Kazimierz Wierzyński

Ur.27 sierpnia 1894 w Drohobyczu,zm.13 lutego 1969 w Londynie polski poeta,prozaik,eseista.Zdobywca złotego medalu w konkursie literackim IX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie w 1928 r.
Życie
Był synem Andrzeja Wirstleina-Wierzyńskiego(1853–1944) i Felicji z Dunin-Wąsowiczów(1852–1944).Uczęszczał do szkół w Drohobyczu i Chyrowie.Po awansie ojca rodzina przeniosła się do Stryja,gdzie Kazimierz spędzał kolejne młode lata życia,uczęszczał do gimnazjum klasycznego,w którym w 1912 r.uzyskał maturę.W tym samym roku został zapisany(jeszcze pod nazwiskiem Wirstlein)na Uniwersytet Jagielloński.Przez rok studiował na tamtejszym Wydziale Filozoficznym polonistykę,romanistykę i filozofię,a przez rok następny na uniwersytecie w Wiedniu slawistykę,filozofię i germanistykę.Brał wówczas udział w ruchu niepodległościowym jako członek Drużyn Strzeleckich i organizacji młodzieżowej Zarzewie.Debiutował w 1913 r.wierszem"Hej,kiedyż,kiedyż w drohobyckiej jednodniówce"1863 r.Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do polskiej ochotniczej formacji wojskowej Legion Wschodni(dowodzonej przez generała Józefa Hallera),a po jej rozwiązaniu wcielony został do armii austriackiej.W bitwie pod Kraśnikiem(7 lipca 1915)cała jego formacja dostała się do niewoli rosyjskiej.Jako oficer niższego stopnia trafił do obozu w Riazaniu przeznaczonego dla jeńców austriackich słowiańskiego pochodzenia.Przebywając tam nauczył się języka rosyjskiego i poznawał literaturę rosyjską.Poznał tam Tadeusza Remera,któremu zadedykował kilka wierszy.Z obozu zbiegł w styczniu 1918 r. i pod panieńskim nazwiskiem matki(Wąsowicz)ukrywał się w Kijowie,gdzie wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej(KN-3);jesienią 1918 r.przedostał się do Warszawy.W Warszawie szybko wszedł w samo centrum życia literackiego jako współpracownik pisma młodzieży akademickiej Pro Arte et Studio(wydawanego 1916–1919),uczestnik wieczorów w kawiarni poetów Pod Picadorem(istniejącej od 29 listopada 1918 do marca 1919 w Warszawie początkowo przy ul.Nowy Świat,a następnie w podziemiach Hotelu Europejskiego),a wreszcie jako współtwórca grupy poetyckiej Skamander(wraz z Antonim Słonimskim,Julianem Tuwimem,Janem Lechoniem i Jarosławem Iwaszkiewiczem).W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1919–1921 był oficerem do spraw propagandy,pracując w biurze prasowym Naczelnego Dowództwa(1920 r.) i redagując Bibliotekę Żołnierza Polskiego oraz czasopisma:w Równem tygodnik Ukraińskie Słowo,a w Kijowie Dziennik Kijowski.Po zakończeniu działań wojennych przebywał krótko w Szwajcarii i we Francji,po czym osiadł na stałe w Warszawie,gdzie mieszkał przez cały okres międzywojenny.Był stałym współpracownikiem miesięcznika Skamander,Wiadomości Literackich(od 1924 r.)recenzentem literackim i teatralnym Gazety Polskiej(od 1930 r.)redagował Przegląd Sportowy(10 lipca 1926–5 grudnia 1931)oraz tygodnik Kultura(1931–1932).W tym okresie wyróżniony został m.in.nagrodą literacką Polskiego Towarzystwa Wydawców(1925 r.)W 1928 r.otrzymał złoty medal w konkursie literackim IX Olimpiady w Amsterdamie za tom poezji Laur olimpijski.W 1930 r.został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.W 1935 r.uhonorowany Złotym Wawrzynem Akademickim Polskiej Akademii Literatury,a 21 grudnia 1936 Państwową Nagrodą Literacką Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za rok 1936.W styczniu 1938 roku został członkiem Polskiej Akademii Literatury.We wrześniu 1939 r.ewakuowany wraz z zespołem redakcyjnym Gazety Polskiej do Lwowa,następnie przedostał się do Francji,a po jej klęsce przybył w 1941 r.przez Portugalię i Brazylię do Stanów Zjednoczonych.W 1943 r.był założycielem i członkiem komitetu redakcyjnego„Tygodnika Polskiego”w Nowym Jorku.Nieprzejednany wobec podporządkowania Polski ZSRR w konsekwencji postanowień konferencji jałtańskiej,po zakończeniu II wojny światowej pozostał na uchodźstwie.Przez 20 lat mieszkał głównie w Sag Harbor,małej osadzie rybackiej na wschodnim krańcu wyspy Long Island.Współpracował z londyńskimi Wiadomościami,redagowanymi przez Mieczysława Grydzewskiego(1945–1957),publikował w emigracyjnych wydawnictwach londyńskich i paryskim Instytucie Literackim(Biblioteka„Kultury”),współpracował z Radiem Wolna Europa.W 1964 r.wrócił do Europy,osiedlając się początkowo w Rzymie,a następnie w Londynie,gdzie zmarł 13 lutego 1969 r.wieczorem.Kilka godzin przed śmiercią zakończył pracę nad ostatnim zbiorem swych wierszy Sen mara.15 kwietnia 1978 jego prochy sprowadzone zostały do Polski(z cmentarza Hampstead Cemetery,gdzie znajduje się tablica nagrobkowa) i złożone w Alei Zasłużonych na Starych Powązkach w Warszawie(na tyłach katakumb,kwatera 4,grób 106).
Twórczość
Debiutował w 1913 r.(wierszem"Hej,kiedyż,kiedyż"),ale właściwym debiutem był tomik"Wiosna i wino"(1919 r.)który dzięki radosnej i entuzjastycznej tonacji lirycznych wyznań autora zdobył mu popularność i rozgłos i stał się kamieniem węgielnym jego późniejszej sławy.Nastrój entuzjazmu i radości dominował także w kolejnym zbiorze wierszy Wierzyńskiego Wróble na dachu(1921 r.)ale później zaczął przygasać,a jego miejsce zajęła głęboka refleksja nad złożonością natury życia i świata(zbiory wierszy:"Wielka Niedźwiedzica"(1923 r.z cyklem wierszy wojennych z lat 1914–1918),"Pamiętnik miłości"(1925 r.)"Rozmowa z puszczą"(1929 r.))W kolejnych tomach wierszy Wierzyński przedstawił katastroficzną wizję współczesnej cywilizacji(poematy i wiersze ekspresjonistyczne w Pieśniach fanatycznych(1929 r.) i Gorzkim urodzaju(1933 r.))Na tym tle odrębnym zjawiskiem był Laur olimpijski(1927 r.poetycka projekcja przeżyć i emocji sportowych,za którą Wierzyński otrzymał złoty medal w olimpijskim konkursie sztuki i literatury w Amsterdamie w 1928 roku).Książką,którą sam Wierzyński uznał za„dzieło swojego życia”była Wolność tragiczna(1936 r.)zbiór poematów w stylu romantycznym,których bohaterem jest marszałek Piłsudski,a myślą przewodnią pytanie z niepokojem o przyszłość niedawno odzyskanej,a już ponownie zagrożonej wolności Polski.Kolejny tom Kurhany(1938 r.)złożony był już w całości z wierszy inspirowanych przez romantyczne reminiscencje artystyczno-literackie,dało się w nim odczuć zapowiedź nadciągającej„burzy dziejowej”.Okres przedwojennej twórczości Wierzyńskiego zamknął wiersz Wstążka z„Warszawianki”,wydrukowany 3 września 1939 w ostatnim numerze„Wiadomości Literackich”.W latach wojennych poeta w swoich wierszach dodawał ducha żołnierzom polskim,zagrzewał do walki o wolność ojczyzny i ocalenie wartości humanistycznych.Tragizm sytuacji i zmagań wojennych,a także rozczarowań i zawodów Wierzyński zawarł w tomach o symbolicznych i znamiennych tytułach:Ziemia-Wilczyca(1941 r.z poematem Barbakan warszawski z 1940 r.)Róża Wiatrów(1942 r.)oraz wydane już po wojnie Krzyże i miecze(1946 r.)Koniec i wynik wojny zaznaczyły się wyraźnym osłabieniem„mocy twórczej”poety,na co wpływ miał również jego dramat osobisty:w czasie okupacji i powstania warszawskiego Wierzyński utracił prawie połowę swojej rodziny(m.in.w 1943 r.na Majdanku zginął jego brat,Hieronim Wierzyński,dziennikarz i publicysta,a w 1944 r.zginął jego przyrodni brat Bronisław,inżynier oraz zmarli rodzice poety).W 1945 r.napisał pełen wstrząsającego bólu wiersz"Na rozwiązanie Armii Krajowej".Podźwignął się z tej zapaści za sprawą muzyki,pisząc książkę o Chopinie"Życie Chopina"(wydanie angielskie 1949 r.z przedmową Artura Rubinsteina,wydanie polskie 1953 r.)Nowym rozdziałem w twórczości lirycznej Wierzyńskiego,wyrazem odnalezienia sensu własnego życia i twórczości były tomy poezji"Korzec maku"(1951 r.)"Siedem podków"(1954 r.)"Tkanka ziemi"(1960 r.)"Kufer na plecach"(1964 r.) i "Sen mara"(1969 r.)Odbiegał od nich tonacją publicystyczną i pamfletowym ujęciem rzeczywistości polskiej"Czarny polonez"(1968 r.)Kazimierz Wierzyński wypowiadał się również w prozie;ogłosił m.in.dwa tomy opowiadań o tematyce zaczerpniętej z wydarzeń obu wojen światowych"Granice świata"(1933 r.) i "Pobojowisko"(1944 r.)wybór recenzji i felietonów teatralnych"W garderobie duchów"(1938 r.)szkic odczytowy"Współczesna literatura polska na emigracji"(1943 r.)książkę"Moja prywatna Ameryka"(1966 r.obraz przyrody,historii i mieszkańców tego kontynentu)oraz"Cygańskim wozem"."Miasta,ludzie,książki"(1966 r.zbiór esejów o charakterze wspomnieniowym i literackim).Dzieła poety przetłumaczono na główne języki europejskie,zwłaszcza"Laur olimpijski" i "Życie Chopina"oraz m.in.wybór wierszy w przekładzie angielskim(1959 r.)
Roman Jakobson tak wypowiedział się o twórczości Wierzyńskiego:
[...]szczególnie lubię lirykę Kazimierza Wierzyńskiego.Jego poezję publicystyczną uważam za słabszą.Bliska jest mi natomiast jego liryka,radosna w młodości,a w ostatnim okresie życia tragiczna.Zgadzam się tutaj z Nitschem,który powiedział mi kiedyś,że dla niego Wierzyński jest największym poetą polskim naszego stulecia.
Upamiętnienie
Kazimierz Wierzyński stał się bohaterem piosenki Jacka Kaczmarskiego pod tytułem"Kazimierz Wierzyński".Kazimierz Wierzyński jest patronem ulic w:Bielsku-Białej,Ciechanowie,Częstochowie,Jastrzębiu-Zdroju,Krakowie,Legnicy,Nowej Soli,Opolu,Raciborzu,Radomsku,Stargardzie,Szczecinie,Toruniu,Warszawie oraz szkoły podstawowej w Krakowie.Od 2014 r.Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich przyznaje Nagrodę im.Kazimierza Wierzyńskiego za dziennikarstwo sportowe.