wtorek, 19 kwietnia 2016

Trzebinia

Miasto w województwie małopolskim,w powiecie chrzanowskim,siedziba gminy miejsko-wiejskiej Trzebinia.Miasto liczy 20309 mieszkańców(31 grudnia 2012).Trzebinia należy do Jaworznicko-Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego.
Geografia
Położenie
Obszar miasta i gminy Trzebinia położony jest na pograniczu Wyżyny Olkuskiej,Pagórów Jaworznickich i Rowu Krzeszowickiego,w zachodniej części województwa małopolskiego,w powiecie chrzanowskim.Geograficznie obszar miasta i gminy jest wyżyną wzniesioną od 269 do 407 m n.p.m.Trzebinia położona jest w linii prostej około 25 km od Krakowa i 35 km od Katowic.
Transport
Komunikację drogową zapewniają głównie autostrada A4,droga krajowa nr 79 i droga wojewódzka nr 791.Miasto jest znaczącym węzłem kolejowym,ze stacją kolejową,która obsługuje zarówno ruch pasażerski,jak i towarowy.
Najbliższe lotniska międzynarodowe
lotnisko odległość w km
1 Balice 30
2 Pyrzowice 62
Struktura miasta
W skład Trzebini wchodzą następujące osiedla:

  • Energetyków
  • Gaj
  • Gaj Zacisze
  • Górka
  • Krakowska
  • Krystynów
  • Krze
  • Piaski
  • Północ
  • Trzebionka
  • Salwator
  • Siersza
  • Wodna
  • ZWM

Demografia
Struktura ludności Trzebini według wieku
wiek w latach mieszkańcy
0–2 348
3–6 692
7–16 2277
17–24 2860
25–66 11560
67 i więcej 2938

  • Ruch naturalny ludności(2005 r.):
  • liczba zawartych małżeństw:271
  • liczba urodzeń:229
  • liczba zgonów:295
  • przyrost naturalny:−66
  • przemeldowania:346
  • wymeldowania poza teren:317
  • Ruch naturalny ludności(2007 r.)
  • liczba zawartych małżeństw:230
  • liczba urodzeń:306
  • liczba zgonów:405
  • przyrost naturalny:−99
  • przemeldowania:461
  • wymeldowania poza teren:325

Struktura ludności Trzebini według płci
płeć mieszkańcy
mężczyźni 10068
kobiety 10607
Średni dochód na mieszkańca
Rok Średni dochód
2005 r.1854,10 zł
2006 r.2319,02 zł
2007 r.2600,56 zł
2008 r.2291,57 zł
2009 r.2403,65 zł
2010 r.2680,28 zł
Historia
Prehistoria
Najstarsze znaleziska archeologiczne z terenów Trzebini i okolic to wyroby z krzemienia oraz przedmioty wykonane z brązu pochodzące z okresu halsztackiego kultury łużyckiej.
Średniowiecze
Teren,na którym współcześnie znajduje się Trzebinia,najpewniej wchodził w skład państwa wielkomorawskiego,później,po włączeniu ziem Wiślan do państwa Polan,pozostał przy Polsce do 1795 r.Początki samego miasta sięgają czasów średniowiecza.Znaczną część jego dzisiejszego terenu stanowiły obszary dworskie,funkcjonujące w oparciu o gospodarkę folwarczną.Z 1325 r.pochodzi wzmianka o parafii św.Piotra i Pawła,w 1470 r.o kościele parafialnym w Trzebini wspomniał Jan Długosz,a w 1490 r.księga poborowa ziemi proszowskiej.Przełomu XIII i XIV w.sięgają tradycje wydobywania galmanu na terenach należących obecnie do gminy.Z 1411 r.pochodzi wzmianka o sztolni odwadniającej,pierwszej na terenie złóż śląsko-krakowskich.Do XV w.teren ten był własnością królewską,w późniejszym czasie,na drodze przywilejów nadanych przez króla,mieszczanie krakowscy uzyskali prawa eksploatacji bogatych złóż cynku i ołowiu znajdujących się w tych okolicach.Na przełomie XIV i XV wieku,w posiadanie Trzebini weszli Karwaczjanowie herbu Zadora.Mikołaj Kezinger odkupił osadę od Karwaczjanów i w 1415 r.otrzymał od króla Władysława Jagiełły przywilej nadający osadzie prawo magdeburskie i górnicze.Syn Kezingera,Walther herbu Łabędź,otworzył nowe szyby w Górce,zwanej wówczas Wierzą.Równolegle z Kezingerami wydobywał kruszce ród Tęczyńskich herbu Topór,do którego należała Siersza,Wodna i Myślachowice.Pod koniec XV w.Trzebinia przeszła w ręce Jerzego Morsztyna,a w XVI w.właścicielami okolicy bądź jej części byli mieszczanie krakowscy,którzy intensywnie rozwijali działalność górniczą i hutniczą.
Nowożytność
W latach 1569–1584,Trzebinię objął w posiadanie Jerzy Schilhra vel Silhra,który przyjął nazwisko Trzebiński i otrzymał herb Abdank.W rękach rodu Schilhra Trzebińskich pozostawała do 1802 r.kiedy zmarł Antoni Schilhra Trzebiński,ostatni potomek w linii męskiej.Dzięki Trzebińskim była osada górnicza przeżywała swoją świetność i zaczęła być traktowana jak miasto,choć w tym okresie jeszcze praw miejskich nie posiadała.Staraniem Franciszka Schilhry Trzebińskiego,Trzebinia uzyskała od Augusta II przywilej jarmarczny,a Antoni Schilhra Trzebiński nadał odrębny przywilej zapewniający prawo handlu ludności żydowskiej.Trzebińscy ufundowali kościół św.Stanisława wraz ze szpitalem dla ubogich,który został zniszczony w latach 1783–1786.Trzebinia znalazła się w zaborze austriackim zwanym Galicją.
XIX wiek
Decyzją kongresu wiedeńskiego z 8 maja 1815 w skład powstałej Rzeczypospolitej Krakowskiej weszła również Trzebinia.Dzięki staraniom wdowy po ostatnim z rodu Trzebińskich Krystynie,noszącej wówczas nazwisko swojego trzeciego męża Marasse,Trzebinia została oficjalnie podniesiona do rangi miasta decyzją Senatu Wolnego Miasta Krakowa z 6 września 1817.W 1846 r.miasto wraz z Republiką Krakowską ponownie zostało wcielone do Austrii i taki stan rzeczy utrzymał się do odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r.kiedy weszła w skład ówczesnego województwa krakowskiego.W latach 20 XIX w.mimo starań ówczesnej właścicielki Krystyny Marasse i jej męża hrabiego Ferdynanda Marasse,Trzebinia została przymusowo sprzedana za długi.Trzebionka i Górka stały się własnością żydowskiej rodziny Samuelsonów.W posiadanie samej Trzebini wchodzili kolejno:Karol Estreicher,Karolina Piechocka,Józef i Maria Baranowscy,Gabriela Stępińska i August Raczyński.W rękach Raczyńskiego teren Trzebini pozostawał do 1920 r.kiedy dwór oraz część majątków ziemskich należących niegdyś do Trzebińskich kupili Marian i Paula Zieleniewscy.Okres XIX i XX w.charakteryzował się intensywnym rozwojem przemysłu,głównie surowcowego.W latach 1804–1843 powstało pięć kopalń węgla,dwie huty cynku oraz huta szkła.W II poł.XIX w.nastąpił dalszy rozwój kopalnictwa,powstały kolejne kopalnie węgla a także kopalnia głębinowa galmanu.Początek XX w.to dla Trzebini dalszy ciąg rozwoju przemysłu ciężkiego.Najważniejsze zakłady przemysłowe,które powstały w tym czasie,to:rafineria nafty,elektrownia,cementownia oraz zakłady tłuszczowe.Znaczne zagęszczenie przemysłu dało podłoże dla ruchów lewicowych.W okresie międzywojennym działały na tym terenie:KPP,PPS-lewica,Towarzystwo Uniwersytetów Robotniczych, Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej oraz Czerwone Harcerstwo.Równolegle z ruchami lewicowymi działał bardzo prężnie ruch harcerski kierowany przez Naczelnego Kapelana Harcerstwa Polskiego księdza Mariana Luzara.W 1903 r.w Trzebini osiedlili się salwatorianie,którzy w 1908 r.rozpoczęli budowę kościoła pw.Najświętszego Serca Pana Jezusa według projektu architekta Jana Sasa-Zubrzyckiego,który rozbudowano w latach 1954–1980 według projektu architekta Zygmunta Gawlika.Obecnie kościół parafialny i Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej.
II wojna światowa
Już 1 września Trzebinia została zbombardowana przez lotnictwo niemieckie.W początkach kampanii wrześniowej broniła tych terenów,będąca w odwrocie ze Śląska,Grupa Operacyjna„Śląsk”,stanowiącą część Armii Kraków.Opór wojsk polskich został szybko przełamany i już 5 września Niemcy dokonali pierwszych egzekucji,zarówno wśród ludności żydowskiej,stanowiącej wówczas pokaźny odsetek mieszkańców,jak i polskiej.9 października Trzebinia została włączona do III Rzeszy,a granica z Generalnym Gubernatorstwem przebiegła nieopodal w Dulowej.Podczas wojny na terenie Trzebini zostały zlokalizowane dwa obozy jenieckie,trzy obozy pracy,a także podobóz podległy Auschwitz-Birkenau.Ogólnie podczas wojny,wskutek eksterminacyjnej polityki niemieckiego okupanta,życie straciło ok.2 tys.trzebinian,co stanowiło ok.1/3 ogółu ówczesnych mieszkańców miasta.W 1941 r.powstał zakład gumownia,szyjący wówczas mundury dla wojsk niemieckich.7 sierpnia 1944 alianci zbombardowali trzebińską rafinerię,podczas czego zginęło kilkanaście osób.23 stycznia 1945 do Trzebini wkroczyły wojska sowieckie.
Czasy powojenne
Po wojnie Trzebinia wróciła do województwa krakowskiego.Pomimo wielowiekowej przynależności do regionu krakowskiego,miasto zostało wcielone do województwa katowickiego w wyniku reformie administracyjnej z 1975 roku decyzją I sekretarza PZPR Edwarda Gierka.W latach 1957–1958 powstały Zakłady Górnicze„Trzebionka”,kontynuując najstarsze na tym terenie tradycje eksploatacji złóż cynkowo-ołowiowych.W 1962 r.powstała Elektrownia Siersza II(obecna PKE S.A.Elektrownia Siersza w Trzebini).W 1961 r.zostało przyłączone do miasta osiedle Wodna(w skład którego wchodziły dawne miejscowości:Wodna,Trzebionka i Górka),a w 1969 r.osiedle Siersza zostało połączone z miastem Trzebinia,tworząc miasto Trzebinia-Siersza.W 1975 r.do miasta Trzebinia-Siersza została włączona gmina Trzebinia,w wyniku czego powstaje miasto i gmina Trzebinia-Siersza.W 1977 r.do miasta i gminy Trzebinia-Siersza włączono gminę Myślachowice i zmieniono nazwę na Trzebinia(miasto i gmina).W 1999 roku miasto wróciło do tradycyjnych związków z Krakowem,stając się jedną z gmin województwa małopolskiego.
Zabytki
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego

  • cmentarz żydowski z 1815 r.
  • dom z 1901 r.ul.Narutowicza 13
  • dwór oraz park

Inne zabytki

  • synagoga kupiecka.

Przemysł

  • Zakłady cementowe:
  • Górka Cement sp.z o.o.należąca do grupy Mapei
  • Przemysł petrochemiczny:
  • Rafineria Trzebinia S.A.(oraz spółki przyległe)
  • Wydobycie rud cynku i ołowiu oraz produkcja koncentratów tych metali:
  • Zakłady Górnicze Trzebionka nieczynne
  • Górnictwo:
  • Kopalnia Węgla Kamiennego Siersza nieczynna
  • Hutnictwo metali nieżelaznych:
  • Zakłady Metalurgiczne Trzebinia nieczynne
  • Przemysł energetyczny:
  • Elektrownia Siersza
  • Przemysł tekstylny i włókienniczy:
  • Grevita nieczynne
  • Produkcja materiałów budowlanych
  • Modern Bud Sp.z o.o.(styropianu)

Kultura
Imprezy kulturalne

  • Blok imprez z okazji świąt majowych 1–3 Maja
  • Nadzwyczajny koncert Muzyki Oratoryjnej Klasztor o.o.Salwatorianów w Trzebini
  • Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego
  • Koncerty z okazji Święta Niepodległości
  • Dni Trzebini
  • Dożynki Gminne

Edukacja
Na terenie gminy miejskiej Trzebinia znajdują się następujące szkoły państwowe:

  • szkoły podstawowe:12(4 w mieście i 8 w pozostałych miejscowościach gminy)
  • gimnazja:3
  • szkoły zawodowe:2
  • zespoły szkół:
  • Zespół Szkół Ekonomiczno-Chemicznych w Trzebini
  • Zespół Szkół Techniczno-Usługowych w Trzebini
  • licea ogólnokształcące:1

Sport
W mieście działa piłkarski Miejski Klub Sportowy Trzebinia–Siersza,który jest spadkobiercą Hutnika Trzebinia oraz Klub Sportowy Górnik Siersza.Obecnie gra w IV lidze Małopolsko-Świętokrzyskiej.Posiada barwy klubowe żółto-czarne.Przy parafii pw.Niepokalanego Serca NMP w Trzebini-Sierszy działa klub tenisa stołowego Opoka Trzebinia,który w 2007 r.awansował do ekstraklasy Polskiego Związku Tenisa Stołowego,najwyższej klasy rozgrywkowej w Polsce.Po raz pierwszy drużyna z Trzebini gra w najwyższej lidze jakiejkolwiek gry zespołowej.

  • Gala Trzebinia polski męski klub siatkarski założony w 2000 r.

Przyroda
Szatę roślinną Trzebini stanowią w 43% zbiorowiska leśne.Spotkać można różne typy lasów,nadwodnych szuwarów,muraw kserotermicznych oraz wiele ciekawych roślin chronionych m.in.lilię złotogłów,rojnika,dziewięćsił bezłodygowy,liczydło górskie i ciemiężycę zieloną.Ocenia się,że tylko storczykowatych jest ok.20 gatunków.Występują kuropatwy,bażanty,sarny,jelenie,daniele,dziki,lisy,zające,jenoty a także cietrzewie,żurawie i wydry.W lasach trzebińskich żyje kilka gatunków dzięciołów:duży,czarny,zielony,dzięciołek.Spotkać można także żmije i zaskrońce.
Wspólnoty wyznaniowe
Katolicyzm
Większość mieszkańców Trzebini stanowią wierni Kościoła rzymskokatolickiego.
W mieście znajdują się cztery parafie:

  • Świętych Apostołów Piotra i Pawła(kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła)
  • Najświętszego Serca Pana Jezusa(bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa)
  • Świętej Barbary
  • Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny

Protestantyzm
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi zbór Chrześcijańskiej Wspólnoty Zielonoświątkowej protestancki kościół o charakterze ewangelicznym.
Świadkowie Jehowy
Drugim co do wielkości wyznaniem w Trzebini są Świadkowie Jehowy.Na terenie miasta działa ok.280 głosicieli tego wyznania.
Korzystają oni z dwóch Sal Królestwa,w których odbywają się spotkania 2 zborów(przed zmianami organizacyjnymi przeprowadzonymi w 2012 roku w mieście działały 3 zbory):

  • ul.22 Stycznia 5(dzielnica Siersza):
  • zbór Trzebinia Siersza
  • ul.Korczaka 6(centrum miasta):
  • zbór Trzebinia Centrum

Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego
Na terenie Trzebini działa również kilka małych grup Zrzeszenia Wolnych Badaczy Pisma Świętego.
Trzebinia Miastem Bezpiecznego Serca
W 2007 r.na terenie miasta i gminy wdrożono program poprawy bezpieczeństwa mieszkańców Trzebinia Miastem Bezpiecznego Serca.W ramach programu w gminie odbyła się kampania edukacyjna,obejmująca szkolenia z zakresu udzielania pierwszej pomocy ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności ratowniczych,w przypadku nagłego zatrzymania akcji serca(NZK) i użycia automatycznych defibrylatorów zewnętrznych(AED).Na terenie gminy zamieszczono 20 urządzeń.Ich liczba stale wzrasta.W 2007 r.przeszkolonych zostało 500 ochotników,mieszkańców gminy,tworzących sieć ratowników wolontariuszy.Każdy mieszkaniec Trzebini dostał mapkę z rozmieszczeniem defibrylatorów oraz został poinformowany o możliwości zadzwonienia na lokalny numer alarmowy dostępny na mapie i poproszenia o natychmiastowe dostarczenie defibrylatora na miejsce zdarzenia.Ratownicy-wolontariusze dostępni są całą dobę.Głównym celem projektu było nie tylko poprawienie dostępu do urządzeń ratujących życie,ale przede wszystkim zwiększenie wśród mieszkańców umiejętności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:

  • Francja Billy-Montigny
  • Dania Ishøj
  • Niemcy Bönen
  • Włochy Reggello

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz