poniedziałek, 30 września 2013

Darłowo

(kaszub.Darłowò,niem.Rügenwalde)nadmorskie miasto i gmina miejska w północno-zachodniej Polsce,w woj.zachodniopomorskim,największe miasto powiatu sławieńskiego.Położone nad Morzem Bałtyckim,w dolinie rzek Wieprzy i Grabowej,na Pobrzeżu Koszalińskim,na Pomorzu Zachodnim.Według danych z 2012 r.miasto miało 14308 mieszkańców.
Położenie
Darłowo leży w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego,w zachodniej części powiatu sławieńskiego.Znajduje się na Pomorzu Zachodnim.Miasto jest położone na Pobrzeżu Koszalińskim,na obszarze dwóch mezoregionów:Wybrzeża Słowińskiego oraz Równiny Słupskiej.Według danych z 1 stycznia 2009 r.powierzchnia miasta wynosi 20,21 km².Miasto stanowi 1,91% powierzchni powiatu.Darłowo posiada dwie wydzielone części miasta:Darłówko i Racisław.Z powodu rozdzielenia rzeką potocznie rozróżnia się również Darłówko Wschodnie oraz Darłówko Zachodnie.
Środowisko naturalne
Darłowo jest położone nad Morzem Bałtyckim,w dolinie rzek Wieprzy i Grabowej.Najwyżej położone obszary miasta(powyżej 20 m n.p.m.)to wzniesienie Jankówek(22,1 m n.p.m.)oraz wzniesienie cmentarza.
Cała północna część Darłowa(na północ od ul.Powstańców Warszawskich,ul.Bogusława X i na północ od drogi wojewódzkiej nr 203)jest objęta obszarem chronionego krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski.Tereny Wieprzy objęte są specjalnym obszarem ochrony siedlisk"Dolina Wieprzy i Studnicy".Według danych z roku 2002 Darłowo ma obszar 19,93 km²,w tym:użytki rolne 71%,użytki leśne 2%.
Toponimia
W 1205 roku zapisano nazwę Dirlow pochodząca wg jednej z teorii od imienia Darł,do którego dodano przyrostek -owo.Część badaczy przychyla się natomiast do słowiańskiego pochodzenia nazwy(polskiej i kaszubskiej)oznaczającej miejsce obdarzone szczególną obfitością łowisk(analogicznie jak w myśliwskim zawołaniu"Darzbór"tę wersję zdaje się potwierdzać fakt,że od wieków wody Bałtyku wzdłuż Darłowa rzeczywiście szczególnie obfitują w ryby),a więc polska nazwa miasta odpowiadałoby w przybliżeniu w języku niemieckim nazwie Fischereigabe.Jednak niemiecka nazwa Darłowa Rügenwalde została wprowadzona przez księcia zachodniopomorskiego Warcisława w 1312 roku i jest złożeniem dwóch członów,z których pierwszy występuje nazwa wyspy Rugia,będącej częścią dawnego słowiańskiego Księstwa Pomorskiego po niemiecku Rügen.Drugi człon pochodzi od niemieckiego Wald(pol.'las').Polskim przedwojennym egzonimem była nazwa Dyrłów(1881,1933).Jednakże na polskiej mapie wojskowej z 1936 r.przy oznaczeniu miasta podano nazwę Dzierzłów.Po wojnie przejściowo używano nazw Darłów,Derłowo i Derłów.Obecna nazwa miasta Darłowo została formalnie wprowadzona 7 maja 1946.Urząd Miejski w Darłowie przedstawia za pełną nazwę Królewskie Miasto Darłowo.
Historia
Demografia Struktura demograficzna mieszkańców Darłowa wg danych z 22 sierpnia 2013:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 13867 100 7216 52,04 6651 47,96
Wiek przedprodukcyjny(0–17 lat) 2388 17,22 1141 8,23 1247 8,99
Wiek produkcyjny(18–65 lat) 8999 64,9 4305 31,04 4694 33,85
Wiek poprodukcyjny(powyżej 65 lat) 2480 17,88 1770 12,76 710 5,12
Według danych z sierpnia 2013 liczba bezrobotnych mieszkańców Darłowa obejmowała 4000 osób.
Architektura 
Zabytki
Zabytki chronione prawem w Darłowie:
  • Śródmieście.Darłowo zachowało unikatowy średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem pośrodku,jako głównym placem w mieście.Gród był otoczony murami z basztami i bramami.Do dziś zachowała się tylko jedna brama.
  • Zamek Książąt Pomorskich jedyny w Polsce nadmorski gotycki zamek wybudowany na planie zbliżonym do kwadratu z wieżą wysokości 24 metrów.Budowę zamku rozpoczęto w 1352 roku za panowania Bogusława V,na ten okres datuje się też początek współpracy miasta z Hanzą.W XVIII i XIX wieku w zamku znajdowały się magazyny i więzienie,od 1930 roku muzeum.
  • Kościół Mariacki rozpoczęcie budowy kościoła datuje się na 1321 r.W roku 1394 z funduszy księcia Bogusława VIII wzniesiono wieżę kościelną,a następnie dobudowano zakrystię i kaplice boczne.W kościele znajdują się sarkofagi książąt pomorskich:Eryka I(króla Danii,Norwegii i Szwecji),Elżbiety(księżniczki duńskiej,żony ostatniego pomorskiego księcia Bogusława XIV,zmarłej w 1653 roku),księżnej Jadwigi(córki księcia Henryka Brunszwickiego i Elżbiety Duńskiej,żony Ulryka,brata Bogusława XIV).Od 1992 roku w kościele darłowskim rozwija się kult Matki Bożej Fatimskiej,Królowej Pokoju i Jedności,której figura została ukoronowana przez Ojca Świętego Jana Pawła II podczas audiencji w Rzymie.Było to 2 czerwca 1993 roku.
  • ratusz barokowy,przebudowany w 1725 roku,obecnie siedziba władz miasta.Przed ratuszem stoi fontanna z 1919 roku z posągiem rybaka.
  • Brama Wysoka jedyna brama miejska zachowana z pierwotnego założenia murów obronnych
  • pozostałości murów obronnych z XIV-XV wieku,
  • Kościół św.Jerzego piętnastowieczna gotycka jednonawowa budowla,wchodząca w skład dawnego szpitala św.Ducha dla trędowatych
  • Kościół św.Gertrudy oryginalne(XV wiek)założenie gotyckiej architektury cmentarnej na planie sześcioboku z dwunastobocznym obejściem;całość nakryta dachem namiotowym z iglicą.Wnętrze z gwieździstym sklepieniem zdobi fresk patronki żeglarzy św.Gertrudy oraz godła cechów szewskiego i piwowarskiego.Przykład skandynawskiego gotyku,jedyny w Polsce.Okna kościoła są podobne do bulajów dawnych statków.Gotycki kościół św,Gertrudy to jedyna w swoim rodzaju budowla w Polsce,nawiązująca do angielskich wzorców budownictwa.
  • zespół młyna wodnego(ul.Kanałowa 3),obejmujący młyn wodny z 1894 r.siłownię z 1905 r.turbinownię z 1905 r.dom mieszkalny z 1919 r.oraz ogród.
  • zabytkowy dom(pl.Kościuszki 17)
  • zabytkowy dom(ul.Marii Curie-Skłodowskiej 22)szachulcowy
  • zabytkowe kamienice(na ul.Powstańców Warszawskich 7,15,49,51,56)
  • most zwodzony w Darłówku nad rzeką Wieprzą,z początku XIX wieku(rozebrany w 1977 roku)
Komunikacja
Drogi lądowe
Drogi lądowe włączone w system komunikacyjny miasta:
  • droga krajowa nr 37 droga krajowa:o długości ok.14,5 km.Trasa ta łączy port w Darłowie i jego nadmorską dzielnicę Darłówko z centrum miasta,a dalej po najkrótszej możliwej trasie przez Domasławice i Słowino z drogą krajową nr 6 Szczecin Gdańsk w okolicy Karwic.
  • droga wojewódzka nr 203 do Koszalina przez Dąbki(37 km) i dalej do Ustki przez Postomino(38 km)
  • droga wojewódzka nr 205 do Sławna przez Krupy i Stary Jarosław(22 km) i dalej do Polanowa i Bobolic
Kolej
Darłowo uzyskało połączenie kolejowe w 1878 r.po doprowadzeniu linii z Korzybia przez Sławno.W 1991 r.cała linia została zamknięta.W 2005 r.otwarto ponownie odcinek Sławno Darłowo.PKP uruchomiły przewozy towarowe i autobus szynowy.11 grudnia 2011 zawieszony ponownie przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego.Najważniejszym argumentem była kwestia finansowa podano,że linia ta ma około 2,2 mln zł deficytu i samorządu nie stać na jej dalsze utrzymywanie.
Przystań żeglarska
Marina w Darłowie zmieści ponad 70 jachtów i łodzi rybacko-wędkarskich.W porcie,po wschodniej stronie,zamontowano dwa pomosty pływające z odnogami cumowniczymi,wyposażone w urządzenia do cumowania jachtów,trapy zejściowe oraz postumenty z przyłączami energetycznymi i wodociągowymi.Port jachtowy w Darłowie dołączył do sieci portów i przystani Pomorza Zachodniego,połączonych Zachodniopomorskim Szlakiem Żeglarskim.W porcie w Darłowie oddano do użytku nową,funkcjonalną,nowoczesną a zarazem ładną marinę żeglarską.Trasa Szlaku leży na głównej drodze wodnej prowadzącej ze stolicy Niemiec Berlina poprzez Bałtyk do Skandynawii.Odległość pomiędzy nimi nie przekracza kilku godzin żeglugi.Umożliwia to bezpieczne,turystyczne żeglowanie nie tylko dla wytrawnych żeglarzy,lecz również dla mniej doświadczonych pasjonatów żeglarstwa,nawet z rodzinami.Właśnie dla tych żeglarzy bardziej dostępne będą porty ze wschodniego wybrzeża.Po odpoczynku w Darłowie łatwiej można płynąc przez Łebę, Władysławowo i dalej do Sopotu i Gdańska.Marina w Darłowie pomieści.W ramach postoju port zapewnia załogom i pasażerom przestronne i estetyczne toalety,prysznice,pralnię i inne pomieszczenia socjalne.Wszyscy żeglarze,którzy odwiedzają port morski Darłowo mogą również skorzystać z kontenera sanitarnego,umiejscowionego za mostem,po wschodniej stronie portu.W kontenerze mieści się toaleta,prysznic i pomieszczenie rekreacyjne.Można również podłączyć się do energii elektrycznej oraz po uprzednim kontakcie z Zarządem Portu pobrać wodę słodką.
Rejsy turystyczne
  • Latem rzeką Wieprzą z centrum do mostu rozsuwanego kursuje tramwaj wodny
  • Latem raz w tygodniu kursuje z Darłowa statek wycieczkowy na duńską wyspę Bornholm
  • Rejsy na morski połów ryb dla wędkarzy
  • Wycieczki po redzie portu Darłowo statkami stylizowanymi na historyczne.
Kultura
W mieście działają cztery instytucje kulturalne:Darłowski Ośrodek Kultury,Biblioteka miejska,Zamek Książąt Pomorskich oraz Kino„Bajka”.
Imprezy i zawody cykliczne odbywające się w Darłowie:
  • Bałtyk Festiwal Media i Sztuka Darłowo lipiec,od 2011
  • REGGAENWALDE FESTIVAL letni festiwal reggae w pobliżu plaży od 2009 roku.
  • Międzynarodowy Zlot Historycznych Pojazdów Wojskowych czerwiec,od 1999
  • Darłowski Festiwal Filmów Skandynawskich lipiec/sierpień,od 2001
  • Gala operetkowa plac Kościuszki
  • Festiwal organowy Kościół św.Gertrudy
  • Czwartkowy Pociąg do Jazzu
  • Ogólnopolskie Otwarte Zawody Wędkarskie.Zawody są rozgrywane na morzu.Wędkarze poławiają dorsze z pokładów statków.
  • Puchar Polski w kolarstwie szosowym kobiet.
  • Otwary Puchar Polski Ashihara Karate
  • Mistrzostwa Pomorza Ashihara Karate
W roku 1963 nakręcono Darłowie i w Darłówku film fabularny z m.in.Beatą  Tyszkiewicz i Andrzejem Łapickim w rolach głównych.Scenariusz Dramatu psychologicznego"Naprawdę wczoraj"oparty został na powieści"Siedem dalekich rejsów",Leopolda Tyrmanda.Sensacyjna fabuła jego powieści oparta jest na historii poszukiwania zaginionego tuż po wojnie klejnotu sztuki pomorskiej srebrnego ołtarza z darłowskiego kościoła mariackiego.Ołtarz ten ostatecznie wykonano w 1623 roku na kaplicy darłowskiego zamku.W filmie wśród nakręconych scen można podziwiać ówczesne Darłowo oraz port rybacki w Darłówku.Leopold Tyrmand wielokrotnie bywał w Darłowie.
Turystyka
Atrakcje turystyczne
  • Układ starego miasta średniowieczny układ urbanistyczny Starego Miasta.
  • Rozsuwany most im.Kapitana Witolda Huberta z wieżą kontrolną to jedyne takiego rodzaju urządzenie na polskim wybrzeżu.Łączy on Darłówko Wschodnie z Zachodnim,ale dostępny tylko dla pieszych.
  • Międzynarodowy Zlot Historycznych Pojazdów Wojskowych impreza cykliczna w sezonie letnim
  • Elektrownia wiatrowa elektrownia wiatrowa liczy obecnie 10 wiatraków(dużych)oraz 5 mniejszych.Obecnie są to jedne z największych wiatraków w Europie,o wysokości 118 m.
  • Historyczne poniemieckie bunkry obronne służące do zabezpieczenia nabrzeża oraz portu w Darłowie.Zachowała się większość podziemia oraz cztery działobitnie.Obiekt pochodzi z czasów II wojny światowe (powstał na przełomie lat 1932-1936 r.)
  • Pomnik Rybaka Fontanna zaprojektowany został w roku 1919 przez znanego niemieckiego artystę Wilhelma Grossa.Fundatorami byli Heptenmacherowie.Reliefy znajdujące się na fontannie przedstawiają m.in.:początki miasta(kopanie fosy),rozładunek statku przez robotników,hanzeatycki żaglowiec oraz pastwiska miejskie z wypasanymi na nich gęsiami.
  • Latarnia Morska pochodzi z XIX w.wielokrotnie przebudowywana,obecnie wieża ma 22 m wysokości(w Darłówku) i jest to trzecia najniższa co do wysokości latarnia na polskim wybrzeżu(najniższa jest latarnia w Jastarni).
  • Port oryginalna zabudowa portu rybackiego z XIX i XX wieku.Awanport w Darłówku Zachodnim miejsce,w którym podczas II wojny światowej istniała stocznia statków żelbetonowych.
  • Park linowy"Nad Bałtykiem"na gości czeka aż 60 atrakcji linowych na 4 różnych trasach:Trasa treningowa Trasa dziecięca Trasa średnia Trasa trudna Zjazdy tyrolskie 200 m
Szlaki turystyczne
  • Szlak Rezerwatów 75 km na trasie Polanów-Darłowo
  • Szlak Nadmorski 100 km na trasie Mielno-Jarosławiec
  • szlak turystyki wodnej rzeka Wieprza spływ Kępice Darłowo
  • Szlak Zabytków Średniowiecza 104 km.Przebiega przez:Darłowo,Dąbki,Dobiesław,Jeżyce,Słowino,Boleszewo,Krupy,Stary Jarosław,Kowalewice,Barzowice,Cisowo,Dąbki.Na trasie:Zamek Książąt Pomorskich,średniowieczne kościoły,grodziska i zabytki budownictwa wiejskiego.
Szlaki rowerowe
  • Mała Pętla(7 km)Darłówko Zachodnie ul.Zwycięstwa Darłowo ul.Morska ul.Conrada Darłówko Wschodnie.Pierwszy szlak,zwany Małą Pętlą ma jedynie 7 kilometrów więc jest doskonały na rozgrzewkę.Obejmuje trasę od Darłówka Zachodniego przez Darłowo do Darłówka Wschodniego.W Darłowie można nieco zboczyć z trasy by zwiedzić starówkę.Pozostałe szlaki rowerowe nawiązują do szlaków pieszych Wiatrakowego(39 km długości),Nadmorskiego(37 km) i Cystersów(23 km).
  • Pętla Szlakiem Cystersów(23 km)Darłowo Bobolin Dąbki Bukowo Morskie(Kościół p.w.Najświętszego Serca Pana Jezusa z XIII/XIV wieku,styl gotycki)Pęciszewko Rusko Darłowo.Na trasie:Zamek Książąt Pomorskich,średniowieczne kościoły,zabytki budownictwa wiejskiego.Pełny opis całego szlaku dostępny pod adresem:www.ugdarlowo.pl
  • Duża Pętla Nadmorska(37 km)Darłówko Wsch.(ul.Słowiańska)Wicie Jarosławiec Rusinowo Barzowice Drozdowo Darłowo.Malownicza trasa wiedzie nową drogą tuż za wydmą,na wale przeciwpowodziowym zaczynającą się od tzw.Patelni w Darłówku Wschodnim.Następnie biegnie w lasku nadmorskim,dalej przez mierzeję między morzem a jeziorem Kopań.Przejeżdża się również przez przekop połączenie jeziora z morzem.Z drogi doskonale widać morze,wiatraki oraz jezioro.Szlak na odcinku z Darłówka Wsch.do Jarosławca jest zamknięty dla ruchu samochodowego,więc można się w czasie przejażdżki rowerowej rozkoszować wspaniałymi widokami i czystym powietrzem,niezmąconą ciszą a biwak zorganizować na dzikiej plaży.
  • Dua Pętla Wiatrakowa(39 km)Darłowo Cisowo Drozdowo Sulimice Kowalewice Stary Jarosław Krupy Darłowo.Rozpoczyna się w Darłowie z Zamku Książąt Pomorskich,biegnie przez Cisowo,wzdłuż południowego brzegu jeziora Kopań.Na trasie liczne zabytki,widoki na panoramę nadmorską,pierwszy w Polsce park elektrowni wiatrowych powstały w 1999 roku.Znajdując się na szlaku warto wstąpić do kościoła w stylu gotyckim w Cisowie(z 1321 roku).We wnętrzu można zobaczyć renesansowe ławy i chór,a także barokową ambonę i ołtarz główny oraz kropielnicę z XIV wieku.
Sport i rekreacja
Kluby sportowe
  • Uczniowski Klub Sportowy"ORLIK"Darłowo(sekcja piłki nożnej dzieci kl.0-6+ szkoły podstawowej)
  • Yacht Club"Wiking"
  • KS M&W"Stocznia Darłowo"(męska i kobieca sekcja piłki siatkowej)
  • Klub Kolarski"Ziemia Darłowska"
  • Gminne Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe Darłowo
  • Szkolny Morski Klub Żeglarski"Albatros"
  • Powiatowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe
  • Darłowski Klub Oyama Karate
  • Miejski Klub Sportowy"Darłovia Darłowo"(sekcja piłki nożnej)
  • Pływacki Uczniowski Klub Sportowy"Neon"
  • Uczniowski Klub Sportowy Ashihara Karate i Ju Jitsu
W Darłowie znajduje się także autoryzowane przedstawicielstwo Ashihara International Karate Organisation(AIKO) i Ashihara Karate International(AKI)w Polsce oraz siedziba Polskiej Organizacji Ashihara Karate(POAK) i Komisji Stylowej Ashihara Karate Polskiej Federacji Sztuk Walki i Sportów Obronnych(KSAK PFSzWiSO).
Obiekty sportowe
  • Stadion Miejski(boiska do tenisa i piłki nożnej)
  • Park wodny Jan
  • Hala sportowa i kort tenisowy Ośrodek Róża Wiatrów
  • Siłownia„FORMA”
  • Siłownia„Atlas”
  • Hala Sportowa Zespołu Szkół Morskich
  • ośrodek jeździecki(jazda konna)
  • ORLIK ul.Chopina 4
  • ORLIK ul.Wyspiańskiego
  • ORLIK ul.Zwyciestwa
  • Centrum Sportowe,,HERKULES,,ul.Wieniawskiego 10 A-14 B
Administracja
Darłowo ma status gminy miejskiej.Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Darłowie 15 radnych.Są oni wybierani w 8 okręgach wyborczych.Organem wykonawczym władz jest burmistrz.Siedzibą władz miasta jest ratusz przy placu Tadeusza Kościuszki.W mieście znajduje się także siedziba wiejskiej gminy Darłowo.
Burmistrzowie Darłowa:
  • Stanisław Dulewicz(1945–1947)
  • Andrzej Lewandowski
  • Zbigniew Moroń
  • Jerzy Buziałkowski
  • Ewa Kucharska
  • Arkadiusz Wojciech Klimowicz(od 2002)
Darłowo utworzyło 5 jednostek pomocniczych miasta:
  • „Osiedle nr 1”,
  • „Osiedle nr 2”,
  • „Osiedle Bema”(nr 3),
  • „Osiedle Centrum”(nr 4),
  • „Osiedle Darłówko”(nr 5).
Na ogólnych zebraniach mieszkańców poszczególnych osiedli jest wybierana rada osiedla oraz zarząd.Samorząd Darłowa należy do Związku Miast i Gmin Morskich,Nowej Hanzy,Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pomerania.Mieszkańcy miasta wybierają 4 z 17 radnych do Rady Powiatu w Sławnie.Mieszkańcy wybierają radnych do sejmiku województwa w okręgu IV.Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40,senatora z okręgu wyborczego nr 100,a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.Darłowo jest obszarem właściwości miejscowej Sądu Rejonowego w Koszalinie,Sądu Okręgowego w Koszalinie i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie.
Wspólnoty religijne
Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Matki Bożej Częstochowskiej w Darłowie
  • Parafia św.Gertrudy w Darłowie
  • Parafia św.Maksymiliana Marii Kolbego w Darłówku
  • Parafia wojskowa św.Melchiora Grodzieckiego w Darłowie
Świadkowie Jehowy
  • Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa.
Miasta partnerskie
  • Hässleholm
  • Nexø
  • Gardelegen
  • Zingst
  • Starý Hrozenkov
  • Saint-Doulchard
Honorowi Obywatele Miasta Darłowo
Lista osób,którym Rada Miasta Darłowa nadała tytuł Honorowy Obywatel Miasta Darłowo:
  • Józef Glemp(1995)
  • Stanisław Gawłowski(2008)
  • Marek Krajewski(2008)
  • Lech Wałęsa(2011)

piątek, 27 września 2013

Nysa

(łac.Nissa,pol.hist.Nisa,Nissa,czes.Nisa,niem.Neisse)miasto w woj.opolskim,w powiecie nyskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nysa.Historycznie leży na Śląsku.Od 1950 miasto administracyjnie należy do woj.opolskiego.Miasto położone jest na granicy Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej,przepływa przez nie rzeka Nysa Kłodzka.Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 45326 mieszkańców.Nysa jest najludniejszym miastem Polski położonym na obszarze gminy miejsko-wiejskiej.W pobliżu Nysy znajdują się sztuczne zbiorniki wodne:Jezioro Nyskie(zwane także Jeziorem Głębinowskim),nieco dalej Jezioro Otmuchowskie.
Położenie
Nysa położona jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego nad Jeziorem Nyskim i Nysą Kłodzką.Stanowi siedzibę powiatu nyskiego.Sporne jest położenie według krain historycznych od 1201 roku,kiedy Henryk I Brodaty ofiarował ziemię nyską biskupowi wrocławskiemu,Księstwo Nyskie było związane z Wrocławiem,a więc i Dolnym Śląskiem.W 1680 roku Holender Fryderyk de Wit wydał mapę Górnego Śląska,na której Księstwo Nyskie leżało na Dolnym Śląsku.Związek ten trwał aż od wojen śląskich,jego ostateczny kres położyła sekularyzacja Prus w 1810.Od tego czasu Nysa była silniej związana z Górnym Śląskiem.Za granicę Górnego i Dolnego Śląska uznawano Przesiekę Śląską,która łukiem otaczała ziemię nyską od południowego wschodu,dochodząc na wschodzie aż do górnego biegu Ścinawy,a następnie dolnego biegu Nysy Kłodzkiej.Później tradycyjną granicą Górnego i Dolnego Śląska stała się Nysa Kłodzka,która w środkowym biegu przepływa przez miasto.Od 1815 do 1945 roku Nysa należała administracyjnie do Rejencji opolskiej,która w 1919 roku weszła w skład prowincji Górny Śląsk,przez co część historyków uznaje dzisiaj przynależność Nysy do Górnego Śląska,natomiast przeciwnicy tego poglądu wskazują na silniejsze kulturowe i historyczne związki z Dolnym Śląskiem.Związek z Dolnym Śląskiem widoczny jest też w herbie dawnego księstwa nyskiego,gdzie obok symboli miasta znajduje się herb Piastów dolnośląskich.
Historia
Nysa jest jednym z najstarszych miast śląskich.Prawdopodobnie już w X wieku istniała tu osada.Według Jana Długosza Nysę jako gród miał założyć Bolesław Krzywousty.Jednak nie odgrywał on wówczas większej roli,gdyż nadgraniczna kasztelania znajdowała się w pobliskim Otmuchowie.Sytuacja zmieniła się,gdy książę Bolesław I Wysoki ofiarował swemu synowi Jarosławowi kasztelanię otmuchowską wraz z przylegającymi do niej dobrami.Jarosław,który w latach 1198-1201 był biskupem wrocławskim,przekazał w testamencie swoim następcom na stolicy biskupiej Nysę i kilkanaście wsi.Z czasem na tej bazie utworzono biskupie księstwo nysko-otmuchowskie,które sukcesywnie powiększało się,a Nysa stała się jego stolicą.W 1198 r.biskup Jarosław miał konsekrować kościół św.Jakuba i św.Agnieszki.Nie wiadomo,czy była to pierwsza nyska świątynia,ponieważ źródła z 1240 r.wymieniają kościół św.Jana Chrzciciela na Starym Mieście,patrona diecezji wrocławskiej,który umieszczony był w najstarszym herbie miejskim.Nysa po raz pierwszy została wzmiankowana w 1223 roku,kiedy to została lokowana na prawie flamandzkim(w 1308 r.została przeniesiona na prawo magdeburskie).Z początkiem XIV wieku,wedle życzenia Henryka Probusa,stała się miastem stołecznym Księstwa Nyskiego.Utworzone przez niego księstwo nyskie do 1810 r.(sekularyzacja dóbr kościelnych przez króla pruskiego Fryderyka Wilhema III)rozrastało się pod względem terytorialnym,ludnościowym i prawnym,gdyż posiadało i stanowiło swe własne prawa,np.prawo warzenia piwa czy mili zapowiedniej.W okresie wojen husyckich,podczas bitwy w 1428 r.zniszczone zostały przez husytów wszystkie przedmieścia Nysy.Nie zahamowało to jednak rozwoju miasta.Na poczatku XV wieku Nysa stała się jednym z najludniejszych miast śląskich.Zamieszkiwało ją wtedy około 5000 osób.Nysa to znany ośrodek edukacyjny już od średniowiecza,od 1417,istniała szkoła parafialna,przekształcona w następnych wiekach w znane gimnazjum.W 1497 roku na rynku w Nysie został ścięty przedostatni książę opolski Mikołaj II.Dogodne położenie miasta na przecięciu szlaków handlowych z Pragi i Kłodzka do Opola i dalej do Krakowa sprzyjało rozwojowi gospodarczemu miasta.W księstwie kwitł handel,organizowane były dwa targi w dniach św.Jakuba i św.Agnieszki,które gromadziły kupców z Austrii,Czech,Moraw i Węgier.Również rzemiosło przeżywało rozkwit,powstały m.in.cechy farbiarzy czy złotników.Dodatkowe przywileje,jak np.prawo składu,prawo przymusu drogowego czy prawo bicia własnej monety,przysparzały sławy i podnosiły rangę miasta.Jednym z jawnych dowodów,iż Nysa była znaczącym ośrodkiem, jest wydana w 1493 roku w Norymberdze Kronika Świata,która ustawia miasto wśród znaczących ośrodków miejskich Europy Środkowo-Wschodniej.W opisie ludności miasta zawartego w tej kronice czytamy„plebs rustica polonici ydeomatis...”.Drugim z dowodów jest herb Nysy na bramie wjazdowej Mostu Karola w Pradze,który to herb wisi obok herbów najznakomitszych miast czeskich.Jest to także znak historii miasta,gdyż Nysa wraz z nadejściem XIV wieku dostaje się pod panowanie czeskich Luksemburgów,a następnie,od 1526 r.Habsburgów.Nadawane kolejne przywileje gospodarcze i prawne powodują,że miasto staje się poważnym importerem soli i wina z Węgier i Nadrenii.W XVI wieku do Nysy jako swojej głównej rezydencji przenoszą się biskupi wrocławscy.Decyzja ta spowodowana została silnym rozwojem reformacji na Dolnym Śląsku.Z inicjatywy biskupiej Nysa otrzymuje liczne przywileje.Rozpoczyna się okres wielkiego rozwoju gospodarczego miasta.Pod wpływem obecności i działania biskupów Nysa otrzymuje tytuł Śląskiego Rzymu,głównie za sprawą licznych budowli sakralnych miasta oraz fontanny Trytona z 1701 roku,wzorowanej na rzymskiej Fontana del Tritone z 1612-1613 roku,stojącej na Placu Barberini Piazza Barberini autorstwa Gian Lorenzo Berniniego.Kilkadziesiąt lat przed Wrocławiem,w 1624,miasto otrzymało kolegium jezuickie Carolinum.Ukończył je przyszły król Rzeczypospolitej Michał Korybut Wiśniowiecki.Okres wojny trzydziestoletniej to czas upadku miasta.Od 1741 roku Nysa jest pod panowaniem Prus i staje się miastem-twierdzą.Zmienia to całkowicie charakter miasta,lecz zdaje egzamin podczas obrony miasta przed wojskami Napoleona.Od lipca 1807 roku Nysa oblegana była przez wojska napoleońskie.Po miesięcznym oblężeniu,generał francuski Dominique Vandamme zajmuje Nysę(skapitulowała z powodu kończących się zapasów żywności i amunicji).Miasto pozostawało pod okupacją francuską do 1808 roku.W 1810 roku rząd pruski przeprowadził sekularyzację dóbr kościelnych.W Nysie przestała istnieć władza biskupów wrocławskich,trwająca nieprzerwanie od XIV wieku,której miasto zawdzięczało swą wielkość i znaczenie.Ograniczenia związane z istnieniem twierdzy hamują dalszy rozwój Nysy,powstają jednak takie obiekty,jak połączenie kolejowe(1848 r.)teatr miejski(1852 r.)gazownia i oświetlenie gazowe ulic(1860 r.)wodociągi(1878 r.)kanalizacja(1888 r.)elektryczność(1907 r.)Ostatnim razem zamieniono miasto w twierdzę w 1945 roku.Najgorszy pogrom miasta odbył się w marcu 1945 roku.Nysa została zajęta przez Armię Czerwoną w stanie niemal nienaruszonym.Pijani żołnierze sowieccy doprowadzili do wypalenia całego zabytkowego śródmieścia.Zniszczonych zostało wiele budynków,m.in.Dom Wagi Miejskiej(po wojnie odbudowany)oraz gotycka,94-metrowa,wieża ratuszowa,najwyższa,jak dotąd,budowla miasta(odbudowana wraz z kamieniczkami w 2009 roku).Ogółem zniszczeniu uległo ok.60% zabudowy miasta.W wyniku klęski Niemiec i decyzji zwycięskich mocarstw w 1945 r.Nysa po sześciu wiekach zostaje ponownie włączona do Polski.Po zdobyciu miasta następuje częściowa odbudowa i zabezpieczenie cenniejszych obiektów.Polityka ta zmienia się w pierwszej połowie lat 50.kiedy Miejski Oddział Rozbiórkowo-Porządkowy nakazuje wyburzenie większości ruin Starego Miasta w celu dostarczenia cegieł przeznaczonych do odbudowy Warszawy(tylko w 1954 r.Warszawa wyznaczyła dla Nysy kontyngent 12 mln sztuk cegły rozbiórkowej).Od lat 60.następuje ponowna odbudowa i rozbudowa miasta,powstają zakłady przemysłowe,m.in.Zakład Samochodów Dostawczych(produkujący popularne w latach 60.70.80. i 90.samochody dostawcze ZSD Nysa),przemysł spożywczy,metalowy.Budowane są nowe osiedla,obiekty użyteczności publicznej oraz jezioro zaporowe na Nysie Kłodzkiej
Zabytki
Nysa,pomimo wielu zniszczeń wojennych(ponad 50% zabudowy miejskiej)oraz wyburzenia tuż po wojnie przez polskie władze miasta 103 zabytkowych kamienic i kościoła w centrum miasta,posiada wiele zabytkowych obiektów.
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:
  • stare miasto
  • kościół par.pw.św.Jakuba Starszego i św.Agnieszki,pl.Katedralny,pochodzi z XV-XIX w.po 1945 r.trójnawowy,dziewięcioprzęsłowy z kamienia i cegły.Wzdłuż głównego korpusu znajduje się 16 gotyckich kaplic i dwie barokowe z XV w.ma jeden z najbardziej spadzistych dachów w Europie o powierzchni 4 tysięcy m kw.
  • dzwonnica z 1474 r.XV w.,1960 r.jej budowy nigdy nie zakończono,gdyż według planów miała być ponad trzykrotnie wyższa,jednak nie pozwolił na to grunt,na którym stoi.3 kwietnia 2005 roku otwarto w dzwonnicy Skarbiec św.Jakuba,jest to kolekcja arcydzieł zdobnictwa złotniczego w Nysie
  • zespół kościoła par.pw.św.Jana Chrzciciela,ul.Księdza Ściegiennego:kościół par.pw.św.Jana,późnobarokowy z 1770 r.1900 r.plebania z 1770 r.XIX w.szkoła parafialna z 1827 r.
  • kościół fil.pw.Zwiastowania NMP z poł.XIV w.1885 r.pierwotnie gotycki,wielokrotnie przebudowywany,z częściowym zatarciem cech stylowych,Celna 2
  • kościół cmentarny pw.Świętego Krzyża Jerozolimski z 1633 r.wybudowany z zachowaniem tzw.miary jerozolimskiej,ul.Mieczysława I
  • kościół cmentarny pw.św.Rocha,późnorenesansowy z 1637 r.upamiętniający ocalenie miasta od zagłady z powodu epidemii,ul.Wojska Polskiego
  • kościół franciszkanów pw.św.Barbary,ob.kościół ewangelicki z 1428 r.XVIII w.1810 r.zbudowany w stylu gotyckim,z elementami renesansowymi i barokowymi,ul.Rynek Garncarski
  • zespół klasztorny bożogrobców,ul.Bracka:kościół pw.św.Piotra i Pawła z l.1719-1727 z dobrze zachowanym wnętrzem w stylu barokowym i pięknymi polichromiami;klasztor z l.1708-1713,obecnie Diecezjalny Dom Formacyjny www.ddf.nysa.pl
  • zespół klasztorny podominikański,ul.Głowackiego/Ujejskiego 12:kościół ob.par.pw.św.Dominika,barokowy z l.1743-1788,wypisany z księgi rejestru;klasztor,ob.szkoła z XVIII w.
  • zespół klasztorny franciszkanów,Al.Wojska Polskiego 31 z l.1902-11:kościół pw.św.Elżbiety,neoromański;klasztor,kolegium,piekarnia,stolarnia,rzeźnia-masarnia,sala gimnastyczna,cieplarnia,ogrodzenie
  • zespół klasztorny jezuitów,pl.Solny:kościół pw.Wniebowzięcia NMP,okazała świątynia w stylu barokowym z l.1688-1692,1820 r.wypisany z księgi rejestru;kolegium Carolinum dawny zespół kolegium jezuickiego„Carolinum”z l.1669-1686,znakomity przykład baroku;gimnazjum z l.1722-1725,brama z 1725 r.
  • zespół klasztorny pokapucyński,ul.Bramy Grodzkiej 5(d.Grodzka),z XVII-XIX w.kościół pw.św.Franciszka z Asyżu z 1660 r.zbudowany w bardzo oryginalnym stylu architektonicznym zwanym barokiem toskańskim;klasztor,ob.dom księży emerytów,z poł.XVII w.XVIII w./XIX w.
  • kościół pw.MB Bolesnej,murowany neogotycki,wchodzący w skład zespołu szkolno-klasztornego werbistów,obecnie jest to kościół parafialny,ul.Rodziewiczówny 3,z 1907 r.
  • dom zakonny elżbietanek,ul.Słowiańska 25/27,z k.XIX w.
  • planty miejskie z poł.XIX w.
  • park miejski,z poł.XIX w.po 1920 r.przepięknie położony,posiada wiele ciekawych zakątków,bogatą florę i faunę
  • mury obronne,z XIV w.-XVI w.wypisane z księgi rejestru:baszta;Wieża Bramy Wrocławskiej z XIV w.XVI/XVII w.ul.Wrocławska,z bogato zdobionym portalem z 1603 roku,wypisana z księgi rejestru;Wieża Ziębicka z 1350 roku,XVI w.ul.Bolesława Krzywoustego,wieża jest udostępniona dla zwiedzających i stanowi punkt widokowy
  • zespół system nowożytnych pruskich fortyfikacji Twierdzy Nysa:Bastion św.Jadwigi z 1643 r.l.1742-76,ul.Piastowska;Reduta Kapucyńska z l.1741-58,ul.Szlak Chrobrego 8;fort II„Regulicki”z l.1865-1873;fort„Prusy”z 1743 r.1771 r.XIX w.fort Wodny(Blokhauz)z 1741 r.l.1878-80,ul.Powstańców Śląskich,w parku miejskim,jeden z największych w Europie systemów fortów i twierdz
  • dom Wagi Miejskiej,z 1604 roku,XIX w.l.1947-48,z fragmentami oryginalnych,fasadowych malowideł,ul.Sukiennicza 2
  • domy,ul.Armii Krajowej 19,21,z 1905 r.–pocz.XX w.
  • d.pałac Biskupów Wrocławskich,ul.Biskupa Jarosława,z lat 1608-1627,1729 r.1962 r.na dziedzińcu znajdują się dwa zegary słoneczne obecnie Muzeum Okręgowe
  • domy,ul.Bracka 2,4,6,8,10,12,14,16,z XVI/XVII w.XVIII w.1956 r.
  • kanonia,ul.Buczka 9,z XVI w.XVIII w./XIX w.
  • domy,ul.Celna 2,4,6,16,17,18,19,20,z XVIII w.XIX w.1956 r.
  • dom,ul.Górna 10
  • dom Komendanta,ul.Grodzka,z XVII w.po 1970 r.dawna komendantura,obecnie Państwowe Ognisko Plastyczne
  • domy,ul.Grodzka 3,5,z XVIII w.XIX w.1965 r.
  • dom sierot,ob.klasztor felicjanek,pl.Katedralny 8,z 1513 r.XVII w.XIX w.
  • dom,ul.Kilińskiego 1a
  • domy,ul.Kramarska 12(d.22),14(d.24),z XVI w.XVIII w.po 1963 r.
  • zespół d.dworu biskupiego,ul.Lompy,z XVII-XIX w.po 1950 r.dwór biskupi budynek główny z„Salą Przyjęć”z 1615 r.k.XVII w.XIX w.budynek gospodarczy z XIX w.dom mieszkalny,ob.administracyjny z XIX w.ruina młyna z XIV w./XV w.XIX w.pozostałość dawnej rezydencji biskupów wrocławskich
  • dom,ul.Marcinkowskiego 1,z poł.XIX w.
  • domy,Rynek,zabytkowe kamieniczki:22,23,24,25,26;56,57,58,59,60,z XVI/XVII w.XVIII w.XIX w.XX w.
  • kolegium św.Anny,pl.Solny,z 1614 r.XIX w.po 1945 r.
  • willa,ul.Szlak Chrobrego 33,z XIX w./XX w.
  • dom,ul.Wałowa 3/5 z poł.XIX w.1958 r.
  • dom,ul.Wojska Polskiego 62,z pocz.XX w.
  • słodownia z suszarniami,ul.Słowiańska 18,z 1898 r.
inne zabytki:
  • kościół pw.NMP Wspomożenia Wiernych,neogotycki kościół pielgrzymkowy z obrazem uważanym za cudotwórczy i słynący łaskami
  • piękna Studnia z 1686 roku,z ręcznie kutą kratą
  • fontanna Trytona,barokowa,wzorowana na rzymskiej Fontana del Tritone
  • synagoga
  • cmentarz żydowski
  • zespół kamieniczek mieszczańskich,odbudowanych ze zniszczeń wojennych,które prezentują dawną zabudowę Nysy.
Gospodarka
Nysa jest ważnym ośrodkiem przemysłowym i gospodarczym w województwie opolskim.W mieście wyróżnić możemy przemysł metalowy,maszynowy,spożywczy i budowlany.Do 2002 roku w mieście funkcjonował Zakład Samochodów Dostawczych.Montował on samochody dostawcze m.in.Nysy,Polonezy Trucki,a w ostatnim okresie także Citroeny C15 i Berlingo.Obecnie fabryka stoi nieczynna.Do większych zakładów,które jeszcze niedawno istniały w Nysie,można zaliczyć:Zakład Urządzeń Przemysłowych SA,zajmujący się produkcją urządzeń dla przemysłu chemicznego,energetycznego,cukrowniczego i ochrony środowiska,oraz Garbarską Spółdzielnię Pracy Asko,która była jednym z najnowocześniejszych zakładów garbarskich w Polsce.W Nysie,przy ul.Dubois i Krapackiej,mieści się także Podstrefa Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 12 ha.Decyzję o inwestycji w Strefie podjęły trzy firmy:Advantech Polska(Włochy),Alsecco(Polska)oraz Vasco Doors(Polska).Obecnie gmina stara się o poszerzenie strefy o obszar przeszło 250 ha.Gmina jest w trakcie opracowania Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego,na powierzchni docelowej 255 ha pomiędzy miejscowościami Radzikowice Goświnowice.Planowane utworzenie jest Regionalnego Parku Przemysłowego WSSE„Invest Park”WSSE„Invest Park”,właśnie w tym celu w dniu 17 czerwca 2010 podpisano porozumienie(pomiędzy Gminą,WSSE,Urzędem Marszałkowskim,a Agencją Nieruchomości Rolnych).Na terenie miasta dominują sektory:rolno–spożywczy(Cukry Nyskie,Zakłady Przemysłu Cukierniczego Otmuchów,Intersnack Poland tzw.Chio oraz Bioagra Goświnowice) i metalowy(Mega Nysa,Cafrex,Franz Waggonbau).W wyniku działań gminy w 2010 uchwalono„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nysa”pokrywające obszar całej gminy,co daje możliwości bardziej przemyślanego rozwoju gospodarczego,turystycznego oraz mieszkaniowego miasta.
Transport
Transport drogowy
Przez Nysę przebiegają drogi krajowe:
  • 46 Kłodzko Nysa Opole Lubliniec Częstochowa Szczekociny
  • 41 Nysa Prudnik granica z Czechami w Trzebinie
  • w ramach drogi 46 Kłodzko Nysa Częstochowa kosztem przeszło 400 mln złotych planowana jest do końca 2014 roku budowa obwodnicy miasta(wg planów GDDKiA o szerokości 4 pasów wraz z kilkoma nowoczesnymi skrzyżowaniami bezkolizyjnymi).
Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:
  • 401 Brzeg Nysa
  • 411 Głuchołazy Nysa
  • 407 Korfantów Nysa
W odległości 36 km od centrum Nysy przebiega autostrada:
  • A4
Przeprawę przez rzekę Nysę Kłodzką umożliwiają 2 mosty drogowe w pobliżu centrum i most na tamie Jeziora Nyskiego.
Transport kolejowy
Dawniej Nysa była ważnym węzłem kolejowym Śląska,obecnie znajduje się tu jedna czynna stacja kolejowa.Odbywają się z niej regularnie połączenia regionalne w granicach województwa opolskiego.
Nysa
Linia nr 137 Katowice Legnica(km linii:139,075)
odległość:7,075 km
 Przełęk

Radzikowice
odległość:5,771 km
Linia nr 287 Opole Zachodnie Nysa(km linii:48,752)
odległość:4,355 km
 Wyszków Śląski


Linia nr 288 Nysa Brzeg(km linii:0,000)


Myśliczyn
odległość:6,466 km
Linia nr 328 Nysa Kałków Łąka(km linii:0,000)
odległość:4,797 km
 Podkamień


Linia nr 256(D29-1971)Nysa Ścinawa Mała(km linii:0,000)


Nysa Dworzec Mały
odległość:1,000 km
Komunikacja miejska
W Nysie komunikacja miejska funkcjonuje w postaci autobusów.
Lądowisko
W 2011 r.otwarto pierwsze w kraju lądowisko sanitarne helikopterów na dachu szpitala.
Dzielnice i osiedla
Dzielnicami lub osiedlami nyskimi są:
  • Dolna Wieś
  • Górna Wieś
  • Jędrzychów
  • Karłów
  • Radoszyn
  • Rochów
  • Średnia Wieś
  • Śródmieście
  • Zamłynie
  • Zawodzie
  • os.Gałczyńskiego
  • os.Piękna
  • os.Podzamcze(sektory A,B i C)
  • os.Południe
  • os.Rodziewiczówny
Kultura
Przed II wojną światową w Nysie funkcjonował miejski teatr dramatyczno-operowy działający od 1852 roku.
W mieście istnieją:
  • Ognisko Artystyczne
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st.im.Witolda Lutosławskiego
  • Muzeum w Nysie
  • Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna
  • Nyski Ośrodek Rekreacji
  • Bractwo Rycerskie„Księstwo Nyskie”
  • Kino 3D„Cinema N 3D”
  • Nyski Dom Kultury
Kościoły i związki wyznaniowe
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
  • Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia św.Jakuba Starszego Apostoła i św.Agnieszki Panny Męczennicy
  • Parafia św.Dominika
  • Parafia św.Franciszka z Asyżu
  • Parafia św.Elżbiety Węgierskiej
  • Parafia św.Jana Chrzciciela i św.Mikołaja
  • Parafia Matki Boskiej Bolesnej
  • Parafia św.ap.Piotra i Pawła
  • Kościoły protestanckie
    • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
      • zbór w Nysie
    • Kościół Zielonoświątkowy w RP
      • zbór w Nysie
  • Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
    • Sala Królestwa i trzy zbory
  • Stolica Boża i Barankowa Apostołów w Duchu i Prawdzie,Alfa i Omega,Początek i Koniec
    • Zbór
  • Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu
Oświata
PWSZ w Nysie
Nieprzerwanie od 2001 r.działa w Nysie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie,powstała wedle koncepcji prof.Ryszarda Knosali,który był rektorem tej uczelni do 2008 roku.Władzę na uczelni po nim objęła Zofia Wilimowska.PWSZ w Nysie odwołuje się do tradycji słynnego gimnazjum jezuickiego Carolinum.
Inne
Na terenie Gminy Nysa funkcjonuje 15 szkół podstawowych(dwanaście publicznych i trzy niepubliczne),6 gimnazjów(pięć publicznych,jedno niepubliczne prowadzone przez Diecezję Opolską),4 licea ogólnokształcące(trzy publiczne,jedno niepubliczne prowadzone przez Diecezję Opolską),4 szkoły zawodowe oraz szkoły policealne.W Nysie działa także oddział Wyższej Szkoły Teologiczno-Humanistycznej w Podkowie Leśnej oraz Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej w Katowicach.
Sport
  • AZS PWSZ Nysa Klub sportowy AZS PWSZ Nysa,którego tradycje sięgają 1948 r.specjalizuje się głównie w piłce siatkowej,w której osiągał duże sukcesy,jak:Puchar Polski w sezonie 1995/1996,dwukrotne Wicemistrzostwo Polski w kategorii seniorów(1993/1994,1994/1995),dwukrotny brązowy medal Mistrzostw Polski w kategorii seniorów(1991/1992,1997/1998).Klub UKS Nysa zdobył Mistrzostwo Polski w kategorii młodzików(1996/1997) i dwukrotnie Wicemistrzostwo Polski w kategorii kadetów i juniorów starszych.Drużyna seniorów gra obecnie w I lidze(dawna Seria B).Klub posiada także sekcje:Wodną,obronną,turystyczną,koszykówki,siłową,brydżową,aerobiku sportowego,piłki nożnej,szachową i sportów zimowych
  • Polonia Nysa
  • Klub Żeglarski Nysa Nad Jeziorem Nyskim ma swą siedzibę działający nieprzerwanie od 1961 roku Klub Żeglarski Nysa,w ramach którego działa m.in.jedyna obecnie na Opolszczyźnie szkółka żeglarska dla dzieci i młodzieży,a także sekcja regatowa(klasy:Optimist i Cadet)
  • WLUKK Nysa(Klub kolarski)Zdobywa wielokrotne tytuły mistrza polski,w sezonie 2009 r.zdobył klubowego mistrza polski kategorii junior
  • UKS„Dwójka”Nysa,UKS„Plejada”Nysa kluby hokeja na trawie przy Zespole Szkół Sportowych w Nysie
  • Nyskie Towarzystwo Gimnastyczne przy Zespole Szkół Sportowych w Nysie
Polityka
  • burmistrz(od 5 grudnia 2006)
    • Jolanta Barska(Forum Kobiet Ziemi Nyskiej;zgłoszona w wyborach przez Forum Samorządowe 2002)
      • ponownie wybrana 5 grudnia 2010
  • zastępcy burmistrza(od 2 stycznia 2007)
    • Ryszard Walawender
    • Aleksander Juszczyk
  • sekretarz(od 18 stycznia 2008)
    • Michał Baziuk
  • skarbnik(od 5 lutego 2007)
    • Marian Lisoń
Rada Miejska
W skład Rady Miejskiej w Nysie wchodzi 23 radnych.Obecnym przewodniczącym Rady jest Feliks Kamienik(Platforma Obywatelska).
Rozkład mandatów w Radzie w kadencji od 2010 r.:
Komitet % głosów Porównanie Liczba radnych Porównanie
Liga Nyska 21,56% –5,12% 6 –3
Forum Samorządowe 2002 13,18% +5,38% 5 +4
Platforma Obywatelska 14,69%
4 +4
Prawo i Sprawiedliwość 14,81%
3 +3
SLD+SDPL+PD+UP Lewica i Demokraci 11,64% –6,79% 2 –4
Komitet Obywatelski Ziemi Nyskiej 7,04% –4,73% 2 –1
Polskie Stronnictwo Ludowe 5,39% –1,92% 1 ±0
przewodniczący Rady
  • Feliks Kamienik(Platforma Obywatelska)
Lista burmistrzów Nysy
Czasy niemieckie
  • władzę sprawował nadburmistrz Gminy Miejskiej
    • Max Warmbrunn(1911-1915)
    • Dr Albert Franke(1916-1933)
    • Georg Mazur(1933-1945)
Rzeczpospolita Polska i PRL
  • Jan Koj(11 maja 1945–15 października 1945)
  • Edward Stępień(15 października 1945–28 lutego 1950)
  • Krystyna Zawidzka(1 marca 1950–28 listopada 1950)
  • Feliks Świerczak(28 listopada 1950-24 stycznia 1951)
  • władzę w latach 1951-1974 sprawował Przewodniczący Prezydium Miejskiej:
    • Aniela Odyjas(24 stycznia 1951–8 sierpnia 1953)Przew.Rady Narodowej
    • Jan Zieliński(8 sierpnia 1953–20 grudnia 1954)
    • Jan Radomański(20 grudnia 1954-1968)
    • dr Kazimierz Strzałkowski(1968-1972)
    • mgr Zbigniew Kulig(1972-1974)
  • władzę w latach 1974-1990 sprawował Naczelnik Miasta:
    • mgr Jan Duszel(29 kwietnia 1974–14 kwietnia 1982)
    • mgr inż.Władysław Dyrka(15 kwietnia 1982–31 stycznia 1988)
    • mgr inż.Mieczysław Warzocha(2 maja 1988–30 listopada 1990)
III Rzeczpospolita
  • mgr inż.Jacek Suski(1 grudnia 1990–4 lipca 1994)
  • mgr inż.Mieczysław Warzocha(5 lipca 1994–29 października 1998)
  • mgr inż.Janusz Sanocki(30 października 1998–23 maja 2001)(Zarząd Miejski nie uzyskał absolutorium)
  • mgr Ryszard Rogowski(23 maja 2001–28 maja 2001)(radni przy podejmowaniu uchwały popełnili pomyłkę proceduralną ponowny wybór w dniu 28 maja)
  • mgr Ryszard Rogowski(28 maja 2001–21 sierpnia 2001)(wojewoda opolski stwierdził nieważność uchwał podjętych w dniu 28 maja wybór w dniu 21 sierpnia)
  • mgr Ryszard Rogowski(21 sierpnia 2001–19 września 2001)(Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 18 września uchylił uchwałę Rady Miejskiej z 23 maja o odwołaniu Janusza Sanockiego,podtrzymał decyzję wojewody opolskiego o nieważności uchwał z 28 maja,zaś 19 września wojewoda unieważnił uchwałę z 21 sierpnia,a tym samym przywrócił go na stanowisko burmistrza)
  • mgr inż.Janusz Sanocki(19 września 2001–30 października 2001)(Rada Miejska odwołała Zarząd)
  • mgr Ryszard Rogowski(30 października 2001–18 listopada 2002)
  • mgr Marian Smutkiewicz(18 listopada 2002–5 grudnia 2006)
  • mgr Jolanta Barska(5 grudnia 2006–obecnie urzęduje drugą kadencję)
Współpraca międzynarodowa
Miasta partnerskie:
  • Lüdinghausen współpraca od 1992 r.
  • Jeseník współpraca od 1999 r.
  • Šumperk współpraca od 1995 r.
  • Kołomyja współpraca od 2000 r.
  • Ingelheim am Rhein współpraca od 2002 r.
  • Taverny współpraca od 2002 r.
  • Bałtijsk współpraca od 2002 r.(nie jest kontynuowana)
Ludność
Liczba mieszkańców miasta:
  • 2010 r.46168
  • 2009 r.45738
  • 2008 r.46592
  • 2007 r.46375
  • 2006 r.46841
  • 2004 r.47793
  • 2003 r.49000
  • 2002 r.48442
  • 1939 r.35433
  • 1933 r.35037
  • 1925 r.32604
  • 1919 r.29415
  • 1890 r.22444
  • 1885 r.21837
  • 1880 r.20507
Media Lokalne

    Mikołaj II niemodliński

    (ur.1450-1465,zm.27 czerwca 1497)książę niemodliński i opolski.Mikołaj II był trzecim pod względem starszeństwa synem księcia opolskiego Mikołaja I i Magdaleny Brzeskiej.Dokładna data urodzenia Mikołaja II nie jest znana.Badacze kładą ją na lata pięćdziesiąte lub pierwszą połową lat sześćdziesiątych XV wieku.Po śmierci ojca w 1476 roku wraz ze starszym bratem Janem II zwanym Dobrym objął rządy w jego dziedzictwie obejmującym oprócz księstw opolskiego,niemodlińskiego,strzeleckiego,również Kluczbork,Byczynę,Olesno,Lubliniec,oraz zastawione przez książąt lubińskich księstwo brzeskie.W źródłach nie zachowały się informacje o ewentualnym podziale posiadłości między obu synów Mikołaja I,z pośrednich jednak danych możemy wywnioskować,że Mikołaj II objął samodzielne rządy w księstwie niemodlińskim,jako swojej może tymczasowej dzielnicy.W każdym razie większość przedsięwzięć dotyczących księstwa opolskiego bracia podejmowali wspólnie,Mikołaj II wspomagał Jana Dobrego m.in.w jego polityce scalania ziem Opolszczyzny(w 1477 roku bracia nabyli ziemię prudnicką od Konrada Oleśnickiego,w 1494 roku Gliwice,zaś już rok później Toszek,jedynymi stratami była zgoda na wykupienie przez książąt legnickich zastawionego Brzegu w 1481 roku za 8500 grzywien i 1500 dukatów).W polityce zagranicznej książęta opolscy starali się zachować równowagę pomiędzy potężnym królem węgierskim Maciejem Korwinem a jego kontrkandydatem do tronu praskiego Władysławem Jagiellończykiem.Ostatecznie jednak wobec agresywnej polityki władcy Węgier opowiedzieli się za polskim kandydatem,za co zostali nawet w 1487 roku uwięzieni w Koźlu.Wolność odzyskali dopiero po zapłaceniu dużego okupu 15000 złotych węgierskich.Stan zagrożenia władztwa książąt opolskich,mimo uczestnictwa na sejmie Rzeszy w 1487 roku w Norymberdze,gdzie zapewne podjęto również sprawę zaborów węgierskich,utrzymał się aż do śmierci Macieja Korwina w 1490 roku.W czerwcu 1497 roku w celu uzgodnienia wspólnych stanowisk namiestnik Śląska książę cieszyński Kazimierz II zorganizował w należącej do biskupstwa wrocławskiego Nysie sejmik(miano tam się zająć m.in.petycją do Władysława Jagiellończyka w sprawie zatwierdzenia poprzednich przywilejów dla księstw śląskich,oraz omówić kwestię zagrożenia Węgier ze strony Turków).Na zjazd oprócz Kazimierza przybyli również książę ziębicki Henryk z dynastii Podiebradów,biskup wrocławski Jan IV Roth,oraz Mikołaj II opolski i inni.Rozmowy toczono w ratuszu miejskim,gdzie 26 czerwca doszło do tragedii.Z nieznanych bliżej przyczyn Mikołaj II,obawiając się zapewne aresztowania ze strony skłóconego z książętami opolskimi Kazimierza II(zaniepokojonego ciągłym wzrostem znaczenia synów Mikołaja I)zaatakował i próbował ugodzić sztyletem cieszyńskiego Piasta,oraz biskupa Jana Rotha.Oba ataki,dzięki pomocy dworzan dostojników zakończyły się niepowodzeniem,Mikołaj II zaś chcąc uniknąć odpowiedzialności uciekł z ratusza i schronił się w znajdującym się nieopodal kościele św.Jakuba.Tam też doścignęła księcia wysłana za nim pogoń,która wbrew zwyczajowi na osobisty rozkaz biskupa wrocławskiego wywlekła księcia sprzed ołtarza by zamknąć go w lochu.Dostojnicy(Kazimierz cieszyński,Henryk ziębicki,Jan Roth)długo nie zastanawiali się,co zrobić z nieszczęsnym więźniem postanowili wydać go wbrew prawu pod sąd ławniczy w Nysie,pomimo tego,że Mikołajowi,jako księciu przysługiwał wyłącznie sąd królewski.Protesty,próba wykupu za olbrzymią sumę 100000 złotych węgierskich nie dały rezultatu,a jasne stanowisko namiestnika Śląska stało się sygnałem do zapadnięcia najcięższego wyroku kary śmierci poprzez ścięcie mieczem.Podczas procesu książę protestował przeciwko bezprawiu,oraz toczenie się posiedzenia w języku niemieckim,którego Mikołaj II najwyraźniej nie znał(są pewne poszlaki,że również starszy brat księcia opolskiego znał wyłącznie język polski i czeski).Mikołajowi pozwolono tylko napisać list w którym czynił następcą we wszystkich należnych mu dobrach brata Jana Dobrego.Starszy brat musiał się tylko zobowiązać,że da zadośćuczynienie wszystkim,których wcześniej dotknął gniew i niesprawiedliwość Mikołaja(wśród nich także matce Magdalenie brzeskiej,z którą toczył spory majątkowe).Wyrok sądu miejskiego wykonano niemal bezzwłocznie w celu zażegnania niebezpieczeństwa sprowadzenia z Opola odsieczy Mikołaj II opolski został ścięty na rynku w Nysie w dniu 27 czerwca 1497 roku.Według tradycji jednymi z ostatnich słów tragicznie zmarłego księcia było zdanie:„O Nyso!Nyso!Czyż dlatego moi przodkowie darowali ciebie Kościołowi,abyś mi teraz życie wydzierała?”Książę opolski z nieznanych powodów nigdy się nie ożenił.Został pochowany zgodnie ze swoją ostatnią wolą w kościele franciszkanów w Opolu.Na nagrobku wyryto napis:Leży tutaj pogrzebany ja,który padłem wierny swym zasadom i mężnie zgiąłem kark po miecz kata.Przechodniu,powiedz dumnym władcom,że książę Mikołaj istnieje.Na wieść o egzekucji brata Jan II Dobry zaczął gromadzić wojska by krwawo rozprawić się z cieszyńskim kuzynem.Do wojny jednak ostatecznie nie doszło na skutek zabiegów dyplomatycznych Władysława Jagiellończyka obawiającego się wojny domowej na Śląsku.

    Jan Piotrowicz z Oświęcimia

    (ok.1496),filozof,prawnik,profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.Pochodził z Oświęcimia.Był synem Piotra.W dawniejszej literaturze mylony z dwoma innymi Janami z Oświęcimia,ówczesnymi profesorami krakowskimi:Janem(Beberem)z Oświęcimia(ok.1420–1482) i Janem(Sacranusem)z Oświęcimia(1443–1527).Do grona studentów Uniwersytetu Krakowskiego wpisał się w semestrze zimowym 1443/44,bakałarzem sztuk wyzwolonych został w ciągu 1446,a magistrem dopiero po Bożym Narodzeniu 1456.W latach następnych prowadził wykłady na Wydziale Sztuk Wyzwolonych Uniwersytetu Krakowskiego oraz podjął studia prawnicze.Doktorem dekretów został między 3 września 1462 a 11 maja 1467,następnie zaś był profesorem Wydziału Prawa Uniwersytetu Krakowskiego;w semestrze zimowym 1477/1478 pełnił obowiązki dziekana tegoż Wydziału.Przed 1457 zapewne dla uzyskania beneficjów kościelnych przynoszących spore środki finansowe,przyjął niższe święcenia duchowne(podobnie zresztą postąpili np.Jan Kochanowski oraz Łukasz Górnicki) i na tej podstawie w roku 1457 otrzymał altarię św.Aleksego w kościele Panny Marii w Krakowie.W latach pięćdziesiątych był także proboszczem olkuskim i prebendarzem na zamku oświęcimskim,a także altarystą św.Piotra i Pawła w kościele Wszystkich Świętych w Krakowie.27 września 1469 zamienił z Janem ze Słupczy tę altarię na probostwo kościoła Św.Mikołaja poza murami Krakowa,beneficjum przynoszące mu najwięcej korzyści.Na probostwie tym pozostał do końca życia.Przez długi czas,bo aż do połowy XX w.przypisywano Piotrowiczowi posiadanie bogatego księgozbioru.Najnowsze badania wykazały jednak,że większość przypisywanego mu zbioru należała do Jana Bebera z Oświęcimia,Piotrowicz był natomiast właścicielem biblioteki,na którą składały się niemal głównie kodeksy rękopiśmienne.Były to dzieła filozoficzne,prawnicze,teologiczne,słowniki oraz Geometria Euklidesa.Ten ostatni traktat,prawdopodobnie przepisany przez Jana Bebera,jest przypisywany hipotetycznie Piotrowiczowi.W 1469 Piotrowicz odsprzedał dwa kodeksy nieznanemu bliżej nabywcy Kryspinowi podobnie zresztą jak kodeks z komentarzami Benedykta Hessego z Krakowa do dzieł Arystotelesa.Część biblioteki Piotrowicza licząca 27 pozycji,prawie wyłącznie o treści prawniczej i teologicznej,w tym jeden pierwodruk,przeszły w 1505 na własność krakowskiego złotnika Jana Zimmermanna(Czymermanna).Jan Piotrowicz zmarł prawdopodobnie w r.1496 przed 11 września,gdyż w tym dniu proboszczem kościoła Św.Mikołaja poza murami Krakowa był już Jan Sacranus z Oświęcimia

    Barbara Zapolya

    (ur.1490,1494-1495 lub pierwsza połowa 1496 zm.2 października 1515 w Krakowie)córka węgierskiego magnata i cieszyńskiej Piastówny,polska królowa i wielka księżna litewska w latach 1512-1515 jako pierwsza żona Zygmunta Starego.Była pierwszą monarchinią koronowaną po 58-letniej przerwie od ostatniej koronacji Elżbiety Rakuszanki,drugą po Elżbiecie z Pilczy polską królową,która nie pochodziła z rodu panującego oraz trzecią po śś.Kindze i Jadwidze Węgierką na krakowskim tronie zmarłą w opinii świętości.Była również ostatnią tak blisko spokrewnioną z Piastami królową polską.Małżeństwo Barbary i Zygmunta I miało umocnić związek Jagiellonów z Zápolyami,przywódcami stronnictwa narodowego na Węgrzech i przeciwnikami Habsburgów.Zmarła zaledwie po 3 latach panowania skromna,pobożna i wrażliwa Barbara została szybko zapomniana i zdominowana przez piękną,ambitną i despotyczną Bonę,która zajęła jej miejsce u boku Zygmunta I.Według świadectwa Decjusza pomnikiem ku czci pamięci królowej Barbary stała się Kaplica Zygmuntowska na Wawelu.Z królową Barbarą związana jest nie tylko idea budowy mauzoleum Jagiellonów,perły renesansu na północ od Alp,ale również znaczna część symbolicznych i alegorycznych przedstawień programu ikonograficznego wystroju kaplicy.
    Pochodzenie
    Przyszła polska królowa była córką pana na Trenczynie,hrabiego spiskiego,wojewody siedmiogrodzkiego Stefana Zápolyi i Jadwigi cieszyńskiej.Po mieczu wywodziła się rodu rycerskiego,prawdopodobnie pochodzenia chorwackiego,który na przełomie XV i XVI wieku zdobył wielkie wpływy i ogromne majątki w Królestwie Węgier.Po kądzieli Barbara wywodziła się z cieszyńskiej i mazowieckiej linii Piastów jej dziadkiem macierzystym był Przemysław II cieszyński,a babką Anna,córka księcia warszawskiego Bolesława IV.
    Data urodzenia
    Data urodzenia Barbary Zápolyi nie została odnotowana w źródłach.Można ją jedynie rekonstruować na podstawie danych pośrednich,określających wiek królowej w chwili zgonu,jednak są to źródła powstałe co najmniej kilkanaście lat po śmierci Barbary.Według jednego z przekazów węgierskich królowa Barbara zmarła w wieku 20 lat,natomiast według polskiego Rocznika Naropińskiego umierając liczyła sobie 25 lat.Zygmunt Wdowiszewski z dwóch dat 1490 i 1495 za bardziej prawdopodobną uznał datę późniejszą,zapisaną w dokumencie wystawionym na Węgrzech,czyli w kraju pochodzenia królowej.Rok 1495 jest obecnie najpowszechniej przyjmowany przez historyków.Ostrożniejsze określenie czasu narodzin Barbary Zápolyi na lata 1494-1495 podtrzymuje Mária Rekettyés.Najpóźniejszą możliwą datą narodzin Barbary jest zaproponowany przez Stanisława Srokę okres pierwszego półrocza 1496 r.
    Wychowanie
    W Boże Narodzenie 1499 roku Barbara straciła ojca,potężnego przywódcę antyhabsburskiego stronnictwa magnaterii węgierskiej i nad jej wychowaniem czuwała odtąd jedynie matka.Jadwiga kładła nacisk na daleko posuniętą pobożność,co miało wpływ na formację etyczną i na ukształtowanie się głębokiej religijności jej córki.Brak jest wiadomości o odebranym przez Barbarę wykształceniu.Musiała posiadać znajomość języków węgierskiego i niemieckiego.Była również piśmienna.Nie jest pewne,czy przed przyjazdem do Polski córka śląskiej Piastówny znała język polski w mowie i w piśmie.Bolesław Przybyszewski wysunął przypuszczenie,że matka Barbary,cieszyńska Piastówna,mogła zapoznać swoje dzieci z podstawami języka i tradycji polskich.Co najmniej dobra znajomość miejscowego dialektu słowackiego u wychowanej w Trenczynie Barbary przyczyniła się do wygłoszenia na jej powitanie jednej z najstarszych zachowanych mów w języku polskim.
    Plany małżeńskie
    W latach 1502-1505 gościem w trenczyńskim zamku,gdzie wychowywała się Barbara,bywał królewicz polski Zygmunt,lennik swojego najstarszego brata Władysława,króla Węgier.Niektórzy historycy przypuszczają,że już około roku 1505 rodzina Zapolyów mogła czynić wstępne starania o doprowadzenie do prestiżowego dla nich małżeństwa najmłodszego,niezamożnego królewicza z młodziutką Barbarą,której ojciec posiadał 72 zamki i miasta oraz czerpał wpływy z siedmiogrodzkich kopalń.Mariaż z magnacką jedynaczką byłby wyjątkowo korzystny dla królewicza bez apanaży,jednak w roku 1506 Zygmunt niespodziewanie został królem Polski po śmierci brata Aleksandra i osoba pochodzącej z niedynastycznej rodziny Barbary nie wydawała się już dobrą partią dla monarchy.Od 1509 senatorowie naciskali na bezżennego Zygmunta,który miał już ponad 40 lat,aby zawarł związek małżeński.Wśród kandydatek na polską królową wymieniano m.in.księżniczkę meklemburską i księżniczkę mantuańską.Zygmunt zdecydował się na wybór takiej żony,której koneksje pozwolą na osłabienie zagrażającej interesom Jagiellonów sieci sojuszy cesarza Maksymiliana I.W roku 1511 Barbara Zápolya,córka i siostra wpływowych przywódców antyhabsburskiego stronnictwa na Węgrzech,została oficjalnie zaproponowana jako węgierska kandydatka na żonę Zygmunta I przez jego brata Władysława.Wcześniej jednak to Zygmunt I,uzasadniając swój zamiar chęcią pokrzyżowania placów habsburskich i wzmocnienia pozycji Jagiellonów na Węgrzech,poprosił Władysława o zgodę na małżeństwo z jego poddaną i uzyskał ją już 25 stycznia 1511.Ponieważ Zygmunt po śmierci brata ubiegał się o węgierski tron,przypuszczalnie chciał nie tylko zaszachować cesarza i utwierdzić władzę Władysława na Węgrzech poprzez związanie go powinowactwem z przywódcą partii narodowej,ale również zyskać sojusznika na wypadek podjęcia własnych starań o koronę św.Stefana dla siebie lub dla syna zrodzonego z Węgierki.Po zakończeniu wstępnych rokowań małżeńskich króla Polski z Zápolyami,Władysław jawnie odegrał rolę swata i wysłał do brata węgierskich posłów.Do Krakowa udali się archiprezbiter budziński Mihály Hammel(Hanel) i spokrewniony z Barbarą książę cieszyński Kazimierz.Rokowania rozpoczęły się w październiku 1511 r. i zakończyły pomyślnie.Zaręczyny odbyły się 2 grudnia 1511 r.W celu sfinalizowania układów małżeńskich w styczniu 1512 r.wyruszyli do Trenczyna posłowie króla polskiego w osobach biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego i kasztelana poznańskiego Łukasza Górki oraz kasztelana sandomierskiego Krzysztofa Szydłowieckiego.
    Panowanie
    Zaślubiny i koronacja
    Ślub i koronacja nastąpiły w Krakowie w niedzielę 8 lutego.
    Tytulatura
    W korespondencji królewskiej z okresu przedślubnego i w upoważnieniu zaręczynowym wydanym przez Zygmunta I oraz w epitalamiach sławiących królewski mariaż Barbara nazywana była nobilissima lub ilustrissima princeps i określana jako córka hrabiego spiskiego oraz palatyna Królestwa Węgier.Podkreślano również pochodzenie królowej po kądzieli jako córki księżniczki cieszyńskiej.Po ślubie Barbarę Zápolyę tytułowano królową Polski i w dokumentach występowała najczęściej jako Barbara regina lub Barbara regina Poloniae.Rzadko używano dodatkowych określeń,nazywając monarchinię Barbarą Węgierką(Barbara Hungara)lub z familii trenczyńskiej.
    Posag i oprawa
    Wysokość posagu Barbary ustalono na 100 tys.czerwonych złotych,co czyniło go jednym z najwyższych posagów polskich królowych.Był on porównywalny z uposażeniem niektórych przedstawicielek rodziny cesarskiej.Dokumentem wydanym 10 lutego 1511 r.Zygmunt I zabezpieczył posag żony na sumę 200 tys.florenów węgierskich,nadając jej dobra ziemskie stanowiące tradycyjne kompleksy oprawne polskich królowych.Zapisy oprawne królowej Barbary obejmowały Nowe Miasto Korczyn,Wiślicę,Żarnowiec,Radom,Jedlnię,Kozienice,Stężycę,Łęczycę,Chęciny,Radoszyce,Przedecz i Kłodawę.Królowa otrzymała również dochody z ceł w Koninie,Pyzdrach,Inowrocławiu,Radziejowie i Słońsku.Dodatkowo,ponieważ niektóre dobra oprawne polskich królowych należały do uposażenia niezamężnej jeszcze królewny Elżbiety,król Zygmunt zapisał żonie Biecz i Sochaczew oraz roczny dochód z żup wielickich w wysokości 200 florenów węgierskich.Zasadniczo zapis oprawny Barbary Zápolyi został zabezpieczony na tych samych kompleksach dóbr,co zapis oprawny jej teściowej Elżbiety Rakuszanki,przy czym największą część kwoty zabezpieczenia zapisano na starostwie radomskim.Dokumentem wydanym 19 lutego 1511 r.królowa Barbara,zgodnie ze zobowiązaniem uczynionym 13 stycznia w Trenczynie przed wyruszeniem do Polski,zrzekła się na rzecz matki i rodzeństwa wszelkich praw do dóbr Zápolyów na Węgrzech.W marcu tego samego roku wraz z mężem wyjechała do Poznania(tu,15 marca urodziła się córka Jadwiga),a następnie w maju 1513 na Litwę.Barbara pozostawała sama w Wilnie,podczas gdy Zygmunt brał udział w wojnie z Moskwą.4 lutego 1515 r.wspólnie powrócili na Wawel.1 lipca 1515 r.Barbara urodziła drugą córkę Annę.
    Choroba i zgon
    Stan zdrowia
    Po drugim porodzie królowa ciężko zaniemogła.Zajmował się nią głównie przyboczny lekarz króla Zygmunta I,wykształcony w Bolonii Leonard Pieczychowski.Mimo starań medyka królowa nie powracała do zdrowia.Była obłożnie chora od początków lipca aż do końca września 1515 r.Cierpiała na częste i bolesne ataki,które nazywano wówczas paroksyzmami.Pod koniec września 1515 r.nastąpiło wyraźne polepszenie się stanu królowej mimo powtarzających się nadal zwykłych paroksyzmów,ale 30 września w godzinach wieczornych królowa doznała ciężkich ataków,które świadek jej cierpień,kanclerz Andrzej Krzycki,określił w swojej korespondencji jako apopleksję.
    Śmierć
    Wśród boleści i niewypowiedzianej agonii królowa zmarła na rękach Krzyckiego,w obecności rozpaczającego męża,2 października 1515 r.o świcie.Według zgodnego świadectwa źródeł po zgonie Barbary Zápolyi,która odznaczała się pobożnością,miłosierdziem,pokorą i którą uważano niemal za świętą,żal w kraju był powszechny.
    Przyczyna zgonu
    Barbara Zápolya zmarła trzy miesiące po porodzie.Nagłe polepszenie się jej stanu pod koniec września okazało się jedynie chwilowe i nastąpiło po nim gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia,połączone z nasilonymi atakami drgawek.Objawy wskazują na wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia zakażenia okołoporodowego.Ponadto jako powód choroby i śmierci królowej współcześni uznawali niewłaściwą opiekę lekarską.Dużą rolę w pogorszeniu się stanu monarchini po porodzie mógł odegrać stres związany z długą rozłąką z mężem,który wyjechał z Krakowa na początku marca,a powrócił do stolicy dopiero pod koniec sierpnia.Ponadto w mieście odnotowano w tym okresie wzmożoną zapadalność mieszkańców stolicy na nieznane bliżej choroby zakaźne przykre ziemi wyziewy zrodziły w Krakowie zaraźliwe choroby.Inga Platowska-Sapetowa wysunęła hipotezę,że możliwą przyczyną śmierci królowej Barbary było pozostawienie w jej organizmie fragmentu tkanki łożyskowej.Spowodowało to nasilające się zmiany chorobowe,które doprowadziły do zgonu młodej kobiety w wyniku postępującego procesu zapalnego dróg rodnych,z którego zahamowaniem ówczesna medycyna nie była sobie w stanie poradzić.
    Pochówek
    Królowa została pochowana 18 października 1515 r.w katedrze wawelskiej w kaplicy Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny.Na pogrzeb przybyła jej matka Jadwiga z synami.Zwłoki królowej prawdopodobnie spoczywały w kaplicy jedynie do roku 1517,gdy zaczęto burzyć stare mury i wznosić fundamenty nowej kaplicy grobowej.Na czas budowy trumnę z ciałem Barbary przeniesiono tymczasowo w nieznane bliżej miejsce.Dopiero 13 czerwca 1533 r.odbył się powtórny pogrzeb monarchini.Pierwotnie Barbara miała być pochowana we wspólnym sarkofagu wraz z mężem,jednak jej szczątki złożono w innym sarkofagu wraz z ciałem zmarłej w międzyczasie córeczki Anny.Prosty sarkofag zawierający szczątki matki i 5-letniej córki umieszczono w podziemiach Kaplicy Zygmuntowskiej.Pierwszej restauracji sarkofagu królowej Barbary dokonano w roku 1632 z inicjatywy i na koszt Zygmunta III,wnuka Zygmunta Starego.Druga konserwacja zniszczonego sarkofagu Barbary Zápolyi miała miejsce w roku 1840.Odrestaurowano go na koszt cesarza Ferdynanda I.Kolejnej restauracji sarkofagu,połączonej ze zbadaniem i zinwentaryzowaniem jego zawartości,dokonano w roku 1874.
    Eksploracja grobu
    Pochówek Barbary został w nieznanych okolicznościach zdewastowany.Po otwarciu sarkofagu w roku 1874 odnotowano częściowo zniszczoną,zewnętrzną trumnę metalową,wykonaną z cyny,która były napełniona pomieszanymi kośćmi ludzkimi oraz gruzem i cegłami.Na odwróconym wieku wewnętrznej,drewnianej trumny znaleziono czaszkę i kości oraz elementy wyposażenia grobowego z pochówku królowej.Barbarę Zápolyę pochowano w szatach z aksamitu i atłasu,których zbutwiałe fragmenty dość dobrze się zachowały.Znaleziono również tekstylny chwost.Na włosach królowa nosiła jedwabny czepiec siatkowy w kolorze szarym.

    Statuty piotrkowskie

    (konstytucje piotrkowskie)zespół przepisów prawnych wprowadzony 1 czerwca 1496(za panowania Jana I Olbrachta),za cenę udziału szlachty w wyprawie na Mołdawię.Statuty piotrkowskie polepszały położenie prawne szlachty w Polsce,nadając jej rozliczne przywileje.Zabraniały m.in.mieszczanom obejmowania urzędów i nadawania dóbr,zezwalały szlachcie na wywożenie i sprowadzanie towarów bez cła,zabraniały chłopom opuszczać wsi.Odtąd tylko jeden chłop w roku mógł opuścić wieś oraz tylko jeden przedstawiciel rodziny chłopskiej mógł zmienić zawód i przenieść się do miasta(jeśli był to jedynak musiał pozostać na wsi).Doraźnym celem politycznym nadania statutów piotrkowskich było zjednanie sobie szlachty przez króla.

    Bielsk Podlaski

    Miasto i gmina w województwie podlaskim,siedziba powiatu bielskiego oraz gminy wiejskiej Bielsk Podlaski.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego.Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 26545 mieszkańców.Położone na Równinie Bielskiej,nad rzeką Białą,około 50 km na południe od Białegostoku.Duży ośrodek przemysłu budowlanego;zakłady metalowe,włókiennicze,produkcji napojów gazowanych,przetwórstwa rybnego.Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej,jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne;od lat 1992-1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej"Jesień Bardów",Piosenki Religijnej"Śpiewajmy Panu",Kultury Ukraińskiej"Podlaska Jesień".
    Toponimia
    Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa"bielsko",co oznacza miejsce podmokłe,leżące w rzecznych rozlewiskach(podobnie jak miasto Bielsko-Biała).Nazwa miasta może też pochodzić od słowa"biele".Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa"biały".
    Struktura powierzchni
    Według danych z 2002 Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km²,w tym:
    • użytki rolne:72%
    • użytki leśne:2%
    Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu. Demografia
    Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Bielsku mieszkało 4759 osób w 648 domach,1904 podało narodowość polską,491 białoruską,2 niemiecką,2239 żydowską,120 rosyjską,1 czeską,1 litewską,1 rusińską narodowość.1331 osób było wyznania rzymsko-katolickiego,1013 osób było wyznania prawosławnego,14 ewangelickiego,8 zadeklarowało przynależność do wyznania greko-katolickiego,2392 do wyznania mojżeszowego,1 bezwyznaniowiec.
    Dane z 30 czerwca 2012:
    Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
    jednostka osób  % osób  % osób  %
    populacja 26545 100 13765 51,86 12780 48,14
    powierzchnia 26,88 km²
    gęstość zaludnienia(mieszk./km²) 994,94 512,09 482,85
    Historia
    • II wiek p.n.e.ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach(Haćki,Hryniewicze Duże)
    • Prawdopodobnie w XII wieku został przez książąt kijowskich założony na terenie Bielska gród
    XIII wiek
    • 1253 pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim
    • 1264 wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
    • 1273 zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena
    XIV wiek
    • ok.1323 Podlasie dostało się pod panowanie litewskiego księcia Giedymina
    • 1346 Podlasie atakowane jest przez Krzyżaków
    • 1366 w traktacie pokojowym z litewskim księciem Olgierdem król Kazimierz Wielki określa Bielsk jako gród pod władzą jego brata Kiejstuta
    • 1379 prawdopodobny najazd Krzyżaków pod dowództwem Teodoryka von Elner komtura Bałgi
    • 1382 książę mazowiecki Janusz I Starszy wykorzystuje wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą i zajmuje gród(a także Drohiczyn,Suraż i Mielnik)
    • 1383 wiosną Jagiełło wypiera księcia Janusza z Bielska i przekazuje go Witoldowi Kiejstutowiczowi
    • 1390 król Władysław Jagiełło przekazuje mazowieckiemu księciu Januszowi I grody w Bielsku,Surażu,Drohiczynie,Mielniku.Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy
    XV wiek
    • 1408 Jagiełło przekazuje gród Witoldowi
    • 1410 w skład dwóch podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszła choragiew drohicka,w której walczyli bielszczanie
    • po 26 listopada 1412 w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę.Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
    • 1413 ziemia drohicka na terenie którego leżał Bielsk została włączona do utworzonego Województwa trockiego
    • 2 stycznia 1430 ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda.Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
    • 1440
      • wiosna miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
      • czerwiec w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys."kopijników"w drodze na Litwę
    • 26 listopada 1486 w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
    • 1487 pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
    • 18 listopada 1495 nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego.Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta,który objął Jakub Hoppen z Gdańska
    • 28 września 1496 w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
    • 18 lipca 1499 kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
    • koniec XV w.powstanie prawosławnego klasztoru św.Mikołaja
    XVI wiek
    • 1501
    • 9-18 września w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
    • 3 listopada zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
    • 14 listopada 1505 w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
    • 1506
      • królowa Helena,żona Aleksandra Jagiellończyka otrzymuje dożywotnie władanie nad Bielskiem
      • 20 grudnia w mieście przebywa Zygmunt Stary w drodze do Mielnika
    • 22-25 lutego 1509 w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
    • 1513 Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
    • 1516 powstaje cech rzeźników
    • 1530 ziemia bielska zostaje kupiona od Gasztołdów przez królową Bonę
    • 1542 wzmiankowana jest synagoga
    • 1549 powstaje cech szewców
    • 1563 według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
    • 1564
      • 20 maja-9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
      • 22 lipca pożar zamku bielskiego,na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej,miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego.Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni.Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku,zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
      • proces o mord rytualny Żydów,w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
    • 1569 Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej.Powstaje cech kuśnierzy
    • 1571 powstają cechy piwowarów i słodowników,czapników i krawców
    • 1576 w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
    • 1591 pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św.Marcina(nie odbudowanymi)
    XVII wiek
    • 1641 wybudowanie Kościoła pw.Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
    • 1655 zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
    • 1659 przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska
    XVIII wiek
    • 1779-1781 w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis(Dobrego Porządku).W mieście było wtedy 97 rzemieślników
    • 1784 pożar miasta,po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
    • 1796 zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie
    Zabory
    • 1795-1807 Bielsk w zaborze pruskim
    • 1802 Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
    • 1807 Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
    • 1812 przez miasto przechodzą wojska Napoleona
    • 1825 likwidacja monasteru św.Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań;cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej
    • 1831 mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym,epidemia cholery
    • 1843 miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
    • 1855 następna epidemia cholery
    • 1863 mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym,m.in.w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami,wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
    • 1866 z polecenia rosyjskiej administracji zaborczej unici zostają zmuszeni do przyjęcia prawosławia;ostateczna likwidacja unickiej diecezji chełmskiej następuje w 1875
    • XIX wiek w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
    • 1873 doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
    • 1915 część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej(bieżeństwo),spalenie dworca kolejowego
    II Rzeczpospolita
    • 1919
    • 19 lutego opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
    • założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
    • 1920
      • 29 lipca miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
      • 20 sierpnia odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
    • 1921 powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej"Rolnik"
    • 1923-1937 burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
    • 1924 uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej.Początek elektryfikacji
    • 1925-1928 budowa nowego gmachu gimnazjum(liceum)
    • 1932-1939 starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
    • 1932 ukazuje się pierwszy numer"Gazety Bielskiej"
    • 1936 pierwszy numer powiatowego miesięcznika"Plon"
    • 1937-1939 burmistrzem miasta był Alfons Erdman
    • 1938 oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej(obecnie SP nr 4)
    • 1939
      • 11 czerwca uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
      • 18 czerwca przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego,w której to uroczystości wzięło udział 5 tys.mieszkańców.Dar odebrał gen.Franciszek Kleeberg
    II wojna światowa
    • 15-23 września 1939 pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
    • 23 września 1939-1941 okupacja przez Armię Czerwoną.Pierwsze wywózki na Syberię
    • 22 czerwca 1941 zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców.Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok.800 Polaków(min.nauczycieli,urzędników,księży)
    • 2 listopada 1942 likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulicami Jagiellońską i Wąską.Wywiezienie części do Treblinki
    • 1943 powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
    • 30 lipca 1944 kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną
    PRL
    • 1956 jesień ujawnia się działająca w konspiracji Komenda Powiatowa Bielsk Podlaski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
    • 1984 w Ratuszu powstało Muzeum
    III Rzeczpospolita
    • 1991 wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia"Над Бугом і Нарвою"(Nad Buhom i Narwoju Nad Bugiem i Narwią)
    • 1992 powstał Związek Ukraińców Podlasia
    • 1994 w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP
    Urodzeni w Bielsku Podlaskim
    • Nadzieja Artymowicz,poetka
    • Eugeniusz Berezowiec,Burmistrz Miasta wybrany w pierwszych demokratycznych wyborach(2002-
    • Mina Bern,aktorka
    • Wojciech Borecki,trener piłkarski
    • Jarosław Borowski,Mistrz Polski w scrabble
    • Małgorzata Dmitruk,malarka
    • Lech Feszler,senator
    • Doroteusz Fionik,etnograf
    • Ignacy Fonberg,chemik
    • Marta Gryko,aktorka
    • Marta Hirmani Lasocka,malarka
    • Ojciec Leon Knabit,benedyktyn
    • Stefan Kamasa,muzyk
    • Cezary Kosiński,aktor
    • Wiktor Kozłowski,leśnik,powstaniec listopadowy
    • Kazimierz Henryk Leszczyński,Burmistrz Miasta w latach 1990-1994
    • Józef Lewartowski,działacz komunistyczny
    • Iosif Łangbard,radziecki architekt
    • Jerzy Plutowicz,poeta
    • Małgorzata Prokopiuk-Kępka,dziennikarka
    • Maciej Radel,aktor
    • Marta Romaniuk,modelka
    • Dariusz Snarski,bokser,olimpijczyk
    • Andrzej Stepaniuk,polityk,Burmistrz Miasta w latach 1994-2002
    • Kamila Stepaniuk,lekkoatletka
    • Rościsław Stepaniuk,pilot
    • Julian Sztatler,pianista
    • Kpt.Władysław Wysocki,oficer
    • Włodzimierz Zakrzewski,malarz,grafik,plakacista
    • Zoja Saczko,poetka
    • Jowita Kruk,księgowa,twórca tarczy podatkowej
    Zabytki
    • Grodzisko średniowieczne(XIII w.)zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką.Na tej górze zamkowej znajdował się zamek,w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską,ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
    • Ratusz późnobarokowy(po 1776) proj.Jan Sękowski
    • Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel.Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta(Halszka)Słuszczanka
      • Kościół NMP z Góry Karmel z 1641,późnobarokowy,przebudowany po pożarze w 1784(po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew,ponownie kościół od 1921)
      • Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641,barokowy,(po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
      • ogrodzenie z basztami i bramą
      • kapliczka
    • Bazylika Narodzenia NMP i św.Mikołaja,zbudowana w 1783 według projektu Szymona Bogumiła Zuga w stylu klasycystycznym,pierwsza wzmianka XV w.
      • dzwonnica w stylu klasycystycznym z 1843
      • ołtarz główny z barokowym obrazem Augustyna Mirysa Matka Boska nawiedza św.Elżbietę,
      • obraz Ukrzyżowanie z 1622 z epitafium poświęconym Hannie Kadłubowskiej,żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy
    • plebania drewniana z 1900
    • Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy tzw.zamkowa z końca XVI w.drewniana(parafialna)
    • Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z 1716(do 1839 unicka),drewniana(parafialna)
    • Cerkiew św.Michała(zbudowana w 1789,wieża z 1914),drewniana(parafialna)
    • Cerkiew cmentarna Świętej Trójcy,ufundowana pierwotnie przez królową Bonę(po 1533),od 1596 unicka,istniała do 1774.Odbudowana na przełomie XVIII i XIX w.od 1839 prawosławna.W połowie XIX wieku przeniesiona z dzielnicy Nowe Miasto na cmentarz.Obecnie podlega parafii Opieki Matki Bożej
    • Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
    • Kaplica cmentarna pw.św.Wincentego a Paulo,1859,nr rej.:A-125 z 3.11.1966
    • Zajazd z poł.XIX wieku,ul.Henryka Sienkiewicza 8,nr rej.:251 z 3.11.1966
    • Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
    • Park przy dawnym Dworze w Hołowiesku
    • Cmentarz wojenny,ul.Białowieska
    • Dom przy ul.Dubicze 20,drewniany,z końca XVIII w.nr rej.:440 z 30.03.1979
    Kościoły i związki wyznaniowe
    Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
    Parafie prawosławne
    • Parafia Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
    • Parafia Opieki Matki Bożej
    • Parafia św.Michała Archanioła
    • Parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
    • Parafia Zmartwychwstania Pańskiego
    Kościoły protestanckie
    • Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
    • Zbór Kościoła Chrystusowego
    • Kościół Zielonoświątkowy
    • Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
    Parafie rzymskokatolickie
    • Parafia Matki Bożej z Góry Karmel
    • Parafia Miłosierdzia Bożego
    • Parafia Najświętszej Opatrzności Bożej
    • Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św.Mikołaja
    Inne
    • Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
    Transport
    Znaczący węzeł drogowy.
    W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:
    • droga krajowa 19 Rzeszów Lublin Białystok Kuźnica Białostocka
    • droga krajowa 66 Zambrów Wysokie Mazowieckie Bielsk Podlaski Połowce
    • droga wojewódzka 689 Bielsk Podlaski Hajnówka Białowieża
    Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok Czeremcha(i dalej do Brześcia).Znajduje się tutaj stacja kolejowa.W 2010 otwarto oficjalnie sanitarne lądowisko. Media
    Prasa
    • Gazeta Współczesna Redakcja w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
    • Kurier Poranny Redakcja i biuro ogłoszeń w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
    • Nad Buhom i Narwoju Redakcja przy ulicy Ogrodowej 13,skr.poczt.77
    • Bielski Hostineć Redakcja przy ulicy ul.Leśnej 13
    Miasta partnerskie