Zdzisław Rytel

Ur.26 grudnia 1895 r.w Ufie w Rosji,zm.18 października 1979 r.w Warszawie inżynier mechanik,profesor Politechniki Warszawskiej.
Biografia
Syn Aleksandra,oficera wojska rosyjskiego i Jadwigi z Zieleniewskich.W 1907 r.przyjechał do Polski.W 1913 r.ukończył gimnazjum w Siedlcach.Studia rozpoczął w Politechnice Lwowskiej,po przerwie spowodowanej wybuchem I wojny światowej,kontynuował je od 1915 r.na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej.W r.1918 wstąpił do Wojska Polskiego,w którym służył aż do zakończenia wojny polsko-sowieckiej w 1920 r.w stopniu podporucznika.W 1920 r.zawarł związek małżeński z Heleną Paradowską.W 1924 r.otrzymał dyplom inżyniera mechanika u prof.Wiesława Chrzanowskiego na Politechnice Warszawskiej.Od października 1921 do czerwca 1929 r.był starszym asystentem w Katedrze Geometrii Wykreślnej Politechniki Warszawskiej.Od 1 lipca 1923 r.działał w Stowarzyszeniu Mechaników Polskich z Ameryki Spółka Akcyjna.W latach 1924–1926 był inżynierem ruchu laboratorium metaloznawczego w Zbrojowni nr 2 w Warszawie.W latach 1926–1929 pracował na stanowisku konstruktora Instytutu Aerodynamicznego,m.in.opracował projekty 4 wag aerodynamicznych oraz wielostopniowej sprężarki.W tym czasie opublikował wraz z Leonardem Łabuciem"Badania oporów aerodynamicznych w komunikacji kolejowej"oraz kilka artykułów w„Przeglądzie Technicznym” i „Inżynierze Kolejowym”.W latach 1929–1934 pracował w Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie,będąc najbliższym współpracownikiem kierownika Biura Technicznego Parowozów Wąskotorowych inż.Paczoskiego(niektóre źródła podają,że kierował działem spalinowych lokomotyw wąskotorowych).Współpracował także z Kazimierzem Zembrzuskim przy projekcie Lekkiego Pociągu Pospiesznego OLp-118 o kształcie aerodynamicznym,złożonego z parowozu i czterech wagonów i napędzanego czterocylindrowym silnikiem przeciwbieżnym,będąc odpowiedzialnym za projekt wagonów(wstępny projekt tego pociągu znajduje się w Muzeum Techniki w Pałacu Kultury,w Warszawie;projekt ten został odrzucony przez Ministerstwo Komunikacji,które miało wtedy inne plany dla Polskich Kolei).Do września 1939 r.był konstruktorem silników w Państwowych Zakładach Inżynierii(PZInż)w Warszawie,które produkowały wówczas m.in.czołgi,ciągniki opancerzone kołowe i gąsienicowe,samochody pancerne,samochody„Ursus” i „Saurer”w wersji ciężarówek,wozy strażackie i pocztowe,a ponadto bardzo popularne motocykle„Sokół”oraz silniki lotnicze,stacjonarne i silniki dla rolnictwa.Opracowywał m.in.wraz z inż.Jerzym Wernerem,silnik benzynowy PZInż R.W.A(od nazwisk Rytel Werner)o mocy 300-400 KM do czołgu 14TP.Należał do współzałożycieli Stowarzyszenia Inżynierów Techników Polskich(SIMP).Brał udział w zebraniu konstytucyjnym SIMP,które odbyło się 28 czerwca 1926 r.w pomieszczeniach Laboratorium Obróbki Metali Politechniki Warszawskiej.We wrześniu 1939 r.organizował ewakuację PZInż do Kowla.W okresie okupacji przebywał w Warszawie,gdzie w maju 1940 r.został aresztowany w czasie łapanki i na krótko uwięziony na Pawiaku.W latach 1940–1944 wykładał ogólną mechanikę teoretyczną i problemy szybkobieżnych silników spalinowych w Szkole Inżynierskiej im.H.Wawelberga i S.Rotwanda.W lutym 1945 r.ponownie podjął pracę w Szkole Inżynierskiej im.H.Wawelberga i S.Rotwanda,w pracowni samochodowej na Wydziale Mechanicznym.W latach 1946–1948 był naczelnikiem Wydziału Technicznego Centralnego Zarządu Motoryzacji,a następnie dyrektorem w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego a także przewodniczącym Komisji Motoryzacyjnej w Polskim Komitecie Normalizacyjnym.Od r.1948 prowadził wykłady w Politechnice Warszawskiej z zakresu silników spalinowych,od 28.02.1949 r.jako profesor nadzwyczajny.W latach 1952–1954 i 1956–1959 był dziekanem Wydziału Mechaniczno-Konstrukcyjnego Politechniki.W 1952 r.został również stałym doradcą Centralnego Biura Konstrukcyjnego Silników Spalinowych będącego częścią Centralnego Biura Konstrukcyjnego Maszyn w Bytomiu.29 maja 1958 r.nadano mu tytuł profesora zwyczajnego.Od listopada 1959 do października 1966 r.był kierownikiem Katedry Silników Spalinowych Przemysłowych i Lotniczych Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa.Zmarł w Warszawie 18 października 1979 r.pochowany został na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.Odznaczony Krzyżem Walecznych za udział w walkach 1918–1920,Medalem Niepodległości,Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Osiągnięcia konstruktorskie

• Jako konsultant wyznaczony w lipcu 1946 r.przez dyrektora Centralnego Zarządu Przemysłu Metalowego,brał udział w opracowaniu pierwszego polskiego samochodu ciężarowego Star 20;w ramach Centralnego Biura Badań i Konstrukcji w Łodzi,gdzie znów miał okazję współpracować z Jerzym Wernerem.W 1949 r.otrzymał za ten projekt zespołową Nagrodę Państwową II stopnia
• Opracował i zbudował wysokoprężny silnik kolejowy,podpodłogowy o układzie wahaczowym,pracujący w obiegu dwusuwowym
• Brał współudział w projektowaniu pierwszego polskiego spalinowego silnika okrętowego
• Zaprojektował i wykonał spalinowy silnik laboratoryjny,do badań paliw i olejów,stosowanych w przemyśle okrętowym

Publikacje
Autor lub współautor podręczników akademickich,m.in.:

• "Silniki spalinowe",Warszawa 1958 r.Warszawa 1960 r.
• "Techniczny poradnik samochodowy"Wydawnictwa Naukowo-Techniczne Warszawa 1962 r.
• "Zarys maszyn cieplnych"Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1965–70 t.I–III
• "Poradnik inżyniera mechanika"Wydawnictwo Naukowo-Techniczne,Warszawa 1968 r.
• artykuły fachowe w„Przeglądzie Technicznym”,„Przeglądzie Mechanicznym”,„Wiadomościach Polskiego Komitetu Normalizacyjnego”,„Technice Motoryzacyjnej”„Archiwum Budowy Maszyn”

Działalność

• 1945–1946 wiceprzewodniczący SIMP
• 1946–1948 delegat do Komisji Zagranicznej Naczelnej Organizacji Technicznej
• 1974–1948 członek(z ramienia SIMP)Centralnego Sądu Konkursowego w Turnieju Młodych Mistrzów Techniki
• 1972–1975 członek Komisji Kwalifikacyjnej Rzeczoznawców SIMP

Przewodniczył,oraz był członkiem m.in.

• Rady Naukowej Głównego Instytutu Mechaniki
• Rady Techniczno-Ekonomicznej przy Ministerstwie Komunikacji
• Rady Naukowej Instytutu Techniki Cieplnej i Silników Spalinowych Politechniki Poznańskiej
• Współdziałał od 1945 r.z Polskim Komitetem Normalizacyjnym(PKN),opracował Tymczasowy Statut Organizacyjny,zasady klasyfikacji i numeracji norm.W latach 1945–1952 przewodniczył Komisji Motoryzacyjnej,opracował i opiniował wiele norm
• Działał w Związku Rzeczoznawców Techniki Samochodowej
• Był członkiem honorowym Organizacji Rzeczoznawców Polskiego Związku Motorowego

Nagrody

• Zespołowa Nagroda Państwowa II stopnia 1949 r.
• Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego II stopnia
• Nagroda zespołowa III stopnia Mistrza Techniki