Historia
Pierwotnie lokowane było w 1325 w miejscu,gdzie obecnie jest miejscowość Barczewko.Po zniszczeniu pierwszego grodu przez Litwinów nowe miasto uzyskało prawa miejskie 4 lipca 1364 z polecenia biskupa warmińskiego Jana II Stryprocka,zasadźcą i sołtysem drugiej lokacji miasta był Henryk z Łajs.Miasto wybudowano na planie prostokąta z centralnym rynkiem.W części północno-wschodniej zlokalizowany został kościół farny pod wezwaniem św.Anny,a w części południowo-wschodniej kościół franciszkański św.Andrzeja.Na północ od kościoła farnego zlokalizowany był zamek biskupi,w którym rezydował burgrabia zarządzający jednym z komornictw Księstwa Warmińskiego.Funkcję burgrabiego pełnił m.in.Bartosz Kromer brat biskupa Marcina Kromera.Miasto posiadało dwie bramy miejskie:Olsztyńską i Jeziorańską oraz Furtę Zamkową.Parafia w ówczesnym Wartemborku przed reformacją należała do archiprezbiteratu w Jezioranach.Na mocy pokoju toruńskiego miasto wraz z całą Warmią włączone zostało do Królestwa Polskiego.W 1538 Wartembork odwiedził Mikołaj Kopernik,który jako przedstawiciel kapituły towarzyszył biskupowi Janowi Dantyszkowi w czasie objazdu diecezji warmińskiej,gdy ten odbierał hołd od poddanych.W 1772 miasto wcielone zostało do Prus i wraz z nimi weszło w 1871 w skład zjednoczonych Niemiec.31 stycznia 1945 r.miejscowość została zajęta przez wojska radzieckie,później zaś przekazana administracji polskiej.Pozostałą w mieście ludność niemiecką wysiedlono.Ze względu na niemieckie brzmienie historycznej nazwy Wartembork,15 września 1946 roku władze polskie zmieniły ją na Nowowiejsk,a 4 grudnia 1946 roku ostatecznie na Barczewo dla uczczenia pamięci księdza Walentego Barczewskiego.W barczewskim zakładzie karnym 12 listopada 1986 roku zmarł zbrodniarz wojenny,były gauleiter i nad prezydent Prus Wschodnich,Erich Koch.Więzienie to w latach 80.XX wieku było więzieniem politycznym,w którym przetrzymywano działaczy antykomunistycznych(m.in.Władysława Frasyniuka,Adama Michnika,Leszka Moczulskiego i Józefa Szaniawskiego).W roku 1991 ukazała się pierwsza w powojennej historii miasta gazeta samorządowa„Nowiny Barczewskie”.Pomysłodawcą i pierwszym redaktorem był Tadeusz Rynkiewicz.„Nowiny Barczewskie”zostały w późniejszym czasie przekształcone na„Wiadomości Barczewskie”,które pełnią role gazety bezpłatnej o profilu informacyjnym,wydawana co miesiąc.Obecnie redaktorem naczelnym„Wiadomości Barczewskich”jest Mariola Łukowska,także dyrektor Centrum Kultury i Promocji Gminy przy ulicy Słowackiego w Barczewie.
Liczba mieszkańców Barczewa w przeszłości
- 1815:1,790(40 Żydów)
- 1861:3,272(77 Żydów)
- 1875:4,055
- 1880:4,499(111 Żydów)
- 1933:4,818(40 Żydów)
- 1939:5,841(23 Żydów)
- 1965:6,325
- 1990:9,525
- 2011:8,112
Średniowieczna część Barczewa położona jest na planie prostokąta z regularną siatką ulic o charakterystycznej zabudowie małomiasteczkowej.
Do zabytków architektonicznych Barczewa należą:
- Zamek Biskupi
- Kościół św.Andrzeja Apostoła
- Kościół św.Anny i Szczepana w Barczewie został wybudowany w 1386 roku,w stylu gotyckim.Ulegał wielokrotnie pożarom.Kościół ma długość 46 metrów i szerokość 17 metrów.Zbudowany jest z czerwonej,wypalanej cegły.W 1894 roku dobudowano prezbiterium.Pożar z 1850 roku miał największy wpływ na wygląd kościoła.Obok budynku znajduje się Dom Parafialny z połowy XIX wieku.Kościół w ostatnich latach ulegał gruntownym remontom,między innymi dzięki środkom z Unii Europejskiej.Między innymi położono dachówkę
- Kościół Więzienny św.Dyzmy w Barczewie znajdujący się na terenie Zakładu Karnego przy ulicy Klasztornej.Budowany od 1808 roku,zbudowany ostatecznie w 1872 roku stworzony głównie dla mieszkańców i personelu Zakładu Karnego.W 1944 roku kościół częściowo został przeobrażony w niemiecką szwalnie mundurów wojskowych
- Neogotycki kościół ewangelicko-augsburski znajdujący się przy ulicy Grunwaldzkiej.W 1870 roku położono kamień węgielny pod budowę kościoła,miejscem plebanii dla księży którzy odprawiali liturgie w tym kościele był budynek Domu Kultury.Kościół mieścił do 400 osób,w tym 300 siedzących.Budowla miała długość 27 metrów,szerokość 12,3 metrów i wysokość 15 metrów.Wieża ma wysokość 30 metrów.W 1871 roku kościół został oddany do użytku
- Synagoga ostatnia ocalała synagoga na Warmii,znajdująca się przy ulicy Kościuszki
- Brama Południowa fragmenty gotyckiej bramy z XIV wieku,znajdującej się przy ulicy Mostowej
- Szpital św.Antoniego(Mariacki)wybudowany w 1902 roku,w stylu neogotyckim,budynek zastąpił stary szpital miejski zbudowany w 1733 roku,który został rozebrany w 1976 roku.Początkowo w jednym z pomieszczeń urządzono kaplicę św.Antoniego,a od strony frontowej szpitala postawiono figurę Matki Boskiej,która do tej pory się tu znajduje.Obok budynku znajduje się cmentarz ewangelicki,na którym w czasie II wojny światowej pochowani zostali żołnierze niemieccy.Przeszedł remont w 1997 roku.Obecnie trwa przekształcanie budynku szpitala i oddawanie go Związkowi Polskich Kawalerów Maltańskich.Otwarcie przewidywane było na 1 stycznia 2012 roku
- Kaplica cmentarna przy cmentarzu katolickim znajdująca się przy ulicy Kościuszki,wybudowana w latach sześćdziesiątych XX wieku
- Nagrobek Andrzeja Batorego znajdujący się w Kościele św.Andrzeja Apostoła,pochodzący z epoki renesansu,przedstawiający braci Batorych,Pomnik przedstawia leżącą postać Baltazara,która jest w zbroi.W górnej części znajduje się kardynał Andrzej,który klęczy i się modli.Kardynał Andrzej jednak nie został pochowany w kaplicy,natomiast zginął w Siedmiogrodzie.Nagrobek został wykonany z marmuru gdańskiego
- Ratusz
- Wieża ciśnień znajdująca się na terenie Osiedla Zielonego,została wybudowana w 1907 roku,posiada zbiornik o pojemności 150 m³
- Brama cmentarna znajdująca się przy ulicy Armii Krajowej
- Pozostałości murów miejskich(XIV w.)
- Kapliczka przy ulicy Warmińskiej najstarsza,pochodząca z początku XVII wieku kapliczka dwukondygnacyjna
- Kapliczka przy ulicy Olsztyńskiej neogotycka z XIX wieku
- Muzeum Feliksa Nowowiejskiego w Barczewie znajdujące się przy ulicy Mickiewicza 13,otwarcie muzeum odbyło się 15 lipca 1961 roku,obecnie budynek nosi nazwę Salonu Muzycznego im.Feliksa Nowowiejskiego.Mieści się w miejscu gdzie urodził się i żył sam kompozytor.Znajduje się tu wiele eksponatów i pamiątek,odbywają się liczne koncerty,wystawy i zajęcia gry na instrumentach muzycznych.
- Cmentarz żydowski w Barczewie(ul.Warmińska)
- Kapliczka przy ulicy Granicznej klasycystyczna pochodząca z XIX wieku
- Cmentarz Ewangelicki znajdujący się przy ul.Niepodległości,gdzie zostawali chowani między innymi żołnierze niemieccy w trakcie II wojny światowej,którzy po przebyciu w Szpitalu znajdującym się obok umierali.
- Dawny Cmentarz Więzienny przy ul.Kościuszki funkcjonujący głównie podczas I wojny światowej
- Wikarówka zwana dawną plebanią przy ulicy Feliksa Nowowiejskiego
- Cmentarz Katolicki przy ulicy Armii Krajowej znajdują się tu nagrobki z XIX i początku XX wieku
- Średniowieczny układ przestrzenny starego miasta
- Kapliczka przy ulicy Mostowej czworoboczna,pochodząca z 1800 roku
- Kapliczka przy ulicy Wojska Polskiego neogotycka z 1862 roku
- Zakład Karny w Barczewie zakład karny zbudowany na terenie byłego klasztoru franciszkanów,znajdujący się przy ulicy Klasztornej 7,budynki pochodzą z końca XVIII wieku.W barczewskim zakładzie karnym 12 listopada 1986 roku,zmarł były gauleiter i nad prezydent Prus Wschodnich Erich Koch.Więzienie to w latach 80.XX wieku było więzieniem politycznym,w którym przetrzymywano działaczy antykomunistycznych(m.in.:Władysława Frasyniuka,Adama Michnika i Leszka Moczulskiego).
Geografia
Ukształtowanie powierzchni
Teren,na którym położone jest Barczewo charakteryzuje się dużą ilością jezior oraz pagórków pochodzenia lodowcowego,które mają wpływ na kształtowanie mikroklimatu w mieście i najbliższej okolicy.Ukształtowanie powierzchni nastąpiło w ostatniej fazie zlodowacenia.Miasto leży w krajobrazie młodo-glacjalnym,pagórkowatym,pojeziernym.Teren miasta,jak i najbliższej okolicy pod względem hipsometrycznym jest bardzo urozmaicony.Obok wzgórz morenowych występują obszary nizinne.Maksymalna deniwelacja dochodzi do 75 m.
Klimat
Barczewo leży w odmianie przejściowej klimatu umiarkowanego ciepłego.Średnia roczna temperatura roczna waha się pomiędzy +6,6°C a +7,1°C.Najwyższa średnia temperatura występuje w lipcu i wynosi +17,9,a najniższa średnia temperatura występuje w styczniu i dochodzi do -3,5°C.Średnia suma opadów w skali roku wynosi od 550 do 600 mm.Przeciętnie w ciągu roku opady występują przez około 140 dni,liczba dni z przymrozkami wynosi 130,natomiast pokrywa śnieżna zalega średnio przez 83 dni.W ciągu całego roku dominują wiatry południowo-zachodnie i zachodnie.Jesienią i zimą wzrasta udział wiatrów południowych,zaś wiosną i latem północno-zachodnich.
Kultura
Życiem kulturalnym Barczewa opiekuje się Centrum Kultury i Promocji Gminy w Barczewie znajdujące się przy ulicy Słowackiego jest organizatorem wielu imprez rozrywkowych,kulturalnych,oświatowych i lokalnych w mieście.Organizuje on zajęcia kulturalne dla młodzieży,dzieci,dorosłych i osób starszych.Odbywają się tu zajęcia plastyczne,wokalne,lingwistyczne,nauki gry na instrumentach i nauki fotografowania.Do zadań Centrum Kultury i Promocji Gminy należy popularyzacja Salonu Muzycznego im Feliksa Nowowiejskiego,prowadzenie biblioteki gminnej,nadzorowanie działalności wiejskich świetlic i bibliotek oraz obsługa punktu informacji turystycznej przy ulicy Mickiewicza.Mieszkańcy mają szansę uczestniczyć w kołach zainteresowań,zrzeszać w klubach i stowarzyszeniach.MOKSiT w Barczewie gościł m.in.Rudi Schuberth,Akcent,Grupa Operacyjna,Enej.
Do stałych imprez organizowanych przez Miejski Dom Kultury zaliczyć można:
- Dni Barczewa,
- Dożynki gminne,
- Przegląd Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych„Złota Kaczka”,
- Wyścig kolarski„Tour de Warmia”.
- Międzynarodowy Festiwal Chóralny im.Feliksa Nowowiejskiego,który jest najważniejszą imprezą kulturalną w gminie Barczewo,odbywa się corocznie od 2002 roku na przełomie maja i czerwca.Inicjatorem powstania Festiwalu był dr Jan Połowianiuk wykładowca Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie,dyrygent,chórmistrz,popularyzator muzyki F.Nowowiejskiego.W organizacji Festiwalu biorą udział mieszkańcy miasta,tutejsze szkoły,jak i Stowarzyszenie Inicjatyw Obywatelskich w Barczewie.Otwarcie każdego festiwalu polega na przejściu przez wszystkie chóry,jak i publiczność przez znaczną część Barczewa,tzn.od pomnika Feliksa Nowowiejskiego przy Szkole Podstawowej do Kościoła św.Anny przy ulicy Kopernika na Osiedlu Stare Miasto.W ciągu 3-4 dni na terenie gminy Barczewo,jak i w okolicznych gminach odbywają się koncerty,oceniane przez jury.Ostateczny werdykt ogłoszony zostaje tradycyjnie w kościele św.Anny w Barczewie.
- Stowarzyszenie Inicjatyw Obywatelskich w Barczewie
- Stowarzyszenie Miłośników Historii Organizacji Młodzieżowych„Pokolenia”Koło w Barczewie
- Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne„Pojezierze”Oddział Barczewo
- Stowarzyszenie„Każdemu Dać Szansę”
- Terenowe Koło Krajowego Związku Emerytów i Rencistów Służby Więziennej przy Zakładzie Karnym w Barczewie
- Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Z Upośledzeniem Umysłowym Koło Terenowe w Barczewie
- Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w Barczewie
- Stowarzyszenie Przedsiębiorców w Barczewie
- Polski Związek Wędkarski Koło w Barczewie
- Stowarzyszenie Przyjaciół w Barczewie
- Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie„Południowa Warmia”
- Gminny Klub Sportowy„Pisa”w Barczewie
- Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Surma
- Warmiński Klub Sportowy„Volley Ball”
- Uczniowski Klub Sportowy„Gala”
- Gminne Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe
- Jeździecki Klub Sportowy„U Robsonów”
31 grudnia 2011 roku zakończyła się rewitalizacja wschodniej części Starego Miasta w Barczewie.Podczas prac na parkingu przy ulicy Kopernika odkryto i zakonserwowano mury kamienic mieszczańskich.W tych miejscach zorganizowano dwa stałe stanowiska archeologiczne i udostępniono je dla turystów.Zakres rewitalizacji objął ulice:Nowowiejskiego,Kopernika,Mazurską,Krótką,Klasztorną oraz Plac Ratuszowy do ul.Mickiewicza.Wymieniono również sieć wodociągowo-kanalizacyjną,gazową i energii elektrycznej.
Władze miasta i gminy Barczewo(kadencja 2010–2014)
Burmistrz:
- Lech Nitkowski
- Bogusław Matłoka
Transport drogowy
W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:
- droga krajowa nr 16(Dolna Grupa Grudziądz Iława Ostróda Olsztyn Barczewo Mrągowo Ełk Augustów przejście graniczne z Litwą w Ogrodnikach)
- droga wojewódzka nr 595(Jeziorany Barczewo)
Projekt zakłada utworzenie dwóch linii autobusowych kursujących w obrębie miasta i okolicznych wsi.Powstał w celu ułatwienia przemieszczania się po Barczewie.Z jednej strony zakłada się ułatwienie transportu osobom mieszkającym w Ruszajnach i we Wrocikowie na łatwiejsze i szybsze i bezpieczniejsze dotarcie do szkół i pracy,z drugiej strony tańszy transport do Łęgajn.Po przeanalizowaniu zapotrzebowania na transport okazało się,że przy co godzinnych kursach inwestycja mogłaby przynieść wymierne korzyści.
- Linia nr 1 Łęgajny(Szkoła podstawowa)Łęgajny(pętla)Wrocikowo Warmińska Północna(Gimnazjum)Wojska Polskiego(Szkoła Podstawowa)Słowackiego(Przedszkole)Szczepańskiego Norwida/Brzechwy Orzeszkowej Konopnickiej Kraszewskiego Armii Krajowej Warmińska(pętla)Mickiewicza Kopernika Ratusz Obrońców Warszawy Kościuszki(Cmentarz)Osiedle Sójcze Wzgórze
- Linia nr 2 Ruszajny Kajki Miła Zatorze(Pułaskiego Dworzec PKP)nawrót:Wojska Polskiego Północna(Gimnazjum)Warmińska Osiedle Zielone:Ogrody Działkowe nawrót do obwodnicy:Wrocikowo Olsztyńska Mickiewicza Warmińska:Pętla Armii Krajowej Wojska Polskiego Słowackiego(Przedszkole)Lipowa Orzeszkowej Korczaka Norwida Wańkowicza Osiedle Domków Jednorodzinnych(Leśmiana)
Przez Barczewo przebiega linia kolejowa Czerwonka Ełk,dzięki której miasto ma połączenie m.in.z Olsztynem i Ełkiem.
Transport publiczny
Przez Barczewo przejeżdżają autobusy PKS oraz prywatne linie,m.in.busy Olsztyńskiej Korporacji(linia 64 kursująca na trasie Olsztyn Barczewo),busy M.Maziec,Intertrans,Wojteks,Bus Kormoran.W Barczewie znajduje się kilka przystanków.Na ulicy Kościuszki,Warmińskiej,Wojska Polskiego,na ulicy Zatorze i na Placu Ratuszowym.
Atrakcje turystyczne
Przez Barczewo przepływają dwie rzeki:Pisa oraz Kiermas.W mieście jest 14 mostów znajdujących się na terenie Starego Miasta.W centrum miasta,niedaleko kościoła św.Anny,znajduje się staw młyński(zwany więziennym)z Amfiteatrem Miejskim.W mieście znajdują się tereny zielone służące rekreacji,między innymi park przy ulicy Krótkiej,park przy ulicy Armii Krajowej,jak i droga wzdłuż rzeki Pisy ciągnąca się od Szpitala Miejskiego do granic miasta w kierunku plaży miejskiej o długości około 3 kilometrów.1,5 km od Barczewa znajduje się plaża miejska nad jeziorem Orzyc.Barczewo okalają także jeziora:Dobrąg,Wadąg,Kiermas,Umląg,Kierzlińskie,Pisz,Tumiańskie.
Trasy rowerowe
Przez Barczewo przechodzą szlaki rowerowe:
- szlak niebieski
- Szlak żółty
- Szlak czerwony
- Szlak zielony
Edukacja
Przedszkola i szkoły podstawowe
- Przedszkole Miejskie znajdujące się przy ulicy Słowackiego.W przedszkolu funkcjonuje 9 klas,do których uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 6 lat.
- Szkoła Podstawowa nr 1 im.Feliksa Nowowiejskiego znajduje się przy ulicy Wojska Polskiego(w dwóch budynkach:Wojska Polskiego 34(biblioteki) i 36(budynku szkoły)).Szkoła jest jednym z organizatorów Międzynarodowego Festiwalu Chóralnego im.Feliksa Nowowiejskiego.Szkoła Podstawowa zawiera się w trzech budynkach.W dwóch z nich znajdują się sale lekcyjne,a w trzecim biblioteka.
- Gimnazjum nr 1 im.Ziemi Warmińskiej znajduje się przy ulicy Północnej 14.Gimnazjum przez 6 lat swojej działalności miało swoje trzy siedziby:przy ulicy Wojska Polskiego w budynku Szkoły Podstawowej,przy ulicy Słowackiego,w miejscu placówki Barczewskiego Domu Kultury oraz przy ulicy Zielonej.W 2006 roku oddano do użytku nowoczesny kompleks edukacyjny zawierający 20 sal edukacyjnych,stołówkę i bibliotekę z centrum multimedialnym,a w 2009 pełnowymiarową halę sportową wraz z siłownią i salką gimnastyczną,a także 5 nowych sal lekcyjnych,klasę multimedialną,salę konferencyjną i świetlicę.
- Gimnazjum nr 2 znajduje się w budynku Zakładu Poprawczego przy ulicy Wojska Polskiego.
- Szkoła Zawodowa nr 1 w Barczewie znajduje się w budynku Zakładu Poprawczego przy ulicy Wojska Polskiego.
Pisa Tewes-Bis Barczewo
W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Pisa Barczewo,występujący w IV lidze województwa warmińsko-mazurskiego.W drużynie tej grał m.in.Tomasz Zahorski.
LUKK Krokus Barczewo
W Barczewie działa klub kolarski LUKK Krokus Barczewo,którego zawodniczką jest Małgorzata Jasińska,mistrzyni Polski w kolarstwie szosowym
Hala sportowa
Przy ulicy Północnej 14 znajduje się pełnowymiarowa,posiadająca 500 miejsc siedzących hala sportowo-widowiskowa.Oddana została do użytku w 2009 roku.
Osiedla i dzielnice
- Stare Miasto obszar zawierający się wewnątrz starych murów miejskich
- Nowe Miasto zawiera Osiedle Słoneczne,drugie pod względem liczby mieszkańców(około 2 tysiące osób),bloki i zabudowania wzdłuż ulicy Wojska Polskiego
- Osiedle Domków Jednorodzinnych największe pod względem powierzchni osiedle w Barczewie,zamieszkuje je prawie 3 tysiące mieszkańców.
- Osiedle Sójcze Wzgórze zawiera obszar cmentarza,zakładu karnego,osiedla bloków przy cmentarzu oraz osiedla domków jednorodzinnych wzdłuż ulicy Kościuszki i Granicznej
- Zatorze zawiera zakłady przemysłowe i pojedyncze zabudowania wokół dworca PKP w stronę Jezioran
- Osiedle Zielone zabudowania wzdłuż ulicy Warmińskiej,osiedle bloków i domów szeregowych przy ulicy Zielonej i Wiejskiej oraz teren ogródków zielonych rozciągający się w stronę Barczewka
- Dyskonty Stokrotka,abc(2),Biedronka,Polomarket,Lewiatan
- Targowiska miejskie Targowisko główne(ul.Wojska Polskiego 7(obok budynku TVK Macrosat),
- Sklepy RTV i AGD Avans
- Stacje paliw Orlen(1) i mniejsze stacje prywatne
- Kościół rzymskokatolicki
- Parafia św.Andrzeja Apostoła w Barczewie
- Parafia św.Anny w Barczewie
- Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy
- Sala Królestwa
Osoby związane z Barczewem
- Feliks Nowowiejski kompozytor,dyrygent,pedagog,organista-wirtuoz,organizator życia muzycznego,szambelan papieski,
- Kazimierz Brakoniecki poeta,eseista,krytyk literacki,redaktor,animator kultury,
- Winfried Lipscher niemiecki teolog katolicki,tłumacz,działacz na rzecz polsko-niemieckiego pojednania
- Tomasz Zahorski piłkarz,napastnik reprezentacji Polski i Górnika Zabrze.
- Małgorzata Jasińska kolarka,mistrzyni Polski w kolarstwie szosowym.
- Paweł Górnicki kanonik wileński,inflancki i warmiński,prepozyt kapituły warmińskiej,sekretarz króla Stefana Batorego podczas najazdu szwedzkiego schronił się w klasztorze bernardynów w Barczewie,gdzie zmarł 8 marca 1632 r.Pochowany został w kościele klasztornym pw.św.Andrzeja.
- Barbara Hulanicka autorka gobelinów zdobiących Watykan i Biały Dom w Waszyngtonie.
Jest to najważniejsza nagroda przyznawana mieszkańcom Barczewa w ciągu roku.Nagradza ona osobę która przyczynia się do postępu cywilizacyjnego Barczewa i rozsławia miejscowość”.
Od 2000 roku wygrali go:
- Barbara Hulanicka
- Leontyna Sawicka
- Teresa Huścia
- Krystyna Szter
- Jan Franciszek Krakowiak
- Henryk Kopecki
- Danuta Zielonka
- Marian Sawicki
- Janusz Skowroński
- Wojciech Zenderowski
- Ryszard Wagner
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz