Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu

UAM powołany w 1919 roku państwowy uniwersytet z siedzibą w Poznaniu,sięgający korzeniami roku 1611.Jest trzecią co do wielkości i prestiżu uczelnią w Polsce.
Nazwa
Pierwszą nazwą uczelni pojawiającą się w dokumentach jest Uniwersytet Polski w Poznaniu,użytą w obwieszczeniu Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z dnia 30 stycznia 1919 r.powołującym z dniem 1 kwietnia 1919 Wydział Filozoficzny jako zaczątek Uniwersytetu.Rozporządzeniem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej z dnia 10 maja 1919 uczelnia otrzymała nazwę Wszechnica Piastowska.Na wniosek senatu uczelni,minister byłej Dzielnicy Pruskiej Władysław Seyda,rozporządzeniem z dnia 10 kwietnia 1920 postanowił,że urzędowa nazwa uczelni brzmieć będzie Uniwersytet Poznański.Podczas II wojny światowej,w latach 1940–1944,Uniwersytet Poznański działał w Warszawie jako tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich.24 grudnia 1955 patronem Uniwersytetu został Adam Mickiewicz uczelnia otrzymała nazwę w brzmieniu Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu.Oficjalnie stosowano jednak nazwę Uniwersytet im. Adama Mickiewicza,która uchwałą senatu uczelni w dniu 25 stycznia 2010 uzupełniona została o słowa w Poznaniu.
Historia

• 28 października 1611 na mocy przywileju królewskiego Zygmunta III Wazy Kolegium Jezuickie zaistniało jako pierwszy w Poznaniu uniwersytet.Przywilej króla Zygmunta III Wazy został potwierdzony przez króla Jana Kazimierza w 1650 r. i króla Jana III Sobieskiego w 1678 r.Na podstawie tych przywilejów nadawano w Poznaniu stopnie i tytuły magistra oraz doktoraty
• 29 marca 1851 polski radny Salkowski przedłożył w Radzie Miejskiej Poznania petycję w sprawie założenia w mieście uniwersytetu.Wszyscy radni obecni na sali(8 Polaków i 11 Niemców)podpisało się pod tym projektem,który następnie wysłano do Berlina,celem zatwierdzenia przez władze pruskie.Władze centralne nie tylko nie wyraziły zgody,ale jeszcze udzieliły surowej nagany Radzie za przekraczanie swoich kompetencji.Istniała poważna obawa,że uczelnia mogłaby ożywić polskie życie intelektualne w mieście
• 30 stycznia 1919 Komisariat Naczelnej Rady Ludowej wydaje obwieszczenie o powołaniu z dniem 1 kwietnia 1919 Wydziału Filozoficznego,"jako zaczątku Uniwersytetu Polskiego w Poznaniu"
• 5 kwietnia 1919 na pierwszym posiedzeniu wielokierunkowego Wydziału Filozoficznego,spośród profesorów wybrano rektora uczelni,którym został prof.Heliodor Święcicki.Młodą Wszechnicę Piastowską wsparli profesorowie z Krakowa,Lwowa,Wilna i Warszawy.Za założycieli uczelni uznaje się lekarza Heliodora Święcickiego,archeologa Józefa Kostrzewskiego,historyka i językoznawcę Stanisława Kozierowskiego i filozofa i krytyka teatralnego Michała Sobeskiego
• 7 maja 1919 308 lat po formalnym powołaniu do życia uniwersytetu w Poznaniu,odbyła się uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego nowo powstałej Wszechnicy Piastowskiej.Inauguracyjny wykład pt."Z dziejów uniwersytetów w Polsce"wygłosił prof.Kazimierz Tymieniecki
• 23 września 1925 utworzono Wydział Matematyczno-Przyrodniczy i Wydział Humanistyczny,w miejsce Wydziału Filozoficznego
• 1919-1939 uczelnia przez cały okres międzywojenny rozwijała się,kształcąc studentów na pięciu wydziałach w zakresie:prawa i ekonomii,medycyny,humanistyki,matematyki i nauk przyrodniczych oraz rolnictwa i leśnictwa.Dyplom Uniwersytetu Poznańskiego otrzymywał co dziesiąty absolwent szkół wyższych w Polsce
• 21 września 1939 Gestapo rozwiązało Radę Uniwersytetu bezpośrednio po zakończeniu jej pierwszego podczas okupacji posiedzenia.W ten sposób władze hitlerowskie przerwały legalną działalność uniwersytetu
• 1939-1945 w okresie II wojny światowej wielu profesorów i pracowników naukowych uniwersytetu uwięziono i poddano eksterminacji w obozie zagłady w Forcie VII,na terenie Twierdzy Poznań.W 1940 r.w Warszawie byli wykładowcy i studenci utworzyli tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich,podczas gdy Niemcy w 1941 r.utworzyli własny Reichsuniversität Posen z nowym,niemieckim personelem
• 1945 r.wznowienie działalności zaraz po ustaniu działań wojennych w Poznaniu
• 13-14 maja 1946 protesty solidarnościowe studentów Uniwersytetu w związku z wydarzeniami 3 maja w Krakowie.Demonstrujących studentów władze rozpędziły 13 maja z pomocą konnej milicji,aresztowano wówczas od 600 do 1000 akademików,których zwalniano później w skutek interwencji rektora Stefana Dąbrowskiego
• 1950 r.przekształcenie wydziału lekarskiego i farmaceutycznego w Akademię Medyczną(obecnie Uniwersytet Medyczny im.Karola Marcinkowskiego w Poznaniu)
• 1950 r.w ramach stalinowskiej rekonstrukcji ruchu studenckiego władze rozwiązały większość organizacji studenckich o charakterze samopomocowym,regionalnym lub/i ideowym w tym:Bratnią Pomoc,Koło Akademików Częstochowian,Koło Akademików Opolan,Koło Akademików Pomorzan,Akademicki Związek Przyjaciół Łużyc"Prołuż" i inne.Majątek likwidowanych organizacji w większości wypadków przejęło Zrzeszenie Studentów Polskich
• 1 września 1951 utworzono Wydział Biologii i Nauk o Ziemi oraz Wydział Matematyczno-Fizyczno-Chemiczny,w miejsce Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego
• 1955 r.zmiana nazwy na Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu
• 1968-1969 udział części społeczności uniwersyteckiej w protestach marca 1968 r.w konsekwencji Marca odgórna reforma struktur uniwersyteckich(m.in.likwidacja katedr;zmiany w późniejszym okresie częściowo anulowane)
• 1976 r.utworzono Wydział Historyczny i Wydział Nauk Społecznych,w miejsce Wydziału Filozoficzno-Historycznego
• 1977 r.początek budowy kampusu uniwersyteckiego na Morasku
• 1978 r.zawarcie umowy o współpracy naukowej ze strasburskim Université des Sciences Humaines(ob.Uniwersytet im.Marca Blocha)początek dorocznych dwustronnych sesji naukowych
• 1980 r.udział społeczności akademickich w ogólnopolskich protestach(głównym centrum strajkowym Biblioteka Uniwersytecka).Na skutek ówczesnej sytuacji politycznej w Polsce,przerwanie prowadzonej od lat sześćdziesiątych współpracy naukowej i wymiany grup studentów z uniwersytetami w Charkowie i Halle
• 1981 r.Dwukrotne studenckie strajki okupacyjne w części gmachów uniwersyteckich(m.in.Collegium Novum).Zawieszenie zajęć dydaktycznych po wprowadzeniu stanu wojennego
• 1982 r.wznowienie zajęć dydaktycznych(w warunkach zwiększonej dyscypliny)
• 1 września 1984 utworzono Wydział Biologii i Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych,w wyniku przekształcenia Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi
• 1985 r.zawieszenie władz uniwersyteckich przez władze państwowe
• 1990 r.przejęcie przez uniwersytet dawnego gmachu Komitetu Wojewódzkiego PZPR
• 1993 r.utworzono Wydział Matematyki i Informatyki oraz Wydział Fizyki,w miejsce Wydziału Matematyki i Fizyki
• 1993 r.utworzono Wydział Studiów Edukacyjnych,jako 11.wydział uczelni,w wyniku przekształcenia Instytutu Pedagogiki,istniejącego w ramach Wydziału Nauk Społecznych
• 29 czerwca 1998 utworzono Wydział Teologiczny,jako 12.wydział uczelni,na bazie istniejącego w Poznaniu od 2 czerwca 1974 samodzielnego Papieskiego Wydziału Teologicznego
• 1 września 2002 utworzono Wydział Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu,jako 13.wydział uczelni,w wyniku przekształcenia tamtejszego Instytutu Pedagogiczno-Artystycznego(uchwała Senatu UAM z 25 marca 2002)
• 1 stycznia 2008 utworzono Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa,jako 14.wydział uczelni,w wyniku przekształcenia Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa,istniejącego w ramach Wydziału Nauk Społecznych.W okresie do 31 sierpnia 2008 wydział działał wyłącznie w zakresie tworzenia swoich struktur organizacyjnych(uchwała Senatu UAM z 17 grudnia 2007)
• 1 stycznia 2012 utworzono Wydział Anglistyki,jako 15.wydział uczelni,w wyniku przekształcenia Instytutu Filologii Angielskiej,istniejącego w ramach Wydziału Neofilologii(zarządzenie Rektora UAM z 15 grudnia 2011)

Kształcenie
Proces kształcenia na Uniwersytecie im.Adama Mickiewicza w Poznaniu(UAM)odbywa się na piętnastu wydziałach,obejmując swym zasięgiem najważniejsze dziedziny nauki:humanistyczne,społeczne,ścisłe,przyrodnicze,a także te związane ze sztuką.Studia prowadzone są w trybach:stacjonarnym i niestacjonarnym,na trzech poziomach:I,II i III stopnia.Strategia Rozwoju UAM na lata 2009–2019 zakłada,że w przypadku studiów pierwszego stopnia UAM dążyć będzie do jak największego otwarcia na wszystkich,którzy chcą studiować,postrzegając studia jako klucz do osobistego rozwoju i do sukcesu zawodowego.Natomiast w przypadku studiów drugiego i trzeciego stopnia Uniwersytet im.Adama Mickiewicza będzie podnosić wymagania stawiane kandydatom na studia.Troska o najwyższą jakość procesu dydaktycznego jest fundamentalnym zadaniem UAM.Uniwersytet dba o jakość kształcenia poprzez wierność zasadzie jedności badań i kształcenia oraz stałe uatrakcyjnianie i modernizację oferty dydaktycznej w celu zapewnienia studentom i absolwentom kompetencji potrzebnych na wymagającym rynku pracy.Nadzór nad procesem kształcenia na Uniwersytecie im.A.Mickiewicza w Poznaniu sprawuje prof.zw.dr hab.Krzysztof Krasowski prorektor ds.kształcenia współdziałając z prof.UAM dr hab.Zbigniewem Pilarczykiem prorektorem ds.studenckich oraz prof.zw.dr hab.Jackiem Witkosiem prorektorem ds.nauki i współpracy międzynarodowej.Wszelkiej pomocy w sprawach organizacyjnych studentom oraz pracownikom Uniwersytetu im.Adama Mickiewicza udziela Dział Nauczania,który stanowi pion administracyjny kształcenia na UAM.Informacje dotyczące jednostek organizacyjnych,opisy efektów kształcenia możliwych do uzyskania na kierunkach/specjalnościach oraz przedmiotach,a także zasad punktacji ECTS i liczby punktów przypisanych poszczególnym przedmiotom można znaleźć w Katalogu ECTS i na uczelnianej stronie USOSweb.Studenci i absolwenci zainteresowani formułą uczenia się przez całe życie mogą korzystać z licznych form kształcenia,jakie oferuje Uniwersytet im.Adama Mickiewicza.Wśród nich są: Studia podyplomowe,umożliwiające zdobycie dodatkowych kwalifikacji zawodowych Akademia„Artes Liberales”(AAL) i Międzykierunkowe Indywidualne Studia Humanistyczne(MISH),dające okazję łączenia różnych specjalności humanistycznych Uniwersyteckie Centrum Edukacji Międzynarodowej(AMU-PIE),dzięki któremu studenci mogą uczęszczać na zajęcia prowadzone w językach obcych Programy MOST i LLP Erasmus,ułatwiające mobilność studentów uczelni zarówno w kraju,jak i za granicą Centrum Studiów Otwartych,oferujące mieszkańcom Wielkopolski możliwość udziału w życiu akademickim i uczestnictwa w wykładach z różnych dziedzin nauki Uniwersytet Trzeciego Wieku,dający możliwość kształcenia i rozwoju bez ograniczeń wiekowych.Na Uniwersytecie im.Adama Mickiewicza działają Parlament Studentów i Parlament Doktorantów.Ponadto z inicjatywy studentów,powstało na UAM Stowarzyszenie Studentów Niepełnosprawnych„Ad Astra”.
Rektorzy

• 1919–1923:Heliodor Święcicki(1854–1923)lekarz i społecznik
• 1923–1924:Zygmunt Lisowski(1880–1955)prawnik
• 1924–1925:Stanisław Dobrzycki(1875–1931)slawista,językoznawca
• 1925–1926:Ludwik Sitowski(1880–1947)zoolog
• 1926–1928:Jan Gabriel Grochmalicki(1883–1936)zoolog
• 1928–1929:Edward Lubicz–Niezabitowski(1875–1946)lekarz,zoolog
• 1929–1931:Stanisław Kasznica(1874–1958)prawnik
• 1931–1932:Jan Sajdak(1882–1967)filolog klasyczny
• 1932–1933:Stanisław Pawłowski(1882–1940)geograf
• 1933–1936:Stanisław Runge(1888–1953)lekarz weterynarii
• 1936–1939:Antoni Peretiatkowicz(1884–1956)prawnik
• 1939 r.Bronisław Niklewski(1879–1961)fizjolog roślin
• 1941–1943:Ludwik Jaxa-Bykowski(1881–1948)pedagog,dydaktyk nauk przyrodniczych
• 1943–1945:Roman Pollak(1886–1972)historyk literatury polskiej
• 1945–1946:Stefan Tytus Dąbrowski(1877–1947)lekarz,fizjolog
• 1946–1948:Stefan Błachowski(1889–1962)psycholog
• 1948–1952:Kazimierz Ajdukiewicz(1890–1963)filozof,logik
• 1952–1956:Jerzy Suszko(1889–1972)chemik
• 1956–1962:Alfons Klafkowski(1912–1992)prawnik
• 1962–1965:Gerard Labuda(1916–2010)historyk
• 1965–1972:Czesław Łuczak(1922–2002)historyk
• 1972–1981:Benon Miśkiewicz(1930–2008)historyk
• 1981–1982:Janusz Ziółkowski(1924–2000)ekonomista,socjolog
• 1982–1984:Zbigniew Radwański(1924-2012)prawnik
• 1984–1985:Franciszek Kaczmarek(ur.1928 r.)fizyk,matematyk
• 1985–1988:Jacek Fisiak(ur.1936 r,)filolog,anglista
• 1988–1990:Bogdan Marciniec(ur.1941 r.)chemik
• 1990–1996:Jerzy Fedorowski(ur.1934 r.)geolog
• 1996–2002:Stefan Jurga(ur.1946 r.)fizyk
• 2002–2008:Stanisław Lorenc(ur.1943 r.)geolog
• od 2008 r.Bronisław Marciniak(ur.1950 r.)chemik

Władze

rektorskie	kanclerskie
rektor:prof.dr hab.Bronisław Marciniak	kanclerz:Stanisław Wachowiak
prorektor ds.informatyzacji i współpracy z gospodarką:prof.UAM dr hab.Marek Nawrocki	zastępca kanclerza kwestor:Małgorzata Osesik
prorektor ds.kształcenia:prof.dr hab.Krzysztof Krasowski	zastępca kanclerza ds.administracyjno-gospodarczych:Maria Buzińska
prorektor ds.kadry i rozwoju uczelni:prof.UAM dr hab.Andrzej Lesicki	zastępca kanclerza ds.technicznych:Marek Sobczak
prorektor ds.studenckich: prof.UAM dr hab.Zbigniew Pilarczyk
prorektor ds.nauki i współpracy międzynarodowej:prof.dr hab.Jacek Witkoś

Struktura
Jednostki ogólno uczelniane

• Archiwum UAM

Powstało 7 października 1957 r.jako jednostka ogólno uczelniana,w celu gromadzenia,przechowywania i udostępniania dokumentów wytworzonych przez uczelnię.Od 1977 r.do końca lat 80.za prowadzenie sekretariatu odpowiedzialny był Instytut Historii UAM,następnie była to jednostka międzywydziałowa,od lat 90.ponownie ogólno uczelniana.W przeszłości jednostką kierowali:kurator Zdzisław Grot(1957–1965),kierownicy:Franciszek Paprocki(1965–1969 i 1973–1978),Maria Banasiewicz(1969–1973),kurator Irena Radtke(1978–1988),Anna Ryfa(1988 r.)Ilona Czamańska i Grzegorz Łukomski.Obecnym kierownikiem jest Anna Domalanus.

• Biblioteka Uniwersytecka
• Centrum Zaawansowanych Technologii
• Centrum Zarządzania Infrastrukturą i Projektami Informatycznymi
• Kolegium Języków Obcych
• Ogród Botaniczny
• Szkoła Tłumaczy i Języków Obcych UAM
• Wydawnictwo Naukowe UAM
• Uczelniane Centrum Innowacji i Transferu Technologii UAM

Wydziały
Obecnie UAM posiada 15 wydziałów(2012 r.):

• Wydział Anglistyki
• Wydział Biologii
• Wydział Chemii
• Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej
• Wydział Fizyki
• Wydział Historyczny
• Wydział Matematyki i Informatyki
• Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych
• Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa
• Wydział Nauk Społecznych
• Wydział Neofilologii
• Wydział Prawa i Administracji
• Wydział Studiów Edukacyjnych
• Wydział Teologiczny
• Wydział Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu(wydział zamiejscowy, w ramach którego funkcjonuje Stacja Naukowo-Dydaktyczna w Jarocinie)

Jako odrębne jednostki organizacyjne w ramach UAM działają też:Kolegium Europejskie w Gnieźnie,Collegium Polonicum w Słubicach i Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Pile.Ponadto UAM sprawuje opiekę naukowo-dydaktyczną nad Nauczycielskimi Kolegiami Języków Obcych w Gorzowie Wielkopolskim,Kaliszu,Lesznie,Wrześni oraz w Złotowie.
Kampus
W północnej części miasta,w dzielnicy Morasko powstaje kampus uniwersytecki,na terenie którego powstają nowe budynki wydziałowe.Obecnie swoją siedzibę mają tam już wydziały:Wydział Biologii,Wydział Fizyki, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych,Wydział Matematyki i Informatyki,Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa oraz Wydział Chemii.

Heliodor Święcicki

Ur.3 lipca 1854 w Śremie,zm.10 lub 12 października 1923 w Poznaniu lekarz ginekolog,społecznik,filantrop,założyciel i pierwszy rektor Wszechnicy Piastowskiej(od 1920 r.Uniwersytetu Poznańskiego,późniejszego Uniwersytetu im.A.Mickiewicza od 24 grudnia 1955).
Biografia
Urodził się 3 lipca 1854 w Śremie.Był drugim w kolejności z sześciorga dzieci lekarza śremskiego,Tadeusza Święcickiego,pochodzącego z Oczkowic(między Kobylinem a Rawiczem) i Doroty z Korytowskich z Goszczanowa(ówczesny powiat turecki).Z licznego rodzeństwa w latach 1861-1865 zmarły dwie siostry,Zofia i Maria,oraz jedyny brat,Ignacy.W roku 1872 stracił oboje rodziców,a w początkach roku 1873 starszą siostrę,Ofelię.Z całej piątki rodzeństwa pozostała przy życiu tylko jego najmłodsza siostra Wanda(1862-1909).Opiekę na rodzeństwem sprawowała rodzina Leopoldostwa Karpińskich,sąsiadów i przyjaciół Święcickich.
Kariera naukowa
Ukończył szkołę powszechną i Gimnazjum klasyczne w Śremie w 1873 r.Podczas nauki w szkole był aktywnym członkiem Towarzystwa Tomasza Zana.Następnie,śladem swego ojca,rozpoczął studia lekarskie we Wrocławiu,które ukończył w 1877 r.uzyskując doktorat z medycyny i chirurgii za rozprawę na temat pielęgnowania i chorób dzieci u starożytnych Greków.Podczas studiów działał w Towarzystwie Literacko–Słowiańskim.W latach 1879–1883 specjalizował się w dziedzinie ginekologii i położnictwa w Lipsku,Dreźnie,Berlinie,Jenie oraz Erlangen.W 1883 r.osiadł w Poznaniu,gdzie obok prywatnej praktyki pracował jako asystent w Zakładzie Położniczym św.Elżbiety.Działał również w Poznańskim Towarzystwie Pomocy Naukowej,pracując jako bibliotekarz(1883–1887),przewodniczący komitetu PTPN(1885–1904),redaktor"Roczników PTPN"(1888–1903),a później"Nowin Lekarskich"będących pismem wydziału lekarskiego Towarzystwa.W 1911 r.został wiceprezesem,a w 1915 r.prezesem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.Jego działalność społeczna obejmowała również długoletnią pracę w Towarzystwie Dobroczynności św.Wincentego à Paulo oraz radzie nadzorczej"Dziennika Poznańskiego".Oprócz tego we własnym zakresie przez szereg lat opiekował się polską biedotą otaczając ją pomocą materialną i zapewniając dostęp do książek w języku polskim.Bardzo zły poziom opieki zdrowotnej wśród podopiecznych sprawił,że stał się pierwszym wśród polskich lekarzy dążącym do powołania instytucji pielęgniarki środowiskowej.Jego praca naukowa obejmowała niemal 200 artykułów i rozpraw naukowych z zakresu etiologii i leczenia chorób ginekologicznych oraz anatomii i patologii ogólnej.Najgłośniejszą jednak stała się wydana po raz pierwszy w Poznaniu w roku 1911 rozprawa O estetyce w medycynie.Był również członkiem wielu krajowych i zagranicznych towarzystw lekarskich i naukowych,m.in.członkiem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.Zajmował się także filozofią medycyny i należał do polskiej szkoły filozofii medycyny.W roku 1900 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego,a w 1912 r.w uznaniu jego wiedzy i osiągnięć rząd pruski przyznał mu tytuł profesora.W chwili odzyskania niepodległości rozpoczął starania o powstanie Uniwersytetu Poznańskiego.Na XX posiedzeniu Komisji Uniwersyteckiej w dniu 5 kwietnia 1919 nastąpił wybór Święcickiego na pierwszego Rektora Uniwersytetu Poznańskiego.Na tym samym zebraniu,na wniosek prof.M.Sobeskiego,nastąpiło również mianowanie Święcickiego na profesora zwyczajnego Wydziału Lekarskiego UP.Był on aż sześciokrotnie wybierany na rektora tzw.Wszechnicy Piastowskiej,która w roku 1920 przyjęła nazwę Uniwersytetu Poznańskiego i funkcję tę pełnił aż do swojej śmierci(w 1921 roku powołał jeszcze fundację"Nauka i Praca"mającą na celu wspieranie polskich uczonych i młodzieży z terenu całego kraju).Był przewodniczącym Komitetu Obrony Narodowej Województwa Poznańskiego w Poznaniu w 1920 roku.
Śmierć
Zmarł w piątek 12 października 1923 r.w Poznaniu.Początkowo został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy parafii św.Marii Magdaleny przy ul.Bukowskiej w Poznaniu.14 listopada 1946 r.szczątki jego przeniesiono na tzw.Skałkę Poznańską,do Krypty Zasłużonych Wielkopolan kościoła św.Wojciecha w Poznaniu.

	Ciężko zaczął się dla Uniwersytetu rok akademicki 1923/24.Kiedy powróciliśmy z wywczasów letnich,aby z początkiem września stanąć ze świeżemi siłami do zwykłych prac i zajęć,strwożyła nas wieść przesmutna.Dowiedzieliśmy się,że Ten,który nigdy spoczynku sobie nie dawał,którego przywykliśmy w dobrej i złej doli widzieć na czele naszej szkoły od pierwszych chwil jej istnienia,opuścił swe obowiązki rektorskie złożony ciężką niemocą,że zachorzało w nim serce,które było jakgdyby głównym tej organizacji duchowej składnikiem,że choroba jest groźna,a wynik jej niepewny i zaczął się odtąd ten 1 1/2 miesiąca trwający okres ciężkiego,niespokojnego oczekiwania,w którym codzień w opinjach kolegów lekarzy,oddających na usługi chorego całą swą wiedzę i sztukę,szukaliśmy promienia nadziei,bo nie mogliśmy pogodzić się z myślą,że to,co nieuniknione,stać się musi.Aż nadszedł wreszcie ten pamiętny piątek,którego dzień dzisiejszy ścisłą jest rocznicą.Gdy wczesnym rankiem stało się wiadomem,że Heljodor Święcicki nie żyje,zrozumieliśmy,że stało się coś więcej od zwykłego odejścia jednego z profesorów akademickiej szkoły.Zdaliśmy sobie sprawę z tego,że Uniwersytet stracił na zawsze właściwego duchowego kierownika,który jako jego twórca wytknął mu drogi rozwoju,a społeczeństwo jedną z najbardziej świetlanych postaci,oddanych w całości służbie idei i narodu.I kiedy zwłoki drogiego nam Zmarłego wyniesiono z auli na miejsce dobrze zasłużonego spoczynku,kiedy nad Jego mogiłą pochyliły się uniwersyteckie berła,składaliśmy w głębi naszych serc,bez słów,bo na słowa nam nie pozwolił,uroczyste ślubowanie,że z Jego duchowej spuścizny nic nie uronimy,a na fundamentach przez Niego założonych,w kierunku przez Niego wskazanym dalej pracować będziemy.prof.dr.Z.Lisowski,12 października 1924

Żałoba po śmierci Heliodora Święcickiego na Uniwersytecie trwała rok.W tym czasie odstąpiono od organizowania wszelkich uroczystości jedyny wyjątek stanowiły uroczyste obchody 7 maja 1923 roku 5.rocznicy powstania uczelni,które w całości poświęcono pamięci jego założyciela i pierwszego rektora.W gmachu Collegium Minus UAM odsłonięto tablicę pamiątkową symbol wdzięczności,autorstwa Marcina Rożka. Życie prywatne
Był żonaty z Heleną z Dąmbskich z Goszczanowa(1847-1901),wdową po Gustawie Zaborowskim.Nie pozostawił potomstwa.
Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski pośmiertnie(31 grudnia 1923)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski(13 lipca 1921,jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski)

Upamiętnienie

• Heliodor Święcicki patronuje następującym instytucjom:
• Szpital Kliniczny im.Heliodora Święcickiego Uniwersytetu Medycznego im.Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im.Heliodora Święcickiego w Śremie
• I Liceum Ogólnokształcące im.H.Święcickiego w Międzyrzeczu
• Sala im.Heliodora Święcickiego w budynku Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego im.Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
• Medale:
• medal autorstwa Jana Wysockiego 1923 r.Aw:Popiersie w stroju ceremonialnym i napis w otoku,Rw:Budynki Uniwersytetu,niżej napis PIERWSZEMU REKTOROWI UNIWERSYTETU POZNAŃSKIEGO,niżej tarcza z dwoma berłami i daty 1919-1923
• medal autorstwa Jana Wysockiego 1923 r.Aw:Popiersie w stroju ceremonialnym i napis w otoku,Rw:Postać nagiego młodzieńca pijącego wodę ze źródła,na dole napis VNIVERSITATIS POSNANIENSIS/PRAEMIVM

Jego imieniem nazwano ulicę w Poznaniu.8 maja 2010 r.w 91.rocznicę uroczystej inauguracji pierwszego roku akademickiego Wszechnicy Piastowskiej(dzisiejszego Uniwersytetu im.Adama Mickiewicza w Poznaniu),odsłonięto pomnik Ławeczkę Heliodora Święcickiego,której fundatorami byli UAM,Fundacja UAM i Stowarzyszenie Absolwentów UAM.Z tej okazji wybito również monety okolicznościowe tzw.Heliodory.

Modest Maryański

Ps.Mary Ansky(ur.15 czerwca 1854 w Trzemesznie,zm.16 listopada 1914 w Gnieźnie)polski podróżnik,inżynier górnik,poszukiwacz metali szlachetnych,założyciel i właściciel kopalń w Ameryce i Australii,kolekcjoner,publicysta i działacz polonijny.
Biografia
Był najmłodszym z jedenaściorga dzieci Sylwestra i Joanny z Marcinkowskich.Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym Trzemesznie,studiował w Akademii Górniczej w Berlinie.Po złożeniu egzaminu i uzyskaniu dyplomu referendarza górniczego,pracował w kopaniach Śląska,następnie w Truskawcu.W 1882 roku opublikował w„Gazecie Lwowskiej”artykuł Kopalnie truskawieckie.W 1887 roku wyemigrował,planując jechać do Australii.Po namowach przyjaciela przerwał podróż w Kalifornii.Pracował jako robotnik w San Francisco,później jako górnik w kopalniach złota i srebra różnych regionach Stanów Zjednoczonych,Meksyku i Kanady,także na Alasce,dochodząc do stanowiska inżyniera i rzeczoznawcy w kopalni złota w Cripple Creek w stanie Kolorado.W 1891 roku we Lwowie opublikowano broszurę Z kresów Ameryki Północnej jego autorstwa.19 czerwca 1893 roku założył w Chicago wraz z dziewięcioma polskimi udziałowcami spółkę akcyjną o kapitale zakładowym 500000 dolarów,która zakupiła starą kopalnię złota w Quartz Hill w stanie Kalifornia.Otrzymała nową nazwę Consolidated Kosciuszko Mine.Także w 1893 roku w Chicago wydał broszurę O emigracji a w szczególności o emigracji polskiej do Stanów Zjednoczonych Północnej Ameryki.Po dwóch latach wyjechał do Europy,prowadził badania geologiczne w Hiszpanii,Włoszech,Szwecji i Norwegii,odwiedził także z odczytami Poznań i Częstochowę.W 1896 roku wyjechał przez Londyn do Ameryki,następnie z Vancouver udał się przez Hawaje,Markizy,Pitcairn,Samoa,Tonga,Fidżi i Norfolk do Sydney,gdzie dotarł 23 czerwca.Później przez Melbourne i Adelaide dopłynął 14 sierpnia do Fremantle.Został zaangażowany jako rzeczoznawca w tamtejszych kopalniach złota.13 listopada 1896 roku zidentyfikował w kopalni Great Boulder Main Reef w Kalgoorlie próbki tellurku złota,które sklasyfikował,określając ich złoża jako niezwykle bogate.9 grudnia opublikował informację o tym w dzienniku„The West Australian”,co spowodowało wzrost zainteresowania pokładami złota w Kalgoorie i napływ tam kapitału.W maju 1897 roku odkrył w Kalgoorie złoża amalgamatu złota.Rok później zakupił 200-akrową posiadłość rolną w pobliżu Albany,którą zamierzał przeznaczyć pod sadownictwo,w 1899 roku nabył szereg działek górniczych w okolicy Donnybrook,na których założył kopalnię złota Maryanski Syndicate.Następnie wyjechał do Londynu,gdzie 27 lipca 1900 roku doprowadził do powstania spółki Donnybrook Goldfields Ltd.o kapitale zakładowym 350000 funtów,która przejęła australijską kopalnię.Pomimo optymistycznych szacunków zamknięto ją po kilkunastu miesiącach jako nieopłacalną.Bank zajął również posiadłość rolną jako rekompensatę niespłaconej pożyczki.W 1903 roku powrócił do Stanów Zjednoczonych,przez następne trzy lata pracował w ponownie uruchomionej kopalni Kosciuszko Mine.Po jej wydzierżawieniu w 1906 roku przeniósł się na wschodnie wybrzeże,gdzie do 1910 roku wydawał tygodnik„Praca Polska”.W 1905 roku w Chicago ukazał się Jedyny w swoim rodzaju przewodnik polsko-angielski i słownik polsko-angielski dla wychodźców polskich i przybyszów do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanady jego autorstwa.Pod koniec życia powrócił do Wielkopolski.Swoje zbiory geologiczne,botaniczne,zoologiczne i antropologiczne przekazał Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk,którego był członkiem.Zmarł 16 listopada 1914 roku w Gnieźnie.Pochowany został na Cmentarzu św.Krzyża w Gnieźnie.

Anna Tomaszewicz-Dobrska

Ur.13 kwietnia 1854 w Mławie,zm.12 czerwca 1918 w Warszawie polska lekarka chorób kobiecych i pediatra,pierwsza w Polsce kobieta praktykująca jako lekarz.Urodziła się w rodzinie urzędniczej.Wykształcenie średnie odebrała w Łomży i na pensji Paszkiewiczowej w Warszawie.W wieku 17 lat wyjechała na studia medyczne do Zurychu,które ukończyła 6 lat później.Studia uzupełniła pobierając naukę w Wiedniu i w Berlinie.W 1880 r.powróciła do Warszawy,gdzie wzięła ślub z lekarzem Konradem Dobrskim.Wobec niemożliwości praktykowania w kraju,nostryfikowała swój dyplom medyczny w Sankt Petersburgu.Rok później rozpoczęła prywatną praktykę lekarską w Warszawie,specjalizując się w chorobach kobiecych i pediatrii.Od 1882 r.przez 30 lat,pracowała jako lekarz w szpitalu położniczym.Jednocześnie prowadziła wykłady dla akuszerek.Pracowała też jako opiekunka szwalni w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności,od 1912 r.jako lekarka w schronisku dla nauczycielek,później zaś w Towarzystwie Kolonii Letnich dla Dzieci.W wieku 52 lat rozpoczęła aktywną działalność w Towarzystwie Kultury Polskiej,pisywała m.in.do tygodnika"Kultura Polska".Uczestniczyła też w pracach organizacji kobiecych,organizując w 1881 i 1907 r.jubileusze ku czci Elizy Orzeszkowej.

Władysław Kulczyński(senior)

Władysław Jan Kulczyński(ur.27 marca 1854 w Krakowie,zm.9 grudnia 1919 w Krakowie)zoolog,arachnolog,taternik,długoletni nauczyciel w Gimnazjum św.Jacka.
Rodzina
Władysław Kulczyński urodził się w Krakowie w rodzinie mieszczańskiej.Jego ojciec Leon prowadził jadłodajnię prywatną dla studentów i pracowników umysłowych.Matka Joanna z domu Frech.Miał liczne rodzeństwo,cztery siostry i czterech braci.Najstarszy brat Leon Kulczyński był dyrektorem Gimnazjum św.Anny i wykładowcą na UJ.Pozostali bracia:Jan Kulczyński był lekarzem,Franciszek adwokatem a Józef kupcem.Był mężem Jadwigi z Estreicherów(1859–1946).Jego syn,Stanisław,był wybitnym botanikiem,a także działaczem politycznym i państwowym.Drugi z synów,Władysław junior,był jednym z najlepszych taterników przed I wojną światową.
Edukacja,praca
Władysław Kulczyński rozpoczął edukację w 1865 roku w Gimnazjum św.Anny,gdzie złożył egzamin dojrzałości w 1873 roku.Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim(1873–1877),gdzie kształcił się m.in.u prof.Maksymiliana Nowickiego,zoologa i taternika,z którym już jako nastolatek współpracował przy zbieraniu i opracowywaniu okazów dla gabinetu zoologicznego(zaowocowało to publikacją dwóch prac naukowych jeszcze przed podjęciem przez niego studiów).Przez wiele lat pracował jako nauczyciel szkół średnich:w latach 1877–88 w Gimnazjum św.Anny,a w latach 1888–1912 w Gimnazjum św.Jacka.Był także wykładowcą UJ.W 1909 r.obronił na UJ pracę habilitacyjną,krótko przed śmiercią otrzymał tytularną profesurę uniwersytetu;w 1906 r.został wyróżniony doktoratem honoris causa UJ.
Działalność naukowa
Pierwszą pracę naukową pt.Przyczynek do fauny pajęczej napisał w klasie VII gimnazjum i opublikował w Rocznikach Krakowskiego Towarzystwa Naukowego w 1871 roku.W pracy tej wylicza 185 gatunków pająków z okolic Krakowa.Od 1877 r.współpracował z Komisją Fizjograficzną Akademii Umiejętności,był jej sekretarzem,przewodniczącym sekcji zoologicznej oraz kustoszem;przez wiele lat redagował„Sprawozdania Komisji Fizjograficznej AU”.Od 1884 r.był członkiem Towarzystwa Zoologiczno-Botanicznego w Wiedniu,od 1894 r.członkiem-korespondentem AU(1912 r.członek rzeczywisty,1914 r.sekretarz Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego),od 1907 r.członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Przyrodniczego im.Kopernika.Był także taternikiem,członkiem honorowym Towarzystwa Tatrzańskiego.Od jego nazwiska nazwano Żleb Kulczyńskiego na stokach Koziego Wierchu.Od 1891 r.wykładał zoologię i entomologię stosowaną na Studium Rolnym UJ;prowadził także wykłady dla przyrodników na Wydziale Filozoficznym.W pracy naukowej zajmował się przede wszystkim pajęczakami;m.in.wprowadził do nauki nowe kryteria oznaczania pajęczaków.
Najważniejsze publikacje:

• Araneae Hungariae 1-2(1891–1897,z Chyzerem)
• Fragmenta Arachnologica 1-18(1905–1915)

Jan Baranowski(naukowiec)

(ur.26 grudnia 1800 w Sławkowie,zm.8 listopada 1879 w Lublinie)astronom,przyrodnik.Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim.Od roku 1825 adiunkt,następnie w latach 1848-1869 dyrektor warszawskiego Obserwatorium Astronomicznego.Równolegle w latach 1862-1869 był profesorem Szkoły Głównej w Warszawie.W 1833 roku obliczył orbitę komety Biela.Od 1843 r.pracował nad wydaniem po łacinie i w języku polskim De revolutionibus oraz innych pism Mikołaja Kopernika,zrealizowanym w 1854 r.Było to pierwszy przekład tego tytułu na język nowożytny,zawierająca także przedmowę Kopernika,której nie mają wydania norymberskie(dzięki wykorzystaniu egzemplarzy dzieła Kopernika z praskiej biblioteki Nositzów).W jednym tomie opublikowano prócz niego również Narrato Prima Jerzego Joachima Retyka,korespondencję oraz drobne pisma Kopernika.W latach 1857-1861 wydawał„Kalendarz Obserwatorium Astronomicznego Warszawskiego",w którym zamieszczał obserwacje fenologiczne.Od roku 1869 jako emeryt zamieszkał u Walentego Baranowskiego,swego brata biskupa w Lublinie.Odznaczony Orderem św.Stanisława II klasy.

Bóbrka(powiat krośnieński)

Wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim,w powiecie krośnieńskim,w gminie Chorkówka.W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.Wieś położona jest 15 km od Krosna w bardzo malowniczym terenie,gęsto otoczona lasem.
Historia
Założona na prawie magdeburskim w 1397 r.W 1419 r.ówczesny właściciel Mikołaj h.Bogoria proboszcz z Niepołomic dokonał zapisu swych dóbr na rzecz klasztoru Cystersów z Koprzywnicy.Ostatecznie Bóbrka stała się własnością Cystersów po 1420 r.kiedy to została postawiona w zastaw i nie wykupiona.W XVII wieku Zofia Skotnicka,żona Jana Skotnickiego podpisywała się jako pochodząca z Bóbrki,doceniając przez to wartość tej miejscowości.O istnieniu tzw.oleju skalnego w okolicach Bóbrki informował Jan Długosz(XV w.)W 1721 roku opisano poszukiwanie,a nawet metody wydobycia i przetworzenia oleju skalnego w Bóbrce.W Bóbrce znajduje się też blisko stuletni kościół będący siedzibą parafii pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa.Parafia należy do dekanatu Dukla archidiecezji przemyskiej.Około 1870 roku spłonął w Bóbrce okazały dwór Jabłeckich.Odbudować udało się tylko niewielki dworek przez Józefa Ferdynanda Jabłeckiego herbu Kościesza,ale i ten już dziś nie istnieje.
Kopalnia Łukasiewicza i Trzecieskiego
W pobliskim lesie zbudowano pierwszą w świecie kopalnię oleju skalnego,jak wówczas tę substancję nazwano,czyli ropy naftowej.Prace poszukiwawcze rozpoczęto w 1854 roku,a w 1856 Karol Klobassa-Zrencki,Tytus Trzecieski i Ignacy Łukasiewicz zawiązali pierwszą na świecie spółkę naftową.Jako pierwszy destylacji ropy naftowej i otrzymanie z niej nafty dokonał Ignacy Łukasiewicz(w 1853 roku).Po śmierci dyrektora kopalni Adolfa Jabłońskiego w 1887 r.zarząd i kierownictwo kopalni Bóbrka objął powstaniec styczniowy inż.Zenon Suszycki.Rozpowszechnił na kopalni Bóbrka kanadyjską metodę wiercenia.Jako jeden z pierwszych wdrożył metodę zamykania wód wgłębnych rurami hermetycznymi.Zbudował pierwszy rurociąg do stacji kolejowej w Krośnie,którym tłoczona była ropa z kopalni Bóbrka,Wietrzno i Równe.W odległości 1 km,na terenie pierwszej kopalni oleju skalnego znajduje się skansen Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im.Ignacego Łukasiewicza,wraz z najstarszą na świecie kopalnią Franek,czynną do dziś.Łukasiewicz był również fundatorem szkoły w Bóbrce obecnie remontowanej jako prywatny dom,zgodnie z oryginalnym wyglądem.

Halka(opera)

Polska opera z muzyką Stanisława Moniuszki do libretta Włodzimierza Wolskiego.
Osoby

• Stolnik bas
• Zofia,jego córka sopran/mezzosopran
• Janusz baryton
• Dziemba herbu Ziemba,poufny Stolnika bas
• Jontek,góral ze wsi Janusza –tenor
• Halka,góralka ze wsi Janusza sopran
• Dudziarz ze wsi Janusza rola głosowa
• Goście ze szlachty,drużby,druhny,wieśniacy,górale,góralki,służba

Treść
Akt I

Na dwór Stolnika zjechała okoliczna szlachta z okazji zaręczyn jego córki,Zofii z Januszem,młodym dziedzicem góralskich wiosek.Zaufany sługa Stolnika,Dziemba,wznosi przy dźwiękach poloneza toast za pomyślność młodej pary.Gdy Janusz i Zofia proszą Stolnika o tradycyjne błogosławieństwo,słyszą smutny śpiew wiejskiej dziewczyny,która z rozpaczą szuka swego ukochanego.Śpiew ten porusza wszystkich,ale najbardziej Janusza,który rozpoznaje głos Halki dziewczyny z gór,którą kochał i porzucił dla Stolnikówny.Pytania Zofii i Stolnika zbywa słowami współczucia dla nieznanej dziewczyny i zostaje sam pod pretekstem,że chce udzielić wsparcia nieszczęśliwej dziewczynie.Janusz w krótkiej arii daje wyraz swej miłości do porzuconej Halki i dręczącym go wyrzutom sumienia.Na to nadchodzi Halka i spostrzegłszy Janusza tuli się do niego,a bezradny wobec jej radości Janusz zapewnia ją o swoich niezmiennych uczuciach i przyrzeka,że do niej powróci.Słysząc wracających gości odprawia dziewczynę i każe jej czekać w umówionym miejscu.Halka odchodzi pełna wiary w odzyskane szczęście,nie pamiętając już o przestrogach Jontka,zakochanego w niej młodego górala.Tłum rozbawionych gości wiwatuje na cześć Stolnika i pary młodej.Dziemba każe grać mazura,który otwiera dalszy ciąg zabawy zaręczynowej.
Akt II
W ogrodach dworskich Stolnika czeka na Halkę Jontek,chcąc udowodnić zdradę Janusza.Halka jeszcze raz wypowiada swoją miłość i nadzieję powrotu szczęśliwych dni.Jontkowi zarzuca kłamstwo na temat niewierności ukochanego.Jontek próbuje przekonać Halkę,że Janusz ją porzucił.Z głębokim żalem mówi o swojej wzgardzonej miłości do dziewczyny.Słysząc toasty dochodzące z dworu,Halka podchodzi do drzwi i domaga się,aby wpuszczono ją do panicza,ojca jej dziecka.Rozgniewany Janusz wychodzi i bije Jontka za sprowadzenie na dwór Halki,po czym każe mu ją odprowadzić i obiecuje nagrodę.Zrozpaczoną Halkę otaczają goście jej smutny śpiew zepsuł zabawę.Dziemba,na rozkaz,wyprowadza Halkę z kręgu gości zaręczynowych.
Akt III
Akcja przenosi się do wsi,będącej własnością Janusza.Górale wypoczywają po całym tygodniu pracy i rozmawiają o zapowiedzianym weselu Janusza.Nagle zauważają wracających Halkę i Jontka.Patrzą na pogrążoną w obłędzie dziewczynę,słuchają opowieści Jontka o spotkaniu z Januszem.W dali pojawia się orszak weselny Janusza,udający się na ślub do kościółka.
Akt IV
Na placu przed kościołem zjawia się Jontek.Dudziarzowi,grającemu wesoło na powitanie weselnego orszaku każe grać smętnie,po naszemu.W arii Szumią jodły na gór szczycie wypowiada swój żal do Halki,która odepchnęła jego wierne uczucia dla zachcianki panicza.Na plac wbiega,powstrzymywana przez górali,obłąkana Halka.Siada na uboczu.Wyprzedzając orszak wchodzi na plac Dziemba,każąc chłopom radośnie witać nową dziedziczkę.Ludzie,wstrząśnięci tragedią Halki niechętnie witają młodą parę i składają jej życzenia.Janusz,Zofia i Stolnik spostrzegają Halkę,powstaje zamieszanie,bo obłąkana zdaje się poznawać Janusza.Ten przyspiesza obrzęd weselny,orszak wchodzi do kościoła,za nim podążają górale.Wchodząc w drzwi kościoła życzą młodym"stałego szczęścia",Jontek dorzuca głośno"I cierpienia".Mimo gniewu Dziemby nikt z tłumu nie zdradza sprawcy buntowniczego krzyku.Halka przytomnieje na chwilę i pyta Jontka o Janusza.Góral z goryczą i gniewem pokazuje jej przez otwarte drzwi kościoła klęczącą przed ołtarzem parę młodą i sam wchodzi do wnętrza.Halka jest zrozpaczona tą myślą.Myśl o dziecku budzi w niej pragnienie zemsty zbiera więc chrust,zapala go i biegnie,by podpalić kościół.W ostatniej chwili opamiętuje się,ze słowami przebaczenia dla Janusza rzuca się ze skały w nurt górskiej rzeki.
Dyskografia(także DVD Video)

• Halka Stefania Woytowicz,Jontek Wiesław Ochman,Stolnik Bernard Ładysz,Zofia Anna Malewicz-Madey,Janusz Andrzej Hiolski,Dziemba Andrzej Saciuk,Góral Kazimierz Różewicz,Chór Rozgłośni Polskiego Radia i Telewizji w Krakowie,Wielka Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach,dyr.Jerzy Semkow,nagrano:1972 r.Katowice
• Balet,Chór i Orkiestra Teatru Wielkiego Opery Narodowej,dyrygent:Antoni Wicherek.ZPR Records.Warszawa.(DVD Video).Rok wydania 1998.Światowa premiera na DVD
• Chór,Balet,Orkiestra Opery we Wrocławiu,dyr.Ewa Michnik.DUX Recording Producers.Warszawa.(DVD Video).Rok nagrania 2005

Wydania partytury orkiestrowej

• HALKA,OPÉRA EN 4 ACTES,Musique de STANISLAS MONIUSZKO,paroles de Vladimir Wolski,PARTITION D’ORCHESTRE,VARSOVIE(1861 r.)chez G.Gebethner&R.Wolff,tomy 1-4(pierwodruk)
• Halka,Opera w 4ch aktach,Słowa Włodzimierza Wolskiego,Przekład włoski Achillesa Bonoldi’ego,Muzykę napisał STANISŁAW MONIUSZKO,Partytura orkiestrowa przejrzana i sprawdzona przez Emila Młynarskiego i Konrada Zawiłowskiego,Wydawnictwo Jubileuszowe na pamiątkę 500go przedstawienia Halki na scenie Warszawskiej dnia 9 Grudnia 1900 r.Wydawnictwo i własność Sekcyi imienia Stanisława Moniuszki przy Towarzystwie Muzycznem w Warszawie,z funduszu ofiarowanego przez Leopolda Barona Kronenberga,Skład główny,Warszawa(1904 r.)Gebethner i Wolff,tomy 1-4
• Stanisław Moniuszko:Halka.Opera.Partytura,libretto Włodzimierz Wolski,przekł.włoski Achilles Bonoldi,oprac.muzyczne Kazimierz Sikorski,oprac.wykonawcze uwertury Grzegorz Fitelberg,oprac.tekstu Leon Schiller,Kraków 1951 r.PWM,tomy 1-4
• Stanisław Moniuszko:H A L K A:Opera w 4 aktach,Libretto Włodzimierz Wolski,Partytura Orkiestrowa(Warszawa 1861 r.)Edycja faksymilowa,Wstęp i komentarze:Grzegorz Zieziula,tomy 1-4,Warszawa 2012 r.Instytut Sztuki PAN Stowarzyszenie Liber Pro Arte,ISBN 978-83-63877-12-5,ISBN 978-83-92343-80-6(faksymile pierwodruku)

więcej o tym wydaniu:[http://www.ispan.pl/pl/wydawnictwa/ksiazki/grzegorz-zieziula-wstep-i-komentarze].
Historia
Premiera:

• 1848 r.w Wilnie(wersja 2-aktowa)
• 1858 r.w Warszawie(wersja 4-aktowa)

Z przedstawień za granicą:

• 1960 r.w Lille(wersja francuska)
• 1986 r.w Lyonie

Karol Scheibler

Karol Wilhelm Scheibler(ur.1 września 1820 w Montjoie w Nadrenii,zm.13 kwietnia 1881 w Łodzi)jeden z największych łódzkich przemysłowców.Pochodził z rodziny niemieckiej wyznania ewangelicko-augsburskiego.Jego ojciec posiadał fabrykę sukna w Niemczech.Scheibler uczył się zawodu w Anglii,a następnie praktykował w Belgii,Francji,Szkocji,Holandii i Austrii.W 1848 r.przyjechał do Królestwa.Został dyrektorem przędzalni bawełny u swego wuja Fryderyka Schloessera w Ozorkowie.W 1852 r.założył w Łodzi spółkę,która miała importować maszyny włókiennicze,następnie uruchomił przędzalnię bawełny.W rozpoczęciu samodzielnej kariery przemysłowca pomógł mu bogaty ożenek w 1854 r.z Anną Werner,córką właściciela fabryk sukna w Zgierzu i Ozorkowie oraz cukrowni w Leśmierzu.Posag żony przewyższał dwukrotnie jego własne oszczędności.Zgromadzone w ten sposób sumy,wsparte kredytami,pozwoliły na otworzenie w 1855 r.pierwszej fabryki w pełni zmechanizowanej przędzalni.Przewidział kryzys na rynku bawełnianym,spowodowany wojną secesyjną w Stanach Zjednoczonych i miał wystarczająco dużo surowca,by produkować wtedy,kiedy inni zamykali fabryki.Miał tak wielkie zapasy,że mógł nawet sprzedawać po spekulacyjnych cenach.Karol Scheibler swoją działalnością rozpoczął nową epokę w dziejach przemysłowej Łodzi,zapewnił jej czołowe miejsce w Europie w dziedzinie przemysłu włókienniczego.Był twórcą wielkiego imperium przemysłowego,na które składał się zespół tzw.Centrali przy Wodnym Rynku(obecnie plac Zwycięstwa),kompleks Księżego Młyna oraz zabudowa biegnąca wzdłuż obecnej ul.ks.bpa W.Tymienieckiego i sięgająca ul.Piotrkowskiej.Dbając o rozwój przemysłu,pamiętał też zawsze o swoich współobywatelach.Zarówno sam Karol Scheibler,a po jego śmierci wdowa po nim,Anna z Wernerów,jak i syn Karol Wilhelm,córka i zięć Matylda i Edward Herbstowie,łożyli olbrzymie sumy na budowę potrzebnych miastu gmachów:szkół,szpitali,kościołów,wspierali wszelkiego rodzaju charytatywne akcje.Pochowany w części ewangelickiej na Starym Cmentarzu w Łodzi przy ul.Ogrodowej,w Kaplicy Scheiblerów.Na jego osobie Władysław Reymont wzorował postać Hermana Bucholca w swojej powieści pt.Ziemia obiecana.

Lilpop,Rau i Loewenstein

(LRL)spółka akcyjna i fabryka założona w 1866 r.w Warszawie,zlikwidowana w 1944 r.Początkowo działająca w Śródmieściu,do II wojny światowej na Woli.Zakłady„Lilpopa”były największym zakładem przemysłowym międzywojennej Warszawy.Do 1939 r.firma zajmowała czołową pozycję w polskim przemyśle budowy maszyn.Oferowała szeroki zakres produkowanych urządzeń,były to:lokomotywy,szyny,wagony kolejowe,wagony motorowe w tym dla kolei wąskotorowych(Grójeckiej Kolei Dojazdowej oznaczone serią MBxd1),wagony tramwajowe,samochody,nadwozia autobusów,urządzenia wodociągowe,maszyny rolnicze,podwozia samochodów ciężarowych(Chevrolet,Buick),silniki spalinowe,maszyny parowe,turbiny wodne,sprzęt pożarniczy,maszyny pralnicze,elementy mostów kolejowych i miejskich,piece,a także produkty na potrzeby militarne.
Historia
Początki spółki

Początki firmy sięgają 1818 roku,kiedy angielski kupiec Tomasz Evans i metalurg Józef Morris(przy współudziale Polaka,inżyniera Lessera)utworzyli w Warszawie pierwszą odlewnię żelaza i metali kolorowych(Odlewnia i Rządowa Fabryka Machin).Nowa firma,po odejściu w 1824 r.J.Morrisa,funkcjonowała pod nazwą„Bracia Evans” i znajdowała się początkowo przy ul.Pieszej,a następnie została przeniesiona na ul.Świętojerską do budynków po kościele św.Jerzego i przylegającym do niego klasztorze.W 1855 r.jako wspólnicy do spółki dołączyli Stanisław Lilpop i Wilhelm Rau(późniejszy dyrektor techniczny fabryki),obejmując funkcje zarządców Odlewni i Rządowej Fabryki Machin.Spółka„Lilpop i Rau”produkowała w tym okresie wagony i szyny kolejowe,co było związane z zamówieniami na nowo powstającą Kolej Warszawsko-Wiedeńską.W 1866 r.wykupili oni firmę od dotychczasowych współwłaścicieli i zostali jedynymi udziałowcami fabryki„Bracia Evans”w Warszawie przy ul.Świętojerskiej.Wtedy też Joanna Lilpop,żona Stanisława Lilpopa(zmarłego w 1866 roku)została pierwszą kobietą(i przez długi czas jedyną)we władzach spółki akcyjnej w Królestwie Polskim.W 1868 r.do spółki dołączył przemysłowiec belgijski,baron Seweryn Loewenstein.Wniósł on kapitał,który pozwolił na wykup Rządowej Fabryki Machin na Solcu.Rozwijając działalność,spółka nawiązywała do tradycji,podkreślając ciągłość z przejętym zakładem Evansów,podając w ogłoszeniach datę rozpoczęcia działalności na rok 1818.W 1872 r.powołano do życia Akcyjne Zakłady Mechaniczne Lilpop,Rau i Loewenstein,w 1873 r.przekształcone w Towarzystwo Przemysłowe Zakładów Mechanicznych Lilpop,Rau i Loewenstein Spółka Akcyjna(nazwisko Lilpop,które zostało w nazwie spółki związane jest z Karolem Lilpopem).W latach 1873–1875 spółka była głównym wykonawcą(jako Przemysłowe Towarzystwo Akcyjne Lilpop,Rau i Loewenstein),mostu kolejowego w Warszawie.W latach 1881–1890 kierownictwo spółki zorganizowało pierwszy koncern hutniczo-metalowy w Polsce(z dominującą rolą zakładów„Lilpop,Rau i Loewenstein”),obejmujący także firmy z innych gałęzi przemysłu łącznie utworzyło go 14 przedsiębiorstw na terenie Królestwa Polskiego i Imperium Rosyjskiego konsolidację w branży umożliwił także kryzys w Rosji w latach 1882–1886,kiedy to spółce udało się wykupić mniejsze fabryki rosyjskie i zdominować rynek prywatnych kolei rosyjskich.Wzmocniło to dodatkowo pozycję„Lilpopa”w Rosji,gdyż od początku swego istnienia utrzymywał stałe przedstawicielstwa w Petersburgu,Moskwie,Kijowie,Tyflisie,Odessie oraz Baku.W wyniku podniesienia ceł produkcja została w 1887 r.przeniesiona do Zagłębia Donieckiego.Od 1895 r.nastąpiło stopniowe zanikanie produkcji maszyn rolniczych(znajdujących się na drugim miejscu w profilu produkcji zakładu,obok szyn i taboru kolejowego).
Fabryki w Warszawie

Produkcja z zakładów na Świetojerskiej była przenoszona do rozbudowywanych zakładów na Solcu i w rezultacie zakłady przejęte z fabryką Braci Evans zostały zamknięte(Świetojerska w 1881 r.)lub odsprzedane(Drzewica w 1886 r.)W końcu XIX wieku zaczęło się przenoszenie produkcji do nowej fabryki na rogu ulic Bema i Prądzyńskiego na Woli.Spółka ta nie ograniczała się tylko do produkcji na ulicy Świętojerskiej,Bema czy na Solcu.W 1877 r.powstała dzięki zamówieniom rosyjskim Warszawska Fabryka Stali na Nowej Pradze(ulica Stalowa),gdzie udziałowcami były spółka Lilpop,Rau i Loewenstein oraz Starachowickie Towarzystwo Urządzeń Górniczych.1 kwietnia 1879 przewalcowano w niej pierwszą szynę stalową(inne fabryki firmy wytwarzały szyny kolejowe znacznie wcześniej),a wytwarzano tutaj też obręcze i osie wagonowe.W 1904 r.rada nadzorcza spółki zezwoliła na zakup nowej posesji(dzisiejsze pozostałości fabryki przy ul.Bema 65)wraz z budynkami w Warszawie(Kolonia Fabryczna Augustówka),której sprzedawcą było likwidowane Akcyjne Towarzystwo„August Rephan”.W wykupionych budynkach fabrycznych znajdował się warsztat mechaniczny z suwnicą elektryczną o nośności 15 ton,duża tokarnia do wytwarzania kół zamachowych do maszyn parowych oraz heblarka.We frontowym budynku administracyjno-biurowym,znajdowały się archiwa,gabinety dyrekcji,sale posiedzeń,biura techniczne(I piętro) i mieszkania dla personelu(II piętro).W sąsiednim piętrowym budynku znajdowało się ambulatorium oraz mieszkanie dyrektora fabryki(I piętro).W największym czteropiętrowym budynku z windą,znajdował się skład modeli wytwarzanych produktów.Po przebudowie zakładu produkcja fabryki„Lilpopa”została poszerzona,dystrybucję wyrobów ułatwiał dostęp do własnej bocznicy kolejowej,znajdującej się na wykupionej posesji.Do 1914 r.wytwarzano mosty kolejowe i miejskie,realizowano prace wodociągowe,produkowano maszyny parowe różnych typów,pociski,a także wykonywano zamówienia Ministerstwa Wojny(głównie na tabor samochodowy).
1914–1945

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r.produkcja spółki została przestawiona na potrzeby armii rosyjskiej.W 1915 r.produkcja została czasowo wstrzymana,a maszyny i urządzenia(zgodnie z rozkazem władz carskich)zdjęto z fundamentów i przewieziono do miasta Krzemieńczuk koło Charkowa na Ukrainie.Łącznie wywieziono 328 wagonów kolejowych zawierających większość mienia fabrycznego(o łącznej wartości 1475000 rubli).Na Ukrainę ewakuowano ponadto 400 osób personelu technicznego,robotniczego i administracyjnego.Po przeniesieniu fabryka do 1918 r.wytwarzała bomby,szrapnele i pociski artyleryjskie.Po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 r.fabrykę na Ukrainie znacjonalizowano, a pracownicy powrócili do Polski.Mienie fabryki(maszyny,urządzenia itp.)częściowo odzyskano na mocy ustaleń traktatu ryskiego z 1921 r.a następnie reaktywowano działalność produkcyjną w Warszawie(w miejscu dawnej fabryki,poważnie zniszczonej w czasie działań wojennych).W okresie II Rzeczypospolitej spółka prosperowała ciągle i bez większych wstrząsów ekonomicznych,choć załamanie się złotego na początku lat 20.oraz okres wielkiego kryzysu(1929–1933)spowodowały przejściowe problemy.Nadal produkowano lokomotywy,wagony kolejowe i tramwajowe,turbiny wodne,motopompy,maszyny pralnicze oraz inne urządzenia techniczne.W 1936 r.spółka„Lilpop,Rau i Loewenstein”podpisała umowę licencyjną z koncernem amerykańskim General Motors Corporation.Gwarantowała ona spółce wyłączność na sprzedaż i prawo produkcji w Polsce samochodów o następujących markach:Opel,Opel Kadett,Buick,Chevrolet,Buick-Limuzyna,samochody dostawcze typu Chevrolet oraz oparte na podwoziach tej firmy autobusy i samochody ciężarowe.W 1938 r.zakład w Warszawie zajmował powierzchnię 22,5 hektarów i zatrudniał 3500 osób.Z fabryki na Woli pochodziło podwozie samochodu Chevrolet model 157 o ładowności 3 t,na którym zbudowany został w ciągu 13 dni(8 sierpnia–21 sierpnia 1944)samochód Kubuś jedyny do dziś zachowany oryginalny samochód pancerny produkcji polskiej.We wrześniu 1938 r.spółka rozpoczęła także budowę nowego obiektu produkcyjnego w Lublinie,na przedmieściu Tatary.Planowano tam rozpoczęcie produkcji silników,mostów napędowych przednich i tylnych,układów kierowniczych,a także sprzęgieł i skrzyni przekładniowych.Roczna produkcja silników przeznaczona na potrzeby krajowe miała wynosić 10000 sztuk.Wskutek wybuchu II wojny światowej inwestycja została przerwana.We wrześniu 1939 r.po rozpoczęciu agresji niemieckiej na Polskę,zarząd zakładów podjął decyzję o przekazaniu kilkuset wykończonych samochodów do Ministerstwa Spraw Wojskowych w celu wykorzystania ich do potrzeb wojennych i ewakuacji władz państwowych.Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej zakład skonfiskowano na potrzeby gospodarki wojennej Niemiec,a następnie w styczniu 1940 r.włączono do koncernu„Hermann Göring Werke”zakładem kierował pełnomocnik Rzeszy Niemieckiej Hauptmann Knodt.W sierpniu 1944 r.w czasie powstania warszawskiego Niemcy wywieźli do Rzeszy wszystkie maszyny,urządzenia,dokumenty firmy oraz pracowników.Po zakończeniu walk w Warszawie w październiku 1944 r.specjalne oddziały niemieckie(Vernichtungskommando)zniszczyły hale fabryczne zakładów wysadzając je w powietrze(ocalało jedynie kilka budynków biurowych).Zabudowania fabryczne zostały zniszczone w 100%,wartość straconego mienia wyniosła 384,7 milionów złotych przedwojennych(według wartości z roku 1939).
Po 1945 r.
Po 1945 r.zakłady nie zostały reaktywowane,kierownictwo spółki podejmowało nieskuteczne próby reprywatyzacji majątku firmy przejętego przez władze komunistyczne powojennej Polski.W latach 1948–1952 w ocalałych ze zniszczeń wojennych budynkach biurowych przy ul.Bema 65 miały swoją siedzibę różne instytucje,np.Spółdzielnia„Pinokio”(producent zabawek),firma„Securitas”,przedsiębiorstwo Towarzystwa Świadomego Macierzyństwa,stacja maszyn liczących Biura Rozliczeń Budownictwa,na dziedzińcu przed budynkami frontowymi odbywały się natomiast licytacje taboru samochodowego miejskiego Wydziału Finansowego(licytacja używanego pojazdu mechanicznego).Od 1952 do 1992 r.w budynkach przy ul.Bema 65 mieściła się także siedziba Warszawskiego Przedsiębiorstwa Informatyki Przemysłu Budowlanego„Etob”.Współcześnie w ocalałych budynkach biurowych przy ul.Bema 65 na Woli mieszczą się różne firmy,galerie,studia fotograficzne itp.Ocalałe budowle wybudowane na przełomie XIX i XX wieku przez Augusta Rephana(właściciela fabryki,którą wykupił w 1904 r.„Lilpop,Rau i Loewenstein”)stanowią przykład architektury fabrycznej z końca XIX wieku.Wykonane ponad 100 lat wcześniej obiekty z czerwonej cegły,w charakterystycznym stylu budownictwa przemysłowego,nawiązywały zastosowanymi formami do modnej wówczas architektury typu obronnego(z elementami form średniowiecznych,renesansowych i manierystycznych).Pozostałością po spółce„Lilpop,Rau i Loewenstein”są także liczne produkty tej firmy,które nabrały z czasem wartości muzealnej i kolekcjonerskiej.W 2006 r.zgłoszono projekt rewitalizacji obiektu(powstały z inicjatywy firmy„Etob”mającej prawo do jego wieczystego użytkowania),który w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków miałby zostać przekształcony w nowoczesny kompleks usługowo-biurowy.Planowano zachowanie dotychczasowego charakteru obiektu(który choć nie jest formalnie zabytkiem,to jego wygląd zewnętrzny podlega ochronie),oraz nadbudowę istniejących budynków wraz z powstaniem nowych utrzymanych w podobnym stylu architektonicznym.

Władysław Zamoyski(1853-1924)

Hrabia herbu Jelita(ur.18 listopada 1853 w Paryżu,zm.3 października 1924 w Kórniku)polski działacz społeczny,fundator Zakładów Kórnickich.
Biografia
Był synem Władysława Zamoyskiego(generała,polskiego działacza emigracyjnego) i Jadwigi Zamoyskiej z Działyńskich.W 1871 r.przystąpił do egzaminów maturalnych w paryskim Lycée Impérial Charlemagne,następnie w latach 1874,1876,1877 i 1878 czterokrotnie usiłował dostać się do École Polytechnique,jednakże bez powodzenia.Służył w wojsku francuskim(doszedł do stopnia podporucznika).Był członkiem francuskiej komisji rządowej na wystawę powszechną w Sydney i w tej roli odbył podróż po Australii i Oceanii,skąd przywiózł bogate zbiory etnograficzne i mineralogiczne.W 1881 r.objął zapisane mu przez Jana Działyńskiego dobra kórnickie.Współpracował z matką przy tworzeniu Szkoły Domowej Pracy Kobiet(1882 r.)przeniesionej później z Kórnika do Kuźnic.Był rzecznikiem polskiej własności w Prowincji Poznańskiej;w 1885 r.jako obywatel francuski został objęty tzw.ustawami bismarckowskimi i wraz z matką i siostrą wydalono go.W kolejnych latach działał w Galicji,gdzie m.in.rozprowadzał akcje poznańskiego Banku Ziemskiego.W 1889 r.z myślą ratowania lasów tatrzańskich nabył dobra zakopiańskie;w sądzie międzynarodowym w Grazu uzyskał w 1902 roku wyrok włączający okolice Morskiego Oka w granice ziem polskich i kończący spór o ziemie tatrzańskie.Dzięki staraniom Zamoyskiego(i Andrzeja Chramca)powstała linia kolejowa Chabówka Zakopane i szosa do Zakopanego.Uczestniczył w pracach emigracji polskiej.Był m.in.prezesem Instytucji Czci i Chleba,członkiem-założycielem Polskiego Towarzystwa Literacko-Artystycznego,współpracownikiem prowadzonego przez siostrę Marię stowarzyszenia pomocy polskim emigrantom we Francji Opieka Polska.W 1920 r.powrócił do Polski.Nie założył rodziny,majątek wraz z Biblioteką Kórnicką przekazał narodowi polskiemu,tworząc fundację Zakłady Kórnickie.10 listopada 1933„za wybitne zasługi dla kraju,pracę społeczną oraz wielką ofiarność”został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski.Zarządcą dóbr zakopiańskich i kórnickich hrabiego Zamoyskiego był Wincenty Szymborski,ojciec Wisławy Szymborskiej,która urodziła się w zabudowaniach dworskich na Prowencie między Kórnikiem a Bninem.

Julian Fałat

Ur.30 lipca 1853 w Tuligłowach,zm.9 lipca 1929 w Bystrej polski malarz,jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów,przedstawiciel realizmu i impresjonistycznego pejzażu.
Życiorys
O własnych siłach,bez pomocy rodziny i stypendiów,zdobył artystyczne wykształcenie.Zapisany do szkół między innymi we Lwowie,kilkakrotnie z nich rezygnował.Gimnazjum ukończył w Przemyślu,a w 1869 r.zapisał się do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie.Nie stać go było na farby olejne,więc zainteresował się malarstwem akwarelowym.Po ukończeniu studiów wyjechał na rok na daleką Ukrainę,gdzie znalazł zatrudnienie jako rysownik przy wykopaliskach archeologicznych.Pracował później w pracowni architekta Feliksa Gąsiorowskiego w Odessie.Następnie wyjechał na dalsze studia do Zurychu i Monachium.Studia przerwał,aby na nie zarobić i rozpoczął pracę jako technik przy budowie kolei.Studiował do 1880 r. i w tym okresie malował głównie pejzaże,sceny rodzajowe i portrety.Wyjechał na rok do Rzymu.Z tego okresu pochodzi obraz Modlący się starzec(1881 r.)W latach 1882-1886 związany był ze środowiskiem artystów warszawskich.Aby móc się utrzymać wykonywał sceny rodzajowe np.Obrazki z życia podwórzowego Warszawy,opublikowane w„Kłosach”w 1882 r.W 1884 r.wyjechał na rok do Hiszpanii,a potem w podróż dookoła świata.Podróż tę udokumentował wykonując akwarele,z których do dziś przetrwało zaledwie kilka.Po powrocie do Polski w 1887 r.w malarstwie Fałata pojawiły się sceny myśliwskie.Do bardziej znanych należą Oszczepnicy z 1890 r. i Powrót z polowania na niedźwiedzia z 1892 r.Malował zwierzęta jelenie,sarny,a od 1891 r.także łosie.Jest autorem zimowego pejzażu w panoramie Berezyna,który w 1907 r.Kossakowie pocięli na części.W latach 1886-1895 pracował na dworze cesarza Wilhelma II w Berlinie.Zdobywał medale na wystawach w Berlinie,Monachium i w Wiedniu.W kwietniu 1895 r.został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych,w której przeprowadził reformę wprowadzając nowych profesorów.Powołana została katedra pejzażu,którą objął Jan Stanisławski.Był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich„Sztuka”.W 1900 r.Julian Fałat ożenił się z Włoszką Marią Luizą Comello Stuckenfeld,z którą doczekał się trojga dzieci:Heleny(późniejsza żona aktora Igo Syma),Kazimierza i Lucjana.W jego malarstwie pojawił się zimowy pejzaż,z których najwcześniejszy namalował artysta w 1902 r.najpóźniejszy nosi datę 1913 r.Fałat malował także motywy krakowskie widoki na mury miejskie,malowane z okien pracowni w różnych porach dnia(np.„Autoportret na tle panoramy Krakowa z pracowni”z 1903 r.)Wyjeżdżał często do Zakopanego,a w jego twórczości pojawiały się pejzaże górskie(Dolina Kościeliska 1894 r.Pod Nosalem 1909 r.)W 1902 r.zbudował willę z pracownią w Bystrej,a w 1910 r.po rezygnacji ze stanowiska rektora ASP,zamieszkał tu na stałe(obecnie:Fałatówka).Po odzyskaniu niepodległości włączył się w odbudowę polskiego życia kulturalnego.W latach 1919-1922 mieszkał w Toruniu,gdzie kupił dom przy pl.Teatralnym 42,dzisiaj Fosa Staromiejska 28,który stał się ośrodkiem życia kulturalnego Torunia.Zbierali się tam artyści,dyplomaci i ludzie kultury z Torunia i z kraju.Po śmierci syna Lucjana,przekazał swój dom Pomorskiemu Towarzystwu Opieki nad Dziećmi.Został współzałożycielem i pierwszym majstrem(prezesem)Konfraterni Artystów.Podczas czwartkowych spotkań rodziły się kolejne ważne inicjatywy np.Pomorskie Towarzystwo Muzyczne i Konserwatorium Muzyczne,Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych.Uczestniczył w posiedzeniach rady miejskiej,kiedy dyskutowano o sprawach kultury,zasiadał w komitetach honorowych,swym autorytetem wspierał różne akcje społeczne.Malował nadwiślańskie pejzaże i zakątki Torunia.Do końca życia pozostał majstrem Konfraterni i utrzymywał stały kontakt z Toruniem.Jego imię nosi jedna z ulic Torunia.Następnie był dyrektorem Departamentu Sztuki w gabinecie ministra Antoniego Ponikowskiego.Pod koniec życia organizował wystawy retrospektywne w Krakowie i Warszawie w 1925 r.
Ważniejsze dzieła

• Popielec 1881 r.
• Modlący się starzec 1881 r.
• Naganka na polowaniu w Nieświeżu 1891 r.(obraz skradziony podczas II wojny światowej z warszawskiego Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych,odnaleziony na aukcji w Nowym Jorku w 2006 r.rewindykowany do Polski w 2011 r.)
• Chłopiec z brzoskwiniami 1882 r.
• Przejście Napoleona przez Berezynę(Odwrót spod Berezyny)1890 r.
• Powrót z niedźwiedziem 1892 r.
• Przed polowaniem w Rytwianach II poł.lat 90.XIX wieku(obraz skradziony podczas II wojny światowej z warszawskiego Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych,odnaleziony na aukcji w Nowym Jorku w 2006 r.rewindykowany do Polski w 2011 r.)
• Berezyna 1907 r.
• Śnieg 1907 r.

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski(1928 r.)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(2 maja 1923)

Jerzy Harwot

(ur.7 maja 1853 r.w Puńcowie na Śląsku Cieszyńskim zm.prawdopod.w 1917 r.)polski pedagog,profesor gimnazjalny.Pochodził z rodziny chłopskiej.Był synem Pawła i Anny z Zamarskich.Po ukończeniu miejscowej szkoły powszechnej uczęszczał do II Ewangelickiego Państwowego Gimnazjum w Cieszynie,gdzie 27 VII 1871 r.zdał maturę.W czasie nauki działał aktywnie w różnych związkach i stowarzyszeniach młodzieży polskiej.W 1871 r.wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,gdzie studiował historię.Po trzech semestrach przeniósł się do Wiednia,gdzie tak jak w Krakowie studiował historię u prof.Józefa Aschbacha i Ottokara Lorenza,a także pedagogikę u Teodora Vogta.Po ukończeniu studiów,objął w 1877 r.stanowisko nauczyciela w I Państwowym Gimnazjum w Przemyślu i uczył przez szereg lat języka niemieckiego i propedeutyki filozofii,a od 1898 r.też geografii.Obok pracy dydaktycznej zajmował się publicystyką był autorem kilku rozpraw,podręczników i artykułów o tematyce pedagogicznej.Ciekawe są jego postulaty uruchomienia pracowni robót ręcznych w szkołach.Zdradzał też zainteresowania regionalizmem i krajoznawstwem,czego wynikiem jest jego monografia poświęcona rodzinnemu Śląskowi Cieszyńskiemu.W 1901 r.przeszedł w stan spoczynku.Zmarł prawdopodobnie w okresie pierwszej wojny światowej.
Niektóre publikacje

• Pracownia szkolna ze stanowiska pedagogiki i ekonomii społecznej,Kraków 1881 r.
• Jakiej reformy przede wszystkim potrzebują nasze szkoły ludowe?Przemyśl 1882 r.
• Cieszyn i ziemia cieszyńska pod względem geograficznym i statystycznym,Przemyśl 1893 r.
• Nasze szkolnictwo ludowe,Kraków 1898 r.

Jan Zeh

(ur.2 lipca 1817 w Łańcucie,zm.25 stycznia 1897 w Borysławiu)polski przemysłowiec,pionier przemysłu naftowego,jedyny posiadacz uprawnień przetwarzania ropy naftowej w Galicji.Syn Joachima(aptekarza) i Krystyny.Po ukończeniu gimnazjum i odbyciu praktyki aptekarskiej w Samborze studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim,uzyskując 8 sierpnia 1846 tytuł magistra farmacji.Podjął pracę w aptece„Pod Złotą Gwiazdą”Piotra Mikolascha we Lwowie.Wraz z Ignacym Łukasiewiczem prowadzili tam doświadczenia,w wyniku których wynaleźli destylat naftowy,który świecił w lampach naftowych skonstruowanych przez lwowskiego blacharza Adama Bratkowskiego.Pierwsze na świecie lampy naftowe oświetliły pomieszczenie samej Apteki Mikolascha,natomiast 31 lipca 1853 lampy naftowe po raz pierwszy wykorzystano dla oświetlenie sal operacyjnych szpitala miejskiego przy ul.Łyczakowskiej we Lwowie co pozwoliło doktorowi Zaorskiemu przeprowadzić pierwszą operację po zmroku.27 maja 1853 Zeh złożył wniosek o nadanie przywileju pierwszeństwa w zakresie przetwarzania ropy naftowej.Uprawnienia otrzymał 2 grudnia 1853,następnie przedłużone do 2 grudnia 1859.We własnej rafinerii we Lwowie,od 1853 r.do początku lat 60.XIX w.na podstawie zezwolenia władz austriackich produkował naftę,smary,świece parafinowe,a wytworzone produkty sprzedawał w sklepie przy ul.Krakowskiej we Lwowie,w całym kraju oraz za granicą.Osiągnięcia na niwie naftowej opublikował w relacji„Pierwsze objawy przemysłu naftowego w Galicji”.Dotknęła go osobista tragedia:12 lutego 1858 w pożarze sklepu z produktami naftowymi zginęła jego żona Dorota z Obłoczynskich(l. 21) i jej siostra Hermina(l. 17).W latach 60.XIX w.wycofał się z dalszej działalności naftowej,nie zadbał o rozgłos i sławę,lecz pogrążony w skromności powrócił do wyuczonej profesji wśród nafciarzy Borysławia.W r.1861 poślubił Marię z Obłoczyńskich(trzecią z sióstr).21 sierpnia 1875 otrzymał koncesję starostwa drohobyckiego na otwarcie apteki w Borysławiu.W marcu 1876 r.otworzył aptekę przybrawszy za jej godło„gwiazdę”.Pierwsze małżeństwo J.Zeha było bezdzietne.Z drugiego miał dwie córki;starszą Amelię i młodszą Stefanię.Amelia poślubiła w r.1892 Zdzisława Leopolda Emila Łacnego,który przejął zarząd apteki teścia,a po jego śmierci objął ją na własność(zm.śmiercią samobójczą w 1902 r.)Amelia poślubiła Aleksandra Chomińskiego,który po jej śmierci w r.1918 przejął aptekę(zm.na serce 3 lub sześć lat po żonie).Chomińscy nie doczekali się potomstwa,a aptekę nabył od spadkobierców Artur Rothenberg(był w jej posiadaniu jeszcze w r.1935).Jan Zeh zmarł w Borysławiu i pochowany został na starym cmentarzu w tym mieście.We Lwowie znajduje się jego pomnik,przedstawiający Zeha siedzącego na ławeczce.Jest on często mylony ze znajdującym się nieopodal pomnikiem Ignacego Łukasiewicza,który przedstawia uczonego wychylającego się z okna kamienicy i wskazującego na współpracownika.

Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu

Na Rynku Staromiejskim w Toruniu odsłonięty 25 października 1853.Pomnik został wykonany z brązu przez berlińskiego rzeźbiarza Fryderyka Abrahama Tiecka.Ma on 2,6 m wysokości.Monument przedstawia Mikołaja Kopernika ubranego w togę profesorską,który w swojej lewej ręce trzyma astrolabium,a palcem prawej ręki wskazuje niebo,co ma wskazywać na powiązania Kopernika z astronomią i badaniami nieba.Pomnik znajduje się na cokole,wokół którego znajdują się połączone z nim kamienne ławki,natomiast przed nim znajduje się kamienna studzienka.Na cokole z przedniej strony znajduje się napis w języku łacińskim Nicolaus Copernicus Thorunensis.Terrae motor,Solis Caelique stator(pol."Mikołaj Kopernik Torunianin.Ruszył Ziemię,wstrzymał Słońce i Niebo").Autorem tego tekstu jest toruński profesor Rudolf Brohm.Na tylnej części cokołu znajduje się data urodzin i śmierci astronoma.Użyte słowo Thorunensis jest poprawnym,regularnym przymiotnikiem od łacińskiej nazwy Torunia T(h)orunia,T(h)orunium.Na karcie tytułowej pierwszego wydania De revolutionibus orbium coelestium użyto jednak innej jego formy:Torinensis.Propozycja upamiętnienia pomnikiem Mikołaja Kopernika w mieście jego urodzenia po raz pierwszy wyszła w 1765 r.od księcia Józefa Aleksandra Jabłonowskiego.Popiersie wykonane z jego fundacji przez krakowskiego rzeźbiarza Wojciecha Rojowskiego nie zyskało jednak uznania ówczesnej Rady Miasta Torunia i ostatecznie zostało ustawione w kościele św.Janów.Z kolejną inicjatywą,już w czasach Księstwa Warszawskiego,wyszedł Stanisław Staszic.W 1809 r.wmurowany został kamień węgielny pod budowę pomnika i rozpoczęto zbiórkę funduszy.Jego powstanie po upadku Księstwa utrudniała pruska administracja,która wówczas sprawowała władzę nad Toruniem.W 1839 r.zawiązane zostało niemieckie towarzystwo budowy pomnika toruńskiego astronoma(niem.Coppernicus-Verein),które w 1853 r.przekształciło się w Kopernikańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk i Sztuk(niem.Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst).Początkowo planowano,że odsłonięcie pomnika nastąpi w 1843 r.w 300-setną rocznicę śmierci Kopernika,jednak na skutek trudności natury finansowej oraz słabo układającej się współpracy z rzeźbiarzem,pomnik udało się ostatecznie wykonać i przetransportować z Berlina do Torunia dopiero w 1852 r.Uroczyste odsłonięcie odbyło się 25 października 1853 roku.Ponad 2/3 kosztów budowy pokrytych zostało przez miasto oraz pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV.Pozostała część pochodziła ze zbiórek pieniężnych prowadzonych w całych Prusach.Z biegiem czasu powierzchnia pomnika przyjęła kolor zielony,czego powodem była zbierająca się patyna.W 2003 r.doszło do gruntownej renowacji pomnika z okazji jego 150 rocznicy powstania.Wówczas odkryto,że astronom ma wąsy,które widać tylko z bliska.Pomnik został oczyszczony,przywrócona została kamienna studzienka z brązową paszczą delfina i półkolistym rezerwuarem,które znajdują się tuż przed pomnikiem.Elementy te zostały zdemontowane w okresie międzywojennym.

Fryderyk Tobiaszek

(ur.ok.1803 r.zm.28 sierpnia 1856 w Krakowie)urzędnik austriacki,prezydent Krakowa.Pracował jako naczelnik urzędu cyrkularnego w Kołomyi.Na mocy zarządzenia cesarskiego z 13 maja 1853 powołano tymczasowy zarząd miasta Krakowa,mianując prezydentem Tobiaszka.Oficjalnie objął on urząd 1 lipca 1853.Nowy prezydent nie zyskał sympatii mieszkańców Krakowa,urzędowanie rozpoczął od redukcji kadry urzędniczej zatrudnionej w krakowskim magistracie.Językiem urzędowym ponownie został niemiecki.Tobiaszek w ciągu trzech lat rządów z funduszy magistratu odbudował spalone w pożarze w 1850 r.jatki dominikańskie.W lutym 1856 r.otwarto linię kolejową łączącą Kraków z Bochnią.W maju 1856 r.zakończono pierwszy etap prac fortyfikacyjnych w Krakowie ogłaszając tym samym miasto twierdzą.Podpisano wstępne porozumienie na budowę miejskiej gazowni.Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Franciszek Pawłowski(biskup płocki)

(ur.29 marca 1774,zm.6 lipca 1852)polski biskup rzymskokatolicki,biskup pomocniczy warszawski w latach 1827–1829,biskup koadiutor płocki w latach 1829–1836,biskup diecezjalny płocki w latach 1836–1852.W 1827 r.mianowany biskupem pomocniczym archidiecezji warszawskiej.W 1829 r.został biskupem koadiutorem biskupa płockiego Adama Michała Prażmowskiego,a 7 czerwca 1836 biskupem diecezjalnym diecezji płockiej.Przebywał przeważnie w Pułtusku.Zmarł w Warszawie,został pochowany w katedrze płockiej.

Bronisław Gustawicz

Bronisław Marian Tadeusz Gustawicz(ur.18 listopada 1852 w Krakowie,zm.9 października 1916 tamże)polski krajoznawca,taternik,przyrodnik,od 1882 r.członek Komisji Fizjograficznej i Antropologicznej Akademii Umiejętności.
Życiorys
Ukończył krakowskie gimnazjum św.Anny,a następnie wyjechał do Lwowa,gdzie studiował na wydziale inżynierskim Akademii Politechnicznej.Naukę kontynuował podyplomowo na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego,a następnie powrócił do Krakowa i podjął pracę w gimnazjum,którego sam był absolwentem.W 1904 r.wyjechał do Żywca,gdzie zainicjował powstanie Wyższej Szkoły Realnej,a następnie przez siedem lat był jej dyrektorem.Pracując w gimnazjum był autorem wielu prac o tematyce matematyczno-technicznej.Część z nich była publikowana w Czasopiśmie Technicznym,wydawanym przez Towarzystwo Politechniczne,którego był członkiem.Był uczniem Eugeniusza Janoty,z którym uczestniczył w pierwszych wejściach na tatrzańskie szczyty:w 1866 r.byli oni na Granatach,rok później zdobyli przy pomocy przewodnika Macieja Sieczki główny wierzchołek Świnicy.Siostrzeńcem Gustawicza był Ignacy Król.Był autorem podstawowych publikacji o Pieninach oraz bardzo wielu prac naukowych i popularnonaukowych z dziedziny geografii,etnografii,matematyki,kartografii,meteorologii,ochrony zwierząt itd.Stworzył też wiele spośród najważniejszych haseł w monumentalnym dziele,do dziś bardzo ważnym źródle wiadomości geograficznych i historycznych,Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydawanym w Warszawie w latach 1880–1895(i uzupełnienia 1900,1902 r.)
Twórczość
Książki

• Wycieczka w Czorsztyńskie Warszawa 1881 r.(reprint Kraków:Krajowa Agencja Wydawnicza,1989 r.)
• Zapiski florastyczne z powiatu bobreckiego,Kraków 1880 r.
• Wśród dolin i gór:przechadzki przyrodnicze ozdobione i objaśnione w tekście 13 tablicami barwnymi i 152 rycinami(współautor E.Wyrobek),Warszawa:M.Arct,1914 r.
• Z głębi wód dwadzieścia obrazów z życia zwierząt niższych(współautor Emil Wyrobek),Wyd.M.Arcta,Warszawa,1914 r.
• Życie zwierząt.T.3,Ptaki,cz.2(współautor Emil Wyrobek),Wiedeń 1912 r.
• Życie zwierząt.T.4,Ptaki,cz.3;Gady/płazy;Ryby,cz.1(współautor Emil Wyrobek),Berlin-Wiedeń ok.1912 r.
• Życie zwierząt.T.5,Ryby,cz.2;Zwierzęta bezkręgowe(współautor Emil Wyrobek),Berlin-Wiedeń ok.1912 r.

Artykuły

• 1881 r.Podania,przesądy,gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody,ZWAK,t.5,s.102-186
• 1910 r.O zwyczajach Świętomarcińskich,"Lud",t.16,s.1-16

Tadeusz Ajdukiewicz

Ur.w 1852 r.w Wieliczce,zm.9 stycznia 1916 w Krakowie malarz;autor portretów,scen batalistycznych i rodzajowych.
Życiorys
W latach 1868–1873 kształcił w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie(u Władysława Łuszczkiewicza),a następnie w Akademiach Sztuk Pięknych:wiedeńskiej i monachijskiej(u O.Seitza i A.Wagnera)oraz w pracowni Józefa Brandta.Z licznych podróży przywiózł umiłowanie do tematyki orientalnej.Pracował jako malarz dworski,wykonując portrety na zamówienie.Autor bardzo wielu obrazów,do których należą:Portret Władysława Eljasza,Portret Heleny Modrzejewskiej,Konstanty Branicki na polowaniu,Konie na pastwisku,Portret Andrzeja Potockiego na koniu.Malował również tematykę tatrzańską,m.in.obraz Wycieczka w Tatry,który jest prawdopodobnie identyczny z obrazem Obóz Chałubińskiego.W 1914 r.wstąpił do Legionów.

Bruno Abakanowicz

Bruno Abdank-Abakanowicz(ur.6 października 1852 w Wiłkomierzu,zm.29 sierpnia 1900 w Parc St.Maur)matematyk,wynalazca i elekrotechnik polski(w Encyclopaedia Britannica wymieniany jako"matematyk litewski").
Biografia
Pochodził ze szlacheckiej rodziny o tatarskim rodowodzie.Ukończył szkołę politechniczną w Rydze,następnie habilitował się w zakresie mechaniki w Akademii Technicznej we Lwowie,gdzie w latach 1876-1881 był docentem prywatnym i płatnym:geometrii położenia,statyki wykreślnej i mechaniki budowniczej.W 1881 r.osiadł we Francji,gdzie zajął się elektrotechniką.Wynalazł m.in.integraf odmiana integratora,przyrząd służący do obliczania wartości liczebnej całek metodą graficzną(opatentowany w 1880 r. i odtąd produkowany przez szwajcarską firmę Coradi);parabolograf;spirograf;dzwonek elektryczny przeznaczony do zastosowania na liniach kolejowych,oraz lampę elektryczną własnego systemu.W 1889 r.był reprezentantem Stanów Zjednoczonych na wystawie powszechnej w Paryżu.Opublikował:Zarys statyki wykreślnej,Lwów 1876 r.Integrator,krzywa całkowa i jej zastosowanie w mechanice budowniczej,oraz szereg artykułów w czasopismach.Swój integrator opisał również w sposób popularny w Ognisku,księdze zbiorowej ku czci Teodora Tomasza Jeża(Warszawa 1882 r.)Zamieszkał w willi pod Paryżem,miał posiadłość w Champigny oraz wysepkę Costaérès w Perros-Guirec Ploumanac'h w Bretanii z domem własnego pomysłu,kochał sztukę i wybranych artystów.Zmarł nagle w swojej paryskiej willi goszcząc wielkiego malarza Aleksandra Gierymskiego,któremu mecenasował.Abakanowicz stanowi ponoć pierwowzór młodego Tatara imieniem Selim w noweli Sienkiewicza"Hania".Jest to prawdopodobne,bowiem znał doskonale pisarza,któremu dopomagał w trakcie pracy nad"Krzyżakami" i "Rodziną Połanieckich".Przez wiele lat przyjaźnił się z fizykiem Zygmuntem Wróblewskim.Córka Brunona,Zofia,znalazła się pod opieką prawną Sienkiewicza.

Leon Wyczółkowski

Leon Jan Wyczółkowski herbu Ślepowron(ur.11 kwietnia 1852 w Hucie Miastkowskiej,zm.27 grudnia 1936 w Warszawie)polski malarz,grafik i rysownik,jeden z czołowych przedstawicieli Młodej Polski w nurcie malarstwa realistycznego.
Biografia
Urodził się 11 kwietnia 1852 r.w Hucie Miastkowskiej koło Garwolina.Był synem Mateusza,pochodzącego z drobnej szlachty kupca szkła i Antoniny z Falińskich.Do szkoły ludowej chodził w Kamionce pod Lubartowem,a następnie uczęszczał do gimnazjum,najpierw w Siedlcach,potem w Warszawie.W latach 1869-1871 uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej u Antoniego Kamieńskiego i Rafała Hadziewicza,a w latach 1872-1873 u Wojciecha Gersona,malarza realisty,który problematykę społeczną i pejzaż porzucił dla malarstwa historycznego i religijnego.Gerson miał niewątpliwie znaczny wpływ na jego wykształcenie i start artystyczny.Powstały wtedy m.in.obrazy:Obraz Trembowli,Zamordowanie Świętego Wojciecha,Święty Kazimierz i Jan Długosz.Ten ostatni obraz wystawiono w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w 1873 r.co było jego pierwszym sukcesem artystycznym.W 1873 r.zwiedził Wystawę Powszechną w Wiedniu,ukazującą również szeroki przekrój zjawisk artystycznych.Jesienią 1875 r.wyjechał do Monachium i do 1877 r.studiował w pracowni węgierskiego malarza Aleksandra Wagnera na tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych.Powstały wtedy prace:Studium starej kobiety w czepku i Studium Włoszki.Po powrocie do kraju,w latach 1877-1879 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Jana Matejki,przelotnie zafascynowany metodami jego twórczości.Pod jego wpływem namalował Ucieczkę Maryny Mniszchówny oraz szereg portretów.W 1878 r.zwiedził Wystawę Powszechną w Paryżu,gdzie oglądał m.in.obrazy Claude’a Moneta.W 1880 r.mieszkał we Lwowie,gdzie poznał Adama Chmielowskiego(późniejszy św.Brat Albert).Pod wpływem tego artysty stworzył dwa obrazy:Dziewczyna i bazyliszek i Smok podwawelski”.Malował również Alinę i portret dzieci Dobrzyńskich.
Okres warszawski
W 1880 r.wrócił do Warszawy.W krótkim czasie stał się malarzem o ustalonej pozycji.Utrzymywał się głównie z portretów,wykonywanych na zamówienie.W Warszawie odszedł ostatecznie od akademizmu.Opierając się na doświadczeniach malarzy francuskich(Monet)tworzył szereg scen salonowo-buduarowych(m.in.Model malarza,Obrazek jakich wiele,Ujrzałem raz w buduarze).W 1883 r.wyjechał na Ukrainę,gdzie z przerwami na krótsze i dłuższe pobyty w Warszawie,pozostał dziesięć lat.Mieszkał najpierw(do 1887 r.)w Laszkach majątku Głębockich na Podolu,a następnie dwa lub trzy lata spędził na wsi u kuzyna.Przebywał również na Kijowszczyźnie w Bereznej u Podhorskich i w Białej Cerkwi u Branickich.Na Ukrainie powstały słynne jego dzieła w wielu wariantach,jak Rybacy,Chłopi,Woły,Orka i Kopanie buraków.W 1889 r.odwiedził ponownie Paryż(wystawa światowa),zapoznając się z dziełami Moneta i sztuki japońskiej.W 1890 r.w salonie Krywulta w Warszawie wystawił prace powstałe w czasie pobytu na Ukrainie.Wskazywały one na ewolucję artysty w kierunku impresjonizmu.W latach 1891-1893 był członkiem Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie.
Okres krakowski
W październiku 1895 r.został powołany na wykładowcę w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i przeniósł się na stałe do Krakowa.Po 1895 r.uległ na krótko wpływowi symbolizmu(Sarkofagi 1897 r.)Odbył liczne podróże po całym kraju i zagranicy(Włochy,Francja,Hiszpania,Anglia,Irlandia).Stopniowo rezygnował z techniki olejnej i coraz częściej posługiwał się pastelami i akwarelą,a także kredą i tuszem.Wykorzystywał pewne rozwiązania impresjonizmu,malując pejzaże i sceny rodzajowe z silnymi efektami świetlnymi(Rybacy brodzący).Malował pełne światła,nastrojowe pejzaże,m.in.tatrzańskie,drzewa,zabytki architektoniczne miast polskich i pamiątki historyczne(cykl„Skarbiec Wawelski”),martwe natury i kwiaty.Powstały liczne autoportrety artysty i portrety wybitnych postaci,m.in.prof.Ludwika Rydygiera z asystentami,Stanisława Witkiewicza,Jana Kasprowicza,Karola Estreichera,Erazma Barcza,Józefa Chełmońskiego,Konstantego Laszczki.U schyłku XIX wieku stał się obok Juliana Fałata,Jacka Malczewskiego i Jana Stanisławskiego,jednym z najpopularniejszych malarzy krakowskich.Będąc do 1919 r.profesorem Akademii Sztuk Pięknych wykształcił sporą grupę malarzy,z których wybili się zwłaszcza Wojciech Weiss i Fryderyk Pautsch.W Krakowie związał się z życiem kulturalnym miasta.W 1897 r.należał do członków założycieli Towarzystwa Artystów Polskich„Sztuka”,które skupiało najwybitniejszych ówczesnych polskich malarzy i rzeźbiarzy.Uczestniczył czynnie w organizowanych przez Towarzystwo wystawach.W salonie literata Ignacego Maciejowskiego(Sewera)spotykał się z Adamem Asnykiem,Władysławem Reymontem,Tadeuszem Micińskim,Kazimierzem Tetmajerem,Jackiem Malczewskim,krytykiem sztuki Konstantym Marią Górskim.Odwiedzał kawiarnię Turlińskiego„Paon”będącą siedzibą cyganerii artystycznej.W mieszkaniu Fałata grywał w brydża ze Stanisławem Przybyszewskim,Teodorem Axentowiczem,Janem Stanisławskim.Był popularny w środowisku również jako karykaturzysta.Od końca lat 80.XIX w.do 1912 r.dzięki znajomości z Feliksem Mangghą Jasieńskim interesował się sztuką japońską.W końcu lat 90.XIX w.zainteresował się grafiką,jako autonomicznym środkiem artystycznej wypowiedzi.Uprawiał różne techniki:litografię,algrafię,akwafortę,fluorofortę i miękki werniks zarówno w wersji czarno-białej,jak i barwnej.Po 1910 r.wybrał ostatecznie technikę litografii,dającą duże możliwości swobodnego kształtowania formy.Jego obfita i różnorodna twórczość graficzna miała charakter malarski i odznaczała się dużą skalą rozwiązań formalnych(Tatry 1906 r.Teka litewska 1907 r.Gdańsk 1909 r.Teka huculska 1910 r.Teka ukraińska 1912 r.„'Wawel I i II 1911/12,Gościeradz 1924 r. i inne).Znakomicie oddawał urodę kwiatów i martwych natur.Portretował niemal cały świat artystyczny Krakowa.Próbował swoich sił także w rzeźbie,tworząc posąg husarza na koniu,jako projekt nagrobka dla Jana Matejki.W 1909 r.został rektorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i godność tę pełnił w roku akademickim 1909/1910.W 1911 r.ciężko chory przeszedł na emeryturę.Wybuch I wojny światowej zastał go w majątku Malinowszczyzna w okolicach Wilejki na Litwie,gdzie studiował pejzaż leśny.Pospiesznie wrócił do Warszawy,gdzie spędził rok,nie mogąc przedostać się do Krakowa.Malował akwarele i wykonywał litografie z widokami Starego Miasta(„Teka Stara Warszawa”).Od 1915 r.przebywał w Krakowie,gdzie związał się z Legionami Piłsudskiego.Kilka miesięcy w 1916 r.przebywał w 6 pułku piechoty w obozie pod Warszawą.Wykonał wtedy cykl„Wspomnienia z Legionowa”.
Okres wielkopolsko-pomorski
Od 1922 r.związał się z Wielkopolską i Pomorzem.Przekazał wtedy kolekcję dzieł sztuki wschodniej Muzeum Wielkopolskiemu w Poznaniu,zawierający:dywany,makaty,kilimy,wazony,misy,szkła,zabytkowe meble oraz dzieła malarskie i graficzne.Za ten dar Poznański Wydział Krajowy przekazał artyście dworek w Gościeradzu pod Bydgoszczą.Odtąd miesiące letnie spędzał w swoim dworku otoczonym parkiem i sadem.Powstały obrazy starych drzew:dębów,świerków i sosen oraz teki:„Wrażenia z Białowieży”(1922 r.)„Gościeradz”(1923/1924),„Teka Jubileuszowa kościoła Panny Marii w Krakowie”(1926/1927).W 1929 r.przeniósł się z Krakowa do Poznania.Malował m.in.widoki Poznania,Borów Tucholskich(np.obraz Cis z rezerwatu w Wierzchlesie),polskiego wybrzeża Bałtyku.Jedną z ostatnich jego prac okazała się znana w czterech wersjach Wiosna w Gościeradzu(1933 r.)W 1933 r.został mianowany profesorem honorowym Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie,a w 1934 r.powołano go na profesora grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.Mieszkając w Gościeradzu,gdzie urządził pracownię,często bywał w Bydgoszczy.W wolnych chwilach przechadzał się po mieście i oglądał piękniejsze gmachy i stare drzewa.Zachwycał się olbrzymimi topolami nad Kanałem Bydgoskim.Utrzymywał kontakty z Zygmuntem Malewskim.W 1924 r.darował Muzeum Miejskiemu w Bydgoszczy pierwsze prace.W ślad za tym zaczęło się gromadzenie jego dalszych dzieł.Już za życia artysty jedną z sal muzealnych poświęcono jego twórczości.W 1924 i 1934 r.Muzeum bydgoskie urządziło wystawy jego dzieł.Ponadto wystawiał swoje dzieła w Krakowie,Warszawie,Poznaniu,a także za granicą.Zmarł 27 grudnia 1936 r.w Warszawie.Uroczystości pogrzebowe odbyły się w Bydgoszczy,gromadząc wielotysięczne tłumy.Uczestniczyli w nich przedstawiciele najwyższych władz państwowych i duchownych,a także reprezentanci polskiego życia kulturalnego.Został pochowany jak sobie tego życzył,na cmentarzu wiejskim we Wtelnie koło Bydgoszczy.8 kwietnia 1937 r.żona Franciszka zgodnie z ostatnią wolą męża,przekazała miastu Bydgoszczy 425 prac,szkicowniki oraz pamiątki osobiste i wyposażenie pracowni.Akt darowizny zobowiązywał Bydgoszcz do sprawowania opieki nad zbiorem,popularyzacji twórczości i upamiętniania rocznic związanych z artystą oraz opieki nad jego grobem.W 1937 r.Muzeum Miejskie w Bydgoszczy urządziło wystawę daru,na której zgromadzono 129 prac graficznych i 217 malarskich z najrozmaitszych okresów jego twórczości.Znalazły się na niej dzieła charakterystyczne dla wszystkich technik graficznych i malarskich uprawianych przez Leona Wyczółkowskiego.
Rodzina
Leon Wyczółkowski od 1915 r.był żonaty z Franciszką z Panków.Nie posiadał potomstwa.
Twórczość
Dzieła Leona Wyczółkowskiego znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie,Krakowie,Poznaniu,Kielcach,Wrocławiu,Bydgoszczy oraz we wszystkich muzeach polskich posiadających zbiory malarstwa,rysunku i grafiki polskiej,jak również poza granicami kraju.
Do ważniejszych jego dzieł należą:

• Głowa Chrystusa(1882-1883,olej na tekturze,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Portret młodej kobiety w pracowni malarza(1883 r.olej na płótnie,60,5×31 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie)
• Ujrzałem raz...(1884 r.olej na płótnie,73×57 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie)
• Welon(1885 r.olej na płótnie,Muzeum Górnośląskie w Bytomiu)
• Wesołe pacholęta(1891 r.olej na płótnie,68×50 cm,Muzeum Narodowe w Warszawie)
• Rybak(1891 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Rybacy brodzący(1891 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Warszawie)
• Orka na Ukrainie(1892 r.olej na płótnie,73×122 cm,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Druid skamieniały(1892 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Kurhan na Ukrainie(1894 r.olej na płótnie,Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy)
• Gra w krykieta(1895 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Krucyfiks wawelski(1896 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Portret prof.Ludwika Rydygiera z asystentami(1897 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Warszawie);wolny
• Japonka(1897 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Stańczyk(Szopka)(1898 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XX wieku w Gmachu Głównym)
• Portret Ireny Solskiej(1899 r.pastel na kartonie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Portret Konstantego Laszczki(1902 r.Akademia Sztuk Pięknych im.Jana Matejki w Krakowie)
• Mnich nad Morskim Okiem(1904 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Tatry(1906 r.)
• Rycerz wśród kwiatów(1907 r.)
• Białe róże(1908 r.olej na płótnie,86×64 cm,własność prywatna)
• Gdańsk(1909 r.)
• Teka huculska(1910 r.)
• Portret Feliksa Mangghi Jasieńskiego(1911 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Krakowie,Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach)
• Autoportret w chińskim kaftanie(1911 r.olej na płótnie,Muzeum Narodowe w Warszawie)
• Wawel(1911-1912)
• Chrystus na krzyżu(1915 r.olej na płótnie,kościół parafialnym pw.Najświętszego Zbawiciela w Rykach)
• Stara Warszawa(1916 r.)

Nagrody

• nagroda Akademii Umiejętności fundacji Probusa Barczewskiego(dwukrotnie)
• brązowy medal na wystawie w Saint-Louis(1904 r.)
• złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Powszechnej w Paryżu(1925 r.)
• złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu(1929 r.)
• nagroda miasta Warszawy(1930 r.)
• członek czeskiej Akademii Nauk i Sztuk Pięknych(od 1931 r.)

Odznaczenia

• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski(1934 r.)„za wybitne zasługi na polu pracy artystycznej”
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski(1928 r.)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(29 grudnia 1921)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski(13 lipca 1921,jako jeden z pierwszych 15 osób odznaczonych Orderem Odrodzenia Polski)
• Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury(1935 r.)

Upamiętnienie
Leon Wyczółkowski jest patronem ulic w Warszawie(od 1985 r.)oraz w Bydgoszczy,Gdańsku,Zielonej Górze,Gorzowie Wielkopolskim,Krakowie,Lublinie,Piasecznie i Iławie.Jest również patronem bydgoskiej Państwowej Ogólnokształcącej Szkoły Sztuk Pięknych i Liceum Plastycznego mieszczących sie przy ulicy Konarskiego.Miasto Bydgoszcz zobowiązane w akcie darowizny do popularyzacji jego dzieł,wielokrotnie oddawało hołd wielkiemu artyście.Organizowano liczne wystawy w muzeum bydgoskim,odbywały się akademie,sesje naukowe,sympozja.Wydawano katalogi wystaw,informatory,plakaty,reprodukcje prac,wybito okolicznościowe medale.Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy,które nosi imię Leona Wyczółkowskiego od 1946 r.posiada największą kolekcję jego dzieł.W czasie II wojny światowej zbiór uległ znacznemu uszczupleniu.W 1948 r.przyjaciel artysty,inż.Kazimierz Szulisławski wzbogacił go,składając w darze kolejnych 110 prac.W specjalnym dziale muzeum poświęconym wyłącznie jego twórczości zgromadzono ok.700 jego prac,w tym prace olejne,pastele,akwarele,tempery,tusze,rysunki oraz liczne grafiki.
W dniu 5 grudnia 2007 r.Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające postać Leona Wyczółkowskiego,o nominałach:

• 20 zł wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze
• 2 zł wykonaną stemplem zwykłym w stopie Nordic Gold

W 2009 r.na Wyspie Młyńskiej w Bydgoszczy urządzono tzw.Dom Leona Wyczółkowskiego muzeum z dziełami artysty i wnętrzami zaaranżowanymi na dworek,w którym mieszkał w okresie międzywojennym.