Tramwaje w Elblągu

System transportu tramwajowego zarządzany przez Tramwaje Elbląskie,spółkę komunalną miasta Elbląg.Jest drugim w kolejności,najstarszym systemem tramwajów elektrycznych(po Wrocławiu),wprowadzonym na terenie obecnej Polski.Ich historia sięga 1895 roku.System obsługuje 5 linii,w tym 4 funkcjonują 7 dni w tygodniu,a jedna w dni powszednie.Tramwaje poruszają się po torach o rozstawie szyn 1000 mm i sieci składającej się z 16 km długości(33,83 km toru pojedynczego).
Historia
W XIX wieku rozbudowujące się w szybkim tempie miasto potrzebowało nowoczesnego transportu zbiorowego,dlatego w 1895 r.decyzją magistratu,powstały dwie pierwsze linie tramwajowe,które umożliwiły połączenie dzielnic mieszkalnych z centrum,dworcami i powstającymi zakładami pracy.W następnych latach sieć systematycznie rozwijano.Linie tramwajowe w Elblągu mają nietypowy jak dla dzisiejszych sieci rozstaw szyn 1000 mm(identyczny rozstaw szyn posiadają tramwaje w Bydgoszczy,Łodzi,Toruniu i Grudziądzu).Po zakończeniu II wojny światowej polskie władze zadecydowały o odbudowie zniszczonej infrastruktury i w 1945 r.uruchomiono pierwsze dwie linie,a na przełomie lat 80 i 90 także trzecią.W 1957 r.przybyły do miasta także pierwsze nowe tramwaje 5N i 5ND,które wyparły stare składy.Do dzisiaj został tylko jeden skład 5N+5ND(012+154),używany na specjalne okazje.Na przełomie lat 60 i 70 władze PRL postanowiły wycofać tramwaje o rozstawie szyn 1000 mm z większości polskich miast.Tak miało się stać także w Elblągu.Elbląg nie podzielił jednak losu Bielska-Białej,Legnicy czy Olsztyna.Od 1980 r.zaczęły napływać nowe tramwaje 805Na jeżdżące do dziś,a w 1986 r.przedłużono linię tramwajową na nowo powstałe osiedle Zawada.W wyniku zmian ustrojowych w Polsce komunikacja miejska podobnie jak w innych miastach zaczęła przeżywać regres.Na początku 1997 r.leciwe już 5N zmieniły niewiele młodsze poniemieckie GT6.Dopiero wraz z XXI wiekiem i wejściem Polski do Unii Europejskiej Urząd Miejski w Elblągu zaczął inwestować w rozwój ekologicznego transportu publicznego.Dzięki funduszom unijnym wymieniane są zniszczone przez czas torowiska,a także rozbudowywana sieć.W 2002 r.powstała nowa trakcja wzdłuż ulicy Płk.Dąbka,dzięki czemu elblążanie mogli cieszyć się z dwóch nowych linii(4 i 5).W najbliższej przyszłości cały system czekają duże zmiany.Do 2020 r.powstanie 15 km nowych torów,a także zostanie zakupiony nowy już niskopodłogowy tabor.Pierwsze 6 sztuk wozów Pesa 121N(produkcji Pesa Bydgoszcz)pojawiły się już pod koniec 2006 r.W miarę możliwości będą również modernizowane tramwaje 805Na,które całkowicie wyprą niemieckie GT6 i będą stanowić uzupełnienie dla wagonów niskopodłogowych.W 2013 roku zakupiono 2 używane tramwaje typu MAN M8C z Augsburga,które poddano modernizacji w poznańskiej firmie Modertrans,podczas której m.in.obniżono środkowe wejście,co ułatwi wsiadanie osobom niepełnosprawnym,wymieniono siedzenia,zamontowano monitoring oraz system Elbląskiej Karty Miejskiej i przemalowano w barwy takie same jak tramwaje 121N.W planach jest zakup 10 takich tramwajów do 2020 roku.W maju 2006 r.rozpoczęto budowę torowiska w kierunku ul.Fromborskiej os.Nad Jarem.Uroczyste oddanie nowego odcinka wraz z oficjalną prezentacją nowych tramwajów nastąpiło 21 grudnia.
Kalendarium tramwajów w Elblągu

• 22 listopada 1895 uruchomienie dwóch pierwszych linii tramwajowych.Nr 1:Dworzec Grunwaldzka 3 Maja 1 Maja pl.Słowiański Kowalska Stary Rynek Studzienna przystań nad rzeką Elbląg.Nr 2:pl.Słowiański Kowalska Stary Rynek Brama Targowa Stoczniowa Królewiecka skrzyżowanie Dąbka/Teatralna
• 22 maja 1897 uruchomienie linii nr 3:Stary Rynek Stoczniowa Królewiecka Marymoncka Bażantarnia(przedłużenie linii nr 2 do Dworca)
• 1901–1905 rozbudowa zajezdni przy ul.Szpitalnej
• 29 maja 1916 przejazd tramwajem od dworca kolejowego do stoczni Schichau cesarza Niemiec Wilhelma II
• 1927 r.uruchomienie linii do ul.Obrońców Pokoju i do Saperów
• 1928 r.otwarcie drugiej zajezdni przy ul.Browarnej
• 1 czerwca 1946 wznowienie ruchu na pierwszej linii tramwajowej po wojnie(Dworzec Grunwaldzka 3 Maja 1 Maja pl.Słowiański Kowalska Stary Rynek Brama Targowa Stoczniowa Robotnicza Browarna –Obrońców Pokoju)
• 1 listopada 1946 wznowienie ruchu na drugiej linii tramwajowej po wojnie(Bażantarnia Marymoncka Królewiecka Stoczniowa Brama Targowa Stary Rynek Kowalska 1 Maja grobla św.Jerzego skrzyżowanie Bema/Mickiewicza)
• 3 kwietnia 1947 uruchomienie linii nr 3(pl.Słowiański 1 Maja Traugutta Górnośląska cmentarz Agrykola)
• 15 lutego 1951 oddanie do użytku nowego odcinka linii od Dworca PKP do ul.Druskiej
• 1955 r.budowa pętli na ul.Druskiej i Obrońców Pokoju(dotychczas były to tylko przystanki końcowe)
• 1955 r.budowa pętli na ul.Saperów(przedłużenie trasy od skrzyżowania Bema/Mickiewicza)
• 1956 r.budowa pętli w Parku Bażantarnia(skrócenie trasy do mostu na rzece Kumieli)
• 1956 r. rozpoczęcie budowy dwutorowej linii tramwajowej na ul.22 Lipca(Piłsudskiego),w następnych latach uznano ją za bezcelową i rozebrano
• 1957 r.budowa drugiego toru na ul.Grunwaldzkiej
• 1957 r.pierwsze dostawy wagonów 5N i 5ND
• 1967 r.likwidacja linii nr 3 do cmentarza Agrykola
• 1968 r.wycofanie tramwajów ze Starego Miasta i skierowanie ich przez ul.Pocztową
• 15 kwietnia 1980 dwa pierwsze wagony 805Na w Elblągu
• 24 listopada 1986 przedłużenie trasy z ul.Obrońców Pokoju do osiedla Zawada i otwarcie nowej linii nr 3(Saperów Ogólna)
• 1995 r.stulecie tramwajów elbląskich
• 12 grudnia 1996 ostatni dzień kursowania wagonów 5N i 5ND
• 11 stycznia 1997 wprowadzenie do ruchu wagonów niemieckich GT6
• 31 sierpnia 2002 oddanie do użytku nowej dwutorowej trasy w ciągu ul.Płk.Dąbka(od pl.Jagiellończyka do ul.Obrońców Pokoju),otwarcie nowych linii 4 i 5
• 10 czerwca 2004 uruchomienie sezonowej linii tramwajowej M,która jeździła po trasie Ogólna-Browarna-Królewiecka-Marymoncka,najprawdopodobniej do przełomu lipca/sierpnia 2004 r.
• 14 grudnia 2004 wznowienie ruchu na ul.Grunwaldzkiej,oddanie do użytku nowego torowiska na odcinku od ul.Polnej do ul.Komeńskiego;wznowienie funkcjonowania linii nr 3;linie nr 1,2 i 4 wracają na swoje stałe trasy,linia 5 ponownie nie kursuje w weekendy
• 8 kwietnia 2006 w związku z wymianą toru,umożliwiającego skręt z ul.Królewieckiej w ul.Pocztową,linie nr 2 i 4 w kierunku ul.Druskiej kursują po zmienionych trasach;linia nr 2 od ul.Królewieckiej po trasie:Robotnicza-Browarna-Zajezdnia-Browarna-Robotnicza-Pocztowa i dalej po trasie na ul.Druską;linia nr 4 w kierunku ul.Druskiej kursuje ul.Browarną po trasie linii nr 1
• 19 listopada 2006 jednodniowe zawieszenie funkcjonowania linii nr 3,związane z wymianą torowiska na ul.Pocztowej na wysokości budynku I LO;linia nr 1 kursuje po trasie Druska-pl.Konstytucji;linia nr 2 po trasie Marymoncka-Królewiecka-Browarna-Obrońców Pokoju;linia nr 4 po trasie Węgrowska-płk.Dąbka-Królewiecka
• 21 grudnia 2006 oddanie do użytku dwutorowego odcinka w ciągu ul.Ogólnej(do skrzyżowania z ul.Legionów),wprowadzono do użytku nowe wagony niskopodłogowe
• 20 stycznia 2007 w związku z wymianą toru,umożliwiającego skręt z ul.Pocztowej w ul.Królewiecką,linie nr 2 i 4 w kierunku ul.Ogólnej i Marymonckiej kursują po zmienionych trasach;linia nr 2 od ul.Druskiej po trasie:Pocztowa-Robotnicza-Browarna-Zajezdnia-Browarna-Robotnicza i dalej po trasie na ul.Marymoncką;linia nr 4 w kierunku ul.Ogólnej kursuje ul.Browarną po trasie linii nr 1
• 15 czerwca 2008 jednodniowe zawieszenie funkcjonowania linii tramwajowych na ul.Browarnej,związane z wymianą torów umożliwiających skręt z ul.Obrońców Pokoju w ul.Browarną;linie nr 1 i 3 kursują w obie strony przez ul.płk.Dąbka;uruchomienie zastępczej komunikacji autobusowej po trasie:Robotnicza-Browarna-Obrońców Pokoju-płk.Dąbka-Matejki-Krakusa-Browarna-Robotnicza
• 28 czerwca 2010 zawieszenie funkcjonowania linii 3 i 5 w związku z remontem układu komunikacyjnego w rejonie pl.Konstytucji;linie nr 1 i 4 kursują okrężnie,linia 4 po trasie:Ogólna-płk.Dąbka-Królewiecka-Browarna-Obrońców Pokoju-płk.Dąbka-Ogólna,linia 1 po trasie:Ogólna-płk.Dąbka-Obrońców Pokoju-Browarna-Królewiecka-płk.Dąbka-Ogólna;linia 2 po trasie:Zajezdnia-Browarna-Królewiecka-Marymoncka;w południowej części miasta wprowadzono zastępcze linie autobusowe Z3 i Z4
• 19 sierpnia 2010 oddanie do użytku nowego torowiska na placu Konstytucji oraz ulicy gen.Grota-Roweckiego(wraz z przygotowanymi rozjazdami w kierunku ulicy 12 Lutego),częściowa likwidacja torowiska na ulicy Grobla św.Jerzego;wznowienie funkcjonowania wszystkich linii po swoich stałych trasach
• 3 kwietnia 2011 jednodniowe zawieszenie funkcjonowania linii nr 1,związane z cząstkowym remontem torowiska na ul.3 Maja,polegającym na wymianie podbudowy torowiska na wysokości budynków nr 2 i 4;linia nr 4 dojeżdża do pl.Konstytucji;linia nr 2 do pętli przy ul.Saperów;wprowadzenie zastępczej komunikacji autobusowej po trasie Dworzec-Druska-Dworzec
• 9 marca 2012 rozstrzygnięcie konkursu w którym głosowano na patronów tramwajów,otrzymały ich wszystkie tramwaje typu PESA 121N
• 1 kwietnia 2012 w związku z przebudową torowiska ul.Pocztowej zawieszono pracę wszystkich linii tramwajowych do odwołania;na południu miasta wprowadzono zastępcze linie autobusowe T3 oraz T4,natomiast na północy wprowadzono zastępcze linie tramwajowe 200 z pętlami w zajezdni i Marymonckiej oraz 300 i 400 z pętlami w zajezdni i Ogólna(Nad Jarem)
• 15 kwietnia 2012 pożar tramwaju typu GT6 w godzinach porannych na ul.Robotniczej
• 9 października 2012 zawieszenie funkcjonowania linii 300 i zamknięcie odcinka na ul.Obrońców Pokoju oraz ul.Browarnej powyżej zajezdni;wydłużenie trasy zastępczej linii autobusowej T3 do pętli na ul.Odrodzenia
• 6 kwietnia 2013 pożar tramwaju typu GT6 w godzinach popołudniowych w rejonie skrzyżowania ulic Królewieckiej i Moniuszki;wycofanie z eksploatacji wagonów typu GT6
• 27 maja 2013 rozpoczęcie trzydniowych prób torowisk na ul.Grunwaldzkiej i Bema oraz test nowego torowiska na ul.Pocztowej
• 3 czerwca 2013 wznowienie funkcjonowania linii nr 1 i 3 w kierunku ul.Druskiej i Saperów po skróconej trasie(od zajezdni);zamknięcie linii na ul.Ogólnej,płk.Dąbka Obrońców Pokoju i Królewieckiej,zawieszenie linii nr 200 i 400;wprowadzono zastępcze linie autobusowe T1,T2 oraz Z
• 10 sierpnia 2013 dwudniowe(10 i 11 sierpnia)zawieszenie funkcjonowania linii tramwajowych,związane z remontem ul.Browarnej;wydłużono kursy linii autobusowej nr 14 od Dworca do ul.Druskiej
• 18 października 2013 w nocy 18/19 października trafia do miasta pierwszy z dwóch tramwajów typu MAN M8C zakupionych w Augsburgu,który został zmodernizowany przez poznańską spółkę Modertrans
• 29 października 2013 wznowienie funkcjonowania linii tramwajowych nr 2,4 i 5(także w weekendy)po swoich stałych trasach,w związku z zamknięciem dolnego odcinka ul.Browarnej kursy zjazdowe i wjazdowe tych linii odbywają się przez ul.Ogólną,płk.Dąbka,Obrońców Pokoju i górny odcinek ul.Browarnej;zmiana trasy linii nr 1,funkcjonuje ona na odcinku Zajezdnia Ogólna;zamknięcie linii na ul.Robotniczej i Browarnej(od zajezdni do ul.Teatralnej);zawieszenie funkcjonowania linii nr 3;likwidacja zastępczych linii autobusowych T1,T2 oraz Z;pojawiają się ponownie tramwaje typu GT6
• 15 grudnia 2013 w nocy 15/16 grudnia do miasta trafia drugi zmodernizowany tramwaj typu MAN M8C zakupiony w Augsburgu
• 10 stycznia 2014 pierwszy dzień kursowania zmodernizowanych tramwajów typu MAN M8C
• 7 maja 2014 likwidacja przystanków tramwajowych na wysokości ul.Węgrowskiej
• 08 września 2014 oddanie do użytkowania torowiska na ul.Robotniczej oraz Browarnej(od zajezdni do Robotniczej);wznowienie funkcjonowania linii nr 3,linia 5 nie funkcjonuje w weekendy;powrót linii nr 1 na swoją stałą trasę Druska Ogólna;zakończenie trwającego ponad dwa lata remontu,wszystkie linie jeżdżą po swoich stałych trasach
• 23 listopada 2014 z okazji 119 lat tramwajów w Elblągu na ulice miasta wyjeżdża zabytkowy wagon typu 5N #012;kursuje w godz.10-15 po trasie linii nr 4;przejazd bezpłatny
• 14.06.2015 w nocy 14/15 czerwca do miasta trafia trzeci zmodernizowany tramwaj typu MAN M8C zakupiony w Augsburgu
• 26.06.2015 z okazji 120 lat tramwajów w Elblągu na ulice miasta wyjeżdża zabytkowy wagon typu 5N #012;kursuje do końca wakacji codziennie oprócz poniedziałków w godz.14-19 po trasie Marymoncka pl.Słowiański Saperów bez zatrzymywania się na przystankach pośrednich;przejazd bezpłatny

Planowane inwestycje
Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego na lata 2004–2013

• budowa dwutorowego odcinka w ciągu ul.12 Lutego:od skrzyżowania ul.Teatralnej,Nowowiejskiej i Królewieckiej do ul.Grota-Roweckiego oraz w ul.Grota-Roweckiego
• budowa dwutorowego odcinka w ciągu ul.Fromborskiej(od ul.Ogólnej do Królewieckiej) i Królewieckiej(od ul.Fromborskiej do skrzyżowania Marymoncka/Piłsudskiego)
• budowa dwutorowego odcinka w ciągu al.Odrodzenia z pętlą na wysokości ul.Mazurskiej

Inwestycje zapisane w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego nieumieszczone w innych dokumentach

• budowa torowiska od pl.Słowiańskiego w ciągu ul.Rycerskiej i al.Tysiąclecia do pl.Grunwaldzkiego
• budowa torowiska na terenie planowanej dzielnicy Modrzewina w ciągu ul.Jana Pawła II z pętlą tramwajową na końcu tej ulicy
• budowa nowej zajezdni tramwajowej przy ul.Fromborskiej na terenie POD„Tramwajarz”

Linie tramwajowe(stan obecny)
Linia nr 1

• DRUSKA
• Grunwaldzka(Morszyńska)
• Grunwaldzka(Dębowa)
• Grunwaldzka(Sadowa)
• Dworzec
• plac Grunwaldzki
• 1 Maja(Sąd)
• plac Słowiański
• Robotnicza(Alstom)
• Browarna(Zielone Tarasy)
• Browarna(Dolna)
• Browarna(stocznia)
• Browarna(Zdrój)
• Browarna(Browar)
• Obrońców Pokoju(Wiejska)
• Obrońców Pokoju(Batorego)
• Obrońców Pokoju(płk Dąbka)
• płk.Dąbka(Ogólna)
• Ogólna(Konopnickiej)Ogólna (Broniewskiego)
• OGÓLNA

Linia nr 2

• DRUSKA
• Grunwaldzka(Morszyńska)
• Grunwaldzka(Dębowa)
• Grunwaldzka(Sadowa)
• Dworzec
• plac Grunwaldzki
• 1 Maja(Sąd)
• plac Słowiański
• Robotnicza(Alstom)
• Królewiecka(Światowid)
• Królewiecka(Kopernika)
• Królewiecka(T.G.)
• Królewiecka(Moniuszki)
• Królewiecka(Energa)
• MARYMONCKA

Linia nr 3

• SAPERÓW
• Bema(Mickiewicza)
• Grobla św.Jerzego
• 1 Maja(Sąd)
• plac Słowiański
• Robotnicza(Alstom)
• Browarna(Zielone Tarasy)
• Browarna(Dolna)
• Browarna(stocznia)
• Browarna(Zdrój)
• Browarna(Browar)
• Obrońców Pokoju(Wiejska)
• Obrońców Pokoju(Batorego)
• Obrońców Pokoju(płk.Dąbka)
• płk.Dąbka(Ogólna)
• Ogólna(Konopnickiej)
• Ogólna(Broniewskiego)
• OGÓLNA

Linia nr 4

• DRUSKA
• Grunwaldzka(Morszyńska)
• Grunwaldzka(Dębowa)
• Grunwaldzka(Sadowa)
• Dworzec
• plac Grunwaldzki
• 1 Maja(Sąd)
• plac Słowiański
• Robotnicza(Alstom)
• Królewiecka(Światowid)
• płk.Dąbka(Brzozowa)
• płk.Dąbka(Pionierska)
• płk.Dąbka(rynek)
• płk.Dąbka(Niepodległości)
• płk.Dąbka(Ogólna)
• Ogólna(Konopnickiej)
• Ogólna(Broniewskiego)
• OGÓLNA

Linia nr 5

• SAPERÓW
• Bema(Mickiewicza)
• Grobla św.Jerzego
• 1 Maja(Sąd)
• plac Słowiański
• Robotnicza(Alstom)
• Królewiecka(Światowid)
• płk.Dąbka(Brzozowa)
• płk.Dąbka(Pionierska)
• płk.Dąbka(rynek)
• płk.Dąbka(Niepodległości)
• płk.Dąbka(Ogólna)
• Ogólna(Konopnickiej)
• Ogólna(Broniewskiego)
• OGÓLNA

Pętle i końcówki
Pętle tramwajowe
Elbląska sieć tramwajowa jest dostosowana do eksploatacji taboru jednokierunkowego,dlatego na wszystkich końcówkach są pętle.
pętla data uruchomienia data likwidacji liczba torów inna infrastruktura linie
Druska(stara)1955 r.2006 r.1 tor odstawczy zlikwidowana
Druska(nowa)2006 r.2 tor odstawczy,pomieszczenie socjalne 1,2,4
Marymoncka 1956 r.1 dwa tory odstawcze 2
Nad Jarem 2006 r.3 tor odstawczy,pomieszczenie socjalne 1,3,4,5
Obrońców Pokoju 1955 r.1 tor odstawczy odłączony od sieci nieużywana
Ogólna 1986 r.2006 r.2 tor odstawczy zlikwidowana
Saperów 1955 r.2 3,5
Inne końcówki

• Jedyna końcówka,która nie była pętlą,znajdowała się przy zajezdni tramwajowej przy ulicy Browarnej.Był to trójkąt torowy,który stanowił kiedyś wjazd do zajezdni tramwajowej.Po wybudowaniu nowej głowicy wjazdowej do zajezdni trójkąt ten pozostawiono.Wykorzystywany był przy okazji remontów torowisk,awarii oraz dłuższych zamknięć,jak i w przypadku odcięcia odcinków od reszty sieci.Został całkowicie zlikwidowany w 2013 r.podczas remontu ulicy Browarnej
• Od początku istnienia aż do roku 1956 elbląska sieć eksploatowana była wyłącznie poprzez tramwaje dwukierunkowe,dlatego aż do lat 50 nie posiadała ani jednej pętli.Wraz z wprowadzaniem do ruchu nowych polskich tramwajów typu Konstal 5N,stopniowo likwidowano końcówki i zamieniano je w pętle,umożliwiające zawracanie tramwajom jednokierunkowym.Wiązało się to również z likwidacją niektórych odcinków,jeżeli nie było miejsca na budowę pętli.Taki los spotkał m.in.historyczną linię do parku Bażantarnia,którą skrócono aż o 700 metrów.Całkowicie natomiast zlikwidowano linię tramwajową na ulicy Traugutta i Agrykola

Tabor
Tabor obsługujący regularne linie
Nazwa Początek eksploatacji Liczba wagonów
Konstal 805Na 1980 r.19
Pesa 121N 2006 r.6
MAN M8C 2013 r.3
Wszystkie wagony 29
Udział wagonów niskopodłogowych 31%
Średni wiek tramwajów 19 lat
Tabor zabytkowy
Nazwa Początek eksploatacji Liczba wagonów
Konstal 5N 1957 r.1
Konstal 5ND 1957 r.1