środa, 31 lipca 2013

Czaplinek

(dawniej Tempelbork,niem.Tempelburg)miasto w północno-zachodniej Polsce,w województwie zachodniopomorskim,w powiecie drawskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Czaplinek.Położone między jeziorami Drawsko a Czaplino.Według danych z 31 grudnia 2012 roku miasto miało 7200 mieszkańców.
Położenie Czaplinek leży na Pojezierzu Drawskim,między jeziorami Drawsko a Czaplino,na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 20 z drogami wojewódzkimi nr 163,nr 171 i nr 177,w odległości ok.125 km od Szczecina,95 km od Koszalina,65 km od Piły.Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 13,62 km².W latach 1946–1950 miasto administracyjnie należało do woj.szczecińskiego,a w latach 1950–1998 do woj.koszalińskiego.Jedna z części miasta posiada nazwę Zawada.
Historia
Najstarsze ślady osadnictwa,pochodzące sprzed 2500 lat,odkryto na wyspie Bielawa na jeziorze Drawsko i w Starym Drawsku.Na początku naszej ery byli tu germańscy Goci,po nich przyszli Słowianie,których gród w XII wieku najprawdopodobniej spalił Bolesław Krzywousty,włączając słowiańskie Pomorze do Polski.W tamtych czasach była tu granica polsko-pomorska i pomorsko-wielkopolska,wykorzystująca przesmyk między jeziorami jako naturalną przeszkodę.Jesienią 1286 roku książę wielkopolski Przemysław II,sprowadził na ten teren rycerzy Zakonu Świątyni Jerozolimskiej,którzy zbudowali Świątynny Gród Tempelborh/burg obok istniejącej osady rybackiej.Około 1300 roku ziemia czaplinecka została włączona do Brandenburgii,a potem do biskupstwa kamieńskiego.W 1368 roku ziemie te nabył Kazimierz III Wielki.W rękach polskich Czaplinek pozostawał do 1668 roku,kiedy to przeszedł we władanie Brandenburgii.W wieku XVII wieku miasto przeżywało bardzo ożywiony rozwój.Czaplinka nie omijały w tym czasie wielkie pożary,które niszczyły miasto prawie w całości.W 2.poł.XVIII wieku zamek Drahim stopniowo tracił znaczenie na rzecz miasta,a zamek zaczął popadać w ruinę.Pod koniec XIX wieku doprowadzono do miasta linię kolejową.Rozpoczęła się budowa dróg,brukowanych ulic,sieci gazowniczej,powstała poczta wraz z telegrafem.W okresie II wojny światowej w Czaplinku i jego okolicach,utworzono obóz pracy dla jeńców radzieckich,a spora grupa Polaków była zatrudniona przez Niemców jako robotnicy przymusowi.Miasto znajdowało się na linii niemieckiego oporu zwanej Pommersche Seenstellung(pol.Wał Pomorski) i było bronione przez oddziały SS.Po przełamaniu głównych pozycji Wału Pomorskiego w kierunku Czaplinka nacierały oddziały 7 pułku 3 Dywizji Piechoty.Trzy bataliony wspierane przez pododdziały artylerii zdobyły miasto 3 marca 1945 roku.Po wojnie miasto powoli straciło swój rolniczy charakter,pełniąc funkcję zaplecza rolniczego,a główny przemysł oparł się o elektronikę i turystykę.
Toponimia
Na mapie PALATINATVS POSNANIENSIS,IN MAIORI POLONIA PRIMARII NOVA DELINEATIO z 1668 roku zapisano nazwę miasta jako Czaplinek.Na polskiej mapie wojskowej z 1938 r.podano polski egzonim Czaplinek.Po przejęciu miasta przez administrację polską przejściowo używano nazwy Czaplice,nazwę Czaplinek wprowadzono formalnie 12 listopada 1946.
Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:
  • układ urbanistyczny śródmieścia
  • kościół pw.Świętej Trójcy z XIII wieku,odrestaurowany w 1725 r.parafialny parafii Świętej Trójcy
  • dzwonnica drewniana przy kościele parafialnym z XVIII wieku
  • kościół ewangelicki,obecnie rzymskokatolicki pw.Podwyższenia Krzyża Świętego z 1829 r.filialny parafii Świętej Trójcy,
  • ratusz z 1845 r.ul.Rynek 6
inne zabytki:
  • dawny budynek warsztatowo-mieszkalny przy ul.Studziennej 2
  • cmentarz żydowski.
Turystyka
Czaplinek współcześnie jest miejscowością turystyczną.Znajduje się tutaj baza noclegowa,duża przystań żeglarska.W Czaplinku zaczyna się spływ rzeką Drawą.Przy ul.Drahimskiej nad jeziorem Drawsko wyznaczono letnie kąpielisko śródlądowe.W 2013 r.sezon kąpielowy określono na okres od 24 czerwca do 31 sierpnia.
Kultura i sport
W mieście odbywa się Międzynarodowy Zlot Miłośników motocykli Harley-Davidson.Odbywa się tu również wystawa gołębi.Miejscową drużyną piłkarską jest„Lech”Czaplinek grający obecnie w IV lidze polskiej.W sezonach 2002–2004 oraz 2007/2008 klub grał w grupie zachodniopomorskiej IV ligi.„Lech”posiada 5 sekcji wiekowych(Młodzik Młodszy,Młodzik,Junior Młodszy i Starszy oraz Senior).Klub posiada własny stadion na ponad 250 miejsc,przy ulicy Parkowej.W klubie można trenować również tenis stołowy.W Czaplinku jest również„Salos”Czaplinek(młodzież salezjańska),który posiada sekcję w takich dyscyplinach jak:koszykówka,siatkówka,tenis stołowy.Czaplinek był trzykrotnie organizatorem Inspektorialnych Igrzysk w latach 1996,1998,2001 oraz w roku 2004 organizował Ogólnopolskie Rozgrywki Animatorów Sportowych.
Oświata
W Czaplinku znajduje się szkoła podstawowa,gimnazjum oraz Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych,który obejmuje Liceum Ogólnokształcące im.3 Dywizji Strzelców Karpackich oraz Zasadniczą Szkołę Zawodową im.Stefana Czarnieckiego.
Administracja
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej.Mieszkańcy Czaplinka wybierają do swojej rady miejskiej 9 radnych(9 z 15).Pozostałych sześciu radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Czaplinek.Organem wykonawczym jest burmistrz.Siedzibą władz jest Ratusz na czaplineckim Rynku.Gmina Czaplinek utworzyła w obrębie miasta 3 jednostki pomocnicze,zwane osiedlami samorządu mieszkańców(tj.Osiedle Nr 1,2,3 Samorządu Mieszkańców).W każdym z nich organ uchwałodawczy ogólne zebranie mieszkańców wybiera zarząd osiedla,który składa się z 3 do 8 członków,wraz z przewodniczącym.Mieszkańcy Czaplinka wybierają posłów na Sejm RP z okręgu wyborczego nr 40(Koszalin),senatora z okręgu nr 99,a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.
Współpraca zagraniczna
Partnerzy miasta i gminy Czaplinek:
  • Bad Schwartau(Niemcy)od 4 września 1993
  • Grimmen(Niemcy)od 19 lipca 2002
  • Lychen(Niemcy)od 16 listopada 2001
  • Marlow(Niemcy)od 19 lipca 2002
  • Ratekau(Niemcy)od 1991
Komunikacja
W Czaplinku znajduje się stacja kolejowa linii kolejowej nr 210.Ok.7 km na południowy wschód od miasta funkcjonuje lądowisko Czaplinek-Broczyno,a ok.9 km na północny zachód prywatne lądowisko Drahimek.
Wspólnoty wyznaniowe
  • Parafia Świętej Trójcy w Czaplinku
  • Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy(Sala Królestwa).
Osoby urodzone w Czaplinku
  • Emil Palleske(1823–1880)niemiecki pisarz i aktor
  • Longin Komołowski(ur.1948)polski polityk
Ciekawostki
W Czaplinku podczas II wojny światowej mieszkał Iwan Sołoniewicz,rosyjski pisarz,który w 1934 wraz z synem Jurijem i bratem Borysem zbiegł z gułagu w rejonie Karelii i przedostał się do sąsiedniej Finlandii.

Brzostek

Miasto w Polsce,w województwie podkarpackim,w powiecie dębickim,w gminie Brzostek(jest siedzibą gminy).Położone nad rzeką Wisłoką na pograniczu Pogórza Ciężkowickiego i Strzyżowskiego.W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.Miasto jest centrum usługowo-handlowym dla okolicznych wiosek:sklepy,ośrodek zdrowia,firmy usługowe,biblioteka publiczna,szkoła podstawowa i gimnazjum,Zespół Szkół im.Jana Pawła II.Mieści się tu także parafia Znalezienia Krzyża Świętego(należąca do dekanatu Brzostek,diecezji rzeszowskiej)oraz Sala Królestwa Chrześcijańskiego Zboru Świadków Jehowy Brzeziny-Brzostek
Historia Pierwsza pisemna wzmianka o Brzostku pojawiła się w dokumentach legata papieskiego Idziego w latach 1123-1125.Brzostek należy do najstarszych miejscowości województwa podkarpackiego,jakie potwierdzają dokumenty pisane w Krakowie(maj 1123-styczeń 1125) i wydane przez legata papieskiego Kaliksta II,przeprowadzający legację w Polsce Idzi z Tuskulum,który za zgodą Bolesława Krzywoustego i syna Bolesława oraz bp.krakowskiego Radosta zatwierdzał posiadłości klasztoru opactwa benedyktynów w Tyńcu,m.in.:Bieździedza,Kratowice,Pilzno,Brzostek(Brestek),Klecie(Clececi),Dęborzyn(Doborin),Szebnie i wioskę„Vnochovici”(Januszkowice).Miejscowości te musiały powstać znacznie wcześniej.Wówczas była to mała wioska należąca do dóbr opactwa benedyktynów w Tyńcu.Od XIV wieku miejscowość rozwinęła się jako osada targowa.W 1394 roku przeprowadzono lokację miejską Brzostku.Historia miasteczka obfituje w ciekawe wydarzenia:w XVI wieku Brzostek został całkowicie spalony przez wojska węgierskie,zaś w XVII wieku przez wojska księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego.W lutym 1846 roku chłop ze Smarżowej,Jakub Szela,stanął na czele rzezi galicyjskiej.W XIX wieku swoją aptekę otworzył tu Ignacy Łukasiewicz,twórca lampy naftowej.W 1934 roku Brzostek stał się gminą wiejską,zachował jednak prawo do używania historycznej nazwy miasto.W czasie II wojny światowej miasteczko przeszło pacyfikację,hitlerowcy wymordowali Żydów,straty budynków wynosiły ponad 65%.W 1985 roku gminę odznaczono Krzyżem Partyzanckim.Prawa miejskie miejscowość posiadała w latach 1367-1934.Zostały one jej przywrócone 1 stycznia 2009.
Zabytki
  • kamienice mieszczańskie w Rynku z wieków XVIII-XIX
  • kapliczki z wieków XVII-XIX
  • klasycystyczny kościół z 1818 z wyposażeniem wnętrza z wieków XVI-XIX
  • cmentarze wojskowe:nr 222,nr 223,nr 224,nr 225
Znane osoby związane z miastem
  • Władysław Chajec rzeźbiarz ludowy(Kamienica Górna)
  • Aleksander Gryglewski(1833–1879)profesor,malarz,przyjaciel m.in.Jana Matejki,Artura Grottgera,ur.4 marca 1833 r.w Brzostku,jako syn Kajetana i Katarzyny Soleckiej.
  • Ignacy Łukasiewicz twórca przemysłu naftowego,w Brzostku założył aptekę
  • Mieczysław Maliński ksiądz,pisarz,publicysta,przyjaciel Jana Pawła II
  • Bogdan Stanaszek ksiądz,prof.dr.hab.dyrektor Instytutu Historii Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie
  • Jakub Szela przywódca rzezi galicyjskiej 1846 w rejonie Jasła(urodzony w Smarżowej)

Węgleszyn

Wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim,w powiecie jędrzejowskim,w gminie Oksa.Do 1954 roku istniała gmina Węgleszyn.W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Zabytki
  • kościół pw.św.Andrzeja z 1367 r. 
  • Węgleszyn w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich,Tom XIII(Warmbrun Worowo)z 1893 r.

Mikstat

(niem.Mixtadt,Mixstadt,Mixtad)miasto w woj.wielkopolskim,w powiecie ostrzeszowskim.Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Mikstat.Mikstat położony jest na Wzgórzach Ostrzeszowskich,na wysokości 215-220 m nad poziomem morza.Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 1832 mieszkańców.
Położenie Mikstat leży w odległości około 10 km od Ostrzeszowa i około 25 km od Ostrowa Wielkopolskiego.Przez miasto przechodzi droga wojewódzka nr 447:Antonin-Grabów nad Prosną.
Historia
Początki miejscowości sięgają X wieku.Pierwotnie Mikstat nosił nazwę Mixstadt(niem.Mücke komar,Stadt miasto).Nazwa wywodzi się od pobliskiej wsi Komorów.Prawa miejskie otrzymał około roku 1366.Wydano wówczas przywilej,w którym Janko syn Mikołaja Zaremby,pan i dziedzic na Komorowie sprzedaje wójtostwo w mieście Mixtad.Po pożarze(1479)odbudowane w roku 1528 otrzymało od Zygmunta Starego powtórny akt lokacyjny co przyczyniło się do ożywienia gospodarczego w mieście.W 1590 Zygmunt III Waza nadaje miastu przywilej na cztery jarmarki w roku.Od czasów zaborów stopniowo tracił na znaczeniu.W 1942 roku landrat ostrowski podjął decyzję o przesiedleniu w okolicę miasta ok.2000 Polaków(tzw.Polenreservat)robotników przymusowych.W 1943 akcję zarzucono.Obecnie związany z powiatem ostrzeszowskim,w przeszłości także z powiatem ostrowskim(1934-1955) i kępińskim(przed 1934 przejściowo należał do niego Ostrzeszów wraz z okolicami).W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.kaliskiego.Z Mikstatem związani są także poseł Andrzej Grzyb i pedagog i budowniczy Bogdan Toboła,w Mikstacie urodził się także Rafał Dutkiewicz prezydent Wrocławia.
Herb miasta
Herbem miasta są dwie białe lilie ze złotą przepaską na czerwonym tle.
Zabytki
  • kościół na cmentarzu grzebalnym noszący wezwanie świętego Rocha,drewniany,o konstrukcji zrębowej,kryty gontem,pochodzi z XVIII wieku,
  • kościół parafialny świętej Trójcy z 1914 roku,neobarokowy,projektu Mariana Andrzejewskiego,sklepienie z dekoracją stiukową,
  • krzyż przydrożny z rzeźbami Pawła Brylińskiego,przy kościele parafialnym.
Przyroda
  • Obszar Chronionego Krajobrazu Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska.
  • Najgrubszy buk w Lasach Państwowych rośnie w nadleśnictwie Przedborów,w leśnictwie Wanda.
Osoby związane z Mikstatem
  • Rafał Dutkiewicz prezydent Wrocławia,przewodniczący Ruchu Obywatelskiego Polska XXI

Ruś Czerwona

Łac.Ruthenia Rubra lub Russia Rubra kraina historyczna na południowo-zachodniej Ukrainie oraz w południowo-wschodniej Polsce.
Nazwa Jeden z poglądów głosi,że w nazwie zespoliły się dwa motywy:Grodów Czerwieńskich,oraz miano Chorwatów(Chrobatów)Czerwonych.Według Władysława Semkowicza sama nazwa Ruś Czerwona powstała dopiero w XV wieku,podobny pogląd przedstawia w swojej pracy Początki Rusi Henryk Paszkiewicz.Niektórzy domniemywają jakoby kolorowe nazwy Rusi,w tym"Ruś Czerwona"powstały w XIII wieku i były zapożyczeniem od ludów ałtajsko-tureckich,które używały kolorów do oznaczenia kierunków geograficznych(czerwień południe,biel zachód,czerń północ,przykładowo tur.tuw.ałt.wyraz"kara"czyli"czarny";który w języku polskim zachował się jako pożyczka językowa dotycząca maści końskiej;symbolizował również północ).Analogicznie w tym okresie powstały też takie nazwy jak Ruś Czarna(powyżej Polesia) i Ruś Biała(na północ od Rusi Czarnej).
Terytorium
Obszar Rusi Czerwonej obejmował dorzecze Sanu i Dniestru po górną Prypeć.W skład Rusi Czerwonej wchodziły:ziemia sanocka,ziemia przemyska,ziemia chełmska,ziemia bełska,ziemia halicka i ziemia lwowska.
Historia
Do roku 1340 Ruś Czerwona była częścią Księstwa Halicko-Wołyńskiego(Rusi Halicko-Włodzimierskiej).W XIII i XIV w.większość zachodnich księstw ruskich przeszła w strefę wpływów nabierającej znaczenia Litwy(zwłaszcza po rozbiorze Księstwa Halicko-Włodzimierskiego,stanowiącego dla Litwy przeciwwagę).Stąd rywalizacja pomiędzy książętami Rusi północnej(tzw.Rusi Zaleskiej Włodzimierz nad Klaźmą,Twer,a później Moskwa)oraz Wielkim Księstwem Litewskim,a po Unii Lubelskiej Wielkiego Księstwa Moskiewskiego z Rzecząpospolitą Obojga Narodów.W XIII wieku Księstwo Halicko-Włodzimierskie stało się,wobec zniszczenia Kijowa i Rusi centralnej,drugim(obok państw tzw.Rusi Zaleskiej Twer,Włodzimierz nad Klaźmą,Moskwa,Republika Nowogrodu)ruskim ośrodkiem państwowym,prowadzącym samodzielną politykę dynastyczną i zagraniczną oraz podejmującym próby zjednoczenia Rusi.Książę halicko-włodzimierski Daniel I został w 1254 roku koronowany najprawdopodobniej w Drohiczynie przez nuncjusza papieskiego na króla Rusi.Był on założycielem miasta Lwowa i związał się dynastycznie z Piastami mazowieckimi.W 1338 r.bezpotomny Bolesław Jerzy II,książę halicki,szukając pomocy przeciw bojarom zawarł układ z Kazimierzem Wielkim i uznał go za dziedzica Rusi.W 1339,w układzie wyszehradzkim,Królestwo Polskie i Królestwo Węgier zawarły porozumienie w sprawie podziału ziem księstwa halicko-wołyńskiego w przyszłości.W 1340 Bolesław Jerzy zmarł otruty przez bojarów,a Kazimierz Wielki wyprawił się na Ruś Czerwoną by objąć ją w posiadanie.Zajął na krótko Lwów,"z którego wkrótce się wycofał,zagarnąwszy spore łupy i uprowadziwszy część ludności".W 1344 opanował ziemie:przemyską i sanocką a w 1346 w tytulaturze królewskiej Kazimierza pojawił się człon:pan i dziedzic Rusi,wyprzedzający stan faktyczny.Namiestnikiem Rusi Czerwonej był w latach 1340-1349 miejscowy bojar Dymitr(Detko),uznający zwierzchnictwo Polski i Węgier.W 1349 roku po ponownej wyprawie zbrojnej Kazimierz Wielki przyłączył Ruś Czerwoną ze Lwowem i Haliczem do Korony.Wołyń z Łuckiem i Włodzimierzem zajął książę litewski Lubart,również spowinowacony ze zmarłym księciem halickim.O ziemie Księstwa halicko-wołyńskiego do końca XIV wieku trwały zatargi i wojny najpierw pomiędzy Koroną i sprzymierzonym z nią Królestwem Węgier a Wielkim Księstwem Litewskim(które po serii najazdów zajęło Wołyń i Podole kamienieckie,a ze względów dynastycznych pretendowało do całości terytorium księstwa),a następnie pomiędzy Koroną a Królestwem Węgier.Po śmierci Kazimierza Wielkiego Ludwik Węgierski wcielił Ruś Czerwoną do Królestwa Węgier.Trójstronny konflikt o przynależność państwową ziem Księstwa halicko-wołyńskiego(Rusi Halicko-Włodzimierskiej)zakończył się ostatecznie po zawarciu przez Jagiełłę małżeństwa z królem Polski Jadwigą Andegaweńską i samodzielnym objęciu tronu polskiego po jej śmierci.Jadwiga jako król Polski i spadkobierca Ludwika Andegaweńskiego w 1387 usunęła księcia halickiego Ścibora ze Ściborzyc i ogłosiła akt przyłączenia Rusi Halicko-Włodzimierskiej do Korony.W wyniku ostatecznych rozgraniczeń dawne terytoria księstwa zostały podzielone pomiędzy Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie(które zatrzymało Wołyń i Podole kamienieckie),zaś król Polski przyjął tytuł księcia Rusi,co podkreślało odrębny status wcielonych terytoriów.Terytorialne status quo utrzymało się do Unii Lubelskiej(1569).W 1412 roku doszło w Lubowli do zawarcia przymierza między Władysławem Jagiełłą i Zygmuntem Luksemburskim,którzy postanowili,że Ruś Halicka i Podole mają pozostać przy Polsce do śmierci obu władców i przez następnych piętnaście lat,licząc od śmierci jednego z nich,a sprawę dalszej przynależności tych ziem postanowiono powierzyć w przyszłości polsko-węgierskiemu sądowi polubownemu.Po unii lubelskiej Ruś Czerwoną zaczęto nazywać Koronną.
Podział administracyjny
W XVI wieku obszar administracyjny Rusi czerwonej składał się z czterech ziem wchodzących w skład województwa ruskiego;przemyskiej,sanockiej,lwowskiej i halickiej oraz województwa bełzkiego w skład którego wchodził jeszcze powiat buski ziemi lwowskiej.W kolejnych latach z prowincji ruskiej odpadły natomiast starostwo hrubieszowskie i włość kryłowska zaliczona do ziemi chełmskiej.Ponadto na obszarze prowincji było w XVI wieku 3350 wsi(woj.ruskie 2490,woj.bełzkie 460,ziemia chełmska 400)oraz 163 miast i miasteczek.Szacunkowo obszar ten w XVI wieku zamieszkiwało 572648 osób w tym 124820 w miastach.Najbardziej zagęszczonym obszarem była ziemia sanocka 985 osób na 1 milę².Najmniej zaludniona była ziemia halicka 304 mieszkańców na 1 milę².
Administracja kościelna
Pod względem administracji kościelnej obszar ten składał się z archidiecezji lwowskiej(ziemia halicka,przemyska i część powiatu buskiego),diecezji przemyskiej(ziemia sanocka i przemyska)oraz diecezji chełmskiej(ziemia chełmska i bełska).W połowie XVI wieku w całej prowincji było ok.230 parafii łacińskich,w tym 150 w miastach.Dla wyznawców prawosławia przed unią lubelską ustanowionych było trzy eparchie;lwowsko-halicka,przemyska i chełmska.Ogółem w połowie XVI wieku w tej części kraju istniało 1490 cerkwi głównie we wsiach.
Ruś Czerwona a Grody Czerwieńskie
Grody Czerwieńskie zajmowały zachodnią część późniejszej Rusi Czerwonej.Pomimo podobieństwa położenia i nazwy,źródła nie pozwalają na łączenie tych pojęć.Nazwa"Grody Czerwieńskie"znika po 1031 roku,po trwałym zajęciu tych terenów przez Ruś Kijowską.Nazwa"Ruś Czerwona"pojawia się natomiast dopiero prawdopodobnie w XV wieku,a obszarem swym pokrywa znacznie większy teren niż Grody Czerwieńskie,obejmujący również"część Beskidu aż po krawędzie Wołynia".W czasie wyprawy wojennej na Kijów w 1018 r.odbił te ziemie Bolesław Chrobry.W roku 1030 wareskie wojska Rurykowiczów zagarniają Bełz,a w następnym roku Jarosław Mądry przy udziale Haralda III inne grody Lachów aż po San. Z tego samego roku pochodzi ostatnia wzmianka o Grodach Czerwieńskich: 
Roku 6539[1031].Jarosław i Mścisław zebrali wojów mnogich,poszli na Lachów i zajęli Grody Czerwieńskie znowu i spustoszyli ziemię lacką i mnóstwo Lachów przywiedli i rozdzielili ich.Jarosław osadził swoich nad Rosią i są do dziś.
Inny pogląd głosi,że obszar ten zostaje rozdrobniony,a Czerwień staje się tylko lokalną stolicą przynależnej sobie ziemi(od 1158 jest rozgraniczany od pobliskich grodów).Dlatego ta teza uznaje za mało prawdopodobne,aby ten gród dał nazwę ogólną ziemiom ruskim w tym rejonie przy wyraźnym większym znaczeniu Halicza i Włodzimierza.
Współczesność
Obecnie do dawnej przynależności administracji tych ziem nawiązuje herb województwa podkarpackiego,powstały z połączenia herbów dawnych województw:ruskiego i bełskiego.
Miasta po stronie polskiej
Na Rusi Czerwonej po stronie polskiej znajduje się około 40 miast i miasteczek.
Poniższa tabela przedstawia 15 największych(pod względem liczby mieszkańców)miast:
Lp. Miasto Liczba mieszkańców Dawna ziemia Obecne województwo
1 Rzeszów 166454 przemyska podkarpackie
2 Chełm 67782 chełmska lubelskie
3 Przemyśl 66867 przemyska podkarpackie
4 Zamość 66375 chełmska lubelskie
5 Krosno 47563 sanocka podkarpackie
6 Jarosław 40272 przemyska podkarpackie
7 Sanok 39224 sanocka podkarpackie
8 Tomaszów Lubelski 20034 bełska lubelskie
9 Krasnystaw 19285 chełmska lubelskie
10 Hrubieszów 18479 chełmska lubelskie
11 Łańcut 18069 przemyska podkarpackie
12 Przeworsk 15737 przemyska podkarpackie
13 Leżajsk 14176 przemyska podkarpackie
14 Lubaczów 12415 bełska podkarpackie
15 Ustrzyki Dolne 9418 przemyska podkarpackie
Przyroda
Na obszarze Rusi Czerwonej po stronie polskiej znajduje się szereg parków narodowych i krajobrazowych.Funkcjonują tu również dwa Światowe Rezerwaty Biosfery UNESCO MaB:"Karpaty Wschodnie" i "Polesie Zachodnie".
Parki narodowe
  • Bieszczadzki Park Narodowy
  • Poleski Park Narodowy
  • Roztoczański Park Narodowy
Parki krajobrazowe
  • Chełmski Park Krajobrazowy
  • Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy
  • Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy(część)
  • Jaśliski Park Krajobrazowy(część)
  • Krasnobrodzki Park Krajobrazowy
  • Park Krajobrazowy Doliny Sanu
  • Park Krajobrazowy Gór Słonych
  • Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego
  • Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej
  • Poleski Park Krajobrazowy
  • Południowo roztoczański Park Krajobrazowy
  • Skierbieszowski Park Krajobrazowy
  • Sobiborski Park Krajobrazowy
  • Strzelecki Park Krajobrazowy
  • Szczebrzeszyński Park Krajobrazowy

Kunów

Miasto w województwie świętokrzyskim,w powiecie ostrowieckim,położone nad rzeką Kamienną.Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Kunów.Prawa miejskie w latach 1365-1867 i ponownie od 1990.Był własnością biskupów krakowskich.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.kieleckiego.Według danych z 31 grudnia 2004,Kunów miał 3153 mieszkańców.
Położenie Miasto położone jest w dolinie rzeki Kamiennej,przy ujściu Świśliny.Znajduje się 8 km na północny zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego.Przez Kunów przebiega droga krajowa nr 9E371.W mieście znajduje się stacja kolejowa na trasie Skarżysko-Kamienna Ostrowiec Świętokrzyski.Przez miasto przechodzi niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic oraz niebieski szlak rowerowy ze Skarżyska-Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego.
Historia
Tereny wokół Kunowa były zamieszkane już w czasach wczesnosłowiańskich,czego dowodem są pozostałości grodziska w Nietulisku Dużym.Początkowo osada Kunów znajdowała się na północnym brzegu rzeki Kamiennej.We wczesnym średniowieczu Kunów był własnością biskupstwa krakowskiego.Biskupi mieli tu swój dwór,w którym często przemieszkiwali.Od co najmniej 1362 r.znajdowała się tu siedziba klucza majątkowego.W Kunowie przebywał między innymi Paweł z Przemankowa,w 1271 r.uwięziony na rozkaz Leszka Czarnego i wysłany do Sieradza.W 1241 r.osada została złupiona przez Tatarów,a w 1247 przez Konrada Mazowieckiego.Za panowania Kazimierza Wielkiego miejscowa parafia zajmowała obszar 63 km² i była zamieszkiwana przez ok.240 osób.W 1365 r.osada otrzymała przywilej miejski.W XV w.przebywał tu kardynał Zbigniew Oleśnicki,który znacznie rozbudował miasto.W Kunowie wykopano obszerny staw,który dostarczał siły wodnej działającym tu wówczas fabrykom sukna i łomom kamienia.Znajdował się tu drewniany kościół pw.św.Władysława.W 1502 r.miasto został złupione i spalone doszczętnie przez Tatarów,przez co utraciło prawa miejskie.Dwór biskupi odbudowano dopiero w drugiej połowie XVI w.29 sierpnia 1535 r.biskup krakowski Piotr Tomicki nadał Kunowowi ponownie prawa miejskie na prawie magdeburskim.Pierwszym wójtem w mieście został Mikołaj Brzeski koniuszy biskupi.Dzięki protekcji biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego miasto w 1548 i 1554 r.otrzymało nowe przywileje i ulgi,które pozwoliły mu się odbudować.Pozwalały one na pobieranie opłaty na utrzymanie mostu na rzece Kamiennej.Zwolniały także mieszczan kunowskich od opłat celnych i targowych na terenie całego kraju.W Kunowie znajdowały się kopalnie czerwonego i białego marmuru.W 1578 r.w mieście było 65 rzemieślników różnych profesji.Kunów zasłynął z produkcji kamienia,który był wykorzystywany do budowy dworów i pałaców w całej Polsce.W 1616 r.w Kunowie znajdowało się 130 domów.Istniały też w mieście 2 kościoły drewniane pod wezwaniem św.Szymona i Judy oraz św.Leonarda.W 1638 r.w mieście wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem św.Władysława w miejsce dawnego drewnianego.Po potopie szwedzkim liczba domów zmniejszyła się do 63,Kunów był zamieszkiwany przez 530 osób.Najstarszą wzmiankę o szkole parafialnej w Kunowie spotykamy w aktach biskupich w Krakowie.Istniała już w 1504 r.a jej pierwszym rektorem był Stanisław z Sandomierza.Od tamtego czasu w mieście istniała szkoła.Według sporządzonego na zlecenie magistratu miasta bilansu,w 1705 r.w Kunowie na skutek zarazy zmarło 560 osób.W XVIII w. i ponownie od 1859 r.działała tu kopalnia rudy.W 1789 r.miasto przeszło na własność skarbu państwa.W Kunowie pracowało wówczas 10 kamieniarzy dostarczających kamienia ciosanego do Warszawy,m.in.do budowy Łazienek Królewskich.W Kunowie działał cech kamieniarzy.W 1814 i 1818 r.miasto było niszczone przez pożary.W 1827 r.było tu 119 domów i 730 mieszkańców.W 1860 r.145 domów i 1121 mieszkańców(w tym 232 Żydów).Pierwszym burmistrzem miasta Kunowa w latach 1811–1822 był Władysław Czerwiński.W czasie powstań narodowych miasto było dla okolicy punktem zbornym powstańców i postojem dla oddziałów.W okresie powstania styczniowego plebania w Kunowie słynęła ze spotkań i narad dowódców powstania:gen.Józefa Hauke-Bosaka,Zygmunta Chmieleńskiego i Dionizego Czachowskiego.Przewodniczącym organizacji powstańczej w tutejszej okolicy był ks.Kacper Kotkowski przedstawiciel Rządu Narodowego i okolicznego ziemiaństwa.Wybitną rolę odegrał w mieście ówczesny proboszcz w Kunowie ks.Jan Dąbrowski,po powstaniu zesłany na Syberię.W XIX w.miasto podupadło w związku z rozwojem nowego ośrodka przemysłowego w Ostrowcu Świętokrzyskim.1 czerwca 1869 r.z ukazu carskiego Kunów utracił prawa miejskie.Po tym czasie nastąpiła dalsza pauperyzacja osady.Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r.miejscowość stopniowo zaczęła rozbudowywać się,co związane było z budową Fabryki Maszyn i Narzędzi Rolniczych.8 września 1939 roku Kunów został zajęty przez Niemców.Pierwsza grupa konspiracyjna powstała tutaj w listopadzie 1939 r. i weszła w skład Związku Walki Zbrojnej.Miejscowość w czasie wojny należała do Okręgu Kielecko-Radomskiego ZWZ-AK"Jodła".Okres po II wojnie charakteryzował się stałym rozwojem miejscowości.Została rozbudowana Fabryka Maszyn Rolniczych.W 1953 r.z inicjatywy Eugeniusza Dziewulskiego,lekarza i wielkiego społecznika,zostały wybudowane wodociągi.Postępujący proces urbanizacji Kunowa przyniósł m.in.wybudowanie nowej szkoły w 1967,Ośrodka Zdrowia w 1973,Biblioteki Publicznej w 1988,Urzędu Miasta i Gminy oraz Poczty w 1991 r.Kunów prawa miejskie odzyskał dopiero w 1990 r.Od tego momentu obserwować można szybki rozwój miasta.Dzięki funduszom strukturalnym Unii Europejskiej zmodernizowano przebiegającą przez Kunów drogę krajową,wybudowano rondo,wyremontowano most.Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej rozpoczęło prace renowacyjne zabytków kamieniarstwa kunowskiego,które również przeżywa renesans.
Zabytki
  • Kościół parafialny pw.Świętego Władysława z XVII wieku,z ołtarzami rzeźbionymi przez miejscowych kamieniarzy(obok już nie istniejąca drewniana plebania z 1855 roku) i murowana dzwonnica z 1896,wybudowana według projektu Wojciecha Gersona;świątynię otacza kamienne ogrodzenie z bramami i stacjami drogi krzyżowej.
  • Przykościelny cmentarz z nagrobkami z XIX wieku,spośród których wyróżnia się nagrobek Franciszka Fornalskiego;na cmentarzu znajduje się także mogiła powstańców z 1863 poległych w bitwie pod Janikiem-Sadłowizną.
  • Figura Św.Jana Nepomucena przy moście na rzece Kamiennej pochodząca z 1755 roku.Odnowiona w 2006 r.przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej.
Ludzie związani z Kunowem
  • Jan Bojarczak duchowny rozstrzelany przez gestapo
  • Władysław Czerwiński herbu Lubicz,pierwszy burmistrz miasta Kunowa w latach 1811–1822.
  • Jerzy Dobrzański dziedzic dóbr ostrowieckich,major Legionów Polskich,kawaler Virtuti Militari;gorący zwolennik wydobywania węgla kamiennego z okolic Kunowa.
  • Antoni Piotrowski malarz,rysownik i ilustrator.
  • Franciszek Fornalski żołnierz napoleoński,odznaczony orderami Virtuti Militari i Legii Honorowej.
  • Franciszek Kacper Fornalski oficer Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego.
  • Aleksander Bastrzykowski ostatni przedwojenny proboszcz kunowski,autor monografii Kunowa wydanej w 1939 r.w Krakowie.
  • Wacław Mayzel polski lekarz-histolog.
  • Bogusław Sępioł wieloletni członek organizacji pozarządowej Towarzystwa Badań i Ochrony Przyrody(TBOP),ornitolog,ekspert przyrodniczy,fotograf i twórca filmów przyrodniczych,autor broszur i pojedynczych doniesień w formie publikacji naukowych o rzadkich i chronionych gatunkach roślin(storczyków),zwierząt ptaków,choćby o żołnie,czy owadów z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt Bezkręgowce m.in.o modliszce zwyczajnej,propagator wartości przyrodniczych na Wyżynie Kieleckiej.
Film
  • 1977:Wszyscy i nikt;(reż.Konrad Nałęcki,scenariusz:Janusz Przymanowski)większość scen w filmie kręcono w Kunowie m.in.w kościele i w dzwonnicy przy kościele św.Władysława oraz w nieistniejącej już drewnianej plebanii a także w pobliżu rynku u styku ulic:Podgórze i Kościelna.
Duchowieństwo
Obecnym proboszczem gminy Kunów jest ks.Marian Włodzimierz Czerwiński,a wikariuszami ks.Sebastian Dziedzic i ks.Kazimierz Sagan.

Jasło

Miasto powiatowe w południowo-wschodniej części Polski,w województwie podkarpackim,siedziba powiatu jasielskiego,położone w obrębie Dołów Jasielsko-Sanockich.Znajduje się ono na wysokości od 225 do 380 m n.p.m.na przecięciu rzek Wisłoki,Ropy oraz Jasiołki.Według danych z 1 stycznia 2012 r.miasto zamieszkiwało 36918 mieszkańców.Patronem miasta jest św.Antoni z Padwy.
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 36,52 km².Miasto stanowi 4,41% powierzchni powiatu.Części miasta:Błonie,Bryły,Brzyszczki,Gamrat,Gądki,Gliniczek,Górka,Hankówka,Kaczorowy,Kowalowy,Krajowice,Niegłowice,Nowy Żółków,Podzamcze,Sobniów,Ulaszowice,Warzyce.W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa krośnieńskiego.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 Jasło ma obszar 36,65 km²,w tym:
  • użytki rolne:68%
  • użytki leśne:5%
Demografia
Dane z 26 lutego 2009:
Opis
Ogółem
Kobiety
Mężczyźni
Jednostka
osób
%
osób
%
osób
%
Populacja
37743
100
19732
52,1
18011
47,9
Gęstość zaludnienia[mieszk./km²]
1031,5
536,9
494,6
Według danych GUS z 31.12.2006,miasto liczyło 37562 mieszkańców.
Toponimia
W pierwszych źródłach nazwa pojawia się w 1262 w postaci Jasieł.W XIV-wiecznym dokumencie lokacyjnym występuje nazwa w jęz.niemieckim Jessel,Ieschil(1325).Nazwa jest pochodzenia słowiańskiego i pochodzi od nazwy rzeki przepływającej przez miasto;przypuszczalnie powstała od wyrazu jasny(błyszczący),a konkretnie od prasłowiańskiego(J)ě(d)s z przyrostkiem ъlъ,co odpowiada polskim elementom: Jeś-||Jaś- i przyrostkowi -eł;jasieł„jasny,czysty”.Wyraz„jesło”w okresie przedpolskim oraz staropolski wyraz„jasło”oznaczał„żłób” i pochodzi od czasownika„jeść”(utworzony na tej samej zasadzie jak słowo„mydło”od czasownika„myć”).Wyraz nie występuje w języku polskim,jedynie jej rzadko używane zdrobnienie„jasełka”.
Historia
Po raz pierwszy nazwę Jasła zapisano w zabytku średniowiecznym,opiewającym Miracula Sancti Stanislai,wymieniając w nim również imiona jaślan,a wśród nich Gotszalka,noszącego tytuł archiprezbitera jasielskiego.Istotnym szczegółem w okresie rozwoju posiadłości klasztornych w powiecie jasielskim jest to,że wśród nich znalazło się również Jasło.Pierwszą wzmiankę o tym znajdujemy w roku 1262,w przywileju Bolesława Wstydliwego dla klasztoru cysterskiego w Koprzywnicy.Nadaje on osadzie Jasiel przywilej skarbowy i sądowy.Z innych dokumentów wynika,że cystersi otrzymać musieli tę osadę już w tzw.Fundatio primaeva,czyli w roku 1185.W każdym razie w połowie XIII wieku Jasło zwane wtedy Jasiel lub Jasioł było osadą o niemałym znaczeniu gospodarczym.Tu mianowicie znajdowało się jedno z ważnych małopolskich targowisk.Organizacja miejska Jasła,której skąpe ślady spotykamy w źródłach u schyłku XIV wieku i później,zawdzięczała swój początek dokumentowi Kazimierza Wielkiego wystawionemu w Sanoku 26 kwietnia 1366 roku.Tym dokumentem nadał król miasteczku Jasłu prawo niemieckie.W 1367 zwolnił je od ceł,zaś w 1368 dokonał formalnej zamiany miasta z cystersami.Zamiana ta została ostatecznie załatwiona w roku 1374 przez Elżbietę,królową regentkę,która dała cystersom odszkodowanie w postaci miasteczka Frysztak i wsi sąsiednich:Glinik i Kobyle.Połączenie części królewskiej i zakonnej miasta zostało w ten sposób zalegalizowane i stworzyło nowe podstawy organizacyjne miasteczka.Parafia powstała w Jaśle przed 1325 rokiem,wcześniej Jasło należało do parafii w Zręcinie.Parafię jasielską niewątpliwie uposażyli biskup krakowski i król Władysław Łokietek.Pleban jasielski posiadał jako uposażenie nadany mu być może w roku 1366 folwark,przynajmniej jednołanowy z rolami i trzema sadzawkami,a ponadto pobierał dziesięcinę i meszne.W latach 1648-1772 Jasło przeżywało okres upadku.Kilkukrotne okupacje Jasła:najpierw w roku 1655 przez wojska szwedzkie,potem w 1657 r.przez oddziały siedmiogrodzkie Jerzego II Rakoczego,a na początku XVIII w.ponownie przez wojska szwedzkie Karola XII,zrujnowały miasto doszczętnie.W dobie konfederacji barskiej w latach 1768-1772,miasto znowu było narażone na zniszczenia ze strony swoich i Rosjan.II połowa XIX wieku to czas autonomii,zarazem okres rozwoju miasta powstają obiekty użyteczności publicznej,Kasa Oszczędności,Sąd Rejonowy,w 1896-1897 zostaje założony Park Miejski.Ważnym wydarzeniem w historii miasta było założenie w roku 1868 gimnazjum(obecnie I LO).We wrześniu 1900 roku Jasło wizytował cesarz austro-węgierski Franciszek Józef.W roku 1910 został założony klub piłkarski Czarni Jasło. II wojna światowa
9.07.1943 oddział Armii Krajowej pod dowództwem por.Zenona Soboty„Korczaka”dokonał napadu na więzienie w Jaśle.Członkowie AK przebrani w mundury niemieckie oraz mówiący po niemiecku wprowadzili w błąd strażników więziennych,dostając się do wnętrza budynku,po czym rozbroili ich.Uwolnili 120 więźniów.Akcja zakończyła się sukcesem i więźniowie znaleźli schronienie w okolicznych lasach.Wrzesień i październik 1944 roku to w Jaśle czas nasilenia się niemieckiego terroru i początek akcji wysiedleńczej w rejonie.Wysiedlono najpierw mieszkańców okolicznych wiosek znajdujących się w strefie przyfrontowej,a 13 września zaczęto wysiedlać ludność z Jasła.Po wysiedleniu mieszkańców Niemcy rozpoczęli rabunek i niszczenie opustoszałego miasta.Podpalali i wysadzali w powietrze budynki publiczne i domy prywatne było to działanie systematyczne i zaplanowane.Do Jasła zniszczonego w 97% wkroczyli 16 stycznia 1945 roku rosyjscy żołnierze z 76 Pierekopskiej Dywizji Artylerii Przeciwlotniczej pod dowództwem płk.Fiodora Bolbata.Po wojnie miasto zostało odbudowane.10 kwietnia 2010 roku w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem zginął,pochodzący ze Święcan koło Jasła senator Stanisław Zając.Uroczystości pogrzebowe,w których wziął udział m.in.marszałek Senatu Bogdan Borusewicz odbyły się w kościele farnym 25 kwietnia tegoż roku.4 czerwca 2010 roku Jasło nawiedziła powódź,która swoim zasięgiem objęła 1/3 miasta(głownie osiedla:Gądki,Rafineryjne i Mickiewicza).Ewakuowano ponad 1300 osób.
Architektura
Zabytki chronione prawnie w Jaśle:
  • kolegiata pw.Wniebowzięcia NMP kościół farny najstarszy zabytkowy kościół w mieście z XV,XVIII,XIX wieku,a także dzwonnica kościelna z połowy XIV,XV wieku.Budynek z kamienia w stylu gotyckim,był wielokrotnie niszczony;numer rejestru:109/ZN/56 z 19.12.1956,
  • kościół pw.św.Stanisława Biskupa wybudowany w latach 1892-1893.Wcześniej stanowił kaplicę gimnazjalną.Inicjatorami budowy byli:ówczesny dyrektor szkoły Klemens Sienkiewicz,jego żona Hermina oraz grono nauczycielskie.W latach 70.w Jaśle wprowadzono nowy podział na parafie.Przekształcono kaplicę w nowy kościół(skrzyżowanie ulic Czackiego i Mickiewicza);numer rejestru: A-371/98 z 6.07.1998,
  • cmentarz przy ul.Zielonej,założony w 1784 roku;numer rejestru:A-101 z 23.09.1986,
  • dom przy ul.Kazimierza Wielkiego 1 z XIX w.;numer rejestru:A-380 z 3.09.1968,
  • dom przy ul.3 maja 23 z początku XX w.numer rejestru: A-165 z 14.06.2006,
  • Szkoła Wydziałowa Męska wraz z internatem z 1906 r.(ul.Marchlewskiego 20),od roku 1906 do 1939 mieściła się tam Szkoła Wydziałowa Męska,1945-1962 najpierw gimnazjum,a potem przekształcone z niego I Liceum Ogólnokształcące im.Króla Stanisława Leszczyńskiego,od 1962-Liceum Ekonomiczne,Szkoła Handlowa,obecnie dodatkowo Filia Akademii Ekonomicznej w Krakowie,IV Liceum Ogólnokształcące i inne instytucje;numer rejestru:A-113 z 6.10.1987,
  • dom z oficyną przy Rynku 14 z 2.połowy XVIII;numer rejestru: A-35 z 26.06.2001,
  • dom przy ul.Staszica 8 z końca XIX w.numer rejestru:A-260 z 14.02.1992,
  • dom przy ul.Staszica 12 z XIX w.numer rejestru:A-126 z 1.11.1988,
  • zespół pałacowy z 2.połowy XIX,obejmujący neogotycki pałac Sroczyńskich z 1858 oraz zabytkowy park,mieści się w dzielnicy Jasło-Gorajowice.Budynek pałacu jest siedzibą Zespołu Szkół Medycznych;numer rejestru:A-348 z 3.09.1968,
  • zespół dworski obejmujący dwór wybudowany w latach 1730-1732 następnie przebudowany w 2.połowie XIX w.oraz park z przełomu XVIII/XIX,mieści się w dzielnicy Jasło-Niegłowice,przy ul.Gajowej;numer rejestru: A-120 z 10.08.1988,
Obiekty historyczne:

  • figura św.Jana Nepomucena z 1770 na środku rynku,
  • kaplica cmentarna z lat 1859-1872 w stylu romańskim,
  • fragmenty murów miejskich znajdujące się przy placu Bartłomieja z Jasła obok ZUS-u,
  • współczesny kościół wizytek na miejscu kościoła zburzonego przez hitlerowców na wzgórzu zwanym Górką Klasztorną(nazwa ta początkowo potoczna pojawiła się po przybyciu do Jasła sióstr wizytek w 1903 roku,obecnie jest używana również w materiałach urzędu miejskiego),lub też Miejską Górą,
  • obelisk wzniesiony w 500.rocznicę zwycięstwa grunwaldzkiego na tymże wzgórzu,
  • park miejski założony przez nauczyciela Teodora Bernardzikiewicza;znajduje się tam pomnik Tadeusza Kościuszki z 1879,grób Nieznanego Żołnierza z 1894,oraz altanka z maszkaronem zbudowana z okazji odwiedzin miasta przez cesarza Franciszka Józefa w 1900 roku,
  • kamienice w Rynku,najstarsza pod nr 14 z piwnicami na wino z XVIII w.
  • Muzeum Regionalne w Jaśle przy ul. Kadyiego 11 w domu darowanym przez lekarza okulistę dr.Stanisława Kadyiego.
  • budynek poklasztorny oo.Franciszkanów przy ul.Mickiewicza 4,do roku 1965 pełniący tymczasowo funkcję kościoła,obecnie mieści Poradnię Rejonową.Podczas remontu w 2006 roku odkryto i odrestaurowano zabytkowe malowidło przedstawiające Matkę Boską.
  • kościół oo.Franciszkanów pw.św.Antoniego Padewskiego w okresie międzywojennym znajdował się przy ul.Mickiewicza.Po jego zniszczeniu w czasie II wojny światowej zakonnicy zrezygnowali z odbudowy ruin,tylko rozpoczęli przygotowania do budowy w nowym miejscu na rogu ulic 3 maja i Chopina.Do roku 1965 tymczasowo funkcje kościoła spełniał budynek klasztorny przy ul.Mickiewicza 4,obecnie znajduje się w nim Poradnia Rejonowa.W roku 1965 oddano do użytku największy w Jaśle kościół.Na froncie wykonano płaskorzeźby świętych zasłużonych dla Kościoła.Jeszcze przed beatyfikacją znalazła się tam figura oo.Maksymiliana Kolbego.Mieści się w nim sanktuarium patrona Miasta Jasła św.Antoniego Padewskiego.
Znani jaślanie
Urodzeni w Jaśle:
  • Bartłomiej z Jasła filozof,teolog,reformator Akademii Krakowskiej
  • Antoni Barwiński sportowiec,piłkarz,reprezentant Polski
  • Rafał Bernacki sportowiec,piłkarz ręczny,reprezentant Polski
  • Seweryn Bieszczad malarz początku XX wieku
  • Henryk Dobrzański major WP,olimpijczyk,dowódca partyzancki II wojny światowej
  • Ryszard Drozd szachista
  • Zbyszko Cyganiewicz polski zapaśnik
  • Karol Józef Fischer biskup przemyski,autor prac z zakresu liturgii
  • Cezary Geroń poeta,dziennikarz
  • Jacek Grün politolog,muzyk,pierwszy perkusista Budki Suflera
  • Józef Gryglewicz major,lotnik Dywizjonu 300 i 301 w Anglii
  • Lech Haydukiewicz polityk,pedagog,członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
  • Stanisław Kadyi lekarz okulista,kolekcjoner dzieł sztuki
  • Janusz Kołodziej polityk,poseł
  • Robert Król poeta młodego pokolenia
  • Adam Loret pierwszy dyrektor Lasów Państwowych
  • Elżbieta Łukacijewska polityk,europarlamentarzysta
  • Jerzy Matuszkiewicz muzyk jazzowy,saksofonista,kompozytor
  • Edward Miszczak dziennikarz telewizyjny i radiowy,dyrektor programowy TVN
  • Karol Myśliwiec archeolog,egiptolog,członek PAN
  • Józef Oberc profesor zwyczajny,geolog
  • Stanisław Pawłowski geograf i kartograf,rektor Uniwersytetu Poznańskiego
  • Sławomir Peszko sportowiec,piłkarz,reprezentant Polski
  • Dorota Pykosz sportsmenka,siatkarka
  • Gabriel Samolej sportowiec,hokeista,olimpijczyk
  • Stefan Schwarz lekarz,wykładowca,nestor polskiej ginekologii
  • Józef Słotwiński reżyser,pedagog,tłumacz
  • Hugo Steinhaus matematyk,aforysta
  • Zbigniew Skrudlik sportowiec,szermierz florecista,dwukrotny mistrz olimpijski
  • Michał du Vall profesor zwyczajny prawa,prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
  • Mieczysław Wieliczko profesor historii,znawca ziemi jasielskiej,Honorowy Obywatel Miasta Jasła.
  • Jan Wodyński malarz
  • Paweł Zagumny sportowiec,siatkarz,reprezentant Polski
Związani z Jasłem:
  • Stanisław Barabasz architekt,malarz,nestor narciarstwa polskiego
  • Marian Cichoń profesor zwyczajny,kierownik jednej z katedr UE w Krakowie
  • Jarosław Gowin publicysta,minister sprawiedliwości
  • Stefan Jaracz aktor,pisarz i publicysta
  • Piotr Jaroszewicz premier PRL w latach 1970–1980,generał dywizji WP
  • Tadeusz Klimecki generał brygady WP
  • Stanisław Kołodziej ksiądz,męczennik,Sługa Boży Kościoła katolickiego
  • Ignacy Kruszewski polski i belgijski generał brygady,bohater narodowy
  • Ignacy Łukasiewicz wynalazca lampy naftowej,farmaceuta
  • Zyndram z Maszkowic rycerz spod Grunwaldu,starosta jasielski
  • Stanisław Pigoń historyk literatury polskiej,wykładowca uniwersytecki
  • Rudolf Weigl wynalazca pierwszej w świecie skutecznej szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu
  • Stanisław Zając polityk,poseł i senator,zginął pod Smoleńskiem
  • Alicja Zając działaczka samorządowa,senator
Komunikacja
W mieście działa Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej PKS Jasło oraz Zakład Miejskiej Komunikacji Samochodowej ZMKS Jasło.Przez Jasło przebiegają dwie drogi krajowe:28 oraz 73.
  • droga krajowa nr 28 Zator Wadowice Nowy Sącz Gorlice Biecz Jasło(obwodnica miasta)Krosno Sanok Medyka.
  • droga krajowa nr 73 Jasło Pilzno Tarnów Dąbrowa Tarnowska Kielce Wiśniówka
Stacja kolejowa w Jaśle jest głównym węzłem kolejowym na południu województwa podkarpackiego.Ze stacji wychodzą linie nr 106 w stronę Rzeszowa i nr 108 do Stróż i Zagórza.W 2013 powstało w mieście wielofunkcyjne lądowisko Ikar Jasło.
Edukacja
W Jaśle znajduje się kilkanaście placówek edukacyjnych oferujących naukę osobom o różnym poziomie wykształcenia.W mieście znajdują się cztery szkoły podstawowe,gimnazjum oraz pięć zespołów szkół miejskich(szkoła podstawowa oraz gimnazjum w jednym budynku).Oprócz tego na terenie Jasła znajdują się także:trzy licea ogólnokształcące oraz pięć zespołów szkół ponadgimnazjalnych.W mieście znajdują się także trzy placówki szkół wyższych.
Administracja
Władze miasta tworzą:przewodnicząca Rady Miasta:od 6 grudnia 2010 Elżbieta Bernal(Jaślanie),wiceprzewodniczący:Henryk Rak(Prawo i Sprawiedliwość)oraz Leszek Zduński(radny niezrzeszony).Burmistrzem miasta jest Andrzej Czernecki(Jaślanie),a wiceburmistrzami Antoni Pikul oraz Leszek Znamirowski.
W skład Rady Miasta wchodzą komitety:
  • Prawo i Sprawiedliwość(7 radnych)
  • Jaślanie(5 radnych)
  • Platforma Obywatelska(4 radnych)
  • Przymierze Samorządowe Podkarpacia(3 radnych),
  • Forum Jasielskie(2 radnych),
  • oraz radny niezrzeszony.
Koalicję tworzą Jaślanie,Platforma Obywatelska i Przymierze Samorządowe Podkarpacia.Opozycję tworzą:Prawo i Sprawiedliwość oraz Forum Jasielskie.
Opieka zdrowotna

  • Szpital Specjalistyczny w Jaśle
  • Zespół Opieki Zdrowotnej
Wspólnoty religijne
Jasło należy do diecezji rzeszowskiej.Na terenie miasta jest 9 parafii,które należą do dwóch dekanatów:Jasło Zachód oraz Wschód.Taki podział funkcjonuje od lat 70.XX wieku.W parafii Wniebowzięcia NMP przy ulicy Floriańskiej znajduje się dom zakonny sióstr michalitek,którego wspólnota liczy 6 sióstr.W parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa i Niepokalanego Serca NMP przy ul.Klasztornej znajduje się klasztor sióstr wizytek,której wspólnota liczy 15 sióstr.W Jaśle działa Zbór„ARKA”Kościoła Zielonoświątkowego,który prowadzi swe nabożeństwa w auli Państwowej Szkoły Muzycznej I st.przy ul.Hugona Kołłątaja.W mieście znajduje się także zbór Świeckiego Ruchu Misyjnego„Epifania”(ul.Krasińskiego)oraz Sala Królestwa Świadków Jehowy(ul.Graniczna 81).

Miasta partnerskie

Mszanka

Wieś w Polsce położona w województwie małopolskim,w powiecie gorlickim,w gminie Łużna.W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.Mszanka powstała w 1364 roku,na mocy dokumentu wydanego przez Kazimierza III Wielkiego.Jako jedyna wieś w dzisiejszej gminie Łużna była własnością królewską,pozostając nią aż do I rozbioru w 1772 roku.Od 1950 w Mszance istnieje rzymskokatolicka parafia świętych Apostołów Piotra i Pawła.

Skawina

Miasto w województwie małopolskim,w powiecie krakowskim.Jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Skawina.Miasto jest położone nad rzeką Skawinką kilkanaście kilometrów na południowy zachód od centrum Krakowa.Jest jednym z ośrodków miejskich aglomeracji krakowskiej.Według danych z 31 grudnia 2011 r.miasto miało 24259 mieszkańców.
Położenie Wschodnia część Skawiny obejmuje dawną wieś Korabniki.Była to niegdyś wieś służebna dworu krakowskiego.Pozostałością tamtych czasów jest renesansowy,piętrowy dwór-pałac zbudowany w latach 1540-1580 przez Pawła Korytkę.Według danych z 1 stycznia 2011 r.powierzchnia miasta wynosiła 20,50 km².
Toponimia
Zanim Skawina otrzymała swoją nazwę,istniała już nazwa przepływającej tędy rzeki.Pierwotnie w latach 1253–1258 mówiono o niej„Skauina",po lokacji miasta utrwaliła się nazwa Skawinka.W języku staropolskim słowo„skać"oznaczało„kręcić się",„toczyć się",„skartia"zaś„kręcenie się",„toczenie się".Podobne znaczenie miało prasłowiańskie słowo„szkoti".Natomiast germańskie„skaulon"oznaczało„poruszać się naprzód"lub„pędzić".Nazwa w pełni odpowiada charakterowi rzeki,która wije się licznymi meandrami i ma niezwykle wartki nurt wzdłuż całego biegu.
Kalendarium
  • 5000 p.n.e.Na tę datę szacuje się pierwsze ślady osadnictwa odkryte w okolicach Skawiny.
  • 1229 Pierwsza wzmianka o Babicach i Pisarach.
  • 1364 Decyzją Króla Kazimierza Wielkiego na terenie miejscowości:Pisary,Babice Nowe i Babice Stare zostaje założone miasto Skawina(akt erekcyjny z dnia 22 maja).W listopadzie tego samego roku wydano akt prawny dotyczący budowy w Skawinie kościoła parafialnego(z przylegającą do niego pierwszą w mieście szkołą)parcelę pod jego budowę podarował król.
  • 1471 Opat tyniecki Maciej Skawinka zakłada w Skawinie szpital(przytułek dla chorych i ubogich),który funkcjonował(z przerwami)do końca XIX w.
  • 1493 Najstarszy widok Skawiny(w dziele Hartmanna Schedla Liber cronicarum(Kronika świata)wydanym w Norymberdze w widoku Krakowa znajduje się fragment,który wg prof.J.Mitkowskiego przedstawia Skawinę).
  • 1500–1600 Powstają pierwsze cechy skawińskie.
  • 1651–52 Wielka zaraza w Skawinie(w ciągu dwóch lat liczba mieszkańców zmniejszyła się o ponad połowę).
  • 1655 Spalenie Skawiny przez Szwedów(podczas oblężenia Krakowa),zniszczenie m.in.zamku Kazimierzowskiego.
  • 1683 Miasto Skawina punktem zbornym husarii polskiej,udającej się pod Wiedeń.Przegląd wojsk na rynku skawińskim przez króla Jana III Sobieskiego.
  • 1772 Skawina znalazła się w granicach zaboru austriackiego.
  • 1802 Powstanie cmentarza parafialnego w Skawinie.
  • 1815 Wielki pożar miasta(zniszczeniu uległ Kazimierzowski kościół parafialny odbudowano go dopiero w 1826 r.)
  • 1816 Kasata klasztoru tynieckiego Skawina wchodzi w skład dóbr cesarskich.
  • 1831 Epidemia cholery w Skawinie.
  • 1873 Kolejna epidemia cholery(w ciągu pięciu dni umarło 300 mieszkańców)
  • 1878 W Skawinie powstaje Ochotnicza Straż Pożarna(w Krzęcinie 1906 r.w Radziszowie 1907 r.w Jaśkowicach 1908 r.)
  • 1884-86 Budowa linii kolejowej
  • 1886 Początki skawińskiego urzędu pocztowego(dotychczas korespondencja przesyłana była przez stację poczty konnej w Mogilanach)
  • 1895 Budowa Browaru Parowego w Skawinie(prowadził on działalność do 1915 r.)
  • 1896 Założenie gniazda Towarzystwa Gimnastycznego"Sokół"w Skawinie(1904–1906 budowa siedziby„Sokoła"na terenie ruin zamku Kazimierzowskiego)
  • 1900 Budowa rafinerii nafty w Skawinie(zakład ten prowadził produkcję od 1922 r.do 1932 r.)
  • 1909 Powstanie skawińskiej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej"ROLA"
  • 1910 Powstaje w Skawinie Fabryka Środków Kawowych Henryka Francka i Synów SA
  • 1914 Wymarsz drużyny(ponad 25 osób)skawińskich Sokołów do Legionów(21 sierpnia).
  • 1918 Oswobodzenie spod panowania austriackiego.
  • 1922 Powstaje Klub Sportowy„Skawinka".
  • 1939 Początek budowy w Skawinie huty aluminium(otwartej w 1954 r.)
  • 1942 Wywiezienie skawińskich Żydów do obozu zagłady w Bełżcu(29 sierpnia).
  • 1945 Skawina wolna od okupacji niemieckiej.Zdobycie Skawiny przez Armię Czerwoną(23 stycznia).
  • 1947 Założenie w Skawinie Powszechnej Spółdzielni Spożywców
  • 1951-62 Powstanie nowych zakładów przemysłowych w Skawinie,m.in.elektrowni.Skawina staje się drugim co do wielkości miastem w województwie krakowskim
  • 1980 Oddanie do użytku Hali Widowiskowo-Sportowej w Skawinie
  • 1981 Zamknięcie skawińskiej Huty Aluminium
  • 2000 Honorowe Obywatelstwo Miasta Skawina dla księdza biskupa Kazimierza Nycza
  • 2002 Papież Jan Paweł II podczas kolejnej pielgrzymki po Ojczyźnie zatrzymuje się w Skawinie i błogosławi miasto,jak również parafie pw.Św.Szymona i Judy Tadeusza oraz Miłosierdzia Bożego w Skawinie
Największe zakłady przemysłowe
  • Elektrownia Skawina
  • H+H firma produkująca pustaki
  • „GRANA"sp.z o.o.(dawniej Biogran GmbH)producent rozpuszczalnej kawy zbożowej
  • Lajkonik Snacks fabryka produkująca między innymi paluszki Lajkonik
  • Huta aluminium(około 50 zakładów)
  • Nicromet producent stopów aluminiowych
  • Valeo producent podzespołów samochodowych
  • Bahlsen producent słodyczy
  • Vesuvius materiały ogniotrwałe
  • Frezwid jeden z najnowocześniejszych zakładów w europie produkujących frezy i piły
  • Ferro S.A.producent i hurtownik armatury łazienkowej
  • MIXELECTRONICS magazyny
Sławni Skawinianie
Rafał ze Skawiny(1400-1469)syn Michała Pusznika.Był księdzem wikarym w Krakowie.Rozbudował zamek Kazimierza Wielkiego.Przyczynił się do rozwoju szkolnictwa w Skawinie.Był znany na dworze królewskim,wspomniał o nim Jan Długosz mówiąc,iż był to nieprzeciętny umysł,uczony i sprawiedliwy.
ks.Walenty Troska był absolwentem Uniwersytetu Jagiellońskiego,później jego profesorem i rektorem.Był kanonikiem i członkiem kapituły krakowskiej.Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej,wywodzącej się ze Skawiny.Ksiądz Walenty Troska zmarł w 1623 r. i został pochowany na cmentarzu koło kościoła parafialnego(dziś jest tam plac przykościelny,jednak grób pozostał).W testamencie spisanym w 1619 roku przekazał miastu swoją bibliotekę,która po jego śmierci została umieszczona przy szkole parafialnej.
ks.Sebastian Piskorski urodził się w 1636 r.jego ojciec Marcin osiedlił się w Skawinie z początkiem XVII w.Sebastian Piskorski ukończył studia w 1660 r.na Uniwersytecie Jagiellońskim i uzyskał stopień bakałarza.Studia kontynuował w Padwie i Rzymie.Przetłumaczył książkę pt.Żywoty Pustelników.W 1676 r.przyjął święcenia kapłańskie.Patronował budowie kościoła św.Anny w Krakowie.Zmarł w 1707 r.
Stanisław Pyzik urodzony w Skawinie,brał udział w manifestach i strajkach.W 1912 r.wyemigrował do Argentyny gdzie pisał polskie pisma pod pseudonimem„Skawiniak”dając tym samym wyraz pamięci o Skawinie i Polsce.
Marcin Starzak pierwszy skawiński olimpijczyk.
Marian Łoziński weteran walk pod Monte Cassino,działacz społeczny i harcerski,wielki miłośnik młodzieży,współzałożyciel i opiekun Harcerskiej Izby Pamięci Narodowej Polskich Sił Zbrojnych Na Zachodzie im.gen.Władysława Andersa przy harcówce Kręgu Instruktorskiego"Czerwony Mak"im.Bohaterów Monte Cassino.Autor wspomnień"Przechodniu,powiedz Polsce..."
Jan Żychoń(ur.1 stycznia 1902 w Skawinie,zm.17 maja 1944 pod Monte Cassino)major piechoty Wojska Polskiego,oficer wywiadu wojskowego Oddziału II Sztabu Generalnego/Głównego Wojska Polskiego.
Folklor
Zwyczaje i obrzędy skawińskie Dzięki długoletniej działalności archiwistycznej Towarzystwa Przyjaciół Skawiny zachowało się wiele przekazów dotyczących nieznanych już być może skawińskich zwyczajów i obrzędów.Gdy kończył się np.karnawał i nadchodziły dni zapustne,mający poczucie humoru Skawinianie przebierali się za Żydów,Cyganów,kramarzy,kominiarzy,mężczyźni za kobiety,a kobiety za mężczyzn.Przebierańcy chodzili po domach,gdzie śpiewali żartobliwe piosenki i recytowali zabawne wierszyki,a gospodarze częstowali przybyłych żywnością(czasami nawet i wódką...)W czasie zapustów„chodził"też po Skawinie tzw.„Kantek".Była to kukła ze słomy,okryta płaszczem,pod którym chował się parobek.Z„Kantkiem"chodzono po domach,gdzie żartowano i śpiewano każąc„Kantkowi"wyczyniać rozmaite sztuczki.Podobno od postaci owego„kantka"wzięło się przezwisko nadane Skawinianom przez mieszkańców okolicznych wiosek.Chcąc im dokuczyć mówili:„Ty skawiński kojtku!..."Zapustne obrzędy były bardzo popularne jeszcze pod koniec XIX w.Istnieje zwyczaj,związany z Niedzielą Palmową,noszenia do kościoła specjalnie w tym celu przygotowanych palm:w Skawinie były one robione z gałązek kwiatowych trzcinnika lancetowatego oraz z leszczynowych grubych prętów.Po niedzielnej mszy chłopcy z poszczególnych wiosek spod Skawiny dzielili się,a następnie rozpoczynały się...bójki przy pomocy palm pomiędzy poszczególnymi grupami.Ponieważ palmy miały do jednego metra długości,szczególnie unikano tych z dużą ilością leszczynowych kijów...W następującą po Niedzieli Palmowej środę z poświęconych już palm robiono krzyżyki,które gospodarze wbijali na polach w każdy obsiany kawałek ziemi.Miało to chronić zbiory przed gradobiciem oraz innymi klęskami.Ostatni krzyżyk przybijano do drzwi domu.Kije z palemek były również wykorzystywane w lany poniedziałek,kiedy to chłopcy chodzili z tzw.„buckami",czyli właśnie tymi kijami.Chodzili do poszczególnych domów i rzucali kije na ziemię.W zamian za to gospodarz ofiarowywał im drobny poczęstunek.Wielkim wydarzeniem w życiu Skawiny oraz okolicznych wsi był odpust w Tyńcu(święto Piotra i Pawła)dniu 29 czerwca.Liczne były kramy z zabawkami,piernikami„całuskami",młodzież bawiła się na karuzelach.Po mszy świętej hucznie bawiono się,było picie piwa,jedzenie Lisieckiej kiełbasy i golkowickich kukiełek.Zwyczaj ten,powstały w XIX w.przetrwał aż do lat 30.XX w.Jesienią,w czasie kopania ziemniaków i„brania"lnu,odbywały się tzw."tłuki",które polegały na tym,że zamożniejsi gospodarze zapraszali ze wsi kilkanaście albo i więcej osób i wspólnymi siłami wykonywano zaplanowane prace.Być może len był uprawiany przez mieszczan w XIX w.nie tylko dla korzyści,a właśnie jako pretekst do wspólnego spędzania długich i chłodnych jesiennych wieczorów...Dzisiaj kontynuacją dawnych obrzędów pozostają jedynie dożynki,organizowane co roku w innej wsi wspólnie z poszczególnymi radami sołeckimi.W ich trakcie przeprowadzane są np.wybory miss Krakowianki przedszkolaków czy też występy zespołów folklorystycznych.
Kultura
Teatr Tańca„IKA"(Zespół Tańca Nowoczesnego)
Istnieje od 1992 r.prowadzony przez instruktorkę tańca Monikę Fliszewską.W ciągu 8 lat istnienia IKA zaprezentowała dwadzieścia układów tanecznych występując podczas imprez wojewódzkich,ogólnopolskich,a także za granicą(Hurth w Kolonii).Zespół był trzykrotnie wyróżniany do udziału w Konińskim Festiwalu Piosenki i Tańca.Za układ„Amadeusz"prezentowany podczas Ogólnopolskiego Konkursu„Odkrywamy talenty"w ramach Festiwalu„Tęczowy Music Box"zespołowi przyznano„Brązową Półnutkę".
W 2000 r.zespół otrzymał aż trzy pierwsze nagrody na:
  • Małopolskim Festiwalu Dziecięcych Form Tanecznych i Muzycznych Skawina 2000,
  • Międzywojewódzkich Spotkaniach Tanecznych Olkusz 2000,
  • VI Ogólnopolskich Konfrontacjach Zespołów Tanecznych Małopolskich 2000.
Centrum Kultury i Sportu
Istnieje od 1992 r.jako samorządowa instytucja kultury;jest specyficzną placówką tego typu w kraju i jedyną w województwie małopolskim.Celem działalności Centrum jest wspieranie amatorskiego ruchu artystycznego i działalności sportowej,ale w sposób profesjonalny,za pomocą odpowiednio przygotowanej do tego kadry.Centrum było gospodarzem min.:ogólnopolskiej inauguracji Dni Olimpijczyka w 1993 r.co roku aktywnie przyczynia się do organizowania w Skawinie Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy,organizuje Mistrzostwa Polski Zawodowych Par Tanecznych oraz Mistrzostwa Okręgu Małopolskiego w Tańcu Towarzyskim;było gospodarzem Mistrzostw Polski Samochodów Zdalnie Sterowanych;współorganizowało Konkurs Kapel,Śpiewaków i Gawędziarzy Ludowych„Wstążka Krakowska"organizuje doroczne Dni Skawiny.Przy Centrum działają sekcje i grupy artystyczne:tańca towarzyskiego,tańca nowoczesnego,rytmiki,kółko teatralne,kółko plastyczne,studio piosenki oraz nauka gry na gitarze.Centrum prowadzi też amatorskie sekcje sportowe oraz gimnastykę korekcyjną dla dzieci.Na wysokim poziomie znajduje się też tenis stołowy(Druga Liga Państwowa Kobiet)oraz brydż sportowy(mają na swoim koncie medale na Mistrzostwach Europy Juniorów Młodszych oraz Mistrzostwach Świata Młodzieży Szkolnej).W ramach Centrum działa również pracownia modelarska.Od chwili powstania w 1958 r.opiekuje się nią Józef Małysa.Pracownia organizuje corocznie szereg imprez gromadzących miłośników i pasjonatów modelarstwa z całej Polski:Wiosenne Zawody Latawców,Okręgowe Zawody Modeli Pływających,Mistrzostwa LOK,Wojewódzkie Zawody Latawców i w końcu Mistrzostwa Polski Modeli Kartonowych.Modelarstwo to zajęcie wymagające wiele cierpliwości,gromadzące wielbicieli w różnym wieku.Zawody modelarskie są niezwykle barwne i widowiskowe.Oprócz siedziby na ul.Mickiewicza 26 oraz pałacyku„Sokół"przy ul.Mickiewicza 7 dysponują ofiarowanym miastu w darowiźnie ośrodkiem kulturalno-rekreacyjnym"Gubałówka"(ul.Dębca)oraz halą widowiskowo-sportową(ul.Konstytucji 3 Maja 4).Również Biblioteka Miejska w Skawinie(ul.Mickiewicza 26)oraz sześć jej filii na terenie gminy są pod opieką Centrum. Przy Centrum działa kino„Piast”.W pałacyku„Sokół"mieści się również siedziba galerii„Pałacyk"wystawiającej prace z różnych dziedzin twórczości plastycznej:prace olejne,grafikę,fotografię,rzemiosło artystyczne twórców profesjonalnych oraz amatorów,zarówno gości,jak i mieszkańców gminy Skawina.Galeria jest też otwarta dla młodzieży z Liceum Ogólnokształcącego w Skawinie i przyszłych adeptów sztuk plastycznych z liceów w Krakowie i Nowym Wiśniczu.
Wspólnoty wyznaniowe
Większość mieszkańców Skawiny stanowią wyznawcy Kościoła Rzymskokatolickiego.
  • Parafia św.Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Skawinie
  • Parafia Miłosierdzia Bożego w Skawinie-Ogrodach
W 2009 w dzielnicy Korabniki otwarto pierwszy w Polsce dom zakonny Zgromadzenia Sług Miłości Księży Guanellianów.Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także zbór Kościoła Zielonoświątkowego(będący protestancką wspólnotą o charakterze ewangelicznym)oraz dwa Chrześcijańskie Zbory Świadków Jehowy z Salą Królestwa.
Skawińskie kościoły rzymskokatolickie
  • Kościół św.app Szymona i Judy Tadeusza,akt fundacyjny kościółka w Skawinie pochodzi z 19 listopada 1364 r.Po pożarach(1704 r. i 1815 r.)Odbudowana świątynia została konsekrowana w 1826 r.
  • Kościół pw.Ofiarowania NMP(dawny poszpitalny pw.św.Walentego),zwany"małym kościółkiem",powstał jako kościół przyszpitalny,ufundowany 26 stycznia 1471 r.Kaplica ta została wybudowana niedługo przed 1595 r.ok.1611 r.spłonęła i została całkowicie odbudowana.Od 1704 r.kaplica nosi wezwanie św.Walentego i Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny,a od 1729 r.dochodzi trzecie:Matki Bożej Śnieżnej.Z tego samego roku pochodzi wzmianka o istniejącym przy niej cmentarzu.
  • Kościół Miłosierdzia Bożego z lat 1982-1995.Ośrodek duszpasterski utworzono w 1979 r.14 kwietnia 2007 r.został konsekrowany.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:
  • Thetford Anglia
  • Roztoky Czechy
  • Hürth Niemcy
  • Turčianske Teplice Słowacja
  • Civitanova Marche Włochy
  • Przemyślany Ukraina