Edward Ochab

Edward Mieczysław Ochab(ur.16 sierpnia 1906 w Krakowie,zm.1 maja 1989 w Warszawie)polski komunistyczny działacz społeczny i polityczny w okresie PRL.Generał brygady,I sekretarz KC PZPR w 1956 r. i przewodniczący Rady Państwa w latach 1964–1968.Poseł na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I,II,III i IV kadencji,członek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR,nadzorującej Ludowe Wojsko Polskie od maja 1949 r.nadzorujący prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce,przewodniczący Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej w latach 1950-1952.
Życiorys
Młodość
Edward Ochab urodził się w Krakowie.Wywodził się z chłopskiej rodziny z miejscowości Szówsko k.Jarosławia w Galicji.Jego ojciec Józef był komendantem krakowskiej żandarmerii i urzędnikiem w biurze adresowym,a matka Maria z domu Muller robotnicą rolną.W 1912 roku rozpoczął naukę w Szkole Wydziałowej w Krakowie.Od stycznia do września 1921 r.pracował jako robotnik w drukarni oraz warsztatach powroźniczych.Przez cztery lata uczył się w Akademii Handlowej w Krakowie.Po ukończeniu szkoły we wrześniu 1925 r.został buchalterem w Składnicy Kółek Rolniczych w Wieliczce.Ukończył wyższe studium spółdzielcze na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1927 r.W 1927 r.została mu przyznana kategoria” B”.Po rocznym odroczeniu 15 czerwca 1928 Powiatowa Komisja Uzupełnień Kraków-Miasto przyznała Ochabowi kategorię”A”.1 sierpnia 1928 został skierowany do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zaleszczykach.Z powodu sympatii komunistycznych i niesubordynacji w październiku został usunięty ze Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty.W lutym 1928 r.uzyskała prawo do skrócenia służby wojskowej do 15 miesięcy.Od połowy lat dwudziestych aktywnie działał w ruchu spółdzielczym.
Działacz KPP
Latem 1929 r.wstąpił do KPP,za co w sanacyjnej Polsce był pięciokrotnie aresztowany(w latach 1933 i 1938 skazany na karę więzienia dzięki czemu prawdopodobnie uniknął stalinowskich czystek,które w 1938 r.dotknęły polskich komunistów zbiegłych do ZSRR po rozwiązaniu KPP).7 września z powodu ucieczki strażników więziennych został oswobodzony.Udał się do Garwolina,jednak 11 września wrócił do warszawy i wstąpił do 2 Robotniczego Pułku Obrony Warszawy,a następnie przedostał się na teren ZSRR.Do chwili inwazji hitlerowskiej na ZSRR przebywał w Kijowie i Saratowie,gdzie pracował w sowieckim Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych.Od czerwca 1941 do lutego 1942 r.był dowódcą drużyny w 750 Batalionie Robotniczym służył jako ochotnik w Armii Czerwonej.
II wojna światowa
Współorganizator ZPP oraz 1 Armii Wojska Polskiego w ZSRR.Skierowany przez WKP do 1 Polskiej Dywizji im.Tadeusza Kościuszki,od maja 1943 r.w stopniu podporucznika był w niej jednym z oficerów politycznych współpracującym z NKWD;powierzono mu funkcję wykładowcy i kierownika szkoły dla podoficerów politycznych 2 Pułku Piechoty 1 Dywizji.Pod koniec grudnia 1943 r.w stopniu porucznika został mianowany zastępcą dowódcy ds.polityczno-wychowawczych powstającej wówczas 3 Dywizji Piechoty im.R.Traugutta;odpowiadał za szkolenie polityczne żołnierzy.Uczestniczył w bitwie pod Lenino.W jednym ze swoich raportów podsumowujących tę akcję pisał:„Ogromna większość żołnierzy pochodzących z tzw.kresów wschodnich pogodziła się z tym,że ziemie z większością ukraińską i białoruską wejdą w skład republik sowieckich.Powtarzają się pytania już nie o to,czy osadnicy odzyskają swoje stare parcele na kresach,lecz czy otrzymają odpowiednią rekompensatę w Polsce centralnej i zachodniej”.W styczniu 1944 r.Edward Ochab wszedł w skład powołanego wówczas w Moskwie tajnego Centralnego Biura Komunistów Polskich(CBKP),jako członek specjalnego zespołu złożonego z oficerów politycznych.Ich zadaniem była indoktrynacja polityczna w wojsku polskim,według linii ustalonej przez CBKP.Należał do najbardziej zaufanych członków tego zespołu,np.w maju 1944 r.wszedł już jako major do specjalnej politycznej komisji weryfikacyjnej,powstałej na mocy uchwały CBKP w Armii Berlinga.W drugiej połowie 1944 r.był pułkownikiem i zastępcą dowódcy 1 Armii ds.polityczno-wychowawczych,a zarazem pełnomocnikiem Rady Wojennej tej armii.25 lipca jako pełnomocnik Rady przybył na czele grupy operacyjnej(złożonej ze 152 oficerów i podoficerów)do Lublina w celu przygotowania tam siedziby PKWN.W pierwszych dniach sierpnia 1944 r.został włączony w skład Komitetu Centralnego PPR.Podczas obrad Krajowej Rady Narodowej(KRN)w Lublinie(9–11 września 1944)mówił:„Organizuje się w Polsce rząd demokratyczny i dawne chwasty nie mogą więcej istnieć,wrócić do władzy.(...)Niestraszna jest dla nas wroga polityka AK,idąca na rękę hitlerowskim przywódcom.(...)Jasną jest rzeczą,że należy spowodować,aby z ludźmi takimi rozprawić się po wojskowemu(...).Oni są w stanie nam szkodzić i ich należy zniszczyć”.
Lata po wojnie
23 listopada objął kierownictwo resortu administracji publicznej PKWN.Po powołaniu 31 grudnia 1944 Rządu Tymczasowego został wiceministrem administracji publicznej.Od kwietnia do czerwca 1945 r.był ministrem administracji publicznej w Rządzie Tymczasowym RP i członkiem sekretariatu KC PPR.Od 11 kwietnia 1945 roku był pełnomocnikiem generalnym rządu na Ziemie Zachodnie i Północne.W latach 1946–1948 skierowano go na Śląsk,gdzie został I sekretarzem PPR w Katowicach.W tym czasie przewodniczył również Społem podczas bitwy o handel.21 lipca 1945,podczas VIII sesji KRN,nawoływał:„Reakcję polską trzeba z korzeniami wyrwać z naszego gruntu(...)Mamy zupełne zaufanie do kierownictwa tych kadr,które będą prowadzić walkę aż do zupełnego zniszczenia band reakcyjnych.(...)my reakcji więcej do władzy nie dopuścimy”.4 lutego 1947 podczas otwarcia Sejmu Ustawodawczego wygłosił mowę,w której według książki Stanisław Mikołajczyk II autorstwa Buczka„wyraził największą radość,że nareszcie Polska będzie miała pełny ustrój komunistyczny i będzie wiecznie związana z tym ustrojem ze Związkiem Sowieckim. Dziękował Związkowi Sowieckiemu za pomoc udzieloną w zaprowadzaniu ustroju komunistycznego w Polsce i składając najgłębszy hołd Związkowi Sowieckiemu i jego władzom przysiągł wieczystą miłość i wierność Sowietom”.W czerwcu 1948 r.objął funkcję prezesa„Centralnego Związku Spółdzielczego”(CZS)w celu podporządkowania,niezależnego dotąd od władz państwowych, ruchu spółdzielczego.21 sierpnia 1948 przyjęto odpowiednie ustawy,które dały mu jako przewodniczącemu CZS prawo nadzoru,rewizji,opiniowania celowości istnienia oraz zatwierdzania statutów spółdzielni.W dniach 23–24 września 1948,w czasie obrad plenum Komisji Centralnej Związków Zawodowych,mianowano go na szefa„Centralnych Związków Zawodowych”;w sposób ostateczny zamknęło to proces całkowitego uzależniania związków zawodowych od reżimu komunistycznego;stały się one organizacją mającą przede wszystkim współdziałać w wymuszaniu zwiększenia produkcji.W okresie wewnątrzpartyjnej walki z tzw.gomułkowszczyzną wiernie stanął po stronie Bolesława Bieruta,ostro atakując Władysława Gomułkę za jego tzw.„prawicowo-nacjonalistyczne odchylenia”;w nagrodę za swoją postawę we wrześniu 1948 r.został wybrany w skład Sekretariatu KC PPR.Ochab sprawował po wojnie funkcje polityczne w wojsku(w lipcu 1949 r.mianowany został generałem brygady),obejmując w 1949 r.funkcję wiceministra obrony narodowej(12 czerwca 1950 został odwołany)oraz szefa Głównego Zarządu Politycznego w Wojsku Polskim.W latach 1950–1956 był jednym z sekretarzy KC PZPR.Od marca 1950 roku do grudnia 1952 roku jako zastępca członka Biura Politycznego KC PZPR i sekretarz KC PZPR,a od marca 1954 roku do stycznia 1955 roku jako członek Biura Politycznego i sekretarz KC PZPR był odpowiedzialny za oświatę.Po śmierci Bolesława Bieruta I sekretarz tej partii(od marca do października 1956 r.)W PZPR reprezentował nurt centrowy,niezależny tak od natolińczyków,jak i puławian.W 1956 r.jego energiczna akcja zapobiegła wkroczeniu do Polski wojsk radzieckich,zaniepokojonych rozwojem wypadków w„bratnim kraju”.Po październiku 1956 r.powoli odsuwany od ważnych stanowisk partyjnych.W latach 1957–1959 minister rolnictwa(na którym nie najlepiej się znał co przyznawali nawet jego współpracownicy).W latach 1957–1964 sekretarz PZPR.W latach 1961–1964 zastępca przewodniczącego Rady Państwa,a od 12 sierpnia 1964 do 11 kwietnia 1968 jej przewodniczący.19 marca 1966 Przekazał kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu odmowną decyzję władz w sprawie zaproszenia papieża Pawła VI,na obchody uroczystości tysiąclecia Chrztu Polski.8 kwietnia biuro polityczne podjęło decyzję o rezygnacji z funkcji państwowych i partyjnych.
Odznaczenia,wyróżnienia
W 1961 r.został odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej.Posiadał także Order Sztandaru Pracy I klasy,Order Virtuti Militari V klasy,Order Krzyża Grunwaldu II i III klasy,Krzyż Walecznych,Złoty Krzyż Zasługi,Medal za Warszawę 1939-1945 M.P.z 1946 r.Nr 26,poz.43,Odznakę im.Ludwika Waryńskiego,sowiecki Order Czerwonej Gwiazdy i włoski Łańcuch Orderu Zasługi(1965 r.) i fiński Łańcuch Orderu Białej Róży(1965 r.)
Ostatnie lata życia,śmierć i pogrzeb
Miał opinię przewidującego koniunkturalisty;zawsze popierał tych,którzy w danej chwili posiadali największą władzę;jedynym wyjątkiem była jego postawa w 1968 r.gdy z własnej woli zrzekł się wszystkich stanowisk państwowych i partyjnych.Żoną Edwarda Ochaba była Rozalia Ochab z domu Rachela Silbiger(1907–1996).Oboje są pochowani na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.Pogrzeb Edwarda Ochaba odbył się 8 maja 1989.W pogrzebie uczestniczyli m.in.członek Biura Politycznego KC PZPR Kazimierz Barcikowski,który wygłosił przemówienie pożegnalne,członkowie Biura Politycznego KC PZPR Józef Czyrek,Marian Orzechowski,Zbigniew Michałek,sekretarz KC PZPR Zygmunt Czarzasty,a także zastępca przewodniczącego Rady Państwa PRL Tadeusz Szelachowski,wicepremier Janusz Patorski i minister współpracy gospodarczej z zagranicą Dominik Jastrzębski.W imieniu przyjaciół i współpracowników Edwarda Ochaba pożegnał b.minister spraw zagranicznych Stefan Jędrychowski.
Życie prywatne
Edward Ochab miał dwóch braci:Stanisława i Jana weterynarza i działacza ZSL.Córka Edwarda Ochaba Anna jest żoną Longina Pastusiaka,druga córka Zofia(1943–2011)ukończyła Wydział Elektryczny Politechniki Warszawskiej,przez wiele lat uczyła matematyki w warszawskich szkołach.Została pochowana na Cmentarzu Żydowskim w Warszawie.Trzecia córka Maryna jest tłumaczką.Czwarta córka Wanda jest dziennikarką.
Varia
Fragment wywiadu z byłym przewodniczącym Rady Państwa w książce pt."Oni"Teresy Torańskiej,w którym m.in.Ochab z dumą wspominał stalinowski okres polskiej historii:„Mimo wszystko uważam jednak ten okres 1944–55 za okres najważniejszy,historycznie doniosłego etapu rozwoju,rewolucyjnego,o przełomowym znaczeniu,nikt go z naszych dziejów nie wymaże.Jestem przekonany,że pozostanie w dziejach jako fundament nowej epoki,ludowej epoki,w marszu do społeczeństwa bezklasowego”.