środa, 30 marca 2016

Jan Sztaudynger

Jan Izydor Sztaudynger(ur.28 kwietnia 1904 w Krakowie,zm.12 września 1970 tamże)polski poeta,satyryk,teoretyk lalkarstwa,tłumacz.Pseudonimy:Dr J.Szt.J.S.J.Szt.Jan Kokowski;Jan Korab;Jan Szt.JANSZT;Józef Czosnowski;JSZT.Szt.Świerszcz.
Życiorys
Uczęszczał do Wzorcowej Szkoły Ćwiczeń przy Seminarium nauczycielskim w Krakowie.Po wybuchu pierwszej wojny światowej ewakuował się wraz z rodzicami do Brna na Morawach,gdzie kontynuował naukę na Prywatnych Polskich Kursach Gimnazjalnych.W roku 1915 podjął naukę w II Gimnazjum im.Króla Jana Sobieskiego w Krakowie.Po ukończeniu gimnazjum i zdaniu matury poeta podjął jednocześnie studia polonistyczne i germanistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim.W 1923 roku ukończył roczne Studia Pedagogiczne,a rok później uzyskał tytuł doktora filozofii na podstawie prac:Stosunek Garczyńskiego do religii oraz Wpływ Goethego na Garczyńskiego.Po ukończeniu studiów Sztaudynger objął posadę nauczyciela języka polskiego w gimnazjum im.Władysława Jagiełły w Dębicy,a po odbyciu służby wojskowej w Szkole Podchorążych Piechoty w Zaleszczykach przeniósł się do Bydgoszczy,gdzie wykładał przez pół roku w Męskim Seminarium Nauczycielskim.W 1930 roku przeprowadził się do Poznania,gdzie przez cztery lata wykładał w Seminarium Nauczycielskim im.Ewarysta Estkowskiego.Ożenił się z Zofią Jankowską,a w roku 1933 urodziła mu się córka Anna.W roku 1934 zatrudnił się jako wykładowca w Państwowej Szkole Wydziałowej.Po wybuchu wojny Sztaudynger został aresztowany przez Niemców,osadzony w obozie przejściowym i przesiedlony do wsi Malice w Sandomierskim.W Opatowie brał udział w tajnym nauczaniu w miejscowym gimnazjum.W roku 1944 dotarł do Lublina i przy PKWN objął stanowisko w Resorcie Kultury i Sztuki.Po wojnie osiedlił się w Łodzi.Objął na krótko posadę kierownika literackiego Teatru Lalek„Biedronka”Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci,a do marca 1950 r.pracował jako referent literatury w Wydziale Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi.W roku 1946 urodził się syn Jacek i od tego roku poeta współpracował z Centralnym Instytutem Kultury.W latach 1947–1950 mieszkał również w Szklarskiej Porębie.W roku 1955 wyprowadził się z Łodzi do Zakopanego.W ostatnich latach życia Jan Sztaudynger zmagał się z ciężką chorobą.Dwudziestokrotnie leżał w szpitalach m.in.w Krakowie,Łodzi i Warszawie.Zmarł w Klinice Hematologicznej J.Aleksandrowicza w Krakowie 12 września 1970 roku.Pochowano go na cmentarzu Salwatorskim trzy dni później.
Życie prywatne
Mąż Zofii Jankowskiej,ojciec Anny Sztaudynger-Kaliszewicz,doktor socjologii oraz propagatorki jego twórczości oraz Jana Jacka Sztaudyngera,profesora zwyczajnego Katedry Ekonometrii na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego.Syn Izydora Jana Józefa i Anny z Kokowskich.
Twórczość
W literaturze przedmiotu obecne są trzy daty debiutu literackiego:1923,1924,1925 r.Jako eseista debiutował w roku 1923 artykułem opublikowanym w praskim czasopiśmie Divadelni Listy.Podczas studiów należał do grupy literackiej„Helion”,a w maju 1923 roku zorganizował w sali Kopernika w Collegium Novum pierwszy własny wieczór poetycki.W 1925 roku ukazał się w nakładem poznańskiej Księgarni Świętego Wojciecha debiutancki tomik poezji"Dom mój",do którego napisał wstęp Karol Hubert Rostworowski.W 1930 roku został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich.Publikował artykuły,recenzje,wiersze m.in.w„Kurierze Literacko-Naukowym”,„Dzienniku Poznańskim Czasie”,„Tęczy”,„Dwutygodniku Literackim”.Działał również w kabarecie„Klub Szyderców”,kierowanym przez Artura Marię Swinarskiego.W latach 1930–1935 wydał dwa wiersze okolicznościowe,wydrukowane w niewielkich nakładach:"Ballada o Stanisławie Wysockiej"oraz"Kasprowicz",napisany specjalnie dla uczestników uroczystości otwarcia Działu Kasprowiczowskiego Muzeum Miejskiego w Poznaniu oraz pięć tomików wierszy.Po zamieszkaniu w Szklarskiej Porębie w 1947 roku uczestniczył w życiu literackim Jeleniej Góry i okolic.Udzielał się w organizowanych przez Klub Literacki(potem Związek Zawodowy Literatów Polskich,Oddział Dolnośląski)odczytach,które służyły stopniowemu przywracaniu życia kulturalnego na Ziemiach Zachodnich.Obecny był również na Pierwszym Zjeździe Polskich Pisarzy Ziemi Sudeckiej,który odbył się w dniach 8–11 maja 1947 roku.Podczas pobytu w Szklarskiej Porębie Sztaudynger napisał szereg wierszy,które drukiem ukazały się w tomie Puch ostu(1958 r.)W roku 1946 wydał tomik wierszy:"Strofy wrocławskie".W roku 1954 ukazał się tomik fraszek Piórka.W latach 1961-1968 ukazały się w wydawnictwie Nasza Księgarnia cztery tomiki wierszy dla dzieci.Twórczość literacka Jana Sztaudyngera była wyrazem afirmacyjnej postawy wobec życia.Inspiracje czerpał z obserwacji świata przyrody,dzieł sztuki,poznawaniu legend miasta.Znany przede wszystkim z publikacji fraszek i uznawany za„odnowiciela tego gatunku”.
W pewnym opracowaniu czytamy:
Sztaudynger chciał wyprostować nieco wykoślawione pojęcie fraszki i przywrócić jej znaczenie poetyckie.
Teatr lalkowy
W latach 1935–1937 prowadził prace badawcze dotyczące tradycji i organizacji teatrów lalkowych i związku z tym podróżował po Europie.Wyniki studiów zamieścił w pionierskiej pracy Marionetki.W 1937 roku Sztaudynger objął posadę instruktora do spraw teatru lalek w Oddziale Oświaty Pozaszkolnej Kuratorium Okręgowego w Poznaniu,a w Warszawie został członkiem Komisji Teatru Kukiełek przy Instytucie Teatrów Ludowych.Jednocześnie na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego prowadził wykłady dotyczące wpływu teatru lalek na literaturę polską.Od 1938 roku był redaktorem działu kukiełek w miesięczniku„Teatr Ludowy”a w latach 1938–1939 redagował pismo„Bal u lal.Miesięcznik Marionetkowy”.Po drugiej wojnie światowej Sztaudynger redagował w latach 1950–1953 kwartalnik Teatr Lalek.W roku 1961 opublikował szkice Od szopki do teatru lalek(1961 r.)a w czasopiśmie„Teatr”prowadził dział Teatru Lalek.Międzynarodowe Stowarzyszenie Teatrów Lalek UNIMA nadało mu tytuł honorowego członka.
Utwory
Uwzględniono również wydania pośmiertne:

  • Dom mój,Poznań 1925 r.
  • Ballady poznańskie,Poznań 1930 r.
  • Ludzie,Poznań 1931 r.
  • Rzeź na Parnasie,Poznań 1931 r.
  • U źródeł Polski,(Impresje regionalne),Poznań 1933 r.
  • Kantyczki śnieżne,Poznań 1935 r.
  • Marionetki,Lwów 1938 r.
  • Strofy wrocławskie,Poznań 1947 r.
  • Piórka,Warszawa 1954 r.
  • Krakowskie piórka,(I wyd.Kraków 1956 r.II wyd.Kraków 1958 r.III wyd.Kraków 1959 r.)
  • Nowe piórka,Warszawa 1956 r.
  • Stare i nowe piórka.Wybór,Warszawa 1957 r.(według Natansona tytuł brzmi:Nowe i stare piórka)
  • Puch ostu,Łódź 1958 r.
  • Krople liryczne,Warszawa 1959 r.
  • Raptularz zakochanych,(I wyd.Warszawa 1960 r.II wyd.Warszawa 1986 r.III wyd.Warszawa 1994 r.)
  • Łatki na szachownicy,Łódź 1961 r.
  • Piórka z gór,Kraków 1961 r.
  • Muchomory,Warszawa 1961 r.
  • Ballady i fraszki,Katowice 1963 r.
  • Kasztanki,Warszawa 1964 r.
  • Wiórki,Katowice 1966 r.
  • Narodziny obłoczka,Warszawa 1965 r.
  • Zwrotki dla Dorotki,Warszawa 1968 r.
  • Śmiesznoty,Katowice 1968 r.
  • Supełki.Wybór fraszek i wstęp:W Natanson,Katowice 1970 r.
  • Dróżką przed siebie,Warszawa 1973 r.
  • Jak zwykle wszystko winą jest Amora,Kraków 1973 r.
  • Chwalipięta czyli rozmowy z Tatą.Styczeń–wrzesień 1970 r.(współautor:Anna Sztaudynger-Kaliszewicz;Wstęp:Tadeusz Chruścielewski),Łódź 1973 r.
  • Szczęście z datą wczorajszą,Kraków 1974 r.
  • Poezje wybrane.Wybór i wstęp:W Natanson,Warszawa 1974 r.
  • Piórka znalezione.Posłowie:A.Sztaudynger-Kaliszewiczowa.Kraków 1975 r.
  • Bajki,Warszawa 1978 r.
  • Moja wnuczka.Wiersze wybrała i przygotowała do druku A.Sztaudynger-Kaliszewiczowa.Kraków 1981 r.
  • Szumowiny,Warszawa 1983 r.(wyd.II 1984 r.)
  • Nie tylko„Piórka”.Fraszki,wiersze,bajki.Wyboru dokonała A.Sztaudynger-Kaliszewicz.Wstęp:J.Poradecki.Łódź 1986 r.
  • Półsłówka.Wybór i wstęp:A.Sztaudynger-Kaliszewicz.Białystok 1986 r.
  • Fraszki.Wybór:E.Brzoza,Warszawa 1999 r.
  • Fraszki dla zakochanych.Wybór:J.J.Sztaudynger,J.Handzlik,K.Szeliga-Juchnik,Bielsko-Biała 2000 r.
  • Kukuryku:wiersze dla dzieci,Kraków 2004 r.ISBN 83-89310-61-9
  • Entliczki pentliczki czyli Zwrotki dla Dorotki,Kraków 2004 r.ISBN 83-7437-011-4
  • Piórka dla dzieci,Kraków 2004 r.ISBN 83-7437-036-X
  • Puch ostu:fraszki o życiu i miłości.Wybór Anna Sztaudynger-Kaliszewicz,Dorota Sztaudynger-Zaczek,Kraków 2004 r.ISBN 83-08-03566-3

Nagrody

  • Nagroda literacka Związku Zawodowego Literatów Polskich w Poznaniu(1936 r.)
  • Nagroda miesięcznika Odra(1947 r.)

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz