Biografia
Ojciec Zygmunta Noskowskiego,Józef Łada-Noskowski był zamożnym notariuszem,utrzymującym jedenaścioro własnych dzieci oraz pięcioro dzieci Andrzeja Towiańskiego,którego entuzjastką była matka Noskowskiego Amelia de Salis-Noskowska.Warszawski dom Noskowskich był jednym z głównych ośrodków towianizmu na ziemiach polskich,oni sami zaś długie lata wspierali materialnie działalność Towiańskiego na emigracji.Rodzina Noskowskich ignorowała twórczość Fryderyka Chopina,który o Towiańskim i jego naukach wyrażał się z irytacją i lekceważeniem.Zygmunt Noskowski,mimo niechęci do Chopina wyniesionej z domu,stał się w wieku dojrzałym jednym z jego najaktywniejszych propagatorów w Polsce.Z czasem też odszedł zupełnie od towianizmu.Naukę muzyki Noskowski rozpoczął w gimnazjum realnym w Warszawie w 1851 r.Obejmowała ona prócz gry na fortepianie także grę na skrzypcach pod kierunkiem znanego pedagoga Jana Hornziela.Jego talent muzyczny odkrył Ignacy Feliks Dobrzyński,którego postać wobec nieświadomości dokonań Chopina pozostała dla Noskowskiego wzorem polskiego kompozytora.Pierwszym jego mistrzem stał się Stanisław Moniuszko,którego pieśni i niektóre opery poznał ok.1860 r.Młody Noskowski był świadkiem pogromu manifestacji patriotycznej przez wojska rosyjskie w Warszawie 27 lutego 1861.Latem tego roku udał się na wycieczkę do Krakowa i w Tatry.Wszystkie te wydarzenia silnie odcisnęły na osobowości Noskowskiego i znalazły swe odbicie w jego późniejszej działalności twórczej, organizatorskiej i publicystycznej.Po śmierci ojca 23 czerwca 1863 r.wziął przypuszczalnie udział w powstaniu styczniowym.W latach 1864-1867 studiował w Instytucie Muzycznym w Warszawie grę na skrzypcach u Apolinarego Kątskiego oraz kontrapunkt u Stanisława Moniuszki;studia te ukończył z drugą nagrodą.Od roku 1867 grał w orkiestrze Teatru Wielkiego w Warszawie,a w latach 1871-1872 uczył muzyki w Instytucie Głuchoniemych i Ociemniałych.Stworzył tu system zapisu nutowego dla niewidomych(nie zachował się).Od roku 1870 był krytykiem muzycznym Kuriera Warszawskiego”.Działał społecznie w Warszawskim Towarzystwie Muzycznym.W 1872 r.otrzymał stypendium Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i w grudniu tego roku wyjechał do Berlina,gdzie w Akademie der Künste podjął studia kompozycji u Friedricha Kiela.W trakcie tych studiów skomponował m.in.Variationen und Fuge über ein Thema von I.B.Viotti na kwartet smyczkowy(dedykowane Kielowi),a od 1874 r.pracował nad I Symfonią A-dur, tórą przedstawił na publicznym koncercie w Berlinie w kwietniu 1875 r.jako swą pracę dyplomową.Dzieło to zostało dobrze przyjęte zarówno przez krytykę,jak i publiczność.Po powrocie do Warszawy Noskowski urządził 10 XI 1875 w sali Resursy Obywatelskiej koncert kompozytorski.W programie,obok I Symfonii znalazła się m.in.uwertura Morskie Oko,która osiągnęła spory sukces.Fiaskiem natomiast zakończyły się starania Noskowskiego o znalezienie w Warszawie stałego zatrudnienia.Dzięki rekomendacji Friedricha Kiela uzyskał w końcu posadę miejskiego dyrektora muzyki i dyrektora(a także dyrygenta)Towarzystwa Śpiewaczego„Bodan”w Konstancji,dokąd udał się prawdopodobnie z końcem roku 1875,poślubiwszy Stanisławę Segedy,absolwentkę klasy fortepianu w Warszawskim Instytucie Muzycznym.Działalność Noskowskiego w Konstancji przypadła na lata 1876-1880.Pod jego dyrekcją Towarzystwo Śpiewacze„Bodan”osiągnęło status najlepszego zespołu chóralnego w Badenii,a on sam zyskał znaczny autorytet wśród muzyków i uznanie Wielkiego Księcia Fryderyka I Badeńskiego.Stabilizacja materialna i rodzinna(27 IX 1876 urodził się tu najstarszy syn kompozytora Tadeusz Noskowski),umożliwiła intensywną pracę twórczą.W Konstancji powstał m.in.pierwszy cykl Krakowiaków na fortepian,Kwartet fortepianowy op.8,I Kwartet smyczkowy op.9 oraz II Symfonia c-moll„Elegijna”.Przesłane Ferencowi Lisztowi do Weimaru Krakowiaki zostały przez tego ostatniego wysoko ocenione i polecone renomowanemu wydawnictwu C.Kahnta w Lipsku,gdzie ukazały się jako op.2.W roku 1880 nastąpiło w Baden-Baden spotkanie Noskowskiego z Lisztem,który wkrótce potem w Weimarze wziął udział w prawykonaniu Kwartetu fortepianowego op.8.Rosnąca pozycja Noskowskiego nie uszła uwadze środowiska muzycznego w Warszawie.W 1878 r.otrzymał propozycję objęcia stanowiska nauczyciela w Instytucie Muzycznym,którą jednak odrzucił.Nawiązał za to współpracę z„Echem Muzycznym”,ogłaszając artykuły(m.in.cykl zatytułowany„Drogowskazy”),w których surowo oceniał warszawskie stosunki artystyczne,ubóstwo programów koncertowych,dyletantyzm krytyki,lekceważenie twórczości polskich kompozytorów itd.Artykuły te spotykały się z głosami polemicznymi;szczególne poruszenie wywołał artykuł pt.O prozodii w pieśniach Moniuszki,w którym Noskowski wykazał,a zarazem tłumaczył pewne niezgodności pomiędzy tekstem a muzyką w niektórych z tych kompozycji.Również docierające do Warszawy nowe utwory Noskowskiego spotykały się z rezerwą.Mimo dobrych warunków,w jakich żył i pracował w Konstancji,Noskowski przez cały rok 1880 nosił się z zamiarem przeprowadzki do jakiegoś większego ośrodka życia muzycznego.Początkowo brał pod uwagę Weimar lub Lipsk,nie wiadomo natomiast,w jakich okolicznościach spotkała go kolejna propozycja z Warszawy,gdzie ustępujący ze stanowiska dyrektor Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego(WTM)Władysław Żeleński zaproponował go na swego następcę.Instytucja ta zorganizowała w 25 listopada 1880 koncert kompozytorski Noskowskiego,na którym poprowadził on,oprócz znanej już publiczności uwertury Morskie Oko,prawykonanie swej II Symfonii c-moll„Elegijnej”.Mimo bardzo słabej frekwencji publiczności,oba dzieła spotkały się z doskonałym przyjęciem ze strony krytyki i środowiska muzycznego.Fakt ten przypieczętował prawdopodobnie decyzję o objęciu przez Noskowskiego stanowiska dyrektora Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego.Nastąpiło to ostatecznie w styczniu 1881 roku,kiedy to Noskowski,wraz z rodziną,powiększoną o urodzonego 23 V 1880 roku syna Zygmunta Stanisława, przeprowadził się na stałe do Warszawy.Za swe główne na nowym stanowisku zadanie,uznał Noskowski odbudowę w Warszawie życia muzycznego,którego rozwój przez cały wiek XIX był hamowany,a w okresach popowstaniowych wręcz tłamszony wskutek restrykcji carskich władz i pauperyzacji mieszkańców miasta.Noskowski rozpoczął od rekonstrukcji chóru WTM,ogłaszając zapisy i prowadząc bezpłatną naukę śpiewu chóralnego oraz zasad muzyki dla nowo powołanych członków.Następnie przystąpił do realizacji zamysłu cotygodniowych koncertów symfonicznych w Warszawie.W tym celu podjął energiczne starania o utworzenie w Warszawie stałej orkiestry symfonicznej,której zadaniem miało być m.in.wykonywanie dzieł kompozytorów polskich,dotąd bowiem regularne koncerty dawały jedynie orkiestry przyjezdne w Dolinie Szwajcarskiej,mające niekiedy w repertuarze jak orkiestra Beniamina Bilsego arcydzieła muzyki klasycznej,ale na ogół wykonujące muzykę rozrywkową i taneczną,z zupełnym pominięciem nowo powstających polskich utworów,które wobec tego lądowały w szufladach.Usiłowania te przez długie lata nie przynosiły trwałego sukcesu.Założona i prowadzona przez Noskowskiego orkiestra,która dała swój inauguracyjny koncert 8 V 1881,upadła już po roku,pomimo włączenia jej w struktury WTM i współpracy tak wybitnych solistów,jak Aleksander Michałowski i Stanisław Barcewicz.Nie przetrwały również długo ani kolejna orkiestra,utworzona w maju 1886 r.ani orkiestra amatorska,powstała w tym samym roku przy WTM obie zorganizowane i prowadzone przez Noskowskiego.Przyczyną niepowodzeń były olbrzymie problemy finansowe,które zmusiły kompozytora do pokrywania niedoborów z własnej kieszeni,a w konsekwencji do poszukiwania zarobku w pisaniu muzyki do niezbyt wybrednych sztuk i adaptacji scenicznych,wystawianych w teatrzykach ogródkowych.To z kolei sprawiło,że Noskowski,po prawykonaniu swego III Kwartetu smyczkowego(4 maja 1884),zarzucił na pewien czas ambitniejsze plany twórcze.Kolejnym punktem planu Noskowskiego była organizacja cotygodniowych koncertów kameralnych,zarówno w ramach działalności WTM,jak i poza nią,zwykle również z udziałem Michałowskiego i Barcewicza.Wobec szczupłości środków Noskowski sam występował na nich jako skrzypek,altowiolista,pianista,a nawet śpiewak,co niesłusznie uważano niekiedy za przejaw chęci promocji własnej osoby.Energia,z jaką podjął rozmaite wyzwania i jego dość szorstkie obejście w kontaktach,przysporzyły mu wielu wrogów;z drugiej strony krytykowano go za przekształcanie niektórych wieczorów kameralnych w spotkania towarzyskie,a nawet zabawy taneczne,co istotnie czynił dla pozyskania dla WTM nowych członków,rekrutujących się z bogatszych warstw mieszczaństwa i domagających się rozrywki.Mimo tych kontrowersji i kilku poważnych kryzysów w działalności WTM,życie muzyczne Warszawy za sprawą Noskowskiego nabrało cech regularności,zaprezentowane zostały publicznie dzieła Adama Münchheimera,Michała Hertza,Władysława Żeleńskiego,Ludwika Grossmana,Eugeniusza Pankiewicza,Antoniego Rutkowskiego,Piotra Maszyńskiego i Ignacego Jana Paderewskiego,zaś pozycja samego Noskowskiego w Warszawie pod koniec lat 80 XIX wieku ustabilizowała się.Od roku 1886 prowadził klasę kompozycji w Instytucie Muzycznym w Warszawie.Jego uczniami byli m.in.Henryk Melcer,Apolinary Szeluto,Wacław Lachman,Grzegorz Fitelberg,Mieczysław Karłowicz,Karol Szymanowski i Ludomir Różycki.
Najważniejsze utwory
orkiestrowe
- I Symfonia A-dur b.op.(1874-1875)
- Uwertura koncertowa„Morskie Oko”op.19(1875 r.)
- II Symfonia„Elegijna”(1875-1879)
- Polonez elegijny e-moll(ok.1885 r.)
- Step op.66,pierwszy polski poemat symfoniczny,pierwotnie miał być uwerturą do opery na podstawie "Ogniem i mieczem"Henryka Sienkiewicza(1897 r.)
- Marcia funebre„Cieniom Asnyka”op.53(1897 r.)
- Z życia narodu.Obrazy fantazyjne na tle Preludium A-dur op.28 nr 7 Chopina(1901 r.)
- III Symfonia F-dur„Od wiosny do wiosny”b.op.(1903 r.)
- Odgłosy pamiątkowe b.op.(1904-1905)
- Kwartet fortepianowy d-moll op.8(przed 1879 r.)
- liczne utwory fortepianowe(krakowiaki,kujawiaki i in.)
- 2008 r.Piano Works vol.1 Acte Préalable AP0188
- 2009 r.Chamber Works vol.1 Acte Préalable AP0234
- 2011 r.Chamber Works vol.3 Acte Préalable AP0248
- 2013 r.Chamber Works vol.2 Acte Préalable AP0235
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz