niedziela, 17 stycznia 2016

Stanisław Młodożeniec

Ur.31 stycznia 1895 w Dobrocicach,zm.21 stycznia 1959 w Warszawie poeta,współtwórca futuryzmu,ojciec Jana Młodożeńca.
Biografia
Pochodził z zamożnej rodziny chłopskiej.Był jednym z sześciorga dzieci Łukasza i Józefy z Siudaków.W latach 1906–1914 uczęszczał do Gimnazjum w Sandomierzu,gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości.Jako uczeń współredagował tajne pisemko"Nasze" i pełnił funkcję drużynowego Tajnej Drużyny harcerskiej.W roku 1915 znalazł się w Rosji.Był naocznym świadkiem wydarzeń rewolucyjnych z 1917 roku.Odezwały się one silnym echem w wierszach składających się na futurystyczny debiut poetycki("Z Moskwy","Anarchiści").Do kraju powrócił w czerwcu 1918 roku.W październiku tego roku rozpoczął studia na UJ,które przerywał dwukrotnie z powodu służby wojskowej:w Legii Akademickiej,a następnie podczas wojny polsko-bolszewickiej w kompanii łączności 1 pułku Strzelców Podhalańskich.Wziął czynny udział w akcji plebiscytowej na Spiszu i Orawie w 1919 roku.Z Brunonem Jasieńskim powrócił do ojczyzny i tu zaprzyjaźnił się z malarzem i poetą Tytusem Czyżewskim oraz z pozostałymi członkami awangardowego ugrupowania artystycznego"Formiści".Spotykał się z nimi w kawiarni"Esplanada".Na przełomie 1919/1920 roku wspólnie z Czyżewskim i Jasieńskim założył Klub Futurystów"Katarynka" i zorganizował z nimi pierwszy wieczór poezji futurystycznej w Krakowie.Następnie brał udział w zbiorowych wystąpieniach futurystów na terenie Warszawy i innych miast Polski.Współuczestniczył w głównych publikacjach futuryzmu polskiego("Nuż w bżuhu jednodńuwka futurystuw").W roku 1921 opublikował tomik"Kreski i Futureski",który stanowił jego debiut książkowy.Podjął współpracę z redagowaną przez Tadeusza Peipera"Zwrotnicą",w której pierwszym numerze zamieścił programowy wiersz"Wyskok".Następne tomiki poetyckie to"Kwadraty","Niedziela","Futuro-gamy" i futuro-pejzaże".W 1922 roku ukończył studia na UJ i opuścił Kraków.Do wybuchu II wojny światowej był nauczycielem gimnazjalnym.Uczył języka polskiego w Kielcach,następnie w Gimnazjum Państwowym im.J.Zamoyskiego w Zamościu.W 1925 roku zamieszkał w Warszawie i uczył w Gimnazjum i Liceum im.S.Batorego,Gimnazjum i Liceum im.J.Poniatowskiego,Gimnazjum i Liceum im.N.Żmichowskiej i prywatnym Gimnazjum i Liceum J.Kowalczykówny("Szkoła na Wiejskiej")oraz prowadził działalność literacką i społeczną.Na łamach"Tygodnika Ilustrowanego"debiutował w 1925 roku jako prozaik opowiadaniem pt."Jak się w Pietrkowy serce rozszerzyło".Nawiązał stałą współpracę z"Kurierem Warszawskim".W 1926 roku zdobył nagrodę w konkursie"Czasu"za nowelę"Wyścigi".W prasie codziennej i tygodniowej opublikował wiele opowiadań o tematyce wiejskiej.Problematyce chłopskiej poświęcił również powieść"Na Budzeniu".Jednocześnie pisał utwory sceniczne,np."Heród".Zamieszczał także recenzje teatralne pod ps."J.Chmurek"na łamach"Gońca Warszawskiego".Podjął też poetycką twórczość dla dzieci.Uprawiał także publicystykę.Łączyła go przyjaźń również ze środowiskiem malarzy,zwłaszcza z grupą"Kapistów" i ludzi teatru(Irena Solska,Stefan Jaracz).W połowie lat 30 zacieśnił nawiązaną wcześniej współpracę z ZMW RP"Wici" i jego organami prasowymi.Był autorem słów popularnego hymnu wiciowego"Do niebieskich pował".W 1936 roku został prezesem Komisji Prasowej Związku,a w roku 1937 Walny Zjazd Delegatów wybrał go na zastępcę członka Zarządu Głównego ZMW RP"Wici".Wielokrotnie brał udział w spotkaniach literackich z chłopską publicznością.Zmobilizowany w 1939 roku jako szeregowy żołnierz wojsk łączności,19 września przeszedł ze swoim oddziałem na Węgry,gdzie został internowany.W czerwcu 1940 roku uciekł do Jugosławii.Wkrótce przedostał się przez Konstantynopol do Syrii i rozpoczął służbę w szeregach Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.Przebywał z oddziałami Brygady w Palestynie i Egipcie.Ułożył słowa pieśni Brygady.Swą twórczość w tym okresie związał z teatrem żołnierskim.Napisał"Lajkonika w piramidach",widowisko wystawione w obozie wojskowym pod Aleksandrią.W sierpniu 1941 r.został urlopowany z wojska,by objąć redakcję"Gazety Polskiej"w Jerozolimie.W czerwcu 1942 roku wyjechał do Londynu i rozpoczął pracę w dziale propagandy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych rządu emigracyjnego.W listopadzie tego roku objął redakcję reaktywowanego w Londynie"Zielonego Sztandaru".Od końca listopada 1943 roku do czerwca 1944 roku Młodożeniec był pracownikiem tajnej radiostacji polskiej"Świt"nadającej audycje z terytorium Wielkiej Brytanii,a w latach powojennych nawiązał współpracę z Radiem Wolna Europa.Ciężko chory powrócił do kraju w kwietniu 1957 roku i zamieszkał w Warszawie.Podjął współpracę z pismami literackimi.Na łamach tygodnika"Orka"(1958–1959)ogłosił fragmenty wspomnień o futuryzmie.Zdążył przygotować do druku"Wiersze wybrane"(1958 r.)zbiór opowiadań"W dolinie małej wody"(1958 r.) i tomik wierszy dla dzieci"Wiosenne obrazki"(1959 r.)Stanisław Młodożeniec zmarł w Warszawie 21 stycznia 1959 roku,pochowany został w Alei Zasłużonych na Starych Powązkach.Żonaty z Wandą Arlitewicz,malarką,miał dwoje dzieci:Zuzannę Bukowską i Jana,grafika i malarza.Po śmierci Młodożeńca Tomasz Burek ogłosił"Utwory poetyckie"(1973 r.)obejmujące niemal w całości jego dorobek liryczny.W 1976 roku ukazały się"Opowiadania",które z pierwodruków prasowych zebrał,opracował i komentarzem opatrzył Wincenty Burek.Ocalała spuścizna literacka Stanisława Młodożeńca znajduje się w zbiorach Muzeum Literatury w Sandomierzu.Po drugiej wojnie światowej jedna z ulic Sandomierza została nazwana jego imieniem.W maju 2009 r.imię Stanisława Młodożeńca nadano gimnazjum w Wilczycach.
Twórczość
Poezja

  • Kreski i futureski,1921 r.
  • Kwadraty,1925 r.
  • Niedziela,1930 r.
  • Futuro-gamy i futuro-pejzaże,1934 r.
  • Wiersze wybrane,1958 r.

Proza

  • Na Budzeniu,1937-38
  • W dolinie małej wody,1958 r.
  • Wiosenne obrazki(utwór dla dzieci),1959 r.
  • Opowiadania,1976 r.
  • Sołtysowa obraza;Wyścigi,2001 r.

Dramat

  • Wiater:widowisko w 3 aktach z prologiem,1937 r.
  • Grunwald:słuchowisko w 8 epizodach,1943 r.

Publicystyka

  • O nowy ład,1935 r.
  • W Darowie,1938 r.
  • Koniec cywilizacji papieru.Wybór publicystyki z lat 1933-1939,2008 r.

W kulturze popularnej

  • Do tekstu Młodożeńca"Hymn Pokoju"zespoły Pidżama Porno i Futurobnia nagrały utwory muzyczne

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz