środa, 20 kwietnia 2016

Irena Iłłakowiczowa

Z domu Morzycka,ps.„Irena”,„Barbara Zawisza”(ur.26 lipca 1906 w Berlinie,zm.4 października 1943 w Warszawie)polska podporucznik Narodowych Sił Zbrojnych,agentka wywiadu Organizacji Wojskowej Związku Jaszczurczego i NSZ.Córka Bolesława Morzyckiego i Władysławy z Zakrzewskich,siostra Jerzego.Poliglotka,władająca sześcioma językami obcymi:francuskim,angielskim,perskim,fińskim,niemieckim i rosyjskim.
Życiorys
Urodziła się w Berlinie,zaś po wybuchu rewolucji październikowej,po 1917 r.wraz z rodziną przebywała w Finlandii.Po powrocie do kraju,uczyła się w szkole sióstr Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusowego w Zbylitowskiej Górze.Następnie studiowała nauki humanistyczne na Uniwersytecie Grenoble we Francji.Podczas wędrówki po alpejskich górach,jeden z jej uczestników spadł w głąb wąskiej szczeliny.Wypadek ten zakończył się jego śmiercią.Irena,która podjęła się wydobycia zwłok,została spuszczona na linie i odnalazła ciało zmarłego.Została za ten czyn nagrodzona szwajcarską złotą odznaką alpinistyczną.W Paryżu poślubiła Azisa Zangenaha syna księcia Kurdystanu.Następnie wspólnie zamieszkali w pałacu w Persji.Irena była osobą przyzwyczajoną do częstych kontaktów rodzinnych oraz towarzyskich i z tego też powodu pobyt w Kurdystanie stawał się dla niej coraz bardziej uciążliwy.Po dwóch latach,za zgodą męża,opuściła ten rejon i na motocyklu udała się do Teheranu,gdzie w poselstwie polskim umożliwiono jej powrót do Polski.Po pobycie w kraju,wyjechała do Paryża.Poznała tam Jerzego Olgierda Iłłakowicza,którego poślubiła 23 października 1934 w Warszawie.25 czerwca 1936 urodziło się ich jedyne dziecko córka Ligia.
Działalność wywiadowcza
W październiku 1939 r.Irena Iłłakowiczowa rozpoczęła działalność konspiracyjną,szczególnie koncentrując się na współpracy z Organizacją Wojskową Związek Jaszczurczy.Podczas okupacji niemieckiej przyjęła nazwisko Barbara Zawisza.Irena i jej mąż Jerzy ukrywali się pod różnymi adresami ze względu na zagrożenie aresztowania przez gestapo.Rozpoczęła służbę jako agentka wywiadu w podcentrali„Zachód”.Do zadań sieci„Z”należało rozpoznanie wojskowe,gospodarcze i komunikacyjne.Oddział II Komendy OW ZJ,w porozumieniu z Oddziałem II Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej,prowadził nadzór nad siecią.Biegle władała językiem niemieckim,wyjeżdżała więc kilkakrotnie do Berlina,gdzie znajdował się punkt kontaktowy Ekspozytury podcentrali„Zachód”.Na przełomie lat 1941 i 1942 sieć została rozbita przez Niemców.Konsekwencją tego wydarzenia było wiele aresztowań działaczy konspiracyjnych.Irenę gestapo aresztowało 7 października 1942.Uwięziono ją na Pawiaku i rozpoczęto przesłuchania,na których nikogo nie wydała.Działacze organizacji,w której służyła,świadomi jej roli w wywiadzie,przesłali jej potajemnie cyjanek,z którego nie skorzystała.Dzięki staraniom jej męża,16 stycznia 1943 zorganizowano wydostanie Ireny z hitlerowskiego więzienia.Przekupiony strażnik miał umieścić ją w grupie więźniów niepolitycznych,skierowanych na transport do Majdanka.Gdy tam się znalazła,oddział żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych z Pomorza,w marcu 1943 r.dokonał udanego odbicia Ireny z obozu.Przebrani w mundury gestapo,przyjechali pod bramę obozu i przedstawili dokument nakazujący przekazanie Ireny na śledztwo w Warszawie.Wydarzenie to zostało udokumentowane w raporcie Delegatury Rządu.Przebywała krótko w Lubelskiem;następnie znalazła się w Klarysewie-Janówku.Wróciła do Warszawy i zamieszkała u dr Miłodroskiej przy ul.Filtrowej.Rozpoczęła służbę rozpoznawczą w NSZ przeciw ekspozyturze sowieckiej.Jej mąż miał zostać wysłany do Anglii jako przedstawiciel TNRP.Zaproponował,że zabierze ze sobą swoją żonę,jednak dowództwo uznało ten pomysł za niewłaściwy i podjęło decyzję o wysłaniu Ireny wraz z Tadeuszem Salskim(ps."Jan").Dziewięć dni przed wyjazdem,wieczorem w dniu 4 października 1943 poprzez rozmowę telefoniczną została wezwana w ważnej sprawie.Irena,podejrzewająca prowokację,udała się jednak w określone przez rozmówcę miejsce,gdyż wezwanie to uznała za zbyt istotne.W razie gdyby nie powróciła do godz.22,poprosiła dr Miłodroską,aby powiadomiła określony punkt kontaktowy.
Śmierć i pochówek
Irena Iłłakowicz została zamordowana w nieznanych okolicznościach.Mąż Jerzy rozpoczął poszukiwania i odnalazł ciało Ireny w kostnicy przy szpitalu przy ul.Oczki(które zostało znalezione na Polu Mokotowskim).Sprawcy jej zabójstwa pozostają nieznani.W dniach przed śmiercią zajmowała się rozpracowywaniem radiostacji w Otwocku wspierającej akcje przejmowania sowieckich spadochroniarzy zrzucanych na teren Polski.Z tych też powodów podejrzenia padały na NKWD lub PPR.Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie pod nazwiskiem Barbara Zawisza.Gestapo często wysyłało swoich funkcjonariuszy na uroczystości rodzinne,dlatego też jej mąż dla bezpieczeństwa uczestniczył w pogrzebie w przebraniu grabarza,jej matka zaś osoby z obsługi cmentarnej.W roku 1948 na nagrobku matka Ireny Iłłakowiczowej umieściła tabliczkę z prawdziwym nazwiskiem zmarłej.
Odznaczenia i nagrody
20 maja 1944 została pośmiertnie awansowana do stopnia podporucznika czasu wojny rozkazem dowódcy NSZ.W 1995 r.została odznaczona Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego(nr 1-95-59).

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz