Tadeusz Breza

Ur.31 grudnia 1905 w Siekierzyńcach pod Ostrogiem na Wołyniu,zm.19 maja 1970 w Warszawie powieściopisarz i eseista;pracownik dyplomacji polskiej.
Zarys biografii
Pochodził z rodziny ziemiańskiej,był siostrzeńcem M.Jehanne-Wielopolskiej.Maturę zdał w 1926 r.ukończywszy I Liceum Ogólnokształcące im.Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,gdzie przebywał u krewnych.Tam rozpoczął studia prawnicze.Zainteresowania filozoficzno-teologiczne skłoniły go do wstąpienia do zakonu benedyktynów w Belgii(Lophen pod Brugią).Przez półtora roku przebywał tam w nowicjacie,z którego ostatecznie został wydalony.Po powrocie do kraju rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim(słuchał wykładów W.Tatarkiewicza,T.Kotarbińskiego),które ukończył w Londynie.W Anglii przebywał w latach 1929-1932 w służbie dyplomatycznej jako sekretarz prasowy i attaché ambasady polskiej,dzięki czemu wiele podróżował po Europie.W latach 1933-1937 pracował w warszawskim„Kurierze Porannym”.W latach 1937-1939 kierował„Młodym Teatrem”założonym przez T.Boya-Żeleńskiego.Podczas okupacji uczestniczył w stołecznym ruchu oporu.Po wojnie współpracował z prasą literacką,najpierw w Krakowie,później w Warszawie(w latach 1946-1948 w dziale teatralnym(jako recenzent)pisma„Odrodzenie”).W późniejszych latach był radcą kulturalnym ambasady polskiej w Rzymie(1955-1959),a następnie w Paryżu(1961-1965).W 1955 r.odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy.Był bratem architekta Achillesa Brezy i Heleny Wierzbickiej.
Twórczość
Debiutował w 1925 r.utworem poetyckim w konkursie młodych talentów.W początkach twórczości pozostawał pod wpływem modnej wówczas prozy psychologicznej,debiutując powieścią Adam Grywałd.Po wojnie tworzył już w nurcie problematyki polityczno-społecznej,odnosząc się krytycznie do przeszłości i aprobująco względem rzeczywistości bierutowskiego PRL.Wyrazem tego były powstałe jeszcze podczas okupacji powieści Mury Jerycha(pierwsza nagroda czasopisma„Odrodzenie”)oraz Niebo i ziemia,ukazujące ironicznie obraz schyłku Polski przedwrześniowej,jak również opowiadania współczesne o tle sensacyjnym i wydźwięku propagandowym(Uczta Baltazara,Jokkmokk,W potrzasku).Dzięki temu,w powojennym dziesięcioleciu(mimo„sanacyjnej”przeszłości)należał do grona pisarzy aprobowanych i dobrze ocenianych przez władzę,na równi z J.Andrzejewskim,K.Brandysem,Wł.Broniewskim,J.Iwaszkiewiczem,W.Żukrowskim i in.Krytycznemu spojrzeniu na przedsoborowy Watykan i hierarchię Kościoła katolickiego w kraju poświęcił głośną powieść Urząd oraz eseistyczny dziennik pt.Spiżowa brama notatnik rzymski,będące plonem pobytu na placówce we Włoszech.Rezultatem podróży na Kubę były z kolei szkice zawarte w tomie zatytułowanym Listy hawańskie,ukazujące w korzystnym świetle kraj po przewrocie dokonanym przez Fidela Castro.Za dwa ostatnie utwory otrzymał najwyższą nagrodę Ministra kultury i sztuki w 1962 r.Trzy spośród jego utworów(Uczta Baltazara,Urząd i Yokmok)doczekały się w PRL ekranizacji w postaci adaptacji filmowych.
Nagrody

• 1946 r.tygodnika„Odrodzenie”
• 1952 r.nagroda państwowa II stopnia
• 1962 r.nagroda ministra kultury i sztuki I stopnia
• 1968 r.nagroda państwowa I stopnia

Twórczość beletrystyczna

• Adam Grywałd(1936 r.)powieść
• Mury Jerycha(1946 r.)powieść
• Niebo i ziemia(tom 1-2,1949-1950)powieść
• Uczta Baltazara(1952 r.)opowiadanie
• Jokkmokk(1953 r.)opowiadanie
• W potrzasku(1955 r.)opowiadanie
• Notatnik literacki(1956 r.)eseje
• Spiżowa brama(1960 r.)eseje
• Urząd(1960 r.)powieść
• Listy hawańskie(1961 r.)eseje
• Nelly.O kolegach i o sobie.Wspomnienia i eseje(1970 r.)
• Zawiść(1973 r.)powieść[powstała w 1939 r.wydana pośmiertnie;pierwotny tytuł Biała laska]

Dramat

• Zamach(1946 r.)[wraz ze Stanisławem Dygatem]