Ulica Krakowskie Przedmieście w Warszawie

Ulica w Śródmieściu Warszawy,stanowiąca północny odcinek Traktu Królewskiego.
Opis
Za punkt początkowy ulicy przyjmuje się pomnik Mikołaja Kopernika:tu Nowy Świat przechodzi w Krakowskie Przedmieście po zachodniej stronie ulicy sąsiadują ze sobą bezpośrednio budynki z adresami Nowy Świat 69 i Krakowskie Przedmieście 1.
W swoim biegu Krakowskie Przedmieście spotyka i krzyżuje się z następującymi ulicami:

• Mikołaja Kopernika
• Oboźną
• Traugutta
• Królewską
• Tokarzewskiego-Karaszewicza
• Karową
• Ossolińskich
• Trębacką
• Kozią
• Bednarską
• Miodową
• plac Zamkowy,który stanowi jej zakończenie(ruch kołowy poprowadzony jest obecnie tylko do ulicy Miodowej)

Cała ulica jest jako założenie urbanistyczne wpisana do rejestru zabytków(nr rej.205 z 1 czerwca 1965).W 1994 r.Trakt Królewski w Warszawie wraz z historycznym zespołem miasta i Wilanowem został uznany za pomnik historii.W lipcu 2008 r.zakończył się kapitalny remont ulicy.
Historia
Przedmieścia przy Bramie Krakowskiej zaczęły się tworzyć już w XIV w.natomiast przy nich w 1454 r.powstał kościół bernardynów.Wówczas teren przed murami zaczęto nazywać placem Bernardyńskim(dziś tak nazywa się plac na Czerniakowie).Drewniane domostwa budowali tutaj różnorodni rzemieślnicy,powstały cegielnie,ukształtowały się dwie odnogi placu,gdzie wschodnia prowadziła do najstarszej warszawskiej jurydyki należącej do proboszcza kolegiaty:Dziekanki.Tak zwany plac Bernardyński(lub Bernardyńskie Przedmieście)był wcześniej nazywany Czerskim Przedmieściem,a potem Krakowskim Przedmieściem,gdyż był początkiem traktu łączącego Warszawę pierwotnie z Czerskiem,a następnie z Krakowem.Droga ta stała się też świetnym miejscem do budowy reprezentacyjnych pałaców magnaterii oraz rodziny królewskiej,było też znakomitym miejscem triumfalnych wjazdów do miasta(między innymi wjeżdżali tędy hetman Stefan Czarniecki czy Jan III Sobieski)oraz hołdów składanych przez Prusy Książęce i Inflanty.W I połowie XVII w.przybrała formę traktu od Kaplicy Moskiewskiej,będącej panteonem chwały oręża polskiego i tryumfów militarnych króla Zygmunta III Wazy do projektowanego„Forum Wazów”,z którego została zrealizowana jedynie kolumna króla Zygmunta.Do XVII w.od Krakowskiego Przedmieścia odchodziły tylko uliczki Krótka(nieistniejąca dziś,na wysokości kamienicy nr 59)oraz Rzeźnicza(dziś Bednarska).W 1683 r.przy ulicy ustawiono figurę Matki Boskiej Pasawskiej.W XVIII w.ukształtowały się nazwy Szerokie Krakowskie Przedmieście(dla dawnego placu Bernardyńskiego)oraz Wąskie Krakowskie Przedmieście(dla pozostałego odcinka).Około 1762 r.ulica była już całkowicie wybrukowana,a do 1855 r.uzyskała oświetlenie gazowe.Krakowskie Przedmieście zawsze było świadkiem demonstracji,szczególnie podczas zaborów szczególnym wydarzeniem była manifestacja z 27 lutego 1861,kiedy to rosyjskie wojsko zaczęło strzelać do manifestantów,zabijając pięć osób.Pogrzeb pięciu poległych 2 marca zmienił się w wielką manifestację narodową kondukt pogrzebowy przeszedł z kościoła św.Krzyża przez plac Saski,Wierzbową,Bielańską i Nalewki na Powązki.Krakowskie było też świadkiem demonstracji studenckich 1968 r.oraz spotkania papieża Jana Pawła II z młodzieżą w 1979 r.(przed kościołem św.Anny).W 1861 r.Rada Administracyjna Królestwa Polskiego podjęła decyzję o wyburzeniu 14 domów na 12 posesjach,znajdujących się pomiędzy figurą Matki Boskiej Pasawskiej a placem przed kościołem karmelitów.Oprócz korzyści komunikacyjnych,władze miały na względzie likwidację wąskich zaułków,które utrudniały działania rosyjskiej konnicy podczas tłumienia rozruchów.Projekt zrealizowano w 1865 r.organizując w miejscu wyburzonych budynków skwer z fontanną(dziś znajdującą się pod kinem Muranów).W 1866 r.ruszyła tędy linia tramwaju konnego łączącego dworce Wiedeński(Główny)z Terespolskim(Wschodnim).W 1887 r.do Krakowskiego Przedmieścia przebito Miodową.Ulica stała się reprezentacyjną arterią miasta,znajdowały się tu najlepsze sklepy.W 1907 r.uruchomiono oświetlenie elektryczne,a w 1908 r.tramwaj elektryczny.W okresie okupacji hitlerowskiej trakt przyjął nazwę Krakauer Strasse.Pierwsze zniszczenia przyniosła kampania wrześniowa,a największe straty spowodowało powstanie warszawskie.Pomimo zniszczenia ponad 3/4 zabudowy Krakowskie Przedmieście odniosło proporcjonalnie mniejsze straty niż pozostała część zabytkowej Warszawy.Kościół Wizytek,Karmelitów,Pałac Namiestnikowski,Hotel Bristol i Dom bez Kantów odniosły tylko niewielkie uszkodzenia.Szereg budynków zostało spalonych.Po wojnie większość zabytków odbudowano,w niektórych przypadkach przywracając im wcześniejszą,XVIII-wieczną szatę architektoniczną.Braki w zabudowie uzupełniono nowymi obiektami(np.Nowa Dziekanka)zazwyczaj harmonizującymi z dotychczasową zabudową.Wyjątkiem pozostał zbyt niski i wadliwy urbanistycznie tzw.Kopnięty Dom(Krakowskie Przedmieście 9)na miejscu Kamienicy Beyera.Większość prac rekonstrukcyjnych zakończono do 1951 r.Po 1945 r.ulica straciła swój reprezentacyjny charakter.W 2004 r.podjęto decyzję o jej przekształceniu w reprezentacyjny deptak.Prace rozpoczęły się we wrześniu 2006 r. i zakończyły w lipcu 2008 r.Projektantem przebudowy Krakowskiego Przedmieścia był Krzysztof Domaradzki.Ulica po remoncie stała się szerokim deptakiem z wąską jezdnią pośrodku dostępną tylko dla komunikacji miejskiej oraz taksówek.Nawiązując do wyglądu ulicy na obrazach Canaletta użyto specjalnego,żółtawego granitu sprowadzonego z Chin,aby imitował kolor nawierzchni z XVIII w.Oprócz tego użyto także granitu szwedzkiego(czerwony)oraz strzegomskiego(szary).Na nowym Krakowskim Przedmieściu pojawiły się także nowe,stylizowane ławki,pachołki,kwietniki,latarnie-pastorały,zasadzono kilkadziesiąt drzew,ustawiono cztery kubiki z reprodukcjami obrazów Canaletta oraz brązową tablicę wskazującą oś Saską.Ulica nie została w pełni przystosowana dla niepełnosprawnych.Pod fragmentem północnego odcinka ulicy przebiega tunel Trasy W-Z.
Ważniejsze obiekty
Strona nieparzysta:

• Instytut Nauk Politycznych i Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego(nr 1)
• Bazylika św.Krzyża(nr 3)
• Pałac Czapskich Krasińskich(Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)(nr 5)z pomnikiem Bartolomeo Colleoniego i Salonikiem Chopinów
• Kamienica Józefa Grodzickiego z Główną Księgarnią Naukową im.B.Prusa(tu miał mieścić się sklep Wokulskiego bohatera„Lalki”,oraz mieszkanie Ignacego Rzeckiego.W ścianę kamienicy wmurowano tablicę pamiątkową z tą informacją(nr 7)
• Dom bez kantów(nr 11)
• Hotel Europejski(nr 13)
• Pałac Potockich(siedziba Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego)oraz galeria Kordegarda(nr 15/17)
• dom Juliana Wabia Wapińskiego(nr 19)
• Polski Instytut Sztuki Filmowej(wraz z kinami Kultura i Rejs,nr 21/23)
• Pałac Wesslów obecnie siedziba Prokuratury Apelacyjnej(nr 25)
• Kamienica Kestnerów(nr 27)
• Kamienica Garskich(nr 53)
• Kamienica Cymbaurowska(nr 71)
• Dom Roeslera i Hurtiga(nr 79)
• Kamienica Macieja Kurowskiego(nr 81)wybudowana przed 1754 r.dla kupca Macieja Kurowskiego.Po zniszczeniach II wojny światowej została rozebrana w związku z budową trasy WZ,a następnie odbudowana w roku 1949 prawdopodobnie według projektu Zygmunta Stępińskiego
• Kamienica Roesena(nr 83)
• Kamienica Wilhelma Duponta(nr 85)
• Kamienica Prażmowskich zwana również kamienicą Joachima Pastoriusa(nr 87)
• Kamienica Aleksandra Johna,zwana kamienicą Ignacego Nowickiego,w której znajduje się Dom Literatów oraz pierwsze ruchome schody wybudowane w Polsce,łączące plac Zamkowy z Trasą W-Z(nr 89)

Strona parzysta:

• Pomnik Mikołaja Kopernika przed Pałacem Staszica(sam pałac ma jeszcze adres Nowy Świat 72)
• Kamienica Oranowskiego(nr 4)
• Kamienica pod Messalką(nr 16/18)
• Brama Główna Uniwersytetu Warszawskiego(nr 26/28)prowadząca na jego kampus centralny,w skład którego wchodzą m.in.:
• Pałac Kazimierzowski,wzniesiony w XVII w.jako letnia rezydencja króla Władysława IV(siedziba rektoratu UW,nr 26/28)
• dawna„Szkoła Główna”,budynek,w którym obecnie mieści się Instytut Archeologii Wydziału Historycznego UW
• Gmach Po muzealny,wzniesiony w latach 1818-1820,według projektu Michała Kado,dla Oddziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego(obecnie siedziba Instytutu Historycznego UW)
• Pałac Uruskich-Czetwertyńskich(nr 30)
• Pałac Tyszkiewiczów-Potockich z końca XVIII w.(nr 32)
• Kościół Sióstr Wizytek(na jego plebanii mieszkał znany poeta,ks.Jan Twardowski)oraz klasztor z unikatowym budynkiem kalwarii z XVII w.(nr 34)
• Pomnik ks.kardynała Stefana Wyszyńskiego przed kościołem Wizytek
• Pomnik ks.Jana Twardowskiego na skwerze jego imienia
• Pomnik Bolesława Prusa w Warszawie
• Hotel Bristol(nr 42/44)
• Pałac Prezydencki(nr 46/48)
• Pomnik konny księcia Józefa Poniatowskiego
• Kościół Wniebowzięcia NMP i św.Józefa Oblubieńca(po karmelicki)(nr 52/54)
• Zajazd Dziekanka obecnie Dom Studencki Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie(nr 58/60)
• Pomnik Adama Mickiewicza
• Posąg Matki Boskiej Pasawskiej z 1683 r.
• Pałac Kazanowskich,siedziba Caritas oraz Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Warszawie(Res Sacra Miser)(nr 62)
• Resursa Obywatelska(nr 64)
• Centralna Biblioteka Rolnicza(nr 66)
• Kościół św.Anny(nr 68)

Obiekty nieistniejące

• Kaplica Moskiewska nieistniejące prawosławne mauzoleum kaplica grobowa(1620-1818)jak podaje większość opracowań,przewidziana do rekonstrukcji w 1938 r.rozebrana ostatecznie w 1954 r.Miejsce pochówku cara Wasyla Szujskiego,Dymitra Szujskiego i jego żony Wielkiej księżnej Jekateriny Grigoriewnej
• Pałac Karasia(nr 2)
• Kamienica Beyera(nr 9)
• Pałac Tarnowskich(nr 42/44)
• Pomnik Iwana Paskiewicza
• Pomnik Wdzięczności dla Stanów Zjednoczonych Ameryki