"Cmentarz Ofiar Hitleryzmu"cmentarz położony w gdańskiej dzielnicy Wrzeszcz Dolny przy ul.Bolesława Chrobrego 88,na skraju osiedla mieszkaniowego Zaspa-Rozstaje.Założenie cmentarne ma kształt nieregularnego czworoboku o powierzchni 3,3 hektara.
Historia
Cmentarz założono 11 lutego 1895 na gruntach ówczesnej wsi Zaspa,w powiecie Danziger Höhe,przy drodze z Wrzeszcza do Brzeźna(dzisiejsza ulica Bolesława Chrobrego).Chowano na nim zmarłą biedotę Gdańska i okolic,m.in.zmarłych w przytułkach,samobójców,osoby,które zmarły w więzieniach lub zostały stracone na podstawie wyroków sądowych,żołnierzy niższych stopni,których rodziny nie wyraziły zainteresowania opłaceniem pogrzebu,jeńców wojennych:Rosjan,Rumunów,Francuzów,Brytyjczyków i Włochów zmarłych w czasie I wojny światowej(których częściowo ekshumowano w latach 1925 i 1929) i inne osoby,grzebane na koszt miasta lub powiatu.Od czasu otwarcia w 1914 r.krematorium we Wrzeszczu(u podnóża Szubienicznej Góry)były to często pochówki prochów w urnach.Od 4 września 1939 grzebano na Zaspie zwłoki więźniów obozu w Stutthofie i innych miejsc kaźni(zmarłych ze Stutthofu przewożono tu i chowano tylko do czasu uruchomienia 10 września 1942 obozowego krematorium).W l.1944-45 chowano tu więźniów zmarłych w podobozach Stutthofu na Przeróbce i w Kokoszkach oraz osoby zmarłe bądź stracone w gdańskich więzieniach.Liczba pochowanych na Zaspie ofiar narodowego socjalizmu szacowana jest u różnych autorów na 6000 do 14000.Po 1945 r.cmentarz stał się miejscem pamięci narodowej.W 1951 r.teren został uporządkowany i podzielony na 55 kwater,przy czym zlikwidowano wcześniejsze nagrobki zamieniając je w mogiły zbiorowe.Na cmentarz przenoszono też szczątki szczególnie zasłużonych osób,ekshumowanych w różnych miejscach,np.kolejarzy i celników zamordowanych 1 września 1939 w Szymankowie,czy też ofiary zbiorowych egzekucji działaczy polskich w lesie koło Stutthofu 11 stycznia i 22 marca 1940.Dokonywano też sporadycznie pochówków osób zmarłych po wojnie,związanych z walkami i martyrologią Polaków w latach 1939-45.Oficjalnie cmentarz został zamknięty w 1956 r.ale jeszcze po tej dacie pochowany został Piotr Buder we wrześniu 1939 r.członek załogi(w stopniu plutonowego)Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte,zmarły 2 września 1957.W 1960 r.ustawiono 296 symbolicznych nagrobków płyt z lastriko,z marmurowymi tabliczkami epitafijnymi.Na skutek starań środowisk kombatanckich,w 1985 r.obiekt został oficjalnie zamieniony w cmentarz-pomnik.Ok.1987 r.otrzymał nową aranżację według projektu(jedynie częściowo zrealizowanego)rzeźbiarza Wiktora Tołkina.Ustawiono wówczas rzędy umownych betonowych nagrobków,wykonano nowe ażurowe ogrodzenie,także z elementów betonowych i rozebrano istniejący przy bramie dom grabarza.Już po zakończeniu tych prac na cmentarz przeniesiono i 4 kwietnia 1992,w nowo zbudowanym grobowcu, uroczyście pochowano 38 Obrońców Poczty Polskiej,rozstrzelanych w pobliżu,w dniu 5 października 1939.Ich szczątki odkryto 28 sierpnia 1991,podczas prac ziemnych w miejscu dawnej strzelnicy na Zaspie(w rejonie ulicy Burzyńskiego).Do najbardziej znanych osób spoczywających na cmentarzu należą:księża Bronisław Komorowski i Marian Górecki(obaj beatyfikowani przez Jana Pawła II w 1999 r.)Antoni Lendzion,Konrad Guderski,kmdr Tadeusz Ziółkowski,Alf Liczmański,Franciszek Kręcki,dr Stefan Mirau,Roman Ogryczak.Cmentarz na Zaspie wszedł do literatury pięknej za sprawą Güntera Grassa,szczególnie jego powieści"Blaszany bębenek",której kilka epizodów rozgrywa się właśnie w tym miejscu.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz