil novi)lub 1569(zawarcie unii lubelskiej).Końcem zaś I Rzeczypospolitej jest jej III rozbiór w 1795 r.
II Rzeczpospolita
II Rzeczpospolita istniała od odzyskania niepodległości przez Polskę i przekazania przez Radę Regencyjną pełni władzy cywilnej i wojskowej w Królestwie Polskim Józefowi Piłsudskiemu 14 listopada 1918 r.Za jej koniec prawnomiędzynarodowy uznaje się 5 lipca 1945,gdy w konsekwencji ustaleń konferencji jałtańskiej Rząd RP na uchodźstwie utracił uznanie Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych,a w konsekwencji pozostałych państw tworzonej wówczas Organizacji Narodów Zjednoczonych.Oznaczało to przejęcie majątku i reprezentacji Polski przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Warszawie.Prezydent RP i Rząd RP na uchodźstwie utracił w konsekwencji status podmiotu prawa międzynarodowego,choć kontynuował swą działalność do pierwszych wolnych wyborów w Polsce.Ryszard Kaczorowski,ostatni prezydent desygnowany w trybie konstytucji kwietniowej przekazał insygnia suwerenności Rzeczypospolitej pierwszemu wybranemu demokratycznie Prezydentowi Rzeczypospolitej Lechowi Wałęsie.
Rzeczpospolita Polska
22 lipca 1944 roku Józef Stalin,powołując Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego,rozpoczął tworzenie administracji państwowej w Polsce na terenach zajętych przez Armię Czerwoną.Administracja ta zastąpiła siłą(przy użyciu aparatu represji NKWD)struktury Polskiego Państwa Podziemnego będące kontynuacją II Rzeczypospolitej w kraju i podporządkowane rządowi RP na uchodźstwie.W konsekwencji decyzji konferencji jałtańskiej,w lutym 1945 roku Wielka Brytania i USA w porozumieniu z ZSRR uznały Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej(w który 31 grudnia 1944 roku został przemianowany PKWN)za podstawę do utworzenia w trybie konsultacji trzech mocarstw Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej.Po konferencji moskiewskiej,która odbywała się w czerwcu 1945 roku,równolegle do pokazowego procesu szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego(aresztowanych w prowokacji NKWD 19 marca 1945 roku),rządy Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych wycofały 5 lipca 1945 roku uznanie dla rządu RP na uchodźstwie i uznały Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Warszawie za prawnego reprezentanta państwa polskiego Rzeczypospolitej Polskiej.
Polska Rzeczpospolita Ludowa
Po pełnym przejęciu władzy w Polsce przez PPR i następnie stalinizacji życia publicznego(rezygnacji z fasady rządów wielopartyjnych na rzecz tzw.kierowniczej roli partii komunistycznej(PZPR)(dyktatura monopartyjna),w 1952 r.nazwę państwa(równolegle do zmian nazw podporządkowanych ZSRR:Węgier(Węgierska Republika Ludowa),Rumunii(Rumuńska Republika Ludowa) i Bułgarii(Bułgarska Republika Ludowa)zmieniono w nowej,współredagowanej przez Stalina konstytucji na Polska Rzeczpospolita Ludowa.Ostateczną wersję polskojęzyczną Konstytucji PRL opracował Bolesław Bierut.Po przemianach demokratycznych roku 1989 ustawą Sejmu PRL przywrócono z dniem 1 stycznia 1990 historyczną nazwę państwa polskiego Rzeczpospolita Polska.Okres od upadku PRL,zapoczątkowanego umową Okrągłego Stołu i wyborami 4 czerwca 1989 należy już do historii III Rzeczypospolitej.
III Rzeczpospolita
III Rzeczpospolita,demokratyczna i suwerenna republika parlamentarna.Za jej początek uważa się:4 czerwca 1989(zwycięstwo„Solidarności”w wyborach kontraktowych),24 sierpnia 1989(powołanie przez Sejm Tadeusza Mazowieckiego na stanowisko premiera),29 grudnia 1989(nowelizacja konstytucji m.in.zmieniająca oficjalną nazwę kraju na Rzeczpospolita Polska z dniem 31 grudnia 1989)lub też 22 grudnia 1990 r.(przekazanie insygniów władzy przez prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego podczas zaprzysiężenia prezydenta Lecha Wałęsy).Podczas tego ostatniego wydarzenia Wałęsa powiedział,że„z tą chwilą zaczyna się uroczyście III Rzeczpospolita Polska”.Czasami wymieniane są też późniejsze daty,na przykład pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne 27 października 1991 r.

Ślesin

Miasto w woj.wielkopolskim,w powiecie konińskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ślesin.Do 1954 roku siedziba gminy Sławoszewek.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.konińskiego.Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 3182 mieszkańców.Położone jest nad Jeziorem Ślesińskim oraz Jeziorem Mikorzyńskim.Przez miasto prowadzą drogi do Konina i Bydgoszczy(DK25)oraz Słupcy i Sompolna(DW263).
Etymologia nazwy
Według legendy nazwa miasta pochodzi od imienia rodu Szleszy,który zasiedlił we wczesnym średniowieczu okoliczne pola nad jeziorem.Przez wieki ulegała ona przekształceniom Sleszyn,Slessyno,Szlyeszyno,Sliesin,by od 1889 roku ustalona została oficjalna,obowiązująca dzisiaj,wersja nazwy.Niemiecka nazwa miasta to Schlüsselsee,którą można odnieść do miasta położonego nad"kluczowym(znaczącym)jeziorem". Historia
Początki miasta
Pierwsza wzmianka o miejscowości pojawiła się w 1231 roku w dokumencie księcia Konrada I Mazowieckiego,który wtedy nadał wieś biskupom poznańskim w zamian za zaciągnięte długi.W ich posiadaniu była do końca XVIII w.Pierwszym właścicielem był biskup Dulicz,którego herb po dziś dzień jest godłem miasta.20 stycznia 1358 roku miejscowość Szleszyno otrzymała średzkie prawa miejskie,nadane przez króla Kazimierza Wielkiego.Biskup poznański Jan Teczyński uhonorował wtedy miasto herbem Dulicz.Jednym z przywilejów było prawo organizowania targów przez 7 lat.Pozwoliło to na gospodarczy rozwój miasteczka,gdzie mieszkańcy prowadzili handel owcami,wołami i trzodą chlewną z niemieckimi kupcami.Osiem razy w roku odbywały się tu jarmarki połączone ze spędem bydła.Już wtedy zaznaczyło się korzystne położenie miasta na szlaku handlowym łączącym Wielkopolskę z Mazowszem,a później głównie Poznań z Warszawą.Miasteczko nigdy jednak nie rozrosło się ani liczebnie,ani gospodarczo.O jego małym znaczeniu przekonuje fakt,że w 1458 roku w czasie"wojny trzynastoletniej"prowadzonej z Zakonem Krzyżackim osada była zobowiązana wystawić tylko dwóch pieszych.Z okresu lokacji Ślesina pochodzi jego układ urbanistyczny o małomiasteczkowej zabudowie z murowanymi parterowymi domami.W XVI wieku Ślesin znajdował się na terenie województwa kaliskiego w ramach Prowincji Wielkopolskiej,powiatu konińskiego(w innych granicach niż obecnie).Od 1579 używana jest obecna nazwa miasta.W tym roku w rejestrze podatkowym umieszczono adnotację o jego przynależności do biskupów poznańskich.Podobnie jak wpis z 1618 roku określono Ślesin jako wieś w której pracuje 4 rzemieślników i 2 rybaków.Pozostali mieszkańcy zajmowali się rolnictwem.W 1604 roku na miejscu zniszczonej świątyni postawiono murowany kościół w stylu gotyckim.W 1900 roku na ocalałych fundamentach wzniesiono tam prezbiterium i 2 kaplice,które istnieją do dziś.W 1655 roku w trakcie najazdu Szwedzi spalili zabytkowy drewniany kościół,który wprawdzie odbudowano,ale został potem ponownie zniszczony w pożarze.Z kolejnym żywiołem,miasto musiało się zmierzyć w 1725 roku,kiedy to przez Polskę przechodziły powodzie,które dotknęły też osady położone nad jeziorami ciągnącymi się do Gopła.Nabrzeżne domostwa zostały zalane,a ludzie zmuszeni byli je opuścić i szukać wyżej położonych terenów w pobliskiej puszczy.Budowano tam szałasy czekając aż poziom wód opadnie,po czym zaczęto odbudowę osady.
Okres rozbiorów
Od 1793 roku miasto,wraz z całą Wielkopolską,znalazło się pod zaborem pruskim.Ówczesne źródła podają,że miasto zamieszkiwało w tym czasie 175 mieszkańców,z czego większość trudniła się rolnictwem,a na jego terenie znajdowało się 45 drewnianych domów.Właściciel miasta posiadał 2 wiatraki.W 1800 roku miasto liczyło już 489 mieszkańców,co świadczy o rozwoju gospodarczym.W 1807 roku miasto znalazło się w Księstwie Warszawskim.W roku 1812 w Ślesinie zbudowano na cześć księcia warszawskiego Fryderyka Augusta Łuk Triumfalny zwany powszechnie"Bramą Napoleona",który do dziś jest najcenniejszym zabytkiem w mieście.W 1815 roku miasto znalazło się w Królestwie Polskim.Dziesięć lat później mieszkało już w nim 881 osób w 107 domach.W czasie zrywu niepodległościowego z 1863 roku walki toczyły się w pobliskim Ignacewie.Pamięć o bitwie i jej bohaterach obecna była w miejscowej społeczności o czym świadczy pomnik z polnego kamienia z napisem"Poległym na chwałę żywym na otuchę"postawiony w 1917 roku na mogile powstańców.W 1870 roku Ślesin utracił prawa miejskie za czynne uczestnictwo obywateli w powstaniu.31 maja 1879 roku miejscowość znalazła się w gminie Sławoszewek należącej do powiatu konińskiego.Specjalizacją tego obszaru była wtedy hodowla gęsi i pierza,które jak mówi legenda"podkuwano",czyli stado przeganiano przez smołę i rozsypane pierze.Dzięki temu ptaki miały ochronną warstwę na łapach i mogły wędrować wiele kilometrów.W okolicach wytworzyła się tzw.kmina ochweśnicka,żargon zapożyczony od skulskich malarzy obrazów kultu maryjnego Ochweśnicy(od żargonowego"ochweśnik"obraźnik,malarz obrazów religijnych,z czasem sprzedawca).Tego żargonu używano także w Krotoszynie.W Ślesinie używano jej między innymi wśród wędrownych handlarzy.Przy rynku znajduje się Bank Spółdzielczy,który zaczął działać w 1912 roku pod nazwą Kasa Stefczyka.
Dwudziestolecie międzywojenne
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powstał spontanicznie Obywatelski Komitet Straży Bezpieczeństwa.Rozpoczął się okres znacznego rozwoju miasta.Duże zasługi dla miasta poniósł od 1906 roku ks.Jan Lagier,który jako patriota i społecznik nawoływał w czasie mszy do pomocy w brukowaniu ulic.Mieszkańcy odpowiadali czynem,a dzieci przynosili na lekcje po jednym kamieniu.Gliniane domy zastępowano murowanymi,a piaszczyste dotąd drogi brukowano polnym kamieniem.W 1921 roku Ślesin odzyskał prawa miejskie i liczył 2078 osób oraz 209 domów.Ślesinianie w podzięce za wolną ojczyznę wybudowali w 1922 roku Pomnik Św.Rodziny,który w czasie II wojny światowej został zniszczony i w 1991 odbudowany.Do II wojny światowej na terenie miasteczka mieszkali też osadnicy niemieccy i żydzi.Przed wybuchem wojny miasto znajdowało się na terenie województwa poznańskiego,na obszarze ówczesnego powiatu konińskiego.
Okres II wojny światowej
We wrześniu 1939 roku na terenie gminy(nad brzegiem jezior Mikorzyńskiego i Ślesińskiego oraz kanału Warta Gopło)kompania z 17 DP,junaków i 37 robotników zbudowała 7 schronów.Obsadził je Batalion ON"OPALENICA",który miał osłaniać odwrót Armii Poznań.Zajęcie przez wojska niemieckie terenów Konina i okolic nastąpiło około 13 września 1939 r.Władze niemieckie,przy pomocy miejscowych Niemców,zorganizowały swoje pierwsze urzędy,początkowo wzywając wszystkich pozostałych na miejscu polskich urzędników do natychmiastowego powrotu do pracy.Kierownikami w nich zostawali Niemcy,którzy przybyli z terenu III Rzeszy lub dawni obywatele polscy,narodowości niemieckiej,którzy zamieszkiwali te tereny przed wojną.Okupacja hitlerowska doprowadziła do zniszczeń pomników,kościołów i ich wyposażenia.Wtedy też założono park miejski.Już na początku niemieckiej okupacji w Różopolu w odwecie za śmierć 4 Niemców po łapance wykonano egzekucję na 18 osobach.Zwłoki do dzisiaj znajdują się we wspólnej mogile na cmentarzu w Ślesinie.Od 1969 roku stoi tam pomnik upamiętniający poległych.Na ścianie domu przy pl.Wolności 13 w Ślesinie(mieścił się tu posterunek żandarmerii hitlerowskiej i areszt)wmurowano tablicę ku czci osób pomordowanych jesienią 1939 r.oraz w latach 1942 i 1943.Rodzima ludność pochodzenia polskiego musiała opuszczać swoje domy i pracować w obozach pracy.Miasteczko należało wtedy do Okręgu Rzeszy Kraj Warty,w rejencji inowrocławskiej.Ślesin został wyzwolony 20 stycznia 1945 roku.
Czasy PRL-u
13 października 1948 roku w mieście wybuchł pożarł,których strawił 10 domów.Po 1953 roku miasteczko zaczęło przeżywać coraz szybszy wzrost gospodarczy i kulturalny.Wtedy to je zradiofonizowano,powstało kino,biblioteka i nastąpiła stopniowa elektryfikacja.Od 1 stycznia 1973 roku w wyniku reorganizacji rad narodowych rozpoczął działalność Urząd Miasta i Gminy Ślesin,po zniesieniu istniejących od 1952 roku 16 gromad tworzących gminę:Biskupie,Cegielnia,Dąbrowa,Goranin,Makarowo Sławenckie,Marianowo,Mikorzyn,Ostrowąż,Roztoka,Różnowa,Sławęncin,Sławoszewek,Sławoszewo,Szyszyn,Szyszyńskie Holendry i Żółwieniec.Znaczenie Ślesina wzrosło i zwiększył się obszar administrowany przez miasto;o dawną gminę Ślesin,Piotrkowice i miasto Ślesin,poza tym część gminy Gosławice i sołectwa Licheń Stary,Kępa,Bylew i Honoratka.Do 1975 roku miasto Ślesin należało administracyjnie do województwa poznańskiego,powiatu konińskiego.W latach 70.XX wieku powstały osiedla domków jednorodzinnych na południu Osiedle Powstańców Wielkopolskich,a na północy Osiedle Północ.Istniejącą już część miasta nazwano osiedlem"Stare Miasto".Przez miasto kilkadziesiąt lat kursowała Sompolińska Kolej Dojazdowa w kierunku Koła lub Jabłonki i dalej Gniezna.W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Ślesin.
Czasy najnowsze
Po roku 1989 możliwe stało się utworzenie samorządów i modernizacja miasta.W ostatnich latach wybudowano nowy budynek gimnazjum,Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury,w 2009 roku kompleks boisk sportowych typu„ORLIK 2012”,a w 2010 roku przystań żeglarską"Marina".Zabudowa Ślesina ciągnie się do miejscowości Szyszyn i Żółwieniec na północy gminy i na południu przez Wąsosze i Mikorzyn łączy się z układem miejskim pobliskiego Konina.W listopadzie 2010 roku ukończono renowację rynku.W 2012 roku oddano do użytku bulwar ciągnący się wzdłuż jeziora od parku,aż do Mikorzyna.Po drodze możemy znaleźć plac zabaw,darmową siłownię czy skatepark.Planuje się budowę Aquaparku na bazie wód geotermalnych.Powołano do tego celu spółkę Termy Ślesińskie.Burmistrzem Ślesina jest Mariusz Zaborowski.We wrześniu 2012 roku Brama Napoleona została przemalowana,a w parku postawiono Pomnik Napoleona.Obecnie Ślesin jest siedzibą kilku firm zajmujących się wyrobami z pierza(kołdry,poduszki),oraz producenta materaców lateksowych Hevea.
Atrakcje turystyczne
  • neogotycki kościół parafialny pw.Św.Mikołaja z II połowy XIX wieku,
  • klasycystyczny łuk triumfalny na cześć Napoleona z 1812 r.na przesmyku między jeziorami,
  • pomnik ku czci Polaków rozstrzelanych przez Niemców w 1939,
  • czyste i ciepłe(podgrzewane przez elektrownię w Pątnowie)Jezioro Ślesińskie,
  • Jezioro Mikorzyńskie,
  • Kanał Ślesiński.
  • Posąg smoka-strażnika Parku w Ślesinie
  • Park w Ślesinie
  • Park linowy
  • Pomnik św.Rodziny
  • Pomnik Napoleona
  • Termy Ślesińskie(ośrodek wypoczynkowy na którego terenie planowane jest w przyszłości wykorzystanie wód geotermalnych)
  • Skatepark
Kościoły i związki wyznaniowe

Parafia Rzymskokatolicka pw.Świętego Mikołaja
Sala Królestwa Świadków Jehowy
Sport
W miejscowości działa uczniowski klub sportowy UKS Delfin Ślesin,którego sekcja kajak polo ma na swoim koncie takie osiągnięcia jak Mistrzostwo Polski(w 2004 r),działa również klub sportowy KS Ślesin,którego sekcja piłkarska występuje w IV lidze wielkopolskiej,grupa południe.
Wyniki klubu w ostatnich latach:
Sezon Liga Poz. M. Pkt. Mecze Bramki Uwagi
zw.  rem. por. zdob. str. 
2002/03 okręgówka
2.
30 62 19 2 6 68 29
2003/04 okręgówka
10.
30 36 9 9 12 32 49
2004/05 okręgówka
16.
30 19 4 7 19 24 72 spadek
2005/06 klasa A
2.
26 51 16 3 7 41 28 awans
2006/07 okręgówka
12.
30 34 10 4 16 46 50
2007/08 okręgówka
7.
30 52 15 7 8 62 36
2008/09 okręgówka
5.
30 56 17 5 8 68 35
2009/10 okręgówka
6.
30 43 12 7 11 43 42
2010/11 okręgówka
'









Jan Długosz

Herbu Wieniawa(łac.Ioannes Dlugossius,Longinus;ur.1 grudnia 1415 w Brzeźnicy,zm.19 maja 1480 w Krakowie)kronikarz,polski historyk,twórca jednego z najwybitniejszych dzieł średniowiecznej historiografii europejskiej,duchowny,geograf,dyplomata;wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka.
Biografia
Urodził się w 1415 r.w Brzeźnicy w dawnym powiecie radomszczańskim(dziś powiat pajęczański),w ziemi sieradzkiej w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej Jana Długosza z Niedzielska i Beaty,córki Marcina z Borowna.Ojciec,Jan Długosz z Niedzielska,który za zasługi położone w bitwie pod Grunwaldem otrzymał starostwo brzeźnickie,z dwiema żonami miał 12 dzieci,wśród których było 3 Janów.Jan Długosz,który w historii miał zapisać się jako ojciec polskiej historiografii,początkowo uczył się w szkole parafialnej w Nowym Korczynie,gdzie ojciec był starostą od 1421.Następnie przez trzy lata studiował na Akademii Krakowskiej.Tę uczelnię opuścił nie uzyskując żadnego stopnia naukowego i jako notariusz publiczny trafił na dwór biskupa krakowskiego,Zbigniewa Oleśnickiego.Był jego zaufanym współpracownikiem,sekretarzem i kanclerzem w latach 1433–1455.W 1436 r.został kanonikiem krakowskim.Po śmierci Oleśnickiego służył królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi,a od 1467 był wychowawcą synów królewskich.Uczestnik wielu poselstw zagranicznych:w 1449 do Rzymu,1467 do Czech,1469 na Węgry,1478 do Wyszegradu.Tuż przed śmiercią został biskupem we Lwowie.Zmarł 19 maja 1480 roku w Krakowie.Został pochowany na Skałce.Autor licznych publikacji historycznych,w tym najsłynniejszego dzieła Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae(Roczniki,czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego),obejmującego historię Polski od najdawniejszych czasów do 1480.W skład tego dzieła wchodzi„Chorographia Regni Poloniae”,która stanowi unikatowy dokument ówczesnych czasów przedstawiający dokładniejszy obraz ziemi,a zwłaszcza hydrografię ziem polskich,oraz potwierdza zdumiewającą wiedzę i wszechstronność jaką dysponował Jan Długosz,stawiając go na czele jako jednego z najwybitniejszych polskich geografów.Fundator kościołów:św.Bartłomieja w Chotlu Czerwonym,św.Marcina i Małgorzaty w Kłobucku,św.Marii Magdaleny w Szczepanowie,św.Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy w Raciborowicach,Najświętszej Marii Panny w Odechowie.W 1480 został arcybiskupem-nominatem lwowskim.W tym samym roku zmarł. Twórczość
Ważniejsze utwory

  • Banderia Prutenorum(Sztandary wojsk krzyżackich z Prus),powst.1448,wydane pt.„Banderia Prutenorum oder die Fahnen des deutschen Ordens und seiner Verbundeten,welche in Schlachten und Gefechten des 15 Jhr.eine Beute der Polen wurden”,wyd.F.A.Vossberg Märkische Forschungen,t.4,1850(opis chorągwi krzyżackich zdobytych pod Grunwaldem)
  • Mowa przy oddaniu kapelusza kardynalskiego Z.Oleśnickiemu 1 października 1449,ogł.J.Szujski Codex epistolaris saeculi XV,t.1,cz.2(1876),Monumenta Medii Aevi Historica,t.2,s.82
  • Vita S.Stanislai,powst.1460–1465,wydane pt.Vitae beatissimi Stanislai Cracoviensis episcopi(„Życie św.Stanisława biskupa krakowskiego”),Kraków 1511,drukarnia J.Haller(wyd.następne Kraków:1511,1566 2 edycje);przekł.polski:Mikołaj z Wilkowiecka pt.Historia o św.Stanisławie,biskupie krakowskim,patronie polskim,Kraków 1578,drukarnia M.Szarffenberg(wyd.następne:Kraków 1585,Kraków 1865,Londyn 1944 r.)przekł.niemiecki:M.B.Laubich pt.Historia von dem heiligen Stanislao,Gratz 1595 r.drukarnia Widmanstetter
  • Vita S.Cunegundis,powst.1471–1474,wyd.I.Polkowski i Ż.Pauli,przekł.polski:P.Mojecki pt.Żywot św.Kunegundy zakonu świętej Klary,księżnej polskiej,Kraków 1617,drukarnia F.Cezary
  • Katalogi biskupów polskich:całość(6 ksiąg)pt.Vitae episcoporum Poloniae,ed.ad exemplar voluminis I separatim expressa,wyd.A.Przezdziecki,Kraków 1887 r.
    • Vitae episcoporum ecclesiae...Vratislaviensis,wyd.F.W.Sommersberg Silesiacarum Rerum Scriptores,t.2,Lipsk 1730;wyd.J.Lips pt.Chronicon episcoporum Vratislaviensium continuatione variorum auctum,Wrocław 1847 r.
    • Vitae episcoporum Vladislaviensium,powst.1464–1473,wyd.I.Polkowski i Ż.Pauli,zobacz wyd.zbiorowe
    • Vitae episcoporum Posnaniensium,wyd.T.Treter,Braniewo 1604,drukarnia Schönfels
    • Vitae archiepiscoporum Gnesnensium,powst.1475,wyd.I.Polkowski i Ż.Pauli
    • Vitae episcoporum Cracoviensium,powst.przed 1748,wyd.I.Polkowski i Ż.Pauli
    • Vitae episcoporum Plocensium,wyd.W.Kętrzyński pt.„Vitae episcoporum Plocensium abbreviatae”,Monumenta Poloniae Historica,t.6(1893);tekst w przeróbce Stanisława Łubieńskiego w:S.Łubieński Opera posthuma,Antwerpia 1643 r.
  • Articuli de incorporatione Masoviae,powst.1462,wyd.W.Kętrzyński pt.„Vitae episcoporum Plocensium abbreviatae”,Monumenta Poloniae Historica,t.6,1893(traktat uzasadniający prawa króla Kazimierza Jagiellończyka do inkorporacji Mazowsza)
  • Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis,cz.1–4, powst.1440–1480(cz.1:o uposażeniu biskupstwa zaginęła,cz.2–4 zawierają: uposażenie katedralne,klasztorne,parafialne),wyd.A.Przezdziecki,zobacz wyd.zbiorowe(opis beneficjów Kościoła katolickiego w Małopolsce spis wartości majątków i przychodów z poszczególnych dóbr kościelnych,który pozwalał na nakładanie podatków przez biskupa krakowskiego)
  • Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum(zbiór dokumentów i aktów do procesu Polski z Zakonem),powst.1440–1480,wyd.T.Działyński,t.1–3,Poznań 1855-1856
  • Insignia seu clenodia Regni Poloniae,powst.1464–1480,wyd.J.Muczkowski pt.„Banderia Prutenorum,tudzież Insignia...”w zbiorze Rozmaitości historyczne i bibliograficzne,zeszyt 2,Kraków 1851 r.pt.Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae.Z kodeksu kórnickiego,wyd.Z.Celichowski,Poznań 1885(opisy i wizerunki herbów polskich)
  • Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae(Roczniki,czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego),12 ksiąg opisujących dzieje Polski od czasów legendarnych do 1480,poprzedzone pierwszym opisem geograficznym Polski pt.„Chorographia...”,powst.1455–1480,wydane pt.Historia polonica Joannis Długossi,wyd.J.Szczęsny Herburt,Dobromil 1614(ks.1–4),Dobromil 1615 r.drukarnia J.Szeliga(ks.1–6;edycja przerwana zakazem Zygmunta III);pt.Historiae polonicae libri XII,quorum sex posteriores nondum editi(staraniem H.Huyssena),t.1–2,Frankfurt 1711,drukarnia J.L.Gleditsch i M.G.Weidmann(edycja niekompletna).Pełne wydanie ukazało się w latach 1701–1703.Pierwsze wydanie w przekładzie na język polski ukazało się w latach 1867 - 1870 pt.Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście.Drugie wydanie w przekładzie na język polski rozpoczęło się w 1961 r. i zakończyło w 2006 r.
  • Vita beatae Cunegundis ducissae Regni Poloniae,filiae Balae,Hungariae regis.Edita a Joanne Dlugosch Seniore Canonico Cracoviensis a.D.1474(„Żywot św.Kingi"przechowywany w archiwum klasztoru Panien Klarysek w Starym Sączu)
Wiadomości o rękopisach podają

  • A.Kłodziński:„Rękopisy Długosza o herbach polskich”,Biblioteka Ossolineum,1843,t.5
  • J.Muczkowski:„Wiadomości o rękopisach historii Długosza”w zbiorze Rozmaitości historyczne i bibliograficzne,zeszyt 2,Kraków 1851 r.
  • „Rękopis Długosza.Życie św.Kunegundy”,Przegląd Poznański 1850,t.10,s.755-756
  • A.Białecki:„Długosza rękopisy w petersburskich bibl.pod względem paleograficznym i bibliograficznym”,Petersburg 1860 r.
  • A.Przezdziecki:Énumération et desription sommaire de 64 manuscrits,6 fragments et 10 abrégés de l’histoire de Pologne de Jean Dlugosch,Kraków 1870 r.
  • H.Zeissberg:Die polnische Geschichtsschreibung des Mittelalters,Lipsk 1873;w jęz.polskim pt.Dziejopisarstwo polskie wieków średnich,t.2,Warszawa 1877 r.
  • I.Polkowski:przy wydaniu Opera omnia,t.1,zob.wydania zbiorowe
  • S.Rutski:„Gdzie się znajduje rękopis płocki Historii Długosza?”,Kurier Płocki 1915,nr 164;por.Dziennik Poznański 1915,nr 46,dodatek X
  • W.Budka:„Zaginiony rękopis Historii Długosza”,Exlibris 1924 r.
  • H.Polaczkówna:„Stemmata Polonica Długosza”,Sprawozdanie Towarzystwa Nauk we Lwowie,t.6(1926 r.)
  • J.Dąbrowski i K.Piotrowski:„Polonica za granicą.Kraje naddunajskie”,Nauka Polska,t.13(1930),s.75
  • T.Kruszyński:„Skradziona Banderia Prutenoris”,Tygodnik Powszechny 1945,nr 22
Wydania zbiorowe

  • Joannis Długosz senioris canonici Cracoviensis Opera omnia,A.Przezdziecki,t.2–14,Kraków 1878–1887(t.2–6 z tyt.„Dzieła wszystkie”zawierają:Dziejów polskich ksiąg dwanaście w przekł.K.Mecherzyńskiego;t.7–9 Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis;t.10–14 Historiae Polonicae libri XII)
  • Joannis Długosz senioris canonici Cracoviensis Opera omnia,t.1,wyd.I.Polkowski i Ż.Pauli,Kraków 1887(zawiera:Praefatio;Vita Joannis Dlugossii;Vita Stanislai;Vita Cunegundis;Vitae episcoporum Poloniae;Vita Sbignei de Olesnica cardinalis;Clenodia;Banderia Prutenorum;Epistolae)
  • Index nominum...complexit T.Żebrawski,Kraków 1887 r.
Listy

  • 28 listów z lat 1447–1478(m.in.do:Marcina z Przemyśla,Tadeusza z Trewizo,Zbigniewa Oleśnickiego,Jana Elgota,Stanisława Łukawskiego),wydane w:Codex epistolaris saeculi XV,t.1,cz.2,wyd.J.Szujski,Kraków 1876;t.2,wyd.A.Lewicki,Kraków 1891,Monumenta Medii Aevi Historica,t.2,12;list do Z.Oleśnickiego z maja 1450,przedr.(z poprawkami),I.Chrzanowski,S.Kot:Humanizm i reformacja w Polsce,Lwów 1927 r.
  • Do Michała Boczny,Bodzęcin,1447;do Stefana Hohenberga,Kraków,17 maja 1471;bez daty:do Marcina z Przemyśla,Tadeusza z Trewizo,Baldusa Kwiryna Wenecjanina,Rafała ze Skawiny,Zbigniewa Oleśnickiego;wyd.M.Wiszniewski Historia literatury polskiej,t.4,Kraków 1842,s.72–81,117–121,158-160
  • Do Zbigniewa Oleśnickiego,Index lectionum in Universitate... Jagel,1834/5
  • Do Jana Długosza z lat 1440–1472;od:Jana Elgota,Tomasza Strzempińskiego,Sędziwoja z Czechła,wyd.J.Szujski,Kraków 1876 r.
  • Od Jana Elgota,ok.1450,wyd.M.Wiszniewski Historia literatury polskiej,t.4,Kraków 1842,s.112-116
Utwór o autorstwie niepewnym

  • Vita Sbignei de Olesnica cardinalis,wyd.zbiorowe(wg W.Semkowicza i F.Papéego nie jest ono dziełem Długosza)

Szalowa

Wieś w Polsce położona w województwie małopolskim,w powiecie gorlickim,w gminie Łużna.W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Kościół św.Michała Archanioła
Kościół św.Michała Archanioła pochodzi z I połowy XVIII w.Trójnawowy,konstrukcji zrębowej,z fasadą dwu wieżową.W szczycie fasady XVIII-wieczna figura przedstawiająca św.Michała Archanioła depczącego diabła.Wyposażenie kościoła to głównie elementy z XVIII w.We wnętrzu wspaniała iluzjonistyczna polichromia oraz bogaty wystrój rzeźbiarski.Na łukach arkad naw bocznych stoją rzeźby apostołów.Zabytek był w 2000 roku typowany do wpisania na listę UNESCO. Szlaki turystyczne
  • Szalowa Gorlice Magura Małastowska Ożenna
  • Szalowa Bobowa Bukowiec Jamna bacówka

Tymbark

Wieś gminna(1357-1934 miasto)w województwie małopolskim,powiecie limanowskim.W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Położenie
Znajduje się niespełna 66 km na południowy wschód od Krakowa drogą przez Myślenice i Mszanę Dolną,oraz w odległości 10 km na zachód od Limanowej,oraz przy linii kolejowej Nowy Sącz Chabówka i przy drodze krajowej nr Tabliczka DK28.svg pomiędzy Limanową a Mszaną Dolną.Tymbark położony jest w centralnej części Beskidu Wyspowego.Zabudowania i pola Tymbarku znajdują się w dolinie rzeki Łososina i dolnej części uchodzącej do niej Słopniczanki,oraz na zboczach wzniesień: Paproć,Zęzów i Łopień. Pochodzenie nazwy
W 1353 na terenie dzisiejszego Tymbarku powstała parafia,erygowana przez króla Kazimierza Wielkiego,który następnie w 1357 lokował tu dla kolonistów niemieckich miasto Tannenberg.Pierwotna nazwa miasta(niem."jodłowa góra"),jak i jego mieszkańcy ulegli następnie procesowi polonizacji.
Historia
Miasto lokowane w roku 1340 przez króla Kazimierza Wielkiego.Zasadźcą był Hanco Dives,syn Jana Bogacza.Prawa miejskie Tymbark stracił w 1934.W dziewiętnastowiecznym kościele parafialnym w Tymbarku znajduje się zabytkowa sygnaturka"Katarzyna"z roku 1349,dzwon"Urban"z 1536,kamienna chrzcielnica z 1541 oraz XVII-wieczny obraz świętej Anny Samotrzeć.W 1936 założono z inicjatywy nauczyciela Górskiej Szkoły Rolniczej w Łososinie Górnej,inż.Józefa Marka,Podhalańską Spółdzielnię Owocarsko-Warzywną,która dziś stanowi zakład przetwórstwa owocowego należący do Spółki Akcyjnej Tymbark
Zabytki
Do obiektów wciągniętych na listę zabytków nieruchomych województwa małopolskiego należą:
  • cmentarz wojenny nr 365 Tymbark
  • ratusz(urząd gminy)
  • Zespół dworsko-parkowy w Tymbarku obejmujący dwór i oranżerię
Ponadto w Tymbarku znajdują się liczne zabytkowe kapliczki i figurki,m.in.kapliczka na Górach i kamienna kapliczka z figurą Św.Floriana.

Kętrzyn

(daw.Rastembork,niem.Rastenburg,prus.Rastanpils)miasto i gmina w województwie warmińsko-mazurskim,siedziba powiatu kętrzyńskiego.Według danych z 31 grudnia 2009 miasto ma 29630 mieszkańców.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 Kętrzyn ma obszar 10,34 km²,w tym:
  • użytki rolne:23%
  • użytki leśne:1%
Miasto stanowi 0,85% powierzchni powiatu kętrzyńskiego.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 28351 100 14856 52,4 13495 47,6
gęstość zaludnienia(mieszk./km²) 2741,9 1436,8 1305,1
Historia
Kętrzyn leży na ziemiach plemienia Bartów.Najazdy krzyżackie doprowadziły do spalenia istniejących grodów,a mieszkańców,którzy przyjęli chrzest,przesiedlano.Pozostałą ludność mordowano,wsie i grody palono.Dopiero w 1329 zbudowano strażnicę krzyżacką na zgliszczach grodu o pruskiej nazwie Rast.W pobliżu już w 1330 rozpoczęto budowę kościoła św.Katarzyny(rozebrany w XIX wieku).Walki z wojskami litewskimi dowodzonymi przez książąt Olgierda i Kiejstuta,doprowadziły do zniszczenia strażnicy w 1345 r.Zakon krzyżacki już w 1350 zdołał odbudować osadę,rozpoczął budowę murów obronnych.Prawa miejskie zostały nadanie w dniu 11 listopada 1357 przez Henninga Schindekopfa przez lokację na prawie chełmińskim.Wójtem-zasadźcą został Henryk Padeluche.W obrysie murów od strony południowej wybudowano warowny kościół św.Jerzego i zamek krzyżacki.Miasta bronić miało 13 baszt,w murach zbudowano dwie bramy:Wysoką,Młyńską i furtę Wodną.W czasie funkcjonowania państwa krzyżackiego,Kętrzyn(niem.Rastenburg,pol.Rastembork)był siedzibą prokuratora.W historii Rastenburga było ok.40 prokuratorów,z których dwóch pełniło później funkcję wielkiego mistrza krzyżackiego.Po bitwie grunwaldzkiej prokuratorzy rastenburscy podlegali bezpośrednio wielkim mistrzom krzyżackim i posiadali uprawnienia komturów w zakresie lokacji wsi.Mieszczanie buntując się przeciwko rządom zakonnym w 1440 r.przystąpili do Związku Pruskiego.Posłuszeństwo wielkiemu mistrzowi zostało wypowiedziane w 1454,mieszczanie opanowali zamek,prokurator zakonny Wolfgang Sauer został uwięziony,a kilka dni później(17 lutego)utopiony w pobliskim Stawie Młyńskim.Sprawa ta została nagłośniona przez Krzyżaków,jako jeden z argumentów za delegalizacją Związku Pruskiego.Na mocy rokowań polsko-krzyżackich wielki mistrz zgodził się na amnestię dla mieszczan pod warunkiem poddania grodu ponownie władzy krzyżackiej.Po wojnie trzynastoletniej Kętrzyn pozostał w granicach Prus Zakonnych.Dopiero po utworzeniu w 1525 r.Prus Książęcych nastąpił szybki rozwój miasta,zahamowany wojną ze Szwecją.W dniach 20-21 czerwca 1807 roku w mieście ze swoją dywizją poznańską stacjonował gen.Jan Henryk Dąbrowski.W okresie II wojny w gierłoskim lesie nieopodal miasta pobudowano kwaterę Hitlera Wilczy Szaniec.Bombardowanie w 1942 i walki w 1945 doprowadziły do bardzo poważnych zniszczeń miasta.Zamek i zabudowa staromiejska miasta zostały spalone przez żołnierzy Armii Czerwonej(zniszczeniu uległo ok.40 proc.miasta).W 1946 miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa olsztyńskiego na terenie powojennej Polski.Niemieckojęzyczna ludność miasta została wysiedlona do Niemiec.Początkowo miasto nosiło historyczną nazwę Rastembork,ale rozważano także nazwę Raściborz i Raścibórz,ostatecznie jednak 7 maja 1946 roku nadano miastu nową nazwę Kętrzyn od nazwiska Wojciecha Kętrzyńskiego,historyka z XIX wieku walczącego z germanizacją Mazur.Po wojnie siedziba gminy Biedaszki.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.
Zabytki
Bazylika Mniejsza św.Jerzego
Kościół św.Jerzego budowany na miejscu dawnej strażnicy od 1359,rozbudowywany do pierwszych lat XVI wieku.Jest to najlepiej zachowany kościół obronny na Mazurach.Początkowo był to obiekt halowy,jednonawowy,zlokalizowany w południowo-zachodnim narożu miasta.W koronie murów wybudowano ganki obronne i wieżę zwieńczoną blankowaniem.Na początku XV wieku wzniesiono drugą wieżę(dzwonniczą),a pod koniec stulecia obiekt przebudowano na trójnawową pseudo bazylikę(dobudowano nawę boczną północną,nawa środkowa i południowa mieści się w obrysie kościoła halowego).Po pożarze w 1500 r.podczas odbudowy powstało istniejące i charakterystyczne odchylenie osi kościoła(prezbiterium nie leży dokładnie na osi nawy środkowej,ze środka nawy głównej są widoczne tylko dwa okna:prawe i środkowe,trzecie jest niewidoczne).W kościele zasługują na uwagę:sklepienia kryształowe z 1515 r.(wykonał je mistrz Matz z Gdańska),XVI-wieczna ambona,organy z 1721 r.(Josue Mosengel twórca organów w Świętej Lipce)były przebudowywane obecne z 1975 r.mają 43 głosy,płyta nagrobna(epitafium)Krzysztofa Schenka von Tautenburg z 1597 r.oraz karcer(wejście z kościoła)znajdujący się pod wieżą wysoką.Kościół św.Jerzego ma tytuł bazyliki mniejszej oraz pełni także funkcję kolegiaty.W kościele dawna kaplica św.Jakuba po reformacji pełniła funkcję baptysterium,które po II wojnie światowej ukształtowano architektonicznie na wzór Ostrej Bramy w Wilnie.Z tego miejsca zawsze na początku lipca odbywają się piesze pielgrzymki do Wilna.
Kościół św.Jana
Obok kościoła św.Jerzego znajduje się kościół św.Jana dawna kaplica cmentarna adaptowana na Szkołę Wielką przygotowującą kandydatów na Uniwersytet w Królewcu założony przez księcia Albrechta.Budynek ten służył mniejszości polskiej jako świątynia protestancka,stąd zwany był kościołem polskim.
Szkoła Wielka
Budynek kościoła św.Jana wyglądał nieco inaczej niż obecnie.Na piętrze były sale lekcyjne i mieszkania nauczycieli.Szkoła została założona w 1546 przez księcia Albrechta.Językiem wykładowym była łacina,a do przedmiotów obowiązkowych należała nauka jęz.niemieckiego i polskiego.Naukę jęz.polskiego zniesiono ok.1830 r.W 1810 r.szkoła w ówczesnym Rastenburgu była jedyną protestancką szkołą nauczającą na terenie Prus poza"Gimnazjum Staromiejskim"w Królewcu,która przygotowywała kandydatów na uniwersytet Albertyna.W roku 1817 Gimnazjum przeniesione zostało do nowego budynku,także obok kościoła św.Jerzego.W 1896 r.z okazji jubileuszu 350-lecia szkoły nadano jej nazwę Gimnazjum im.Księcia Albrechta.Szkołę w 1907 r.ponownie przeniesiono do nowego budynku,gdzie obecnie się mieści Zespół Szkół Ogólnokształcących im.Wojciecha Kętrzyńskiego.Wychowankami szkoły byli:m.in.Wojciech Kętrzyński(uczeń tej szkoły w latach 1855-1859) i Wilhelm Wien(uczeń w latach 1875-1879)z Drachenstein(obecnie Smokowo gmina Kętrzyn).Uroczystości 450-lecia szkoły obchodzono w 1996 r.W jubileuszu uczestniczył prof.Helmut Wagner z Wolnego Uniwersytetu w Berlinie wychowanek Gimnazjum im.Księcia Albrechta od 1940 r.do 20 stycznia 1945.
Zamek krzyżacki
Budowa zamku rozpoczęła się w tym samym okresie co budowa kościoła św.Jerzego.Zamek stanął w południowo-wschodnim narożu miasta,jako trój skrzydłowy obiekt,zamknięty od strony zachodniej ścianą kurtynową z bramą.Skrzydła zamku od strony dziedzińca obiegał drewniany krużganek,na dziedzińcu stała studnia.Najważniejszą częścią zamku było jego skrzydło północne.Pozostałe skrzydła pełniły funkcje gospodarcze.Pod koniec XIV wieku zamek został otoczony murami z bramą przejazdową od strony miasta.Warownia nie miała charakterystycznej dla budowli krzyżackiej wieży i przedzamcza.Spiętrzenie rzeki Guber utworzyło Staw Młyński(zasypany w 1910)osłaniający zamek od strony południowej.Od wschodu zamek chroniony był fosą,którą płynęła woda z jeziora położonego na północ od miasta.Zamek w XVII wieku był wielokrotnie przebudowywany.W 1945 roku spłonął.W latach 1962-1967 mury zamku zostały zrekonstruowane na podstawie zachowanych rycin z XIX wieku.Wnętrza są współczesne i dostosowane do potrzeb znajdujących się w nim:Muzeum i Biblioteki.Organizatorem Muzeum w Kętrzynie była Zofia Licharewa.
Inne
  • neogotycki kościół św.Katarzyny(proj.Fritz Heitmann,1895)
  • cerkiew prawosławna Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy(dawna kaplica ewangelicka,lata 30.XX w.)
  • neogotycki ratusz(1885)
  • klasycystyczna loża masońska(1860-1864)
  • fragmenty murów obronnych z XIV wieku
  • podziemia kętrzyńskie
Placówki kulturalne
Mieszkańcy Kętrzyna mogą korzystać z różnorodnej oferty kulturalnej Kętrzyńskiego Centrum Kultury,w którego strukturach znajduje się także Kino"Gwiazda".W mieście znajdują się również: Muzeum Regionalne,Biblioteka Pedagogiczna oraz Biblioteka Publiczna Miejska,Polsko-Niemieckiego Centrum Kultury im.Arno Holza i Mazurski Ogród Sztuk(galeria sztuki).
Edukacja
Szkoły podstawowe
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im.Feliksa Nowowiejskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im.Marii Zientary-Malewskiej,
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im.Stanisława Moniuszki,
  • Zespół Szkół Nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi im.Macieja Kalenkiewicza"Kotwicza",
  • Szkoła Podstawowa specjalna Nr 6 przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym,
  • Społeczna Szkoła Podstawowa,
  • Szkoła Muzyczna I stopnia(Wcześniej Ognisko Muzyczne,w którym nauczycielem był Mikołaj Beynar,wówczas mieszkaniec Karolewa)
Szkoły ponadpodstawowe
  • Gimnazjum Powiatowe przy Zespole Szkół Ogólnokształcących im.W.Kętrzyńskiego,
  • Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi przy Zespole Szkół Nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi,
  • Gimnazjum nr 2 im.Jana Pawła II,
  • Gimnazjum dla Dorosłych przy Centrum Kształcenia Ustawicznego w Kętrzynie,
  • Gimnazjum Specjalne nr 4 przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym,
  • Prywatne Gimnazjum w Kętrzynie,
Licea ogólnokształcące
  • Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Ogólnokształcących imW.Kętrzyńskiego.W budynku Liceum im.Wojciecha Kętrzyńskiego mieściło się także Liceum Dla Pracujących.Liceum to pierwotnie było samodzielną jednostką,powstałą w 1950 roku.Jej najbardziej znanym maturzystą(1974 r.z Leśnego Rowu)jest Cyryl Klimowicz.
  • Liceum Ogólnokształcące nr 2 przy Zespole Szkół im.M.Skłodowskiej-Curie,
  • Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół Budowlanych,
  • Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych przy Centrum Kształcenia Ustawicznego w Kętrzynie,
  • I Prywatne Zaoczne Liceum Ogólnokształcące w Kętrzynie,
  • II Prywatne Liceum Ogólnokształcące w Kętrzynie,
  • Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego
Licea Profilowane i Techniczne
  • Liceum Profilowane nr 2 przy Zespole Szkół im.Marii Skłodowskiej-Curie,
  • Liceum Profilowane przy Zespole Szkół Budowlanych,
Szkoły zawodowe
  • Zespół Szkół im.Marii Skłodowskiej-Curie,
    • Technikum Elektryczne
    • Technikum Mechaniczne
    • Technikum Mechaniczne na podbudowie ZSZ
    • Technikum Odzieżowe na podbudowie ZSZ
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa(wielozawodowa)
  • Zespół Szkół Budowlanych,
    • Technikum Budowlane,
    • Technikum Budownictwa Wodnego,
    • Technikum Urządzeń Sanitarnych
    • Technikum Budowlane po ZSZ
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa(Zasadnicza Szkoła Budowlana)po SP i po G
  • Centrum Kształcenia Ustawicznego w Kętrzynie,
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym,
  • Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Kętrzynie,
  • Zespół Szkół Licealnych i Zawodowych W Karolewie
    • Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego
    • Technikum Agrobiznesu
    • Technikum Architektury krajobrazu
    • Technikum mechanik rolnictwa
    • technikum rolnicze
    • Zasadnicza szkoła zawodowa
Szkoły policealne i wyższe
  • Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kętrzynie,
  • Centrum Kształcenia Ustawicznego w Kętrzynie,
    • Policealne Studium Zawodowe
      • Technik informatyk,Technik bhp,Technik prac biurowych,Technik administracji,Technik ekonomista,Technik organizacji reklamy,Technik budownictwa
  • Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doskonalenia w Olsztynie
    • Centrum Edukacji w Kętrzynie,
  • Towarzystwo Wiedzy Powszechnej w Olsztynie
    • Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP Wydział Zamiejscowy w Kętrzynie,
      • kierunki:Ekonomia,Pedagogika
    • Policealne Studium Zawodowe TWP,
      • Technik informatyk,Technik rachunkowości,Technik administracji,Technik ekonomista,Technik Obsługi Turystycznej,Technik BHP,Technik Ochrony Fizycznej Osób i Mienia,Technik Informacji naukowej,Technik technologii odzieży,Technik logistyk
    • Centrum Doskonalenia Nauczycieli TWP,
    • Centrum Organizacji Kursów Zawodowych,Komputerowych i Języków Obcych TWP,
Służba zdrowia i pomoc społeczna
Publiczne jednostki służby zdrowia
  • Szpital Powiatowy w Kętrzynie,
Ośrodki pomocy społecznej
  • Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kętrzynie,
  • Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Kętrzynie,
  • Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Kętrzynie,
Wspólnoty religijne
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
  • Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa
  • Kościół Chrześcijan Baptystów
  • Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej
  • Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
  • Kościół katolicki:
    • Kościół Rzymskokatolicki
    • Kościół Greckokatolicki
  • Kościół Zielonoświątkowy
  • Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Świadkowie Jehowy
W Kętrzynie są cztery parafie rzymskokatolickie:św.Jerzego(siedziba Dekanatu Kętrzyn I Południowy Zachód),św.Katarzyny(siedziba Dekanatu Kętrzyn II Północny Wschód),św.Jacka i św.Brata Alberta Chmielowskiego.Parafią personalną(bez wydzielonego terytorium)jest Parafia Straży Granicznej św.Mateusza.W oddzielnej strukturze znajduje się parafia obrządku greckokatolickiego(bizantyjsko-ukraińskiego)św.Bazylego Wielkiego.Należy ona do dekanatu w Węgorzewie,Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej Kościoła Greckokatolickiego w Polsce.W Kętrzynie jest też parafia prawosławna Narodzenia Bogurodzicy(w cerkwi znajdują się freski wykonane przez Jerzego Nowosielskiego).W mieście znajdują się także klasztory Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny i Zakonu Ojców Bazylianów.Bazylianie obsługują parafie greckokatolickie w Kętrzynie,Reszlu,Asunach i Bajorach Małych.Kościół protestancki reprezentowany jest przez Parafię Ewangelicko-Augsburską św.Jana oraz cztery miejscowe wspólnoty ewangeliczne:Kościół Chrześcijan Baptystów,Kościół Zielonoświątkowy(zbór"Betel"),Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej oraz Chrześcijańską Wspólnotę Zielonoświątkową.W mieście istnieje również Zbór Świadków Jehowy.
Komunikacja
Kętrzyn nie posiada obwodnicy,a większość ruchu tranzytowego odbywa się ulicami miasta.Miasto stanowi regionalny węzeł drogowy i kolejowy.
  • linie kolejowe stanowiące połączenia bezpośrednie:
    • linia kolejowa:Kętrzyn Korsze Olsztyn
    • linia kolejowa:Kętrzyn Ełk Białystok
    • linia kolejowa nr 259:Kętrzyn Węgorzewo
  • drogi wojewódzkie przechodzące przez miasto:
    • droga wojewódzka nr 591:Mrągowo Kętrzyn Barciany Michałkowo/Gierdawy(Żeleznodorożnyj)
    • droga wojewódzka nr 592:Bartoszyce Kraskowo Kętrzyn Giżycko
    • droga wojewódzka nr 594:Bisztynek Robawy Kętrzyn
W mieście funkcjonuje miejska komunikacja autobusowa,która obsługuje linie 0,1,2,6 oraz linię Z(w okresie wakacyjnym).
Lotnisko
Ok.8 km na południowy wschód od miasta znajduje się lotnisko Kętrzyn-Wilamowo.
Sport
Kluby i organizacje sportowe
  • Kętrzyński Klub Sportowy"Granica"piłka nożna
  • Kętrzyński Klub Piłki Ręcznej"Olimpia"piłka ręczna
  • Kętrzyński Klub Taekwondo"Tygrys"taekwondo(WTF)
  • Kętrzyński Klub Tańca Sportowego"Kormoran"taniec sportowy
  • Uczniowski Klub Sportowy"Kętrzynianka"tenis ziemny
  • Kętrzyński Klub Tenisowy tenis ziemny
  • Kętrzyńskie Towarzystwo Piłki Nożnej piłka nożna
  • Ludowy Uczniowski Klub Sportowy"Niedźwiedź"zapasy
  • Klub Jeździecki"Rolimpex"sekcja jeździecka przy Stadzie Ogierów(największa w stajnia Europie)
  • Klub Sportowy"Szkoła Mistrzów Bushi"bushi
  • Miejski Klub Szachowy"Hetman-Pionier"sekcja szachowa
  • Sportowy Klub Bilardowy"Skorpion-Kętrzyn"bilard
  • Sportowy Klub Bilardowy"Baszta Kętrzyn"bilard
  • Uczniowski Klub Sportowy"Baszta"kilku sekcyjny
  • Uczniowski Klub Sportowy"Jedynka"kolarstwo,inne
  • Uczniowski klub Sportowy"Olimp"piłka koszykowa,inne
  • Uczniowski klub Sportowy"Peleton"kolarstwo
  • Uczniowski klub Sportowy"Zryw"piłka ręczna dziewcząt
Ponadto,w Kętrzynie działają również"Automobilklub Kętrzyński","Aeroklub Krainy Jezior",Bractwo Rycerskie Strażnicy"Rast"przy Zamku Kętrzyńskim,Sekcja Brydża Sportowego przy Kętrzyński Centrum Kultury(KCK Kętrzyn)oraz liczne sportowe sekcje przyzakładowe.
Infrastruktura sportowa
  • stadion miejski przy ul.Fryderyka Chopina(100×65 mb)
  • boisko ze sztuczną murawą przy ul.Kazimierza Wielkiego(100×64 mb)
  • pływalnia kryta,ul.Poznańska
  • pływalnia otwarta oraz kemping,ul.Szpitalna
  • hale sportowe
  • 5 kortów tenisowych
Nawierzchnia boiska z trawy sztucznej jest przedmiotem certyfikatu FIFA Star 1.
Gospodarka
Z jednostek organizacyjnych o charakterze ponadlokalnym w Kętrzynie znajdują się Centrum Szkolenia oraz Komenda Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Straży Granicznej RP.W miejscowości działało Stado Ogierów Kętrzyn.W 1994 po przekształceniu jako Stado Ogierów Skarbu Państwa Kętrzyn.Od 2003 ponownie jako Stado Ogierów Kętrzyn wchodzi w skład Stada Ogierów w Łącku Sp. z o.o.
Przemysł
Pod koniec XIX w.w Kętrzynie dominował głównie przemysł spożywczy,w ramach którego funkcjonowały:browar,cukrownia,fabryka drożdży oraz mleczarnia.Obecnie,do przemysłu spożywczego dołączyły:przemysł elektrotechniczny oraz odzieżowy.Największe zakłady to ZPO„Warmia”(odzież),Philips Lighting Poland S.A.Oddział w Kętrzynie(elektronika),MTI-Furninova POLSKA(meble tapicerowane),SPPH„Majonezy”(majonez) i inne(FPK,MST,FOR-MECH Sp.z o.o.)
Media
Prasa lokalna
  • Gazeta Kętrzyńska,
  • Gazeta w Kętrzynie lokalny dodatek do Gazety Olsztyńskiej,
  • Życie Kętrzyna,
Telewizja lokalna
  • Kętrzyńska Telewizja Internetowa,
  • Kętrzyńska Telewizja Kablowa,
Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie
Miasto Kraj Data podpisania umowy
 Wesel Niemcy 19 maja 2002 r.
 Zlaté Hory Czechy 15 maja 1999 r.
 Włodzimierz Wołyński Ukraina 12 listopada 2004 r.
 Swietłyj Rosja 8 grudnia 2005 r.
Osoby związane z Kętrzynem
Honorowi obywatele miasta
Tytuły nadane po 1989(data nadania tytułu).
  • arcybiskup Edmund Piszcz(22 grudnia 1998)
  • papież Jan Paweł II(8 marca 2000)
  • Stefania Woytowicz(25 października 2000)
  • Hubertus Hilgendorff(15 lutego 2002)
  • Jörn Schroh(15 kwietnia 2004)

Łeba

Kasz.Łeba,niem.Leba miasto i gmina w północnej Polsce,w województwie pomorskim,w powiecie lęborskim,położona na Wybrzeżu Słowińskim,nad rzekami Łebą i Chełstem,miejscowość wypoczynkowa z portem morskim i kąpieliskami.Według danych z 31 marca 2011 r.miasto miało 3903 mieszkańców.W części miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Łeba.
Historia
Pierwsze zasiedlenia na brzegu morskim miały miejsce jeszcze w neolicie,są one lokalizowane na pagórkach np.:koło Potęgowa,nawet na Rowokole archeolodzy znaleźli pojedyncze narzędzia.Linię brzegu morskiego wskazują do dzisiaj znajdujące się tam grodziska:Gałęzinowo,Żoruchowo,Równo,Siodłonie,Damno...Siodłonie i Damno zdaje się,że były oddalone od brzegu morskiego i posadowione nad brzegiem rzeki,prakoryto tej rzeki jest do dzisiaj czytelne.Grodziska te to wcześniej grody obronne epoki brązu przypisywane kulturze łużyckiej.Ludność tej kultury buduje takie grody od ok.1000 r.p.n.e.do 400 r.p.n.e.Naukowcy dokonali rekonstrukcji grodu kultury łużyckiej w Biskupinie.W okresie,kiedy te grody obronne prowadziły swoje normalne życie,z zatoki tworzyły się jeziora lagunowe.Przyrastało z czasem trwałego lądu,w okolicy dominowały jednak cały czas jeszcze bagna.Przeszli tędy Goci.Niedaleko od dzisiejszej Łeby,w Dębinie znajduje się kamienny krąg ich cmentarzyska(pozostały tylko 3 głazy tego kręgu).Ponadto cmentarzyska Gotów znajdują się(w najbliższej okolicy)w Grzybnicy,inne w Węsiorach i Odrach.Pobyt Gotów w tym regionie to poł.I-pocz.III wieku n.e.Goci odeszli,posuwając się na południowy wschód.Archeolodzy twierdzą,że pozostaje niemal wyludniony kraj brak warstw kulturowych z tego okresu.Z kroniki Jordanesa nie można rozczytać tego jako pewnik,ale tubylcza ludność prawdopodobnie odeszła z Gotami w zgodzie.Na pewien czas miało miejsce„spotkanie”Gotów i Słowian w okolicach południowo-wschodniej Polski.W V w.zajęli już Słowianie cały nadmorski pas wybrzeża.
Oto co mówi prof.Aleksander Brückner o języku kaszubskim;(str.18-19),Dzieje języka polskiego:
Język kaszubski jest gwarą staropolską,biorącą udział nawet w późnym rozwoju językowym polskim i od polszczyzny odrywać go nie można;stanowi pomost od nadnoteckiej polszczyzny ku coraz dalszym,a wskutek tego i odrębniejszym gwarom,od których niegdyś Pomorze,Marchie,Meklemburg aż za samą Łabę do Starej Marchii i Lüneburgu rozbrzmiewały,gdy te ziemie jeszcze słowiańskimi były;wymarli tam Słowianie ostatecznie dopiero w w.XVI i XVII(...)
Opis osadnictwa grodowego w regionie jak i szczególny opis dróg pochodzących jeszcze z kultury łużyckiej jest pokazany w artykule„Grodzisko słowiańskie w Słupsku” i w„Osadnictwie grodowym powiatu słupskiego”.Łeba jako osada powstała zapewne później niż Gardna Wielka.Jeziora Sarbsko i Łebsko rozdzieliły się,toteż powstał ląd zdatny do osiedleń.Osiedle powstało na mierzei.Tę osadę zbudowali z pewnością Pomorzanie mówiący językiem kaszubskim.Mogło to nawet mieć miejsce jeszcze w VIII wieku.Zalew był bez wątpienia godny uwagi ze względu na łatwe połowy ryb.Od wieku XIII do ziemi słupskiej napływali kolonizatorzy niemieccy.Zdarzało się bardzo często,że zabudowania niemieckie stały obok kaszubskich.Niemcy jednak nie umieli się w pełni przyzwyczaić do warunków życia w Łebie,a dopiero jej strategiczne położenie przy ujściu rzeki zainteresowało Zakon Krzyżacki.
Oto co pisze na ten temat ks.Stanisław Kujot;Kto założył...Część 2.Toruń 1904 r.:
(...)Na jedno jeszcze zwrócić trzeba uwagę.Trzymaliśmy się dotąd zasady,że parafie założone w archidiakonacie pomorskim przez Krzyżaków bez wyjątku były bardzo szczupłe,obejmujące samą tylko miejscowość kościelną i bezpośredni jej majątek,jeżeli go z daru Krzyżaków posiadała.Na zakładanie obszerniejszych parafii nie było,jak się przekonaliśmy,za rządów krzyżackich sposobności,bo już wszystkie były urządzone.Przykłady takich parafii,które na pierwszy rzut oka za krzyżackie uznać wypadało,widzieliśmy w Swarzewie i Chyloni pod Puckiem,w Głównem i Nowem Mieście Gdańsku,w Łebie,Lęborku,Hamersztynie i innych(...)
Trzęsienie ziemi było tu w 1912 r.W latach 1974–2005 Łeba była uznana przez rząd za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego,dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa.W oparciu o warunki naturalne ustalono dla Łeby pierwszoplanowe kierunki lecznicze:choroby układu oddechowego i choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii(choroby tarczycy).Kierunkiem drugoplanowym były choroby narządów ruchu i reumatyczne oraz kierunek klimatyczno-usprawniający.
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2010 r.powierzchnia miasta wynosiła 14,81 km².Miasto stanowi 2,09% powierzchni powiatu.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa słupskiego.
Powierzchnia Gminy Miejskiej Łeba wynosi 1480,96 ha w tym:
Rodzaj [ha] %
grunty rolne 262,87 18
grunty leśne 681,54 46
grunty budowlane 249,42 17
grunty pod wodami 14,24 1
nieużytki 208,48 14
tereny różne 64,41 4
Demografia
Liczba mieszkańców
RokStan na dzieńLiczbaW tym kobietW tym mężczyzn
199331.12404421111933
199431.12410521301975
199531.12415721651992
199631.12419021832007
199731.12423022002030
199831.12421321982015
199931.12414522001945
200031.12413622051933
200131.12408622101876
200231.12411122151906
200331.12409222011891
200431.12403221991833
200531.12393321121821
200631.12393721901747
200731.12393320141919
200831.12392620571869
Wiek produkcyjny




Dane ilościowe na 31.12.2005:



  • w wieku przedprodukcyjnym 0-18 lat 798
  • w wieku produkcyjnym 2473
  • w wieku poprodukcyjnym 397




Warunki naturalne



  • Na zachód od miasta rozciąga się Słowiński Park Narodowy z ruchomymi wydmami i jeziorami Łebsko i Gardno
  • Na wschodzie leży jezioro Sarbsko i Rezerwat Przyrody Mierzeja Sarbska,który został założony w 1976 roku i ma status rezerwatu częściowego.Rezerwat ten rozciąga się na mierzei oddzielającej Bałtyk od jeziora Sarbsko.Swoją ochroną obejmuje tereny o powierzchni 546,63 ha.Wysokości zalesionych wydm dochodzą do 24 m n.p.m.
  • Na terenie Łeby zostały ustanowione następujące obszary Natura 2000:
    • obszary specjalnej ochrony ptaków:
      • PLB990002 Przybrzeżne Wody Bałtyku
      • PLB220003 Ostoja Słowińska
    • specjalne obszary ochrony siedlisk:
      • PLH220018 Mierzeja Sarbska
      • PLH220023 Ostoja Słowińska




Atrakcje i zabytki



  • Wydmy ruchome
  • Allegro Cup cykliczne zawody w windsurfingu zaliczane do klasyfikacji Pucharu Europy w Formule Windsurfing(Euro-Cup)
  • Barokowy kościół z 1683 roku z wieżą szachulcową z XVIII w.Do budowy świątyni użyto częściowo materiałów z kościoła św.Mikołaja zniszczonego przez sztormy w 1558 r.
  • Pozostałości murów gotyckiego kościoła św.Mikołaja z XIV w.(w Starej Łebie)(na zachodnim brzegu rzeki Łeby)
  • Stare domki rybackie nad kanałem portowym i przy głównej ulicy miasta
  • W Rąbce dzielnicy Łeby na Mierzei Łebskiej w okresie II wojny światowej działał doświadczalny poligon niemieckiej broni rakietowej Rheintochter
  • W okolicznych wsiach zachowały się zabytki kultury Słowińców
  • Do 25 maja 2004 r.istniał w Łebie mały skansen parowozów z trzema parowozami serii Ty 2(nr.446,921,860)na stacji kolejowej
  • Relikwie św.Jakuba Apostoła
  • Kanał portowy
  • W lipcu i sierpniu w Łebie stacjonują dwa lunaparki:jeden czeski znajdujący się przy kanale portowym,drugi lunapark"Krasnal"z Bydgoszczy z niemieckimi urządzeniami działający przy stacji kolejowej
  • Największy w Polsce park dinozaurów,,Łebapark"otwarty w 2010 r.




Turystyka



Letnie kąpieliska w Łebie:



  • Kąpielisko centralne przy plaży„A”600 mb linii brzegowej od wysokości Hotelu„Neptun”w kierunku falochronu wschodniego
  • Kąpielisko przy plaży„B”200 mb linii brzegowej od wejścia na plażę w rejonie ul.Turystycznej w kierunku zachodnim
  • Kąpielisko przy plaży„C”300 mb linii brzegowej od wejścia na plażę przy Hotelu„Łeba”w kierunku wschodnim




Wspólnoty wyznaniowe



  • Kościół rzymskokatolicki
    • Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Łebie
    • Parafia św.Jakuba Apostoła w Łebie
  • Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy




Współpraca międzynarodowa



Miasta i gminy partnerskie:



  • Borgholm
  • Zielenogradsk
  • Nerynga
  • Hohnstorf(Elbe)
  • Parma




Inne miejscowości z prefiksem Łeb



Łebieniec,Łebień,Łebno,Łebcz,Łebunia i Łebieńska Huta



Olkusz

Miasto w woj.małopolskim,w powiecie olkuskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Olkusz,położone na zachodnich rubieżach Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nad rzeką Babą,przy drodze krajowej nr 94 i przy drogach wojewódzkich:nr 783 i nr 791.Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.Według danych z 31.12.2011 miasto miało około 36,5 tys.mieszkańców.Jeden z ośrodków górnictwa rud cynkowo-ołowiowych w Polsce(kopalnia Olkusz Pomorzany,nieopodal w Bukownie Zakłady Górniczo-Hutnicze„Bolesław”),fabryka naczyń Emalia SA,fabryka wentylatorów OWENT,drobny przemysł i rzemiosło;lokalny ośrodek handlowy i kulturalny.

Położenie
Miasto leży na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej,dokładniej na Wyżynie Olkuskiej.Znajduje się w połowie drogi krajowej numer 94,pomiędzy Katowicami a Krakowem,przy linii kolejowej Kielce Katowice.Przez miasto przechodzi Linia Hutnicza Szerokotorowa(LHS),która ma swój koniec w nieodległym Sławkowie.W odległości 20 kilometrów od miasta przebiega autostrada A4 będąca częścią drogi międzynarodowej o numerze E40.
Nazwa miasta
Pierwsze zapisy nazwy miasta kształtują się następująco:Lcuhs(1257),Hilcus(1262),Helcus(1301),Ylcus(1314),Elcus(1409),Olkusch(1462).Jeszcze w XVIII w.miasto nazywane było Ilkuszem.Wskazuje to na pochodzenie jego nazwy od imienia Hilke(inaczej Hilcus,Hildebrand) i udział kolonistów niemieckich w lokacji miasta.Spolonizowana forma Hilkusz przeobraziła się ostatecznie w dzisiejszy Olkusz.
Historia
Na terenie Olkusza już we wczesnym średniowieczu rozwinęło się górnictwo,ze względu na płytko położone pokłady srebra.Początkowo osadnictwo rozwijało się na zachód od obecnego miasta,lecz w połowie XIII wieku gród został przeniesiony tuż nad rzekę Babę.Przed 1299 rokiem miasto zostało lokowane na prawie niemieckim(akt lokacyjny miasta zaginął,niemożliwe jest ustalenie dokładnej daty).Od tego momentu następuje intensywny rozwój Olkusza.Na początku XIV wieku gród został otoczony murami miejskimi i nastąpiła rozbudowa farnego kościoła pw.św.Andrzeja Apostoła.Miasto zostało wówczas zaliczone do największych i najważniejszych miast Małopolski,co zawdzięczało rozbudowie królewskich kopalń,a także położeniu na szlaku Wrocław Kraków.W roku 1356 miasto zyskało prawo delegowania swoich przedstawicieli do nowo powstałego Sądu Sześciu Miast,który był najwyższym organem sądowniczym dla miast Małopolski.Wielu olkuszan piastowało wówczas znaczne stanowiska Marcin Bylica był astronomem na dworze króla węgierskiego Macieja Korwina,a Marcin Biem zajmował się reformą kalendarza jako profesor Akademii Krakowskiej.W XV wieku wyczerpaniu uległy położone płytko pokłady surowców mineralnych,wtedy to zostały wybudowane sztolnie umożliwiające wydobycie z pokładów umiejscowionych na znacznie większej głębokości.W 1551 Zygmunt August ustanowił nowy statut dla kopalń w okolicach Olkusza.W 1579 roku uruchomiono w kamienicy położonej na Rynku mennicę królewską,która działała do końca wieku(okres panowania króla Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy).Bito w niej głównie talary,szelągi,grosze i trojaki.Kres świetności miasta nastał wraz z nadejściem XVII wieku:wtedy to górnicy zaczęli podkopywać zabudowania miejskie,ponieważ uległy wyczerpaniom złoża kruszców.Do całkowitej klęski przyczynił się potop szwedzki olkuscy gwarkowie zostali zabrani przez Szwedów do wykonania podkopów pod klasztor na Jasnej Górze,gdzie wszyscy zginęli.W dodatku zaniedbane i zamulone sztolnie spowodowały zalanie kopalń.Przez miasto kilkakrotnie wówczas przetaczały się pożary,które zniszczyły większość zabudowań.W wyniku III rozbioru Polski w 1795 roku Olkusz przeszedł pod panowanie austriackie,ale po pokoju w Schönbrunn w 1809 roku miasto znalazło się w Księstwie Warszawskim,a od 1815 roku w Królestwie Polskim.Właśnie wówczas poczęto snuć plany odbudowy górnictwa w rejonie olkuskim.W 1814 roku otwarto pierwszą kopalnię rudy cynku.W pierwszej połowie XIX wieku miasto przeszło znaczną metamorfozę wyburzono stary ratusz,mury miejskie oraz klasztor Augustianów,powstały wówczas gmachy starostwa(Olkusz stał się wtedy siedzibą powiatu),szpitala oraz nowego ratusza.W czasie powstania styczniowego na terenie Olkusza i całego Zagłębia Dąbrowskiego czynnie działały oddziały partyzanckie,w tym grupa żołnierzy włoskich dowodzonych przez płk.Francesco Nullo,który zginął w bitwie pod Krzykawką i dziś ma grób na olkuskim starym cmentarzu.Po powstaniu powoli z upadku podźwignął się przemysł.Niebagatelne znaczenie miała budowa w latach 1883-1885 linii Dąbrowsko-Iwangrodzkiej,która znacznie przyczyniła się do integracji gospodarczej całego regionu i wyjątkowo ożywiła niespełna dwutysięczne miasteczko.Właśnie dzięki korzystnemu położeniu na szlakach komunikacyjnych w 1907 roku austriacki przemysłowiec Peter Westen założył Fabrykę Naczyń Blaszanych(dziś Emalia SA).Po I wojnie światowej miasto zaczęło szybko się rozwijać powstały szkoły,znacznie poprawił się stan miejskiej infrastruktury.Olkusz liczył wówczas około 12 tysięcy mieszkańców,z czego niemalże 1/3 stanowili Żydzi.Istniała również znaczna mniejszość niemiecka.W latach 1918-1939 powiat olkuski znajdował się w ówczesnym województwie kieleckim.10 lutego 1929 roku w Olkuszu zanotowano jedną z rekordowych niskich temperatur w Polsce:–40,4°C.Na początku września 1939 miasto zostało w wyniku działań wojennych zajęte przez Wehrmacht(nad pobliską Żuradą ppor.Władysław Gnyś strącił pierwsze niemieckie samoloty podczas tej wojny) i wkrótce wcielone do III Rzeszy.Rządy objęła mniejszość niemiecka,miasto przemianowano najpierw na Olkusch,a później Ilkenau,utworzono także getto żydowskie.W okolicznych lasach działały wówczas partyzanckie oddziały Armii Krajowej,co spotykało się z gwałtownymi odpowiedziami okupanta.16 lipca 1940 roku rozstrzelano 20 osób w tym 15 Polaków,a 31 lipca 1940(Krwawa środa w Olkuszu)setki innych Polaków i Żydów maltretowano na miejskich placach,w wyniku czego zginęło przeszło 100 osób.Do połowy 1942 roku zlikwidowano olkuskie getto,a jego mieszkańców wywieziono do obozów koncentracyjnych.Ostatecznie 20 stycznia 1945 roku Armia Czerwona zajęła miasto w wyniku przeprowadzonej ofensywy na Śląsk.Po wojnie nastąpił dalszy rozwój Olkusza.W latach 60.rozpoczęto budowę kopalni„Olkusz”oraz osiedli mieszkaniowych przeznaczonych dla pracowników zagłębiowskich zakładów przemysłowych,przede wszystkim Huty„Katowice”w pobliskiej Dąbrowie Górniczej.Rozbudowano fabrykę naczyń oraz postawiono ogromne hale nowej wytwórni wentylatorów.Dzięki temu liczba mieszkańców wzrosła z 10 tysięcy w latach powojennych do 40 tysięcy obecnie.Rozwój przemysłu niekorzystnie odbił się na środowisku naturalnym.Dziś w rejonie miasta częstym zjawiskiem są poważne szkody górnicze,zaburzona została również równowaga hydrologiczna(zanik źródeł rzeki Baby).Do 1975 roku miasto znajdowało się w województwie krakowskim,później w latach 1975-1999 w województwie katowickim,a od 1999 wchodzi w skład województwa małopolskiego.
Dzielnice i osiedla mieszkalne w Olkuszu










Zabytki
zachowane

  • Bazylika św.Andrzeja kościół halowy z malowidłami ściennymi i organami renesansowymi autorstwa Hansa Hummla z lat 1612-1623(jedne z najstarszych w Europie organów,zachowanych w stopniu bliskim oryginalnemu)
  • poliptyk olkuski z 1485 r.
  • Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej
  • Muzeum PTTK-Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
  • Muzeum Wody,które mieści w budynku Stacji Uzdatniania Wody przy ulicy Wspólnej
  • Muzeum Afrykanistyczne w Olkuszu prezentujące zbiory dr.Bogdana Szczygła jedyne tego typu w Polsce
  • Muzeum Twórczości Władysława Wołkowskiego w Dworku Machnickich
  • Baszta wraz z odrestaurowanym fragmentem muru obronnego(obecnie kawiarnia dla młodzieży)
  • neoklasycystyczne starostwo w Rynku
  • kamienica zwana Batorówką najstarszy budynek na olkuskim Rynku
  • kamienica Myszkowskich na rynku nr 29 z XVI w.z renesansowym portalem z głową aniołka
  • Piwnice o 4 kondygnacjach
  • kamienica na rynku nr 24 piwnice pałacu Tęczyńskich
  • kamienica na rynku nr 20 kamienica zwana Batorówką albo Królewską
  • kamienica na rynku nr 16 portal gotycki z piaskowca z kościoła Augustianów(w fasadzie fragmenty gotyckie)
  • kamienica na rynku nr 15 w fasadzie fragmenty gotyckie z XV w.
  • kamienica na rynku nr 11 przebudowany dawny pałac Wielopolskich
  • „Stare starostwo”z 1828 r.w miejscu mennicy Stefana Batorego
  • Pod rynkiem znajduje się sieć korytarzy łączących okoliczne kamienice
  • stary cmentarz wraz z grobem płk Francesco Nullo
  • kopiec Kościuszki z 1861 r.przy ul.Sławkowskiej
  • cmentarze żydowskie w Olkuszu stary kirkut przy ul.Kolorowej powstały prawdopodobnie po 1584 r. i nowy kirkut przy ul.Jana Kantego z I poł.XX w.
W niedalekim Rabsztynie na wzgórzu znajdują się ruiny zamku Bonerów położonego na Szlaku Orlich Gniazd.
niezachowane

  • Ratusz w Olkuszu,gotycki
  • mury miejskie,brama Krakowska,brama Sławkowska i ok.14 baszt
  • klasztor Augustianów w Olkuszu z 2 poł.XIV w.(stał w Pn-Wsch części miasta) i towarzyszący mu kościół Wniebowzięcia NMP
  • wieża ciśnień zburzona w 1962 r.
  • mennica królewska
  • bożnica żydowska przy ul.Górniczej zbudowana w oparciu o basztę miejską
  • kościół św.Urszuli i 11 Tysięcy Dziewic
  • kościół św.Ducha
  • kościół św.Elżbiety
  • kościół św.Krzyża przez pewien czas zbór kalwiński
  • zbór ariański
Edukacja

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im.M.Kopernika,ul.Kantego 5
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im.J.Iwaszkiewicza,ul.Kochanowskiego 2
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im.Marcina Biema,ul.Hardego 11a
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im.Fr.Nullo,ul.Fr.Nullo 36
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im.M.Bylicy,ul.Cegielniana 24
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im.F.Chopina,ul.Długa 67
  • Szkoła Podstawowa nr 8 specjalna,ul.Kochanowskiego 2
  • Szkoła Podstawowa nr 9 im.ppłk Stanisława Skarżyńskiego,ul.Kosynierów 14
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im.K.Makuszyńskiego,ul.Żeromskiego 1
Gimnazja

  • Gimnazjum z Oddziałami Integracyjnymi nr 1 im.Stanisława Wyspiańskiego,ul.Kochanowskiego 2
  • Gimnazjum nr 2 im.Świętej Królowej Jadwigi,ul.Żeromskiego 1
  • Gimnazjum nr 3 im.Aleksandra hr.Fredry,ul.Korczaka 7
  • Gimnazjum nr 4 im.Cypriana Kamila Norwida,ul.Kosynierów 14
  • Gimnazjum Specjalne,ul.Kochanowskiego 2
Szkoły ponadgimnazjalne

  • I Liceum Ogólnokształcące im.K.K.Wielkiego,ul.Polna 8
  • II Liceum Ogólnokształcące im.Ziemi Olkuskiej,ul.Żeromskiego 1
  • III Liceum Ogólnokształcące im.A.Kocjana,ul.Fr.Nullo 32
  • IV Liceum Ogólnokształcące im.K.K.Baczyńskiego,ul.Korczaka 7
  • Liceum Techniczne Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektrycznych,ul.Partyzantów 8
  • Liceum Ekonomiczne Zespołu Szkół im.A.Kocjana,ul.Fr.Nullo 32
  • Liceum Handlowe Zespołu Szkół im.A.Kocjana,ul.Fr.Nullo 32
  • Liceum Zawodowe Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektrycznych,ul.Partyzantów 8
  • Liceum Zawodowe Zespołu Szkół Mechaniczno-Samochodowych,ul.Górnicza 12
  • Technikum Budowlane ZSZ Zespołu Szkół Budowlanych nr 4,ul.Legionów Polskich 1
  • Technikum Budowlane Zespołu Szkół Budowlanych nr 4,ul.Legionów Polskich 1
  • Technikum Ochrony Środowiska Zespołu Szkół Budowlanych nr 4,ul.Legionów Polskich 1
  • Technikum Usług Fryzjerskich Zespołu Szkół Budowlanych nr 4,ul.Legionów Polskich 1
  • Technikum Mechaniczne ZSZ Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektrycznych,ul.Partyzantów 8
  • Technikum Mechaniczne Zespołu Szkół Mechaniczno-Samochodowych,ul.Górnicza 12
  • Technikum Mechaniczno-Elektryczne Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektrycznych,ul.Partyzantów 8
  • Technikum Telekomunikacyjne Zespołu Szkół Mechaniczno-Elektrycznych,ul.Partyzantów 8
  • Technikum Hotelarskie Zespołu Szkół Budowlanych nr 4,ul.Legionów Polskich 1
Szkoły artystyczne

  • Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia w Olkuszu,ul.Fr.Nullo 6
Szkoły wyższe

  • Społeczna Akademia Nauk w Łodzi,ul.Fr.Nullo 32
  • Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej,ul.Polna 8
Instytucje państwowe organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz straże i inspekcje

  • Prokuratura Rejonowa w Olkuszu,ul.Fr.Nullo 6
  • Komenda Powiatowa Policji w Olkuszu,ul.Jana Pawła II 32
  • Sąd Rejonowy w Olkuszu,ul.Króla Kazimierza Wielkiego 45
  • Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Olkuszu,al.Tysiąclecia 2c(wraz z Jednostką Ratowniczo-Gaśniczą)
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Olkuszu,ul.Floriańska 5(wpisana do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego)
  • Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Olkuszu,al.1000-lecia 15a
  • Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olkuszu(SANEPID),al.Tysiąclecia 13 A(za szpitalem)
Wspólnoty religijne
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i wspólnoty:

  • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego,
    • placówka
  • Kościół Rzymskokatolicki:4 parafie
    • parafia w centrum miasta(pod wezwaniem św.Andrzeja Apostoła)ul.Mickiewicza 13
    • parafia na os.Młodych(pod wezwaniem św.Maksymiliana Marii Kolbego)ul.Sosnowa 1
    • parafia w dzielnicy Pomorzany(pod wezwaniem świętej Barbary)ul.Mieszka I 24
    • parafia na os.Słowiki(pod wezwaniem Dobrego Pasterza)ul.Miła 31
  • Kościół Zielonoświątkowy
    • zbór istniejący w mieście od 17 lat(obecnie pastorem jest Daniel Wołkiewicz)
  • Świadkowie Jehowy
    • 4 zbory liczące łącznie ok.400 głosicieli;własna Sala Królestwa(w centrum miasta ul.Sławkowska 26)
Miasta partnerskie

  • Bruay-la-Buissiere Francja,
  • Schwalbach am Taunus Niemcy,
  • Bjerringbro Dania,
  • Staffordshire Moorlands Anglia,
  • Bergamo Włochy,
  • Pontenure Włochy