Elektrownia tramwajowa w Warszawie,na Woli,neoromańska,wzniesiona w latach 1905–1909,wpisana do rejestru zabytków w 2001 r.Od 2004 r.siedziba Muzeum Powstania Warszawskiego.
Historia
W 1903 roku podjęto pierwsze prace nad elektryfikacją tramwajów w Warszawie na napięciu 600 V prądu stałego,niemniej problem zasilania planowano rozwiązać przez przekształcanie prądu zmiennego pobieranego z Elektrowni Powiśle.Ostatecznie w latach 1905-1908 została zbudowana własna elektrownia tramwajowa przy ulicy Przyokopowej.Lokalizacja ta miała związek z bliskością stacji towarowej Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej,skąd dostarczane miało być paliwo do wytwarzania energii elektrycznej węgiel kamienny.W zespole budynków elektrowni znalazło się 6 kotłów parowych produkcji Fitzner-Gamper,hala maszyn z 3 turbinami parowymi i generatorami prądu stałego produkcji Siemens-Schuckert o łącznej mocy 3600 kW.Oprócz tego znalazły się tu skraplacze pary,zespoły pomp,warsztaty oraz akumulatornia służącą do wyrównania wahań napięcia oraz jako rezerwa mocy w godzinach zwiększonego zapotrzebowania(w godzinach nocnych jedyne źródło zasilania).Zbudowano budynek administracji.Wraz z elektrownią powstała też bocznica kolejowa,wykopano studnię artezyjską.7 lutego 1908 nastąpiło uruchomienie elektrowni i zaczęły się próbne jazdy tramwajów elektrycznych w Warszawie,ostatecznie 26 marca 1908 na ulice miasta wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny.13 kwietnia 1917 wybuchł kocioł,w wyniku czego zginął jeden z pracowników,uszkodzeniu uległa kotłownia i hala maszyn wraz ze znajdującymi się tam urządzeniami.Dopiero po 6 tygodniach uruchomiono ponownie elektrownię dzięki sprowadzeniu dwóch kotłów z elektrowni na Powiślu wraz z 2 generatorami o mocy 1200 kW każdy(prowizorycznie ustawione kotły zostały później zastąpione 4 kotłami sprowadzonymi z likwidowanej Przędzalni Braci Briggs w Markach).Grób pracownika elektrowni,Piotra Lędziakowskiego,który zginął w wyniku wybuchu kotła znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w kwaterze 220.Na jego pomniku znajdują się fragmenty kratownic z konstrukcji hali elektrowni.Słupki wokół mogiły to wypełnione mieszanką betonową szyny tramwajowe,a wiszące między nimi łańcuchy zrobiono z fragmentów łańcuchów napędowych.W latach 1918-1923 dobudowano nowe skrzydło budynku elektrowni oraz zamontowano 2 nowe turbozespoły produkcji Brown-Boveri o mocy 1250 kW każdy,co pozwoliło na odprowadzanie pary grzewczej do sąsiednich budynków.Do 1939 r.zamontowano w elektrowni jeszcze 6 wydajniejszych kotłów parowych i 2 kolejne turbogeneratory o mocy 4000 kW każdy uzyskując moc łączną 10500 kW(dodatkowo mając możliwość uruchomienia 2 starych generatorów o mocy łącznej 2400 kW).W 1939 r.elektrownia uległa zniszczeniom m.in.uszkodzone zostały 2 turbogeneratory i część urządzeń pomocniczych.Dopiero w 1941 r.elektrownia dysponowała całą dostępną mocą.6 sierpnia 1944 w czasie powstania warszawskiego elektrownia została zbombardowana przez Niemców,a po upadku powstania mury wysadzono.W 1945 r.zdecydowano,że elektrownia tramwajowa zostanie odbudowana jako ciepłownia,w związku ze zmianą zasilania sieci trakcyjnej z podstacji trakcyjnych zasilanych z sieci miejskiej(pierwsze podstacje działały już przed II wojną światową).Budynek przekazano Stołecznemu Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej(SPEC)aż do 2003 roku,kiedy władze miasta zdecydowały ulokować tu Muzeum Powstania Warszawskiego.
Współczesność
Zeszpecony szarym tynkiem tzw.barankiem w latach 70 XX wieku budynek został przebudowany według projektu architekta Wojciecha Obtułowicza,a w środku po usunięciu kotłów i innych ciężkich elementów została wykonana ekspozycja przez zespół Mirosław Nizio,Jarosław Kłaput i Dariusz Kunowski.Spod tynku odsłonięto klinkierową cegłę,a z tyłu budynku powstała 35 metrowa wieża na której umieszczono Znak Polski Walczącej.W lutym 2005 r.oddano do użytku kaplicę muzealną,na której budowę pozwolił specjalnym dekretem z 24 czerwca 2004 roku Józef Kardynał Glemp,prymas Polski,nadając jej tytuł Błogosławionego Józefa Stanka,kapelana poległego w czasie Powstania jednego ze 108 męczenników II wojny światowej wyniesionych na ołtarze w 1999 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz