Etymologia
Nazwa Brzeska prawdopodobnie pochodzi od słowa brzeg,brzeżek,ze względu na położenie miasta nad rzeką Uszwicą.
Historia
Prehistoria i starożytność
Prawdopodobnie najstarsze pozostałości pradziejowych myśliwych na terenie obecnego miasta Brzeska pochodzą z epoki mezolitu.Odnaleziono charakterystyczne wyroby krzemienne,służące za narzędzia pierwszym mieszkańcom tych terenów.Szybki rozwój gospodarki wpłynął na dalsze zasiedlanie,w początkach neolitu przybyły większe gromady hodowców i rolników.Pozostałości osad odnaleziono na terenie Okocimia,Poręby Spytkowskiej,Jasienia,a także bardziej na południe Biesiadek,Lewniowej i Gosprzydowej(Gmina Gnojnik).Liczne stanowiska wczesnorolniczych kultur dostarczyły wielu odkryć archeologom naczyń i kamiennych narzędzi.Mnogość odkryć czyni Brzesko jednym z ważniejszych ośrodków cywilizacji wczesnorolniczej na ziemiach polskich.Sposób uprawy ziemi z zastosowaniem orki sprzężajnej wprowadziła ludność kultury pucharów lejkowatych,która przybyła w późniejszych stuleciach neolitu.Przyczyniło się to do dalszego rozwoju rolnictwa i osadnictwa.Wyjałowienie ziemi doprowadziło jednak do poważnego kryzysu,w epoce brązu.W II–III w.n.e.nastąpił ponowny rozwój osadnictwa.W późnej fazie okresu rzymskiego na terenie Jadownik,Okocimia i Jasienia istniały osady ludności kultury przeworskiej.Jeszcze w XIX w.znaleziono w Brzesku rzymskie monety.
Średniowiecze
Miasto lokowane było przez Spytka II Melsztyńskiego,kasztelana bieckiego,za zgodą królowej Jadwigi,która w 1385 roku wydała akt lokacyjny na prawie magdeburskim.Rozpoczął się proces urbanizacji oraz kształtowania szlaków komunikacyjnych,które obecnie funkcjonują.Zachował się też średniowieczny układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem i gotyckim kościołem pw.św.Jakuba z 1447 r.W 1386 r.mieszczanie brzescy trudniący się handlem i rzemiosłem zostali zwolnieni z ceł i myt.W 1440 r.Grzegorz z Sanoka ufundował szpital dla ubogich w Brzesku.
Nowożytność i czasy najnowsze
W 1910 r.zorganizowano Stałą Drużynę Sokoła i przekształcono ją w 1914 r.w Polową Drużynę Sokolą oraz utworzono„Strzelca”.1 sierpnia 1914 r.gdy wybuchła wojna serbsko–austro-węgierska,która w ciągu tygodnia przekształciła się w pierwszą wojnę światową,w Brzesku wydarzenia te poprzedziła mobilizacja do armii austro-węgierskiej.Członkowie Polowej Drużyny Sokolej przygotowywali się do wojny z Rosją,odbywając ćwiczenia z zakresu musztry bojowej z użyciem broni palnej.Kiedy zorganizowano PDS,Towarzystwem Gimnastycznym„Sokół”kierował Piotr Górski(prezes),Zygmunt Sozański(wiceprezes),Władysław Cyga(I wiceprezes),Włodzimierz Albinowski(gospodarz),Stefan Sukiennik i Szczęsny Chrapczyński.Pod ich kierunkiem„Sokół” i społeczeństwo powiatu brzeskiego zakupiło dla plutonu brzeskiego 20 karabinów marki Mannlicher,które przekazało PDS.Właściciel pałacu w Brzesku Jan Ewangelista Goetz,Julian Kodrębski i Józef Neuman założyli spółkę zalążek Browaru w Okocimiu w 1845 r.W 1856 r.wybudowano kolej Kraków Dębica Lwów.1 stycznia 1951 do Brzeska przyłączono wieś Słotwina.W latach 1975–1998 miasto należało do województwa tarnowskiego.
Zabytki
- Kościół św.Jakuba Apostoła
- Browar Okocim
- Rynek w Brzesku
- Cmentarz wojenny nr 276 Brzesko
Ratusz
Ceglany,piętrowy Ratusz z wieżą,zaprojektowany przez Gabriela Niewiadomskiego,w stylu neogotyckim,pochodzący z 1909 r.mieści się przy ulicy Kościuszki.Jest jednym z najstarszych obiektów zabytkowo-historycznych w centrum Brzeska.W chwili obecnej mieści się tam Miejski Ośrodek Kultury.
Pałac Goetza
Dawna siedziba Goetzów Okocimskich,właścicieli i twórców Browaru Okocim,znajdująca się w Brzesku.Później wieloletnia siedziba Liceum Ogólnokształcącego,Liceum Ekonomicznego i innych szkół.Pierwsze zajęcia szkolne w pałacu odbyły się 12 kwietnia 1945 r.Obecnie zabytkowy(w dużej części drewniany,z holem myśliwskim,gdzie na ścianach wiszą poroża jeleni,głowy dzików,łosi i innych zwierząt łownych,w tym wielu już wymarłych gatunków,oraz nie mniej znaną palmiarnią z wyjątkowym okazem groty wykonanej ze skał wulkanicznych,oraz zabytkową,prywatną kaplicą,oryginalnymi drewnianymi schodami i stylową biblioteką)gmach niszczał,przez nikogo nie zagospodarowany od 2002 roku.30 listopada 2007 r.powrócił do potomków rodziny Goetzów,wykupiony od Państwa.
Cmentarz wojenny nr 276 Brzesko
Zabytkowy cmentarz wojskowy,znajdujący się w Brzesku przy ul.Czarno wiejskiej.Pochodzi on z czasów I wojny światowej.Jest miejscem pochówku 441 żołnierzy austro-węgierskich,3 niemieckich i 63 rosyjskich.Przylega do ściany południowej cmentarza żydowskiego.Ogrodzony kamiennym murem,z wysoką bramą z półokrągłymi wrotami z drewna,z płaskorzeźbami orłów,po której obu stronach,od wewnętrznej części znajdują się altany kontemplacyjne.
Naprzeciw wejścia,na końcu cmentarza znajduje się ściana o charakterze pomnika,z kamiennym krzyżem z datą 1914–1915,pośrodku niej znajduje się zaś tablica inskrypcyjna głosząca w trzech językach:
„WY COŚCIE PADLI ZA OJCZYZNĘ W BOJU WRÓG CZY PRZYJACIEL DOKONAWSZY CZYNU ŚPIJCIE ZŁĄCZENI W TEJ ZIEMI POKOJU ZARÓWNO ZDOBI WAS WIENIEC WAWRZYNU”
Cmentarz został zaprojektowany przez Roberta Motkę,austriackiego porucznika,architekta,autora projektów wielu cmentarzy,a także pomników i kaplic.Najważniejszymi elementami są ściana szczytowa z tablicą inskrypcyjną,zespół bramny,centralny monument oraz zbiorowa mogiła z pomnikiem z granitu.
Stary cmentarz
Naprzeciw budynku Sądu Rejonowego w Brzesku,przy ul.Kościuszki znajduje się stary,obecnie już nieużywany cmentarz parafialny parafii św.Jakuba Apostoła w Brzesku.Uwagę zwraca ciekawa architektura.
Cmentarze żydowskie
W Brzesku istniały dwa kirkuty.Starszy cmentarz powstał w XVII wieku i został zamknięty z powodu zapełnienia w połowie XIX wieku.Przetrwał,choć był uszkodzony II wojnę światową.Powojenne władze miasta zniszczyły cmentarz,godząc się na wzniesienie na jego terenie garaży.Nowy cmentarz powstał w 1846 r.istnieje do dnia dzisiejszego.Znajdują się na nim masowe groby żydowskich ofiar niemieckich zbrodni i pomnik upamiętniający ich śmierć.Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków.
Pomnik św.Floriana
Pomnik św.Floriana,odsłonięto w 1731 r.Po pożarze miasta w 1904 roku został odrestaurowany i ustawiony w 1906 r.na środku Rynku Starego Miasta(dzisiejsze ścisłe centrum).Ostatnie prace restauratorskie poczyniono kilka lat temu.Jest najstarszą tego typu rzeźbą we wschodniej części województwa małopolskiego,a przy tym artystycznie najdoskonalszą i najstarszą z tego rodzaju zabytków w regionie.
Grób Nieznanego Żołnierza
Grób Nieznanego Żołnierza znajduje się przy szosie głównej E4 przy ul.Kościuszki,nieopodal cmentarza parafialnego parafii św.Jakuba Apostoła w Brzesku,tuż obok Kościoła Ducha Św.naprzeciwko budynku Sądu Rejonowego.Tablica pamiątkowa poświęcona jest„Nieznanemu Żołnierzowi poległemu za ojczyznę 1914–1920”.Przy pomniku z okazji ważnych uroczystości państwowych palą się dwa gazowe znicze,wartę pełnią żołnierze lub harcerze,składane są wieńce i kwiaty,w uroczystościach uczestniczą poczty sztandarowe.
Transport
Kolej
W Brzesku znajduje się stacja,przez którą przebiega linia kolejowa 91 Kraków Główny Medyka.Na stacji zatrzymują się pociągi REGIO i interREGIO Przewozów Regionalnych oraz pociągi TLK spółki PKP Intercity.
Komunikacja miejska
Publicznym przewoźnikiem komunikacji miejskiej jest MPK w Brzesku,której prezesem tej firmy jest Krzysztof Gawor.Obecnie obsługuje 5 linii.Tabor wykorzystuje polskie autobusy Autosan i Jelcz oraz pięć niemieckich Mercedesów.
Transport lotniczy
Ok.25 km na północ od miasta funkcjonuje samolotowe lądowisko Strzelce Małe-Szczurowa.W 2013 r.przy ul.Kościuszki oddano do użytku sanitarne lądowisko.
Kultura i sport
- Miejski Ośrodek Kultury w Brzesku
- Starostwo Powiatowe w Brzesku
- Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Brzesku
- kino
- stadion Okocimskiego Klubu Sportowego
- kryta pływalnia
- korty tenisowe
- dwa obiekty sportowe„Orlik 2012”
- kręgielnia klasyczna BOSiR Brzesko
- bowling
- Regionalne Centrum Kulturalno Biblioteczne
- Brzeski Klub Bokserski„Magic Boxing”
- Biblioteka Pedagogiczna w Tarnowie Filia w Brzesku
- zespół muzyczny„Tormentia”
Szkoły
- Małopolska Szkoła Wyższa w Brzesku
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im.Ignacego Łukasiewicza
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im.Mikołaja Kopernika
- Publiczne Gimnazjum nr 1 im.Królowej Jadwigi
- Publiczne Gimnazjum nr 2 im.Janusza Korczaka
- Katolickie Gimnazjum w Brzesku
- Katolickie Liceum Ogólnokształcące w Brzesku im.Św.Stanisława BM ze Szczepanowa
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 Brzesku
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im.Bohaterów Westerplatte w Brzesku
Instytucje
- Powiatowy Urząd Pracy w Brzesku
- Zarząd Dróg Powiatowych w Brzesku
- Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Brzesku
- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
- Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Brzesku
- Sąd Rejonowy w Brzesku
- Bank Spółdzielczy w Brzesku
Wspólnoty religijne
- Trzy parafie rzymskokatolickie
- Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła i św.Jakuba Apostoła,(kościół św.Jakuba Apostoła)
- Parafia Miłosierdzia Bożego
- Parafia Matki Bożej Częstochowskiej
- Zbór Kościoła Zielonoświątkowego
- Zbór Świadków Jehowy Brzesko-Okocim
Parki
Park Jana Albina Goetza
Park krajobrazowy,typu angielskiego,założony pod koniec XIX w.przez Jana Albina Goetza i jego żonę hrabinę Zofię z Sumińskich w pobliżu Browaru Okocim,o powierzchni 40 ha(obecnie 17 ha z powierzchni dawnego parku,który przylega do 27 ha obszaru leśnego.Do dnia dzisiejszego rosną w nim 43 gatunki drzew(w tym egzotycznych),oraz 12 gatunków krzewów,m.in.rododendrony,choiny kanadyjskie,tulipanowce amerykańskie,jaśminowce,berberysy,klony,buki,kasztanowce,wiązy,olchy,dęby.W centrum parku znajduje się neobarokowy i neorokokowy pałac w stylu wiedeńskim.
Urodzeni w Brzesku
- Janusz Bodzioch
- Roman Kluska
- Władysław Kołek
- Leszek Lubicz-Nycz
- Mieczysław Mietła
- Jerzy Nowak
- Jolanta Ogar
- Paulina Pająk
- Rafał Policht
- Stanisław Trznadel
- Adam Wodziczko
- Kazimierz Wolsza
Zmarli w Brzesku
- Włodzimierz Albinowski
- Szymon Platner
Miasta partnerskie
- Węgry Százhalombatta
- Rumunia Sovata
- Niemcy Langenenslingen
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz