Osoby dramatu
- Balladyna córka ubogiej wdowy;rozpieszczana i faworyzowana przez matkę;bezwzględnie dążąca do władzy mezzosopran
- Alina młodsza siostra Balladyny sopran
- Kirkor bogaty książę tenor
- Grabiec prosty wieśniak,kochanek Balladyny i obiekt uczuć Goplany.W II akcie zamieniony w wierzbę płaczącą tenor
- Wdowa matka Balladyny i Aliny mezzosopran
- Kostryn rycerz gwardii przybocznej Kirkora baryton
Osoby fantastyczne
- Goplana leśna bogini,pani jeziora Gopło,zakochana w Grabcu sopran
- Skierka oddany sługa Goplany sopran
- Chochlik przebiegły i leniwy podwładny Goplany sopran
oraz
- Chór:służba zamku Kirkora,rycerze Kirkora,duchy leśne
Treść utworu
Akt I Nimfa,królowa jeziora Gopła,Goplana,zakochana w kochanku Balladyny,Grabcu,przez swą zazdrość miesza się w ludzkie sprawy i gmatwa ich losy.Do chaty sióstr przyjeżdża bogaty książę Kirkor,wiedziony tam przez sługę Goplany,Skierkę.Goplana ma nadzieję,że Kirkor zakocha się w Balladynie,a wtedy Grabiec zostanie tylko dla niej.Jednak jej sługa,Skierka,sprawia,że książę zakochuje się w obu siostrach
Akt II Żeby zdobyć męża,dziewczęta współzawodniczą w zbieraniu malin.Ta z sióstr,która pierwsza zbierze pełny dzbanek,ma wziąć Kirkora za męża.Gdy okazuje się,że Alina wygrywa,Balladyna zabija ją nożem.Jedynym świadkiem tej zbrodni jest Grabiec przemieniony przez Goplanę w płaczącą wierzbę.W domu Balladyna tłumaczy nieobecność swej siostry tym,iż Alina uciekła z kochankiem.O zbrodni przypomina Balladynie krwawa plama na czole,nie dająca się zmyć,oraz dręczące ją koszmary i wyrzuty sumienia
Akt III Balladyna zostaje królową.Do pałacu wkracza wdowa,matka Balladyny,oślepiona piorunem,skarżąc się na swoją córkę,która wyparła się swojej matki i wygnała ją z zamku w trakcie burzy.Nie chce jednak zdradzić imienia córki i umiera na torturach.To właśnie Balladyna–królowa jest wyrodną córką.Balladyna ponownie orzeka karę śmierci.Ten potrójny wyrok na Balladynie wymierza bóg Perun uderzając piorunem i zabijając złą królową
Muzyka
Największymi zaletami opery Żeleńskiego są inwencja melodyczna i barwna orkiestracja.Według Witolda Rudzińskiego właśnie"pierwiastki liryczne stanowią największy walor Goplany".W zakresie melodyki blisko Żeleńskiemu do liryki Stanisława Moniuszki,zaś w zakresie instrumentacji kompozytor czerpał z dokonań Ryszarda Wagnera,wykraczając niekiedy w stronę rodzącego się ówcześnie impresjonizmu(obrazowa Intrada,przemiana Grabca w wierzbę płaczącą).
Goplana rozpisana jest na następujący skład:
Instrumenty dęte drewniane
3 flety w tym 1 flet piccolo,2 oboje,1 rożek angielski,2 klarnety,1 klarnet basowy,2 fagoty,1 kontrafagot
Instrumenty dęte blaszane
4 waltornie,3 trąbki,2 puzony tenorowe(i jeden puzon basowy)1 tuba,harfa
Perkusja
dzwonki chromatyczne(Glockenspiel),kotły,talerze perkusyjne(piatti a due,oraz piatto sospeso),triangiel,gong tam-tam,werbel
Instrumenty smyczkowe
I skrzypce,II skrzypce,altówki,wiolonczele,kontrabasy
Odbiór"Goplany"przez krytykę muzyczną XIX i XX wieku
Premiera"Goplany"wzbudziła ogólny zachwyt krytyki.Lwowski recenzent,Seweryn Berson,po zaprezentowaniu opery w tym mieście w roku 1897,pisał:"Wszystko w Goplanie jest obmyślane i uzasadnione,nie ma przypadkowości,każdy zwrot ma związek z całością,z której wypływa."Po premierze warszawskiej(1898 r.)krytyk"Echa Muzycznego,Teatralnego i Artystycznego",M.M.Biernacki napisał:"Dzieło to każe się uwielbiać i podziwiać.Podziwiamy w nim wszystko:świetną technikę,znakomite ansamble,wytworne formy,instrumentację,wszędy doskonale brzmiącą,bez sadzenia się na tanie efekty."Mimo tak entuzjastycznych recenzji,autor jedynej monografii Żeleńskiego,Zdzisław Jachimecki uznał,że"nie oddają ani w małej części sprawiedliwości dziełu Żeleńskiego".Ostatnie wznowienie Goplany miało miejsce w Warszawie w roku 1949,choć należy również odnotować wystawienie semi-sceniczne tej opery w Studiu Koncertowym Polskiego Radia im.Witolda Lutosławskiego w 2000 r.(Dorota Radomska Goplana,Marcin Bronikowski von Kostryn,Krzysztof Szmyt Grabiec,Adam Zdunikowski Kirkor,Urszula Kryger Balladyna,Polska Orkiestra Radiowa,Polski Chór Kameralny(Ryszard Zimak przygotowanie chóru),dyrygował Andrzej Straszyński).Jak dotąd opera Goplana nie doczekała się rejestracji fonograficznej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz