Tramwaje w Gliwicach

Stanowią część systemu komunikacji tramwajowej konurbacji górnośląskiej działający na terenie Gliwic,będący częścią sieci należącej do Tramwajów Śląskich.Liczy aktualnie 2 linie i działa nieprzerwanie od 1894 r.Obecnie jest to najkrótsza czynna miejska sieć tramwajowa w Polsce.Czynny jest wyłącznie około 75 metrowy odcinek od granic Gliwic do zajezdni tramwajowej w Zatorzu,na którym znajduje się jeden przystanek.Na odcinku od zajezdni tramwajowej do pętli tramwajowej tramwaje zostały zlikwidowane(zawieszone)1 września 2009 i zastąpione przez autobusy.
Informacje ogólne
Długość torów od pętli tramwajowej na terenie dzielnicy Wójtowa Wieś do granicy Gliwic wynosiła około 8,5 kilometra.Gliwicki odcinek linii zawierał 3 odcinki jednotorowe.
Historia
Historia tramwajów w Gliwicach sięga drugiej połowy XIX wieku.24 kwietnia 1892 została podpisana umowa pomiędzy miastem Bytom,a firmą Kramer&Co.na mocy której miała zostać wybudowana pierwsza linia tramwajowa na Śląsku.Umowa zakładała,że linia miała przebiegać z Gliwic przez Zabrze,Chebzie,Królewską Hutę,Bytom do Piekar Śląskich.W tym samym czasie zostały zawarte podobne umowy z miastem Zabrze i Gliwice.Gliwicki odcinek linii tramwajowej uruchomiono 26 sierpnia 1894.Cała linia z Piekar Śląskich do Gliwic liczyła 34,5 km.W tym okresie powstała również pierwsza zajezdnia w Gliwicach w obok tak zwanego Lasku Miejskiego,przy ulicy Chorzowskiej.W pierwszych latach do prowadzenia wagonów stosowano parowozy specjalnie przystosowane do poruszania się po ulicach miast.Jednak po protestach mieszkańców Gliwic i Bytomia narzekających na hałas przejeżdżających tramwajów,wiosną 1895 r.wprowadzono w centrach Gliwic i Bytomia tramwaje konne.Lokomotywa dojeżdżała na granic miasta,a od dworca kolejowego do obecnego Placu Inwalidów Wojennych kursowały tramwaje konne.
Likwidacja
W maju 2009 r.Prezydent Miasta Gliwice Zygmunt Frankiewicz wystąpił do KZK GOP z wnioskiem o likwidację komunikacji tramwajowej na terenie miasta Gliwic.KZK GOP 26 maja 2009 rozpatrzył pozytywnie wniosek prezydenta.Zarówno wniosek prezydenta Frankiewicza jak również Uchwała Zarządu KZK GOP została zaskarżona do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach i czeka obecnie na rozpatrzenie.Decyzja prezydenta wywołała falę protestów mieszkańców Gliwic przeciwko likwidacji tramwajów w mieście.W ich obronie powstał między innymi Obywatelski Komitet Obrony Tramwajów i Promocji Komunikacji Miejskiej,a 17 czerwca 2009 Grupa Inicjatywna Referendum dla Gliwic rozpoczęła zbieranie podpisów pod referendum o odwołanie prezydenta i Rady Miasta pod hasłem:TAK dla Tramwaju,NIE dla Prezydenta.31 sierpnia 2009 odbyły się obchody 115 lat tramwajów w Gliwicach połączone z ich pożegnaniem,gdyż był to ostatni dzień funkcjonowania tramwajów w Gliwicach.Podczas obchodów po gliwickich torach kursował specjalny pożegnalny tramwaj Konstal 105N-2K na linii numer 4.W dniu 11 września 2009 po przeprowadzeniu weryfikacji zebranych podpisów Komisarz Wyborczy w Katowicach ogłosił referendum w sprawie odwołania Rady Miasta Gliwice oraz Prezydenta Gliwic przed upływem kadencji.Termin przeprowadzenia referendum został wyznaczony na dzień 8 listopada 2009.W referendum udział wzięło prawie 20 tysięcy mieszkańców,a blisko 90% z nich opowiedziało się przeciwko władzom miasta,a tym samym za powrotem tramwajów do Gliwic.Referendum było nieważne ze względu na brak odpowiedniej frekwencji(minimum 33 tysiące mieszkańców).27 kwietnia 2010 pojawiła się informacja w lokalnych gliwickich mediach o możliwości likwidacji torowisk.Stowarzyszenie Grupa Inicjatywna i Obywatelski Komitet Obrony Tramwajów i Promocji Komunikacji Miejskiej w Gliwicach,skierowały apel do władz Tramwajów Śląskich o niepodejmowanie pochopnych decyzji o likwidacji części torowisk na wniosek władz Gliwic do czasu jesiennych wyborów samorządowych,by ewentualne nowe władze miały możliwość przywrócenia komunikacji tramwajowej.
Kalendarium

• 1892 r.
• 24 kwietnia podpisanie umowy pomiędzy śląskimi miastami,między innymi z Gliwicami,Bytomiem i Zabrzem,a firmą Kramer&Co.na wybudowanie pierwszej linii tramwajowej na Śląsku
• 1894 r.
• 26 sierpnia uruchomienie gliwickiego odcinka linii tramwajowej
• 1893/1894 budowa zajezdni tramwajowej w Gliwicach obok tak zwanego Lasku Miejskiego przy ulicy Chorzowskiej
• 1898 r.
• 3 października elektryfikacja gliwickiego odcinka linii tramwajowej
• 1928 r.
• 17 września przekucie torów(zmiana szerokości)z 785 mm na 1435 mm na gliwickim odcinku
• 1971 r.budowa pętli tramwajowej na terenie dzielnicy Wójtowa Wieś w Gliwicach
• 1972 r.
• 1 lutego budowa nowej zajezdni tramwajowej w Gliwicach przy ulicy Chorzowskiej,przy granicy z Zabrzem
• 1972 r.
• maj likwidacja zajezdni tramwajowej przy tak zwanym Lasku Miejskim
• 1985 r.likwidacja starej linii 2 w ciągu ulic:Pszczyńska,Mikołowska,Dworcowa
• 1986 r.likwidacja starej linii 1 w ciągu ulic:Zygmunta Starego,Tadeusza Kościuszki,Nowy Świat,Jana Pawła II,Dworcowa
• 1995 r.likwidacja torów w ciągu ulic:Konstytucji,Dworcowa,Dolnych Wałów
• 2009 r.
• maj wystąpienie Prezydenta Miasta Gliwice do KZK GOP z wnioskiem o likwidację komunikacji tramwajowej na terenie miasta Gliwice
• 26 maja pozytywne rozpatrzenie wniosku Prezydenta Miasta Gliwice przez KZK GOP w sprawie likwidacji komunikacji tramwajowej na terenie miasta Gliwice
• 17 czerwca rozpoczęcie zbierania podpisów pod referendum w sprawie odwołania Prezydenta Miasta Gliwice i Rady Miejskiej
• 20 czerwca dzień otwarty zajezdni w Gliwicach połączony z paradą tramwajów na ulicach Gliwic oraz kursowaniem jubileuszowej linii tramwajowej o numerze 115,który symbolizował 115 lat tramwajów w Gliwicach i na Górnym Śląsku
• 1 września zawieszenie kursowania tramwajów w mieście po 115 latach ich obecności na gliwickich ulicach
• 8 listopada odbyło się referendum,które okazało się nieważne ze względu na brak odpowiedniej frekwencji(minimalny próg to około 33 tysiące mieszkańców),jednak prawie 90% z około 20 tysięcy mieszkańców biorących w nim udział,opowiedziało się przeciwko władzom miasta,a tym samym za powrotem tramwajów do Gliwic
• 2010 r.
• 27 kwietnia pojawiają się informacje w lokalnych gliwickich mediach o prawdopodobnej likwidacji torowisk
• 18 czerwca rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na ulicy Józefa Wieczorka
• 2 lipca rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na ulicy Dolnych Wałów
• 20 lipca rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na wiadukcie w ciągu ulicy Zabrskiej
• 2011 r.
• luty demontaż tramwajowych przewodów trakcyjnych od połowy ulicy Zwycięstwa do pętli tramwajowej
• kwiecień demontaż tramwajowych przewodów trakcyjnych od wiaduktu w ciągu ulicy Zabrskiej do połowy ulicy Zwycięstwa
• 29 kwietnia rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na skrzyżowaniu ulic Zwycięstwa i ul.Stefana Wyszyńskiego
• 8 lipca rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na pętli tramwajowej na terenie dzielnicy Wójtowa Wieś
• 13 października rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na skrzyżowaniu ulic Ignacego Daszyńskiego i Tadeusza Kościuszki
• 2012 r.
• 29 września Dzień Otwarty Zajezdni Tramwajowej w Gliwicach połączony z obchodami 40-lecia nowej Zajezdni Tramwajowej w Gliwicach
• 2013 r.
• marzec demontaż zabytkowych torów tramwajowych(zabytkowa mijanka wąskotorowa)na remontowanej części ulicy Górnych Wałów
• 11 maja rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na moście nad rzeką Kłodnicą w ciągu ulicy Zwycięstwa
• 25 maja rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na części ulicy Zwycięstwa
• 13 czerwca rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na części ulicy Daszyńskiego w pobliżu pętli tramwajowej
• wrzesień montaż zabytkowych torów tramwajowych(zabytkowa mijanka wąskotorowa)na remontowanej części ulicy Górnych Wałów
• 2014 r.
• marzec demontaż zabytkowych torów tramwajowych(zabytkowy zakręt wąskotorowy z ulicy Górnych Wałów w ulicę Zygmunta Starego)na remontowanej części ulicy Górnych Wałów
• 18 grudnia rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na części ulicy Zwycięstwa,w związku z budową tunelu w ciągu DTŚ
• 2015 r.
• styczeń/luty montaż zabytkowych torów tramwajowych(zabytkowy zakręt wąskotorowy z ulicy Górnych Wałów w ulicę Zygmunta Starego)na remontowanej części ulicy Górnych Wałów
• 5 maja rozpoczęcie demontażu torów tramwajowych na skrzyżowaniu ulicy Ignacego Daszyńskiego z ulicami Adama Mickiewicz,Generała Józefa Sowińskiego i Kozłowską w związku z budową ronda

Linie
Aktualne
Linia Trasa Liczba przystanków Czas przejazdu Długość trasy Tabor
1 Gliwice Zajezdnia-Chorzowska-(Zabrze)Wolności-pl.Wolności-Wolności-(Ruda Śląska)Zabrzańska-Dworcowa-Chebzie Pętla 22/23 35/39 min SGP/Lohner E1
4 Gliwice Zajezdnia-Chorzowska-(Zabrze)Wolności-pl.Wolności-Wolności-Zaborze Pętla 20 36 min 1x/2x Konstal 105Na
Zawieszone
Linia Trasa Liczba przystanków Czas przejazdu Długość trasyTabor
1 Gliwice Wójtowa Wieś-Daszyńskiego-Wieczorka-Dolnych Wałów-Zwycięstwa-Bohaterów Getta Warszawskiego-Jagiellońska-Zabrska-Chorzowska-(Zabrze)Wolności-pl.Wolności-Wolności-(Ruda Śląska)Zabrzańska-Dworcowa-Chebzie Pętla
4 Gliwice Wójtowa Wieś-Daszyńskiego-Wieczorka-Dolnych Wałów-Zwycięstwa-Bohaterów Getta Warszawskiego-Jagiellońska-Zabrska-Chorzowska-(Zabrze)Wolności-pl.Wolności-Wolności-Zaborze Pętla
Historyczne
Linia Pętla początkowa Pętla końcowa Likwidacja
1 Gliwice ul.Zygmunta Starego Gliwice Dworzec PKP 1985/1986
2 Gliwice ul.Pszczyńska Zabrze ul.Lompy 1985/1986
Trasa
Przebieg
Tramwaje w Gliwicach poruszały się następującymi ulicami(od pętli do granic miasta):Daszyńskiego(częściowo jeden tor),Wieczorka,Dolnych Wałów(częściowo jeden tor),Zwycięstwa,Bohaterów Getta Warszawskiego,Jagiellońska,Zabrska,Chorzowska(częściowo jeden tor na wiadukcie).Przystanek strefowy pomiędzy Gliwicami i Zabrzem znajduje się przy zajezdni tramwajowej w Gliwicach.
Pętla
Pętla tramwajowa znajdowała się na terenie dzielnicy Wójtowa Wieś u zbiegu ulic:Daszyńskiego,Słowackiego i Dolnej Wsi.Pętla powstała około 1971 r.zlikwidowano ją w 2013 roku i w jej miejsce wybudowano sklep Biedronka.
Zajezdnia
Zajezdnia tramwajowa znajduje się przy ulicy Chorzowskiej 150.
Tramwaje gliwickie w filmie
"Cień"
W jednej ze scen filmu"Cień"z 1956 roku,w reżyserii Jerzego Kawalerowicza,aktor wyskakuje z tramwaju jadącego po wiadukcie w ciągu ulicy Zabrskiej w Gliwicach.
"Tramwajada"
Finałowa scena filmu"Tramwajada"z 1989 roku,w reżyserii Bolesława Pawicy,rozgrywa się na skrzyżowaniu ulic Zwycięstwa i Dolnych Wałów w Gliwicach.Film opowiada o dzieciach ze śląskiego domu dziecka,które w sylwestrową noc porywają tramwaj i podróżują nim po śląskich miastach.
"Operacja Himmler"
W jednej ze scen filmu"Operacja Himmler"z 1979 roku,w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego,rozgrywa się przed hotelem Haus Oberschlesien(Dom Górnośląski,obecnie Urząd Miejski w Gliwicach),przed którym widać stare tramwaje poruszające się ulicą Zwycięstwa.