Toponimia
Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa"bielsko",co oznacza miejsce podmokłe,leżące w rzecznych rozlewiskach(podobnie jak miasto Bielsko-Biała).Nazwa miasta może też pochodzić od słowa"biele".Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa"biały".
Struktura powierzchni
Według danych z 2002 Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km²,w tym:
- użytki rolne:72%
- użytki leśne:2%
Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Bielsku mieszkało 4759 osób w 648 domach,1904 podało narodowość polską,491 białoruską,2 niemiecką,2239 żydowską,120 rosyjską,1 czeską,1 litewską,1 rusińską narodowość.1331 osób było wyznania rzymsko-katolickiego,1013 osób było wyznania prawosławnego,14 ewangelickiego,8 zadeklarowało przynależność do wyznania greko-katolickiego,2392 do wyznania mojżeszowego,1 bezwyznaniowiec.
Dane z 30 czerwca 2012:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 26545 | 100 | 13765 | 51,86 | 12780 | 48,14 |
| powierzchnia | 26,88 km² | |||||
| gęstość zaludnienia(mieszk./km²) | 994,94 | 512,09 | 482,85 | |||
- II wiek p.n.e.ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach(Haćki,Hryniewicze Duże)
- Prawdopodobnie w XII wieku został przez książąt kijowskich założony na terenie Bielska gród
- 1253 pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim
- 1264 wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
- 1273 zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena
- ok.1323 Podlasie dostało się pod panowanie litewskiego księcia Giedymina
- 1346 Podlasie atakowane jest przez Krzyżaków
- 1366 w traktacie pokojowym z litewskim księciem Olgierdem król Kazimierz Wielki określa Bielsk jako gród pod władzą jego brata Kiejstuta
- 1379 prawdopodobny najazd Krzyżaków pod dowództwem Teodoryka von Elner komtura Bałgi
- 1382 książę mazowiecki Janusz I Starszy wykorzystuje wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą i zajmuje gród(a także Drohiczyn,Suraż i Mielnik)
- 1383 wiosną Jagiełło wypiera księcia Janusza z Bielska i przekazuje go Witoldowi Kiejstutowiczowi
- 1390 król Władysław Jagiełło przekazuje mazowieckiemu księciu Januszowi I grody w Bielsku,Surażu,Drohiczynie,Mielniku.Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy
- 1408 Jagiełło przekazuje gród Witoldowi
- 1410 w skład dwóch podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszła choragiew drohicka,w której walczyli bielszczanie
- po 26 listopada 1412 w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę.Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
- 1413 ziemia drohicka na terenie którego leżał Bielsk została włączona do utworzonego Województwa trockiego
- 2 stycznia 1430 ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda.Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
- 1440
- wiosna miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
- czerwiec w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys."kopijników"w drodze na Litwę
- 26 listopada 1486 w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
- 1487 pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
- 18 listopada 1495 nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego.Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta,który objął Jakub Hoppen z Gdańska
- 28 września 1496 w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
- 18 lipca 1499 kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
- koniec XV w.powstanie prawosławnego klasztoru św.Mikołaja
- 1501
- 9-18 września w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
- 3 listopada zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
- 14 listopada 1505 w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
- 1506
- królowa Helena,żona Aleksandra Jagiellończyka otrzymuje dożywotnie władanie nad Bielskiem
- 20 grudnia w mieście przebywa Zygmunt Stary w drodze do Mielnika
- 22-25 lutego 1509 w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
- 1513 Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
- 1516 powstaje cech rzeźników
- 1530 ziemia bielska zostaje kupiona od Gasztołdów przez królową Bonę
- 1542 wzmiankowana jest synagoga
- 1549 powstaje cech szewców
- 1563 według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
- 1564
- 20 maja-9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
- 22 lipca pożar zamku bielskiego,na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej,miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego.Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni.Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku,zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
- proces o mord rytualny Żydów,w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
- 1569 Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej.Powstaje cech kuśnierzy
- 1571 powstają cechy piwowarów i słodowników,czapników i krawców
- 1576 w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
- 1591 pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św.Marcina(nie odbudowanymi)
- 1641 wybudowanie Kościoła pw.Matki Boskiej i klasztoru karmelitów z fundacji Adama Kazanowskiego
- 1655 zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
- 1659 przeniesienie nowicjatu karmelitów z Wilna do Bielska
- 1779-1781 w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis(Dobrego Porządku).W mieście było wtedy 97 rzemieślników
- 1784 pożar miasta,po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
- 1796 zaborcy pruscy likwidują klasztor karmelitów i otwierają w nim więzienie
- 1795-1807 Bielsk w zaborze pruskim
- 1802 Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
- 1807 Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
- 1812 przez miasto przechodzą wojska Napoleona
- 1825 likwidacja monasteru św.Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań;cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej
- 1831 mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym,epidemia cholery
- 1843 miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
- 1855 następna epidemia cholery
- 1863 mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym,m.in.w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami,wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
- 1866 z polecenia rosyjskiej administracji zaborczej unici zostają zmuszeni do przyjęcia prawosławia;ostateczna likwidacja unickiej diecezji chełmskiej następuje w 1875
- XIX wiek w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
- 1873 doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
- 1915 część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej(bieżeństwo),spalenie dworca kolejowego
- 1919
- 19 lutego opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
- założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
-
1920
- 29 lipca miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
- 20 sierpnia odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
- 1921 powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej"Rolnik"
- 1923-1937 burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
- 1924 uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej.Początek elektryfikacji
- 1925-1928 budowa nowego gmachu gimnazjum(liceum)
- 1932-1939 starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
- 1932 ukazuje się pierwszy numer"Gazety Bielskiej"
- 1936 pierwszy numer powiatowego miesięcznika"Plon"
- 1937-1939 burmistrzem miasta był Alfons Erdman
- 1938 oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej(obecnie SP nr 4)
- 1939
- 11 czerwca uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
- 18 czerwca przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego,w której to uroczystości wzięło udział 5 tys.mieszkańców.Dar odebrał gen.Franciszek Kleeberg
- 15-23 września 1939 pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
- 23 września 1939-1941 okupacja przez Armię Czerwoną.Pierwsze wywózki na Syberię
- 22 czerwca 1941 zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców.Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok.800 Polaków(min.nauczycieli,urzędników,księży)
- 2 listopada 1942 likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulicami Jagiellońską i Wąską.Wywiezienie części do Treblinki
- 1943 powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
- 30 lipca 1944 kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną
- 1956 jesień ujawnia się działająca w konspiracji Komenda Powiatowa Bielsk Podlaski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
- 1984 w Ratuszu powstało Muzeum
- 1991 wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia"Над Бугом і Нарвою"(Nad Buhom i Narwoju Nad Bugiem i Narwią)
- 1992 powstał Związek Ukraińców Podlasia
- 1994 w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP
- Nadzieja Artymowicz,poetka
- Eugeniusz Berezowiec,Burmistrz Miasta wybrany w pierwszych demokratycznych wyborach(2002-
- Mina Bern,aktorka
- Wojciech Borecki,trener piłkarski
- Jarosław Borowski,Mistrz Polski w scrabble
- Małgorzata Dmitruk,malarka
- Lech Feszler,senator
- Doroteusz Fionik,etnograf
- Ignacy Fonberg,chemik
- Marta Gryko,aktorka
- Marta Hirmani Lasocka,malarka
- Ojciec Leon Knabit,benedyktyn
- Stefan Kamasa,muzyk
- Cezary Kosiński,aktor
- Wiktor Kozłowski,leśnik,powstaniec listopadowy
- Kazimierz Henryk Leszczyński,Burmistrz Miasta w latach 1990-1994
- Józef Lewartowski,działacz komunistyczny
- Iosif Łangbard,radziecki architekt
- Jerzy Plutowicz,poeta
- Małgorzata Prokopiuk-Kępka,dziennikarka
- Maciej Radel,aktor
- Marta Romaniuk,modelka
- Dariusz Snarski,bokser,olimpijczyk
- Andrzej Stepaniuk,polityk,Burmistrz Miasta w latach 1994-2002
- Kamila Stepaniuk,lekkoatletka
- Rościsław Stepaniuk,pilot
- Julian Sztatler,pianista
- Kpt.Władysław Wysocki,oficer
- Włodzimierz Zakrzewski,malarz,grafik,plakacista
- Zoja Saczko,poetka
- Jowita Kruk,księgowa,twórca tarczy podatkowej
- Grodzisko średniowieczne(XIII w.)zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką.Na tej górze zamkowej znajdował się zamek,w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską,ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
- Ratusz późnobarokowy(po 1776) proj.Jan Sękowski
- Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel.Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta(Halszka)Słuszczanka
- Kościół NMP z Góry Karmel z 1641,późnobarokowy,przebudowany po pożarze w 1784(po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew,ponownie kościół od 1921)
- Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641,barokowy,(po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
- ogrodzenie z basztami i bramą
- kapliczka
- Bazylika Narodzenia NMP i św.Mikołaja,zbudowana w 1783 według projektu Szymona Bogumiła Zuga w stylu klasycystycznym,pierwsza wzmianka XV w.
- dzwonnica w stylu klasycystycznym z 1843
- ołtarz główny z barokowym obrazem Augustyna Mirysa Matka Boska nawiedza św.Elżbietę,
- obraz Ukrzyżowanie z 1622 z epitafium poświęconym Hannie Kadłubowskiej,żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy
- plebania drewniana z 1900
- Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy tzw.zamkowa z końca XVI w.drewniana(parafialna)
- Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z 1716(do 1839 unicka),drewniana(parafialna)
- Cerkiew św.Michała(zbudowana w 1789,wieża z 1914),drewniana(parafialna)
- Cerkiew cmentarna Świętej Trójcy,ufundowana pierwotnie przez królową Bonę(po 1533),od 1596 unicka,istniała do 1774.Odbudowana na przełomie XVIII i XIX w.od 1839 prawosławna.W połowie XIX wieku przeniesiona z dzielnicy Nowe Miasto na cmentarz.Obecnie podlega parafii Opieki Matki Bożej
- Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
- Kaplica cmentarna pw.św.Wincentego a Paulo,1859,nr rej.:A-125 z 3.11.1966
- Zajazd z poł.XIX wieku,ul.Henryka Sienkiewicza 8,nr rej.:251 z 3.11.1966
- Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
- Park przy dawnym Dworze w Hołowiesku
- Cmentarz wojenny,ul.Białowieska
- Dom przy ul.Dubicze 20,drewniany,z końca XVIII w.nr rej.:440 z 30.03.1979
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
Parafie prawosławne
- Parafia Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
- Parafia Opieki Matki Bożej
- Parafia św.Michała Archanioła
- Parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
- Parafia Zmartwychwstania Pańskiego
- Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
- Zbór Kościoła Chrystusowego
- Kościół Zielonoświątkowy
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
- Parafia Matki Bożej z Góry Karmel
- Parafia Miłosierdzia Bożego
- Parafia Najświętszej Opatrzności Bożej
- Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św.Mikołaja
- Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
Znaczący węzeł drogowy.
W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:
- droga krajowa 19 Rzeszów Lublin Białystok Kuźnica Białostocka
- droga krajowa 66 Zambrów Wysokie Mazowieckie Bielsk Podlaski Połowce
- droga wojewódzka 689 Bielsk Podlaski Hajnówka Białowieża
Prasa
- Gazeta Współczesna Redakcja w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
- Kurier Poranny Redakcja i biuro ogłoszeń w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
- Nad Buhom i Narwoju Redakcja przy ulicy Ogrodowej 13,skr.poczt.77
- Bielski Hostineć Redakcja przy ulicy ul.Leśnej 13
|
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz