Teatr Zagłębia

Teatr Zagłębia w Sosnowcu przy ulicy Teatralnej.Powstał w rozumieniu teatru zawodowego w 1897 roku,z siedzibą w gmachu wzniesionym z prywatnych środków przedsiębiorcy hrabiego Mortimera Renarda jako 6 teatr w Królestwie Polskim(Kongresowym),czy jak niekiedy jest podawane"na ziemiach polskich".Podłożem do zaistnienia zaskakującego,zdawałoby się,w środowisku bardzo robotniczym była ożywiona już w latach siedemdziesiątych XIX w.działalność w mieście teatrów amatorskich.Działały one zwłaszcza właśnie w środowisku robotniczym,szczególnie widoczny w branży włókienniczej,wśród pracowników której działał teatr prawdopodobnie od 1872 roku.Drugie znaczące pod tym aspektem środowisko to kolejarze,pośród których z początkiem lat osiemdziesiątych XIX w.zaczęły działać nawet dwa takie amatorskie teatry kolejowe.Działały one na terenie obecnego Śródmieścia oraz dzielnicy znanej obecnie jako Maczki,która podówczas nosiła nazwę"Granica"w związku z umiejscowioną tam stacją kolejową granicy państwowej między zaborami rosyjskim i austriackim,jakie łączyły się w wyznaczany granicami Sosnowca tzw.Trójkąt Trzech Cesarzy.
Budynek obecnie będący samoistną siedzibą Teatru został wzniesiony według planów architekta Karola Steczkowskiego i stanowił wówczas element całego zaplanowanego kompleksu,w skład którego wchodziły:

• tzw.Teatr Zimowy(ówczesna nazwa nieoficjalna,budynek przetrwał do dzisiaj i jest siedzibą Teatru)
• Pokoje gościnne Hotel Saski
• Drewniany Teatr Letni

Działalność"pierwszego elementu",Teatru Zimowego zainaugurowano 6 lutego 1897 roku,inscenizacją"Zemsty"Aleksandra Fredry w wykonaniu miejscowego zespołu amatorskiego,wraz z deklamacją okolicznościowego utworu"Prolog"Andrzeja Niemojewskiego po czym następnego dnia budynek przejął już teatr zawodowy,jaki został na pierwsze lata istnienia teatru sprowadzony.Całość kompleksu ukończono w lipcu tego samego roku,czego głównym momentem było w tym też czasie(lato 1897 r.)oddanie nieopodal do użytku drewnianego Teatru Letniego.Inauguracja sceny miała miejsce 15 VII tego roku;przedstawiono operę Bogusławskiego i Stefaniego"Cud mniemany,czyli Krakowiacy i Górale".Teatr Letni pełnił do I wojny światowej rolę drugiej sceny(w czasie wojny w skrajnej sytuacji ekonomicznej tego czasu został rozebrany i/lub jak podają inne źródła spłonął w latach dwudziestych).Nazewnictwo tego teatru niestety nie było ustabilizowane.Łączyło się to tak z miejscowymi nazwami zwyczajowymi,sięgającymi czasów teatrów amatorskich,z różnymi właścicielami poszczególnych elementów pierwotnego kompleksu,jak i w końcu z czasami kryzysu ekonomicznego i związanym z nimi przekazywaniem własności,jak i prawa użytkowania różnym podmiotom.Być może ta płynność nazewnictwa jest przyczyną,że niektóre szacowne źródła,jak Encyklopedia choćby PWN,nie zauważa tego jednego ze starszych polskich teatrów a wręcz jakby łączy powstanie Teatru Zagłębia z wyłonieniem się go w 1955 r.z wcześniejszej fazy,jaką było w ramach"nowych porządków"włączenie po II wojnie sosnowieckiego teatru jako filii młodszego przecież wyraźnie teatru katowickiego.Łączyło się to jednak z nieustannymi protestami społeczeństwa sosnowieckiego i w końcu w ramach odwilży lat pięćdziesiątych udało się przywrócić odrębność(drugi zresztą raz w historii,gdyż krótko przed II wojną też te dwa teatry funkcjonowały łącznie,podówczas ze względów ekonomicznych i z chwilą przezwyciężenia tego kryzysu została ta tymczasowa fuzja cofnięta).Tak więc,od początku do 1924 r.teatr"Stały"(Zimowy)był we władaniu"Towarzystwa Hrabia Renard" i z tą nazwą oficjalnie był kojarzony,jakkolwiek w popularnym obiegu była wspomniana nazwa"Teatr Zimowy".Funkcjonowała też nazwa Teatr Polski 1920 r.W 1924 r.zostaje wykupiony przez miasto i zaczyna funkcjonować jako Teatr Miejski(niektóre źródła nazwę tę łączą dopiero z r.1927),co być może bardziej łączyło się z akcentowaniem tego teatru w odróżnieniu od teatru amatorskiego,któremu miasto w 1928 r.przydzieliło także możliwość korzystania z budynku"Teatru Zimowego".Od chwili wykupienia w 1924 r.teatru przez Miasto funkcjonowała też półoficjalnie nazwa Teatr Zagłębia,która powróci już nie tylko w nieformalnym języku,ale i oficjalnie,gdy Sosnowiczanie czy wręcz wszyscy Zagłębiacy wywalczą w czasach tzw.odwilży 1955 r.zniesienie przymusowego włączenia"do centrali w Katowicach"(jako filia Teatru Śląskiego w latach 1947-1955).Wszakże pamiętać należy,że w biegu historii całego kompleksu teatralnego w Sosnowcu funkcjonowały jeszcze w niektórych wypadkach znacząc przez parę lat Teatr Zimowy a przez parę Teatr Letni nazwy następujące:Teatr Ogródkowy(Letni),Teatr Popularny(w 1911 r.nazywano tak Letni a w początku lat dwudziestych Miejski) i Teatr Tani(jak wyżej).Po roku 1955,gdy teatr ustalił się organizacyjnie i nazewniczo jako spadkobierca wszystkich sosnowieckich tradycji teatralnych,nazwa Teatr Zagłębia już nie podlegała zakusom ni zmianom.Budynek Teatru Zimowego obecnego teatru był wielokrotnie przebudowywany.Obecną formę zyskał podczas modernizacji przeprowadzonej w latach 1976-1978 i po rozbudowie dokonanej w 1992 roku.Nie zachowały się elementy pierwotnego wystroju i wyposażenia wnętrz.Niektóre osobistości polskiego teatru i literatury z Teatrem Zagłębia lub gościnnie występujące:Wanda Siemaszkowa,Bronisław Dąbrowski,Józef Kotarbiński,Tadeusz Fijewski(to w Sosnowcu w sezonie 37/38 został odkryty jako nieporównywalny talent komediowy),Jan Świderski(aktor),Leon Kruczkowski,Gabriela Zapolska„nadzorująca”wystawienia swoich sztuk,Jan Pierzchała,Lech Piwowar,Lidia Bienias.