Pakość

(niem.Pakosch)miasto w woj.kujawsko-pomorskim,w powiecie inowrocławskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pakość.W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj.bydgoskiego.Prawa miejskie nadano Pakości 9 lutego 1359.Obecnie miasto liczy ok.5,5 tys.mieszkańców.Jest głównym ośrodkiem handlu i usług w okolicy.Znajduje się tu drobny przemysł.Miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym.Pakość jest ważnym ośrodkiem kultu religijnego Kościoła katolickiego.Znajduje się tu Kalwaria Pakoska,która jest drugim co do ważności dla katolików(zaraz po Kalwarii Zebrzydowskiej)tego typu miejscem kultu w Polsce.Tutaj są przechowywane największe w Polsce Relikwie Krzyża Świętego.Przebiega tędy jeden z najważniejszych szlaków turystycznych w Polsce Szlak Piastowski.

Położenie

Patrząc od strony historycznej Pakość leży w krainie Wielkopolski,na ziemiach Pałuckich.Blisko stąd do ważnych ośrodków regionu czyli:Bydgoszczy i Inowrocławia.Ze względu na położenie jest istotna dla transportu zarówno drogowego,wodnego jak i kolejowego.Rzeźba terenu w okolicy jest lekko pofałdowana.Gleby w tym rejonie to żyzne czarnoziemy.Przebiegają tędy szlaki turystyczne. Wody
Miasto leży przy ważnych szlakach wodnych.Położone jest między dwoma dużymi zbiornikami wodnymi:Jeziorem Pakoskim i Jeziorem Mielno.Przepływa tędy rzeka Noteć.W okolicach miasta na Jeziorze Pakoskim umiejscowiona jest duża zapora wodna.Tama ta chroni Pakość przed powodzią(budowa zapory spiętrzyła poziom wody na jeziorze o 3-4 metry).Natomiast na rzece zlokalizowana jest śluza wodna,która umożliwia pokonywanie spiętrzenia wodnego jednostkom pływającym.Trwają prace przy modernizacji szlaków wodnych i przystosowaniu ich do celów turystycznych.
Przyroda
W pobliżu zlokalizowane są duże kompleksy leśne.Miasto zlokalizowane jest na terenie administracyjnym Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu.W promieniu 10 km mieszczą się lasy w łącku i Mierucinie(leśnictwo Mierucinek).Duże znaczenie dla okolicy ma wodny ekosystem.Brzegi okolicznych jezior były kilkanaście lat temu zadrzewiane i przystosowywane dla potrzeb wędkarzy.W odległości kilku kilometrów w okolicach Piechcina znajdują się zalane wodą kopalnie odkrywkowe kamienia wapiennego.
Zieleń Miejska

W mieście znajduje się duży park.Jest on częścią Kalwarii Pakoskiej.Znajdują się w nim kapliczki.Utwardzonymi alejkami w okresie Wielkiego Postu poruszają się wierni w nabożeństwach Drogi Krzyżowej.W ramach projektu utworzenia Parku Kulturowego"Kalwaria Pakoska"podświetlono kaplice oraz wybudowano fontannę.W okolicach znajdują się cmentarze różnych wyznań.W innych częściach miasta wykonano zieleńce,a na wiosnę służby miejskie upiększają miasto dywanikami kwiatowymi.Kilkoma hektarami zieleni zajmują się miejscowi franciszkanie.
Historia
Etymologia
Nie wszyscy znają ciekawą wersję etymologii nazwy miasta,przytoczonej przez Oskara Kolberga w jego dziele„Kujawy”:
(…)Nazwa jego[miasta]ma pochodzić częścią od pakowania(tłoczenia)budowli na mało-przestrzenną wysepkę ramionami Noteci objętą,częścią od tego,że musiano bić pale i tłoczyć kamienie i gruz w przepaścistą ziemię,aby ją tak ustaliwszy,mogli na niej wznosić budowle.
Początki Pakości
Pierwsze wzmianki o Pakości ukazały się w dokumentach w roku 1243.Pakość otrzymała prawa miejskie na prawie magdeburskim 9 lutego 1359 roku.W XVII w.w związku z przybyciem do miasta Husytów,ksiądz Wojciech Kęsicki postanowił dla wzmocnienia wiary wybudować Kalwarię,poświęconą kultowi Męki Pańskiej.Budowę rozpoczęto w roku 1618,finansowali ją głównie ówcześni właściciele miasta Michał,Zygmunt i Paweł Działyńscy.Jest to kompleks,składający się z 25 kaplic,z których tylko dwie,wybudowane przed rokiem 1647,zachowały się do czasów obecnych.Pozostałe pochodzą z przełomu XVII i XVIII w.Drogi Kalwarii zostały wytyczone według wskazówek Christiana Andrichomiusa zakonnika z Delf.Brano tu pod uwagę podobieństwo położenia Pakości do wzgórz jerozolimskich.Opiekę nad Kalwarią sprawują oo.franciszkanie.W kościele pw.św.Bonawentury,urządzonym w 1637 r.w skrzydle zamku Działyńskich,przechowywane są,prócz cennych pamiątek i wotów,relikwie z Krzyża Świętego.
Pod pruskim panowaniem
Ze względu na swoje położenie w mieście zawsze broniono polskich korzeni i kształtowano młodzież w duchu patriotycznym.W tym czasie wybudowano przebiegającą przez miasto linię kolejową z Inowrocławia do Wągrowca.Z tego też okresu pochodzi większość zabytkowych kamienic w centrum oraz ratusz.W owych latach znajdowała się tu Cukrownia(po jej likwidacji utworzono zakłady lniarskie).W czasie rozbiorów używano niemieckiej nazwy Pakosch.Mieszkańcy założyli Ochotniczą Straż Pożarną.Jednym z ważniejszych punktów miasta był kościół ewangelicki,który nie przetrwał do dzisiaj.W 1906 wybuchł strajk szkolny o możliwość nauki w języku polskim.W 1815 powstał Urząd Pocztowy.Na początku XX wieku wybudowano synagogę.
Powstanie Wielkopolskie
Mieszkańcy Pakości na przełomie 1918 i 1919 roku przystąpili do zrywu powstańczego,którego celem było przyłączenie Wielkopolski i Kujaw do odradzającej się po zaborach Polski.Tu znajduje się pomnik i zbiorowa mogiła Powstańców Wielkopolskich.W walkach o Inowrocław i inne miejscowości na szlaku oswobodzenia ziemi kujawskiej walczyła Kompania Pakoska.Działało tu Towarzystwo Gimnastyczne"Sokół".Pakościanie co roku oddają cześć powstańcom przy pomniku i innych miejscach pamięci związanych z powstaniem.
Lata międzywojenne i II Wojna Światowa

Podczas międzywojnia Pakość była ośrodkiem drobnego handlu.Dużą rolę dla miasta odgrywała turystyka i rekreacja.Według pierwotnych planów,powstałych przed wybuchem II wojny światowej,główna linia obrony przed III Rzeszą miała być obsadzona przez Armię"Poznań"dowodzoną przez gen.Tadeusza Kutrzebę i miała przebiegać na odcinku Gołańcz-Żnin-Barcin-Pakość-Janikowo-Strzelno-Kruszwica-Gopło-Warta.Jednak założenia te szybko uległy zmianie.W sierpniu 1939 roku w Pakości utworzone były punkty mobilizacyjne Wojska Polskiego.Przez miasto,w kierunku Kruszwicy i dalej nad Bzurę przemieszczały się jednostki należące do dwóch dywizji piechoty Wojska Polskiego.Po zajęciu miasta w pierwszej połowie września Niemcy przywrócili nazwę Pakosch i rozpoczęli w ramach Intelligenzaktion likwidację miejscowej inteligencji.W czasie okupacji zniszczono synagogę.Armia Czerwona zdobyła Pakość 22 stycznia 1945 roku.Niemcy podczas odwrotu wysadzili w powietrze most kolejowy.
Polska Rzeczpospolita Ludowa
Na początku 1945 roku Armia Czerwona przekazała Pakość pod administrację polską.Władzę objęła Miejska Rada Narodowa.W czasach PRL-u miasto dynamicznie się rozwijało,słynęło z zakładów lniarskich.Przez cały okres Polski ludowej istniała zawodowa straż pożarna zakładów lniarskich oraz OSP.Wybudowano blokowiska.Wzrosła liczba mieszkańców miasta.Dnia 11.12.1969 roku pod Pakością(we wsi Giebnia)miała miejsce katastrofa lotnicza.Rozbił się samolot bombowy Ił-28,należący do Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.W katastrofie zginęło 3 członków załogi w tym kapitan por.Bonifacy Hędzlewski.Macierzystym lotniskiem samolotu był wojskowy port lotniczy w Powidzu koło Gniezna.Bombowiec był zmuszony do awaryjnego lądowania w polu z powodu pożaru,jednak zahaczył o stogi lnu i rozbił się.W latach 70-tych XX wieku Pakość odwiedził I sekretarz PZPR Edward Gierek.
Zabytki

Do najważniejszych zabytków w mieście można zaliczyć:

• XVII-wieczna kalwaria fundacji Działyńskich z 25 kaplicami;
• dawny zespół klasztorny reformatów,obecnie franciszkanów,zbudowany w XVII w.z wykorzystaniem murów XIV-wiecznego zamku Leszczyców;
• ratusz z 1907;
• most kolejowy;
• kamienice na starym mieście;
• gmach Gimnazjum;
• zabytkowe obiekty przemysłowe;
• cmentarze.

Gospodarka i komunikacja

Komunikacja
Drogi:Pakość jest węzłem komunikacyjnym o dużym znaczeniu.
Krzyżują się tu drogi:

• 251 droga wojewódzka nr 251
• 255 droga wojewódzka nr 255

Obecnie trwają prace,które mają na celu poprawienie sytuacji pieszych i kierowców.Jest tu sygnalizacja świetlna,a DW 255 ma w przyszłości zostać poprowadzona obrzeżami miasta,co pozwoli zmniejszyć ruch w centrum.
Kolej:

• Linia 206 206.Inowrocław Rąbinek Drawski Młyn Linia na odcinku Dziarnowo-Wapienno została zmodernizowana.Obsługuje składy towarowe na odcinku Inowrocław Rąbinek-Dziarnowo-Pakość-Wapienno.

W Pakości znajduje się czynna towarowa kolej linowa Janikowo Pakość Piechcin,która transportuje kamień z Piechcina do Zakładów Sodowych w Janikowie.W Pakości co dziennie zatrzymuje się kilkadziesiąt autobusów m.in.PKS oraz pakoskiego przewoźnika:MatBud.Autobusy kursują do Bydgoszczy,Torunia,Piechcina,Barcina,Żnina,Inowrocławia,Kościelca,Janikowa oraz Mogilna.
Gospodarka
Pakość to miejsce rozwiniętego handlu i usług.Znajduje się tu kilka sklepów sieciowych.Przemysł zlokalizowany jest wokół miasta.Największym pakoskim zakładem pracy jest najważniejsza baza logistyczna hipermarketów POLOmarket.Daje prace kilkuset osobom,jednak nie jest to jedyny zakład pracy.Jest tu jeszcze m. in.:betoniarnia i fabryka wag.Zlokalizowane są tu turbiny(elektrownie)wiatrowe.
Ośrodek kultu religijnego

Kalwaria Pakoska jest to zespół 25 kaplic pasyjnych w Pakości wraz z klasztorem franciszkanów pw.św.Bonawentury,nazywana Kujawską Jerozolimą.Ufundowana w 1628,jest drugim tego typu zespołem sakralnym po Kalwarii Zebrzydowskiej,powstałym na ziemiach polskich.W 1671 sprowadzono relikwie drzewa Krzyża Świętego(jest to obecnie największa cząstka relikwii Krzyża Świętego w Polsce).Ich kult potwierdził uroczyście bp Stanisław Dziannota 12 września 1671.Stacje upamiętniające wydarzenia z Golgoty znajdują się na Wzgórzu Ludkowskim.Co roku do Pakości przybywają dziesiątki tysięcy pielgrzymów na słynną nocną drogę krzyżową.Założenie topograficzne Kalwarii Pakoskiej w sposób pośredni opiera się na topografii Miejsc świętych w Jerozolimie(usytuowanie ostatnich stacji Drogi Krzyżowej na wzniesieniu,most na Cedronie itp.)Na kalwarię składa się 26 stacji,w tym dwa kościoły klasztorny św.Bonawentury i Ukrzyżowania.

• 25 kaplic kalwaryjskich w Pakości:
  • Wniebowstąpienie Pańskie,
  • Ogród Oliwny,
  • Judasz,
  • Wniebowzięcie NMP,
  • Potok Cedron,
  • Brama Jerozolimska,
  • Annasz,
  • Pożegnanie z Matką,
  • Wieczernik,
  • Kajfasz Więzienie,
  • Piłat,
  • Herod,
  • Włożenie Krzyża,
  • Pierwszy upadek,
  • Spotkanie z Matką,
  • Szymon z Cyreny,
  • Weronika,
  • Drugi upadek,
  • Płaczące niewiasty,
  • Trzeci upadek,
  • Obnażenie z szat,
  • Przybicie do Krzyża,
  • Kościół Ukrzyżowania,
  • Zdjęcie z Krzyża,
  • Grób Pański.

Poza Drogą Krzyżową głównym celem pielgrzymek są Relikwie Krzyża Świętego,sprowadzone tu z Ziemi Świętej w XVII wieku.
Kościoły

Kościół rzymskokatolicki

• Parafia pw.św.Bonawentury w Pakości
• Parafia pw.Pana Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Bożej Bolesnej w Pakości

Znajduje się tu klasztor franciszkanów.Zakonnicy opiekują się relikwiami Krzyża Świętego.W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafie należą do metropolii gnieźnieńskiej,archidiecezji gnieźnieńskiej.
Kultura
W mieście działa Ośrodek Kultury i Turystyki.Do jego dyspozycji jest sala widowiskowa z możliwością przekształcenia w salę kinową.Organizowane są ciekawe imprezy cykliczne np.Dni Pakości.W Pakości działa też biblioteka publiczna,z której mogą korzystać nie tylko mieszkańcy miasta,ale także gminy.Wiele imprez kulturalnych organizują miejscowi franciszkanie.Działa tu zespół ludowy"Pakościanie".
Turystyka

Do dyspozycji turystów są niezwykłe zabytki zabytki i piękna przyroda.Baza noclegowa to Hotel w Pakości,który działa przy OKiT.Co roku odbywa się tu nocna droga krzyżowa po alejkach Kalwarii Pakoskiej,która jest jedną z największych atrakcji miasta.Są tu relikwie Krzyża św.do których przybywają pielgrzymi z całej Polski.Jest tu duże zaplecze dla sportów wodnych.
Media
Prasa
W mieście działa gazeta"Wiadomości Pakoskie",która opisuje najciekawsze zdarzenia z życia miasta i okolicy.Jest wydawana co miesiąc.Ponad to o Pakości możemy przeczytać artykuły w"Gazecie Pomorskiej" i innych regionalnych mediach.
Telewizja i Radio
W regionalnym paśmie TVP nadawany jest cyklicznie program o Kalwarii Pakoskiej.Informacje w radiu możemy uzyskać,dzięki lokalnej rozgłośni:"Polskie Radio Pomorza i Kujaw"(Radio PiK)
Bezpieczeństwo
O bezpieczeństwo mieszkańców i turystów w Pakości dba kilka organizacji i służb:

Rodzaj Służby	Służba	Jednostki	Dowódca
Ratownicza	Ochotnicza Straż Pożarna	Jednostka Operacyjno-Techniczna(KSRG)Pakość	dh.Andrzej Idziaszek
Ratownicza	Ośrodek Zdrowia	Przychodnia Rejonowa w Pakości	---
Porządkowa	Policja	Komenda Policji	komisarz Przemysław Tulibacki
Porządkowa	Straż Ochrony Kolei	Posterunek w Pakości(funkcjonariusze dojeżdżają)	---

Dodatkowo mieści się tu pogotowie gazowe,a miasto jest monitorowane.
Architektura i urbanizacja

Zabudowa miasta jest bardzo różna.Stare Miasto składa się z zabytkowych kamieniczek przy rynku i ulicach odchodzących od niego.Warty wyróżnienia w tej części miasta jest Ratusz z 1907 roku.Jest tu też Klasztor Franciszkanów.Są tu osiedla domków jednorodzinnych i blokowisko.Miasto ma małą powierzchnie jak na taką liczbę mieszkańców co powoduje,że zabudowa jest bardzo zwarta.
Pomniki i miejsca pamięci
W Pakości znajdują się tablice pamiątkowe,pomniki i mogiły związane z Powstaniem Wielkopolskim i znanymi mieszkańcami miasta.Są one zadbane.Opiekują się nimi uczniowie miejscowych szkół i harcerze.
Edukacja
Szkoła średnia znajduje się w pod pakoskim Kościelcu,ponieważ w większości kształci rolników.Lokalizacja we wsi daje możliwości do lepszego kształcenia.

• Przedszkola
  • Przedszkole Miejskie w Pakości
• Szkoły Podstawowe
  • Szkoła Podstawowa im.Powstańców Wielkopolskich w Pakości
  • Szkoła podstawowa w Kościelcu Kujawskim
• Gimnazja
  • Gimnazjum im.Ewarysta Estkowskiego w Pakości
• Szkoły Ponadgimnazjalne
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Kościelcu Kujawskim pod Pakością
• Szkoły wyższe
  • Filia Uniwersytetu Trzeciego Wieku WSG Bydgoszcz w Pakości

Sport i rekreacja

W Pakości prężnie działają różne kluby sportowe.Co roku w mieście odbywa się Puchar Polski w Nordic-Walking.Planowana jest budowa nowoczesnego basenu i dalsza modernizacja stadionu miejskiego(dobudowanie zadaszonej trybuny).
Kluby sportowe
Działają tu:

• KS Notecianka Pakość piłka nożna(III liga)
• MUKS Sokół Pakość koszykówka(III liga)

Rekreacja
Miasto leży nad dwoma pięknymi jeziorami.Daje to szerokie możliwości do uprawiania sportów wodnych,a w szczególności żeglarstwa oraz wędkarstwa.W Łącku(wieś pod Pakością)jest stanica żeglarska,planowane jest wybudowanie stanicy żeglarskiej na Noteci,ale pod Pakością.Są tu dwa boiska"Orlik 2012".Miasto dysponuje też innym zapleczem sportowym np.halą sportową.W mieście jest dużo zieleni i terenów do spacerowania np.parki.
Związani z Pakością oraz honorowi obywatele

• Stanisław Szenic Polski prawnik,pisarz,varsavianista
• Józef Glemp Prymas Polski
• Anna Bańkowska Poseł na Sejm RP
• Antoni Laubitz biskup rzymskokatolicki
• Stanisław Tretyn młynarz,społecznik

Współpraca międzynarodowa
Miasto utrzymuje stosunki międzynarodowe z różnymi regionami za granicą,jednak tylko jedno miasto ma status partnerskiego.
Miasta partnerskie:

• Bladel,Holandia

Administracja
Obecnie w mieście i gminie Pakość funkcje uchwałodawczą sprawuje Rada Miejska składająca się z 15 radnych,na czele których stoi przewodniczący Rady Miejskiej-Tadeusz Grupa.Organem wykonawczym jest Burmistrz,w kadencji 2010-2014 Wiesław Kończal.
Przynależność administracyjna

Historyczna przynależność polityczno–administracyjna Pakości

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna
1818-1919		Królestwo Prus		Prowincja poznańska,powiat mogilnicki
1919-1939		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie,powiat mogileński
1939-1945		okupacja niemiecka/III Rzesza		Kraj Warty,Rejencja inowrocławska
1939-1945		Polskie Państwo Podziemne		Okręg Poznań AK,Samodzielny Obwód Mogilno AK
1945-1950		Rzeczpospolita Polska		województwo poznańskie,powiat mogieński
1950-1954				województwo poznańskie,powiat mogileński
1955-1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo bydgoskie,powiat inowrocławski
1975-1989				województwo bydgoskie,rejon inowrocławski
1989-1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo kujawsko-pomorskie,powiat inowrocławski,gmina Pakość