Antoni Chruściel

Ps.„Monter”,„Sokół”,„Cięciwa”,„Dozorca”,„Konar”,„Madej”,„Nurt”,„Ryż”,„Kaliński”,„Rzeczyca”,„Andrzej Smalawski”,„Adam”(ur.16 czerwca 1895 w Gniewczynie Łańcuckiej,zm.30 listopada 1960 w Waszyngtonie)generał brygady Wojska Polskiego,komendant Okręgu Warszawa ZWZ.
Życiorys
Od 1909 roku działał w tajnym skautingu w Jarosławiu.W 1914 roku ukończył z wyróżnieniem gimnazjum w Jarosławiu.W sierpniu 1914 roku wstąpił do Legionu Wschodniego,a we wrześniu tego roku,po rozwiązaniu legionu,wcielony został do cesarskiej i królewskiej Armii w której został skierowany do szkoły podoficerskiej,a następnie oficerów rezerwy.Po ukończeniu szkoły oficerskiej w latach 1915-1918 był kolejno:dowódcą plutonu,instruktorem szkoły i dowódcą kompanii w c. i k.90 Pułku Piechoty z Jarosławia.Porucznik Antoni Chruściel przyczynił się wydatnie do tego,że jego jednostka,jako jedyna w armii austriackiej wróciła w listopadzie 1918 r.do garnizonu z bronią i sprzętem.Z dniem 1 stycznia 1919 roku został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika ze starszeństwem z 1 sierpnia 1916 roku,zaliczony do 1 Rezerwy z powołaniem do służby czynnej na czas wojny aż do demobilizacji oraz przydzielony z dniem 1 listopada 1918 roku do 14 Pułku Piechoty w Jarosławiu.We wspomnianym oddziale dowodził 5 kompanią,a od grudnia 1921 roku I batalionem.19 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu kapitana,w piechocie,w grupie oficerów byłej armii austriacko-węgierskiej.3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 854 lokatą w korpusie oficerów piechoty.Od października 1922 roku był dowódcą 3,a następnie 6 kompanii w 42 Pułku Piechoty w Białymstoku.Jednocześnie studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.10 października 1923 roku przeniesiony został do Korpusu Kadetów nr 1 im.Marszałka Józefa Piłsudskiego we Lwowie na stanowisko dowódcy kompanii.23 maja 1927 roku otrzymał przeniesienie do 6 Pułku Strzelców Podhalańskich w Stryju na stanowisko dowódcy II batalionu.W latach 1929-1931 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie.Z dniem 1 września 1931,po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego,przeniesiony został do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie na stanowisko wykładowcy.W październiku 1934 roku powrócił do W.S.Woj.na stanowisko wykładowcy taktyki.W styczniu 1937 roku rozpoczął staż na stanowisku zastępcy dowódcy 40 Pułku Piechoty„Dzieci Lwowskich”.W marcu 1938 roku objął dowództwo 82 Syberyjskiego Pułku Strzelców im.Tadeusza Kościuszki w Brześciu.Na czele tego oddziału walczył w kampanii wrześniowej 1939 r.(do 28 września).Po kapitulacji Twierdzy Modlin dostał się do niewoli niemieckiej i został osadzony w obozie przejściowym Soldau(KL)w Działdowie,z którego zwolniony został w końcu października tego roku.Od czerwca 1940 roku w konspiracji,szef Wydziału III taktyczno-wyszkoleniowego.Od października szef sztabu Komendy Okręgu Warszawa-Miasto ZWZ,a od maja 1941 r.komendant tego okręgu.10 sierpnia 1942 awansowany do stopnia pułkownika służby stałej.W powstaniu warszawskim faktyczny dowódca całości sił powstańczych.Od 20 września 1944 dowodził Warszawskim Korpusem AK.Za udział w powstaniu awansowany rozkazem gen.Kazimierza Sosnkowskiego do stopnia generała brygady.Po kapitulacji powstania w Oflagu XIII D Nürnberg-Langwasser,a następnie w Oflagu IV Colditz.W maju 1945 roku został uwolniony z niewoli przez armię amerykańską.W lipcu 1945 roku został zastępcą szefa Sztabu Głównego do Spraw Wojska.We wrześniu 1945 roku został zastępcą szefa Sztabu Głównego do Spraw Ogólnych,a następnie szefa Głównej Komisji Likwidacyjnej PSZ i inspektora Komisji Likwidacyjnej.Od marca 1947 roku był jednocześnie członkiem Rady Naczelnej Koła Żołnierzy Armii Krajowej.26 września 1946 r.Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej,na podstawie ustawy z 1920 r.o obywatelstwie Państwa Polskiego,pozbawił Chruściela obywatelstwa polskiego i stopnia generała w związku z„przyjęciem bez zgody właściwych władz polskich,urzędu publicznego państwie obcym,a to podejmując się funkcji współorganizowania Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczeń,będącego formacją paramilitarną stanowiącą część armii brytyjskiej”.W 1971 roku Rada Ministrów PRL,na czele której stał premier Jaroszewicz,uchyliła decyzję TRJN,ale uchwała w tej sprawie nie została opublikowana.W dniu 15 marca 1989 r.rząd PRL premiera Mieczysława Rakowskiego uchylił uchwałę pozbawiającą Chruściela obywatelstwa.W 1956 r.przeniósł się do Waszyngtonu,gdzie do śmierci pracował jako tłumacz i radca prawny.Z inicjatywy Polonii amerykańskiej jego szczątki przeniesione zostały do sanktuarium w Doylestown w Pensylwanii,nazywanego amerykańską Częstochową.28 lipca 2004 w 60 rocznicę powstania warszawskiego urny z prochami generała i jego małżonki Walerii zostały uroczyście sprowadzone do Polski i złożone w katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie.30 lipca na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach odbył się pogrzeb generała.Jego prochy zostały złożone w kwaterze żołnierzy Polski Walczącej.
Awanse

• podporucznik 1 sierpnia 1916
• kapitan zweryfikowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
• major 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 88 lokatą w korpusie oficerów piechoty
• podpułkownik 14 grudnia 1931 ze starszeństwem z 1 stycznia 1932 i 21 lokatą w korpusie oficerów piechoty
• pułkownik 10 sierpnia 1942
• generał brygady 14 września 1944

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Wojennego Virtuti Militari 5 czerwca 1947
• Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari nr 53 28 września 1939
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 2371 13 kwietnia 1921
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski pośmiertnie,postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 16 lipca 2008„za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”),uhonorowanie nastąpiło 3 sierpnia tego roku,podczas uroczystości obchodów 64 Rocznicy Wybuchu Powstania Warszawskiego
• Krzyż Niepodległości
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych czterokrotnie 1921 r. i 28 września 1944
• Złoty Krzyż Zasługi
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę 1938 r.
• Krzyż Armii Krajowej
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Złoty Medal Waleczności(Włochy)
• Brązowy Medal Waleczności dwukrotnie(Włochy)
• Médaille de l'Yser(Belgia)
• Krzyż Karola(Belgia)