czwartek, 31 marca 2016

Paweł Finder

Właściwie Pinkus Finder,ps.Paweł Paul,Paul Reynot(ur.19 września 1904 w Leszczynach,zm.26 lipca 1944 w Warszawie)polski działacz komunistyczny,z zawodu chemik,I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w latach 1942-1943.
Życiorys
Młodość
Pochodził z zamożnej żydowskiej rodziny kupieckiej.Po ukończeniu szkoły powszechnej w Leszczynach uczęszczał do niemieckiego gimnazjum w Bielsku.Tam związał się z ruchem syjonistycznym.Pod jego wpływem w 1920 r.rzucił szkołę i wyjechał do Palestyny jako robotnik.Po ponad roku,zniechęcony do syjonizmu,wrócił do Polski i w 1922 r.ukończył gimnazjum.Studiował w Wiedniu,gdzie związał się z ruchem komunistycznym.W 1924 r.wyjechał do Francji,gdzie studiował w Instytucie Chemicznym w Miluzie(Alzacja),uzyskując w 1926 r.dyplom inżyniera-chemika.Następnie przeniósł się do Paryża,gdzie otworzył przewód doktorski,prowadząc niektóre badania pod kierunkiem prof.Fryderyka Joliot-Curie.
Wczesna działalność polityczna
W latach 1922-1924 działał w Komunistycznej Partii Austrii,następnie w latach 1924-1928 we Francuskiej Partii Komunistycznej.Od 1927 r.należał do Komitetu Obwodowego FPK w Paryżu.Był korespondentem niemieckojęzycznego wydania dziennika"L'Humanité",publikował także na łamach pism francuskiej partii komunistycznej,m.in.w ideologicznym organie FPK"Cahiers de Bolschevisme".W 1927 r.zamieścił tam artykuł o strajku powszechnym,w którym pisał m.in.Strajk powszechny jest formą walki proletariatu,mieści się on między strajkiem częściowym a powstaniem(...).Nie może zastąpić powstania zbrojnego,które jest niezastąpionym etapem na drodze przejęcia władzy(...),w chwili rzucenia hasła strajku powszechnego należy brać pod uwagę możliwość jego przerodzenia w powstanie zbrojne".W grudniu 1927 r.został skierowany do pracy w Wydziale Organizacyjnym Komitetu Centralnego FPK.Zatrzymany w marcu 1928 r.z fałszywym paszportem przez policję francuską,został zdemaskowany jako obywatel polski i po 3 tygodniach aresztu deportowany z Francji.
Powrót do Polski
Po powrocie do Polski(w kwietniu 1928 r.)pracował w fabryce K.Riesenfeld Bielsko.Kontynuował także działalność polityczną,wstępując latem do Komunistycznej Partii Polski.Od lipca 1928 r.odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy piechoty nr 2 w Tomaszowie Lubelskim,a od maja 1929 r.w 16 Pułku Piechoty w Tarnowie,awansując do stopnia plutonowego podchorążego.Według relacji towarzyszy partyjnych i żony,miał prowadzić w wojsku działalność komunistyczną,jednak wobec(zgodnie stwierdzonych przez współczesnych)braku podejrzeń w stosunku do Findera ze strony władz wojskowych można przypuszczać,że działalność ta miała w najlepszym razie ograniczony charakter.Po zakończeniu służby wojskowej przebywał krótko w Berlinie i Paryżu,następnie wrócił do działalności w KPP,był m.in.członkiem egzekutywy KO w Zagłębiu Dąbrowskim.Aresztowany 18 kwietnia 1931,został po 6 miesiącach zwolniony za kaucją.Po zwolnieniu objął funkcję II sekretarza Komitetu Warszawskiego KPP.Ponownie aresztowany 11 grudnia 1931,został w sierpniu 1932 r.zwolniony za kaucją.Tym razem nie stawił się(na polecenie władz partii)na rozprawę i od 1933 r.był poszukiwany listem gończym.Od 1932 r.był sekretarzem KO KPP w Zagłębiu Dąbrowskim,jesienią 1933 r.wszedł w skład Sekretariatu Krajowego KC KPP,a następnie został sekretarzem Komitetu warszawskiego tej partii.6 kwietnia 1934 aresztowany wraz z żoną Gertrudą,został oskarżony,wraz z pozostałymi aresztowanymi w tej sprawie o to,że:"w celu zmiany przemocą ustroju państwa polskiego na ustrój sowiecki weszli w porozumienie między sobą i innymi należącymi do KPP,co przejawiało się w utrzymywaniu kontaktów partyjnych,w prowadzeniu pracy organizacyjnej i agitacyjnej oraz w redagowaniu bądź sporządzaniu wydawnictw komunistycznych i notatek partyjnych" i skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie(25 kwietnia 1936)na karę 12 lat pozbawienia wolności.28 sierpnia 1936 Sąd Apelacyjny zmniejszył mu karę do 10 lat.W wyroku podkreślono,że wiek Findera i jego wykształcenie dowodzą,że działa on z całą świadomością swych czynów.Na mocy amnestii kara została ostatecznie obniżona do 6 lat i 8 miesięcy.W czasie pobytu w więzieniach Finder aktywnie działał w organizowanych przez komunistów komunach więziennych,prowadził także szkolenie ideologiczne przebywających w nich członków KPP.W więzieniach zetknął się m.in.z Bolesławem Bierutem,Marianem Buczkiem,Alfredem Lampe i Marcelim Nowotką.
II wojna światowa
We wrześniu 1939 r.wydostał się z więzienia w Rawiczu i przedostał się do Warszawy,skąd po kapitulacji stolicy przeszedł na tereny zajęte przez ZSRR.Początkowo pracował w Miejskim Zarządzie Mieszkaniowym w Białymstoku,wykładając jednocześnie Naukę o konstytucji ZSRR w wieczorowej szkole średniej dla pracujących.W grudniu 1939 r.rozpoczął pracę w Komisji Planowania przy Komitecie Wykonawczym Białostockiej Obwodowej rady Delegatów Robotniczych,od 1941 r.jako jej przewodniczący.W maju 1941 r.został przyjęty w skład Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii Bolszewików,z zaliczeniem stażu w KPP,co było wyrazem zaufania ze strony władz sowieckich.Działał też w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom i w sowieckich związkach zawodowych.Podczas pobytu w Białymstoku prowadził aktywną działalność agitacyjną i publicystyczną,pisząc m.in.w polskojęzycznym"Sztandarze Wolności",wychodzącym w Mińsku Białoruskim.Jak wspominała jego żona:"uczestniczył od początku we wszystkich akcjach politycznych i społecznych prowadzonych przez KPZR.Wygłaszał referaty polityczne w związkach zawodowych,w fabrykach,a także wśród inteligencji,rozwijał działalność na terenie Obwodowego Komitetu MOPR,mobilizował towarzyszy do wykonywania zadań postawionych przez KC KPZR.Pisał też w tym okresie artykuły do prasy radzieckiej,w których analizował i naświetlał zdradziecką politykę uprawianą całymi latami przez rządy sanacyjne w Polsce.Pisał również artykuły na temat budownictwa socjalistycznego w ZSRR".Po ataku Niemiec na ZSRR ewakuował się(22 czerwca 1941 z Białegostoku do Mińska,a następnie Homla,konwojując archiwum Obwodowego Komitetu Wykonawczego RDR.Ewakuowanie go w ogólnym zamieszaniu panującym po wybuchu wojny świadczy o tym,że miejscowe władze sowieckie zdawały sobie sprawę z wagi przywiązywanej przez centralę w Moskwie do grupy polskich komunistów przebywających w Białymstoku.Anna Sobór-Świderska podaje jednak,że nie było żadnej zorganizowanej ewakuacji tylko bezładna ucieczka 60 km piechotą wraz z m.in.J.Bermanem i Cz.Skonieckim.W Homlu brał czynny udział za zgodą KC KP Białorusi w przygotowaniu koncepcji powołania w ZSRR batalionu,mającego walczyć z Niemcami(projektodawcy zakładali powstanie Ochotniczych Polskich Sił Zbrojnych walczących u boku Armii Czerwonej"o wolność i niepodległość Polski");stało się to nieaktualne po podjęciu przez rząd sowiecki rokowań z rządem polskim na emigracji,zakończonych 30 lipca 1941 podpisaniem układu Sikorski-Majski.W lipcu 1941 r.został wezwany do Moskwy,by uczestniczyć w kursie w szkole Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej w Puszkino i Kusznarenkowie.Wraz z Nowotką i Bolesławem Mołojcem wszedł w skład"Trójki Kierowniczej"grupy polskich komunistów,przygotowującej z polecenia władz ZSRR odtworzenie partii komunistycznej w Polsce i opracowującej jej założenia programowe.Był członkiem tzw.Grupy Inicjatywnej Polskiej Partii Robotniczej,która po nieudanej próbie 26 września 1941 została przerzucona do Polski 28 grudnia.Został współzałożycielem PPR,pełniąc od stycznia do listopada 1942 r.funkcję jej II sekretarza.W ramach oddziału obowiązków w"Trójce Kierowniczej"partii odpowiadał za sprawy organizacyjne, prasę partyjną i warszawską organizację PPR.Jak wspominał Władysław Gomułka"Finder umiał jednać sobie ludzi,wysłuchiwał uważnie i spokojnie swoich rozmówców,odznaczał się walorami głębokiej ideowości i pryncypialności.Jego rozumowanie polityczne pozostawało jednak pod przemożnym wpływem kapepowskiej szkoły kształtowania myśli,niweczącej możliwość wytwarzania własnych pojęć bez obawy znalezienia się w kolizji z linią partii.Należał do czołowych współtwórców i przywódców nowej partii PPR odcinającej się na zewnątrz od swojej poprzedniczki,krytykującej sekciarstwo i dogmatyzm KPP.Podobnie jednak jak dawni przywódcy i cała KPP,widział on w Kominternie swoją władzę zwierzchnią,ośrodek kierowniczy nowej partii.(...)Za dobro Polski uważał to wszystko co odpowiadało interesom Związku Radzieckiego i co tenże aprobował.Dążył szczerze(...)by rozpalić w Polsce jak najszerzej płomienie walki z okupantem hitlerowskim co rzecz jasna leżało w interesach Polski ale przewodnim motywem,jakim się przy tym kierował,było niesienie pomocy Związkowi Radzieckiemu.(...)Jego serwilistyczny stosunek do Związku Radzieckiego był równoznaczny z ukształtowanym w kapepowskiej szkole pojęciem internacjonalizmu.Po zabójstwie Marcelego Nowotki nadzorował śledztwo w tej sprawie.Wraz z Małgorzatą Fornalską,Franciszkiem Jóźwiakiem i Władysławem Gomułką zdecydował o wydaniu wyroku śmierci na Bolesława i Zygmunta Mołojców,których uznano za sprawców śmierci sekretarza partii.W listopadzie 1942 r.został I sekretarzem KC PPR,dołączając do ścisłego kierownictwa partii Gomułkę i Jóźwiaka.Pamiętniki Władysława Gomułki sugerują,iż Finder,podając członkom KC PPR wybrane fakty,mógł zasugerować winę Bolesława Mołojca i spowodować wydanie na niego wyroku śmierci.Jako sekretarz kierował przygotowaniem deklaracji programowej O co walczymy? z marca 1943 r. i listopada 1943 roku, uzgadniając szczegółowo ich treść z Moskwą. Mimo formalnego uznawania rządu gen.Sikorskiego i dążenia do porozumienia z Delegaturą Rządu na Kraj,kierowana przez Findera PPR podejmowała działania,prawdopodobnie z inicjatywy Moskwy,w celu osłabienia Polskiego Państwa Podziemnego,denuncjując do Gestapo jego działaczy;działalność taką sztab Gwardii Ludowej prowadził za zgodą Findera co najmniej do chwili jego aresztowania.Kierownictwo PPR z Finderem na czele akceptowało także dokonywanie przez członków GL pospolitych rabunków,zarówno na cele partyjne,jak i osobiste GL-owców.14 listopada 1943 roku wraz z Małgorzatą Fornalską został aresztowany przez gestapo,po czym trafił do więzienia na Pawiaku.Ze względu na uwięzienie w kierowaniu PPR zastąpił go wówczas Władysław Gomułka.26 lipca 1944 został razem z Fornalską rozstrzelany w ruinach getta warszawskiego.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz