Kazimiera Iłłakowiczówna

Kazimiera"Iłła"Iłłakowiczówna(ur.6 sierpnia 1892 w Wilnie,zm.16 lutego 1983 w Poznaniu)polska poetka,prozaik,dramaturg i tłumaczka.
Biografia
Była nieślubną córką Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana(syna Tomasza Zana"Promienistego",bliskiego przyjaciela Adama Mickiewicza).Została wcześnie osierocona i wychowywała się u krewnych,przygarnęła ją Zofia Buyno z Zyberk-Platerów,która stała się swego rodzaju przybraną matką poetki.W latach 1908–1909 studiowała w Oksfordzie a od 1910 do 1914 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim(brała wówczas udział w strajku studenckim).W latach 1915–1917 służyła jako sanitariuszka w armii rosyjskiej.Od 1918 r.pracowała w MSZ,w latach 1926–1935 była sekretarką Józefa Piłsudskiego,a po jego śmierci znów w MSZ.W latach 1936–1938 odbyła tournée po Europie z wykładem o marszałku Piłsudskim.W okresie międzywojennym jej utwory publikowała prasa literacka w tym między innymi wydawana w Poznaniu Tęcza.W 1939 r.ewakuowała się do Rumunii,gdzie spędziła wojnę.W 1947 r.wróciła do Polski i zamieszkała w Poznaniu.Należała do najwybitniejszych postaci życia literackiego Warszawy w dwudziestoleciu międzywojennym.Wyrazista osobowość,żywa inteligencja,siła woli,elegancja,także pewna kapryśność i nieprzewidywalność w kontaktach z ludźmi czyniły z niej osobę fascynującą towarzysko,chociaż trudną.We wczesnej młodości fascynował ją ruch feministyczny,żywy już w okresie modernizmu.Zawsze jednak,głęboko wierząca,czuła silną więź z duchowością chrześcijańską.Iłłakowiczówna miała rozległy krąg przyjaciół,wśród których byli Witkacy,Julian Tuwim(po jego śmierci poświęciła mu wzruszające wspomnienie Pozgonne Tuwimowi),Maria Dąbrowska(porównująca ją w swym Dzienniku do hiszpańskiej mistyczki św.Teresy z Avila).Po wojnie,pozbawiona pracy etatowej(łudziła się,że w nowym systemie politycznym odzyska jednak posadę w MSZ),osiadła w Poznaniu,zajmując się przekładami literatury europejskiej(Goethe,Tołstoj) i nauczaniem języka angielskiego oraz śledząc bacznie życie polityczne(po wypadkach poznańskich w czerwcu 1956 r.kiedy w krwawych starciach ginęli demonstrujący robotnicy,napisała wiersz"Rozstrzelano moje serce w Poznaniu").W ostatnich latach życia,po nieudanej operacji jaskry,była ociemniała.Jako poetka Iłłakowiczówna ujawnia oryginalną wyobraźnię magiczną,zmysł obserwacji,malarską i dynamiczną(niemal filmową)zdolność opisu,niezwykłe,prawie muzyczne,wyczucie rytmu tekstu,operuje też groteską,a czasem naiwną,dziecięca tonacją wypowiedzi.Jej fantazję ukształtowało dzieciństwo,spędzone w dzikim,fascynującym pejzażu północnej Litwy.Wpłynęła też na nią tradycja literacka:barok(np.Józef Baka) i romantyzm.Pośród poetów polskich XX wieku pokrewny jej wydaje się symbolista Bolesław Leśmian,jednak Iłłakowiczówna w swym wyrazistym obrazowaniu omija język symboli.Związana towarzysko z grupą"Skamander"zachowała odrębny i niepowtarzalny charakter swej poezji.Odmiennie też niż inna poetka z kręgu"Skamandra",Maria Pawlikowska-Jasnorzewska,rzadko ujawniała bezpośrednią,kobiecą emocjonalność.Uprawiała więc bardzo szczególną poezję metafizyczną.Stała się mistrzynią wiersza tonicznego(tonizm),największą w poezji polskiej obok Jana Kasprowicza.Debiutowała w okresie Młodej Polski(tom"Ikarowe loty",1911 r.)dojrzałość artystyczną osiągnęła w dwudziestoleciu międzywojennym,a ostatni autorski tom wierszy wydała już na starość("Szeptem",1966 r.)Przy tak długim okresie pracy twórczej ujawnia jednorodną i wyrazistą dykcję poetycką.W wierszach międzywojennych wyrazem tego może być budowany techniką montażu powracających obrazów-motywów wizyjny wiersz Zalana łąka lub cykl Dziwadła i straszydlaki.W najpóźniejszym tomie"Szeptem"finezyjny i lapidarny cykl Małe apokryfy,sięgający Biblii.
Dorobek
Wiersze

• Anioły
• Bądźcie wy ze mną
• Bezlitosna pamięć
• Białość
• Boga żywego z piersi ziemi zastygłej
• Co się musi stać
• Czarownica
• Ćma
• Do Litwy
• Do Wilna
• Duch i ciało
• Dziewczynka
• Inna jesień
• Jak lampka
• Jak przechować miłość
• Jaskry
• Jesienny żart
• Jesień
• Kain i Abel
• Licho
• Liście
• Liście klonowe
• Mieszkanie
• Miłość
• Modlitwa w tłoku
• Modlitwa za wichry
• Nieświęta męka
• Nieznane
• Nowe
• Oczekiwanie
• O jesieni
• Obrona
• Oczekiwanie
• Opowieść małżonki świętego Aleksego
• Opuszczenie
• Osobny pokój
• Pajęczyna
• Pejzaż
• Połów
• Powrót
• Przed zaśnięciem
• Pusty wiersz
• Rozstanie
• Rzeka
• Sam na sam
• Sen
• Szeptem
• Urocznica
• W korytarzu
• Wrzosy
• Z pastorałki
• Zła wróżba
• Zostanie

Zbiory wierszy
Osobne miejsce w jej dorobku zajęły tomy:

• Rymy dziecięce(1923 r.)w zasadzie liryka dla dzieci,lecz też ku dorosłym kierowane unaocznienie dziecięctwa jako kategorii duchowej
• zbiór wierszy Obrazy imion wróżebne(1926 r.)równocześnie zabawa poetycka i psychologicznie portrety

Wydała m.in.zbiory wierszy:

• Ikarowe loty(1911 r.)
• Trzy struny(1917 r.)
• Śmierć Feniksa(1922 r.)
• Rymy dziecięce(1923 r.)
• Połów(1926 r.)
• Obrazy imion wróżebne(1926 r.)potem wznawiane jako Portrety imion
• Płaczący ptak(1927 r.)
• Z głębi serca(1928 r.)
• Popiół i perły(1930 r.)
• Słowik litewski(1936 r.)
• Wiersze o Marszałku Piłsudskim 1912-1935(1936 r.)
• Wiersze bezlistne(1942 r.)
• Lekkomyślne serce(1959 r.)
• Wiersze dziecięce(1959 r.)
• Szeptem(1966 r.)ostatni autorski tom wierszy(potem ukazywały się wybory utworów)
• Ta jedna nić.Wiersze religijne(1967 r.)
• Liście i posągi(1968 r.)
• Odejście w tło(1976 r.)

Oprócz wierszy uprawiała prozę.Do powieści dla dzieci Bajeczna opowieść o królewiczu La-Fi-Czaniu,o żołnierzu Soju i o dziewczynce Kio(1918 r.)okładkę zaprojektował Witkacy.Tom Ścieżka obok drogi(1939 r.)to,osobiście ujęte,„gawędy”o marszałku Piłsudskim.Wizyjna proza poetycka Z rozbitego fotoplastikonu(1957 r.) i proza wspomnieniowa Niewczesne wynurzenia(1958 r.)urzekają mroczną wyrazistością obrazowania.W tomie wspomnień Trazymeński zając(1968 r.)portretowała wybitne osobistości(jak Stefan Żeromski).Pisała też dramaty Rzeczy sceniczne(1969 r.)pełne nadrealnego humoru(jak Banialuka o chuliganie).Była autorką wielu przekładów,tłumacząc z angielskiego,niemieckiego,rosyjskiego,rumuńskiego i węgierskiego.Przekład kongenialny to powieść Anna Karenina Tołstoja.Tłumaczyła także amerykańską poetkę Emily Dickinson,dramat Don Carlos Schillera(1932 r.)
Odznaczenia i upamiętnienie

• Postanowieniem z 11 listopada 1934 za zasługi na polu pracy literackiej i propagandy zagranicą została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
• W 1935 r.została odznaczona Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury
• W 1938 r.otrzymała Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii
• Otrzymała m.in.Nagrodę Literacką miasta Wilna(1930 r.)Państwową Nagrodę Literacką(1935 r.)Nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki(1967 r.)Nagrodę miasta Poznania(1968 r.)oraz Nagrodę Państwową I stopnia(1976 r.)
• 5 października 1981 Uniwersytet im.Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznał jej tytuł doktora honoris causa
• W 1984 r.jej poznańskie mieszkanie przy ul.Gajowej 4 m 8 zostało przekształcone w muzeum poświęcone poetce
• Od roku 1983 w Poznaniu przyznawana jest najlepszym debiutanckim tomikom poetyckim Nagroda im.K.Iłłakowiczówny,a uroczyste wręczenie nagrody odbywa się zawsze w mieszkaniu na Gajowej

Pieśni inspirowane jej poezją
Rymy dziecięce

• Karol Szymanowski Rymy dziecięce.Dwadzieścia piosenek dla dzieci na głos i fortepian op.49(1922-23),dedykowane(w roku 1925)„pamięci Alusi”(tragicznie zmarłej siostrzenicy,córki śpiewaczki Stanisławy Korwin-Szymanowskiej)
• Witold Lutosławski Pięć pieśni na głos i fortepian(1957 r.)także w oprac.na głos z orkiestrą(1958 r.)
• Witold Lutosławski Wodnica,Kołysanka lipowa na głos i fortepian(1934 r.zag.)