Stanisław Pagaczewski

Ur.9 lipca 1916 w Krakowie,zm.7 czerwca 1984 tamże polski prozaik,poeta,reportażysta,autor książek dla dzieci oraz przewodników krajoznawczych.Twórca trylogii poświęconej przygodom Baltazara Gąbki,należącej do klasyki literatury dziecięcej.

Życiorys
Syn Juliana Pagaczewskiego(1874-1940),historyka sztuki i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Adolfiny z domu Till.Brat Janusza Pagaczewskiego(1906-1975)sejsmologa,popularyzatora astronomii.Uczeń gimnazjum im.Henryka Sienkiewicza w Krakowie.Debiutował w 1933 r.na łamach krakowskiego dziennika"Czas"wierszem pt."Wschód słońca".Maturę zdał w 1934 r. i rozpoczął studia z zakresu polonistyki(także okresowo historii sztuki)na Uniwersytecie Jagiellońskim.Magisterium uzyskał już po wybuchu II wojny światowej,na tajnym UJ.W czasie wojny prowadził tajne nauczanie w Ciężkowicach,gdzie osiedlili się jego rodzice,wyjechawszy z Krakowa w obawie przed represjami.Tam poznał swą późniejszą żonę,farmaceutkę Janinę Olszowską(ur.15 marca 1915 w miejscowości Velké Meziříčí(Wielkie Międzyrzecze),pod Brnem),z którą ożenił się w 1941 r.W 1943 r.zagrożony represjami gestapo przebywał w powiecie miechowskim.Do Krakowa powrócił w 1944 r.W 1947 r.był członkiem redakcji"Dziennika Polskiego" i tygodnika"Sport i Wczasy".Od 1948 do 1950 r.pełnił funkcję sekretarza odpowiedzialnego miesięcznika"Życie Nauki",a w 1950 r.także kwartalnika"Ochrona Zabytków".Od 1947 r.był aktywnym działaczem i przewodnikiem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego(późniejszy PTTK).W 1949 r.ukazały się jego pierwsze publikacje książkowe przewodniki krajoznawcze pt."Dolina Dunajca od Pienin po Jezioro Rożnowskie i Czchów"oraz"Przez Mogilany i Obidową do Zakopanego",wydane przez Wydawnictwo Biura Turystyki Ministerstwa Komunikacji.Wielokrotnie wędrował szlakami Beskidów i Gorców.W latach 1954-1956 był kierownikiem działu reportażu"Tygodnika Powszechnego"(w okresie"zawieszenia"redakcji Jerzego Turowicza,kiedy to z powodu odmowy publikacji nekrologu Józefa Stalina,w latach 1953-1956 pismo ukazywało się pod egidą PAX-u).Od 1956 r.poświęcił się całkowicie pracy literackiej i zrezygnował z etatu w redakcjach.Swoje publikacje głównie reportaże i utwory dla dzieci i młodzieży,publikował w czasopismach:"Płomyczek"(1949-1980),"Wieści"(1957,1959,1963,1965-1968),"Kierunki.Tygodnik społeczno-kulturalny katolików"(1959-1962),"Życie Literackie"(1970-1974).W latach 1963-1966 był autorem 44 odcinków programu"Piękno Polski Południowej",nadawanego przez Telewizję Polską.Współpracował też z Polskim Radiem w Krakowie,gdzie nadawano jego reportaże i słuchowiska(m.in."Diabelski kamień",1966 r."Córka marynarza",1968 r."Gospoda pod Upiorkiem",1970 r.)W latach 60 i 70 często podróżował po Europie,Afryce Północnej i Bliskim Wschodzie.W 1966 r.ukazała się pierwsza książka z cyklu przygód profesora Baltazara Gąbki pt."Porwanie Baltazara Gąbki".Ze względu na oryginalność,poczucie humoru oraz umiejętne wykorzystanie tradycyjnych motywów(książę Krak,smok wawelski)zdobyła wśród młodych czytelników ogromną popularność.W efekcie,w latach 1969–1970 powstał trzynastoodcinkowy serial animowany"Porwanie Baltazara Gąbki",bardzo ciepło przyjęty przez widzów.Sukces książki i opartego na niej filmu skłonił autora do napisania dalszego ciągu przygód profesora Gąbki.Powstały kolejne powieści:"Misja profesora Gąbki"(1975 r.na jej podstawie, w latach 1978–1980 również trzynastoodcinkowy serial animowany"Wyprawa profesora Gąbki")oraz"Gąbka i latające talerze"(1979 r.)Do cyklu i jego bohaterów nawiązuje też ostatnia książka Pagaczewskiego,"Przygoda na Rodos"(1982 r.)Członek Związku Literatów Polskich(1959-1984;w latach 1972-1975 członek zarządu Oddziału Krakowskiego,od 1975 do 1978 r.przewodniczący Komisji Rewizyjnej tegoż oddziału),oraz Polskiego PEN Clubu(1970-1984).Od 1974 r.członek Stronnictwa Demokratycznego(był tam współzałożycielem Klubu Pisarzy SD im.Bolesława Prusa).16 grudnia 1981,kilka dni po wprowadzeniu stanu wojennego,zmarła jego żona Janina.Mieszkał w Krakowie,w dzielnicy Krowodrza,przy ul.Edmunda Biernackiego 9,w kamienicy wybudowanej przez swego teścia,Piotra Olszowskiego.Miał dwie córki:Annę i Ewę oraz syna,Tomasza.Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Ordery i odznaczenia

• Złota odznaka PTTK(1956 r.)
• Nagroda Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie w dziedzinie upowszechniania kultury(1974 r.)
• Odznaka"Zasłużony działacz kultury"(1975 r.)
• Odznaka"Za Zasługi dla Ziemi Krakowskiej"(1977 r.)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski(1978 r.)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży(1978 r.)
• Order Uśmiechu(1978 r.)
• Nagroda im.Gustawa Morcinka za całokształt twórczości literackiej(1979 r.)

Twórczość

• "Dolina Dunajca od Pienin po Jezioro Rożnowskie i Czchów"(przewodnik krajoznawczy;Wydawnictwo Biura Turystyki Ministerstwa Komunikacji 1949 r.)
• "Przez Mogilany i Obidową do Zakopanego"(przewodnik krajoznawczy;Wydawnictwo Biura Turystyki Ministerstwa Komunikacji 1949 r.wydanie 2 zmienione:Spółdzielczy Instytut Wydawniczy"Kraj"1952 r.)
• "Beskidy"(przewodnik krajoznawczy;Nasza Księgarnia 1950 r.)
• "Babia Góra,Gorce,Beskid Wyspowy"(przewodnik krajoznawczy;Spółdzielczy Instytut Wydawniczy"Kraj"1951 r.)
• "Wycieczki i wczasy jednodniowe z Krakowa"(przewodnik krajoznawczy;Spółdzielczy Instytut Wydawniczy"Kraj"1951 r.wydanie 2 poszerzone:Sport i Turystyka 1953 r.)
• "Okolice Krakowa"(przewodnik krajoznawczy;Spółdzielczy Instytut Wydawniczy"Kraj"1952 r.)
• "Przewodnik wędkarski po województwie krakowskim"(współautor:Czesław Żelazny;opracowanie części turystyczno-krajoznawczej;Spółdzielczy Instytut Wydawniczy"Kraj"1952 r.)
• "Gorce i Beskid Wyspowy"(przewodnik krajoznawczy;Spółdzielczy Instytut Wydawniczy"Kraj"1953 r.)
• "Okolice Makowa i Jordanowa"(przewodnik krajoznawczy;fotografie:W.Gottlieb-Bogucki,J.Hauser,S.Pagaczewski;Spółdzielczy Instytut Wydawniczy"Kraj"1953 r.)
• "Rabka i Dolina Raby"(przewodnik krajoznawczy;Sport i Turystyka 1953 r.)
• "Zabytkowe budowle Podhala"(przewodnik krajoznawczy;Sport i Turystyka 1953 r.)
• "Wycieczki z Nowej Huty"(współautorzy:Cz.Bogusz,K.Sosnowski;Sport i Turystyka 1954 r.)
• "Z biegiem Dunajca"(album krajoznawczy;oprac.ilustracyjne:K.Saysse-Tobiczyk;Sport i Turystyka 1954,1955,1957 r.)
• "Jura Krakowsko-Częstochowska"(album krajoznawczy;Ilustrował i objaśnił:K.Saysse-Tobiczyk;Sport i Turystyka 1955 r.)
• "Z Krynicy do Tatr"(współautor:Z.Płonka;wstęp i opracowanie:J.Wojsznis;część informacyjną opracował F.Kędzior;Sport i Turystyka 1955 r.)
• "Zielona wędrówka"(powieść dla młodzieży;Nasza Księgarnia 1957 r.)
• "Czerwony dzień z kalendarza"(opowiadania;Spółdzielnia Wydawnicza"Czytelnik"1959 r.)
• "Diabelski kamień"(opowiadania dla dzieci;Spółdzielnia Wydawnicza"Czytelnik"1961,1966 r.Wydawnictwo Literackie 2005 r.ISBN 83-08-0370-8-9)
• "W dolinie Sanu"(album krajoznawczy;ilustracje A.Haupt;Sport i Turystyka 1959 r.)
• "Raj na kółkach"(powieść dla młodzieży;Wydawnictwo Morskie 1959 r.)
• "Na zielonej trawce pod Krakowem"(przewodnik krajoznawczy;Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne 1962 r.)
• "Nocne marki"(opowiadania;Wydawnictwo Łódzkie 1962 r.)
• "Więźniowie skalnego grodu.Powieść dla starszych dzieci"(Wydawnictwo Literackie 1962,1967,1986 r.ISBN 83-08-0142-7-5;2003 r.ISBN 83-08-03357-1)
• "Ziemia krakowska"(przewodnik krajoznawczy;Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne 1962,1974 r.także przekłady na języki:angielski,francuski,niemiecki i rosyjski)
• "Dzień dobry Kaukazie"(reportaż podróżniczy;Wiedza Powszechna 1963 r.)
• "Opowieści znad granic"(reportaże;Wydawnictwo MON 1963 r.)
• "W krainie skał i zamków"(album krajoznawczy;fotografie Henryk Hermanowicz;Sport i Turystyka 1963,1975 r.)
• "Tajemnicza recepta"(utwór dramatyczny;powst.1964 r.niepublikowany)
• "Krople głogu"(wiersze i proza poetycka;Wydawnictwo Literackie 1965 r.)
• "Porwanie Baltazara Gąbki"(powieść dla młodzieży;ilustracje:Alfred Ledwig;Wydawnictwo Literackie 1966,1969,1972,1975,1983,1989 r.ISBN 83-08-0087-0-4;Wydawnictwo Sagittarius 1994 r.ilustrował Mirosław Gryń,ISBN 83-86-0780-5-7;Wydawnictwo Siedmioróg 1997 r.ilustrował Jacek Skrzydlewski,ISBN 83-71-6222-1-X;Wydawnictwo Literackie 2002 r.ISBN 83-08-0284-1-1;jako część tomu"Przygody Baltazara Gąbki.Trylogia":Wydawnictwo Literackie 2011,2016 r.ISBN 978-83-08-04814-6;wydanie francuskie:L'enlèvement de Balthazar Éponge,tłum.Małgorzata Sadowska-Daguin,ilustracje Daniel Maja;Hachette 1993 r.ISBN 2010198484;także tłumaczenia na inne języki obce)
• "Wyprawa pod gęsią nóżką"(utwór dramatyczny dla dzieci;powst.ok.1966 r.adaptacja:Maria Billiżanka,Teatr Rozmaitości,Kraków 1966 r.)
• "Gospoda pod Upiorkiem"(powieść dla młodzieży;Spółdzielnia Wydawnicza"Czytelnik"1968,1981 r.ISBN 83-07-0045-0-0;Wydawnictwo Literackie 2004 r.ISBN 83-08-0353-2-9)
• "Anna z mórz południowych"(powieść dla młodzieży;Spółdzielnia Wydawnicza"Czytelnik"1969 r.Wydawnictwo Literackie 2006 r.ISBN 83-08-0382-3-9)
• "Bzdurki dla córki"(utwór dla dzieci;Wydawnictwo Literackie 1971,1980,1991 r.ISBN 83-08-0205-1-0)
• "Spotkajmy się u wód"(gawędy historyczne o polskich uzdrowiskach;Wydawnictwo Literackie 1972 r.)
• "Księżniczka Soliny"(powieść;Wydawnictwo Harcerskie Horyzonty 1973 r.)
• "Szkoła bez dzwonka"(powieść;Wydawnictwo Literackie 1974 r.)
• "Misja profesora Gąbki.Opowieść o nowej wyprawie"(powieść dla młodzieży;ilustracje:Alfred Ledwig;Wydawnictwo Literackie 1975,1985 r.ISBN 83-08-0118-3-7;2002 r.ISBN 83-08-0319-5-1;jako część tomu"Przygody Baltazara Gąbki. Trylogia":Wydawnictwo Literackie 2011,2016 r.ISBN 978-83-08-04814-6)
• "Oddalenie"(opowiadania;Wydawnictwo Literackie 1976 r.)
• "Gąbka i latające talerze"(powieść dla młodzieży;ilustracje:Alfred Ledwig;Wydawnictwo Literackie 1979,1986,1989 r.ISBN 83-08-0008-3-5;2002 r.ISBN 83-08-0319-6-X;jako część tomu"Przygody Baltazara Gąbki.Trylogia":Wydawnictwo Literackie 2011,2016 r.ISBN 978-83-08-04814-6)
• "Z tobołkiem za Kraków"(szkice historyczno-krajoznawcze;Wydawnictwo Literackie 1979 r.)
• "Znów idę na południe"(wspomnienia z wędrówek po Beskidach i Gorcach;fotografie Henryk Hermanowicz;Sport i Turystyka 1979 r.ISBN 83-21-7224-2-3)
• "Przygoda na Rodos"(powieść dla młodzieży;ilustracje wykonał Marek Pietrzak:Wydawnictwo Literackie 1982 r.ISBN 83-08-0073-8-4;ilustracje Alfred Ledwig:Wydawnictwo Literackie 2002 r.ISBN 83-08-0328-8-5)
• "Straszydła".Scenariusz filmu rysunkowego(współautor:Ryszard Słabczyński;na podstawie serialu pt."Kochajmy straszydła",Telewizja Polska 1984 r.publikacja:"Ekran",1984 r.)
• "Przygody Baltazara Gąbki.Trylogia"(jednotomowe wydanie książek:"Porwanie Baltazara Gąbki","Misja profesora Gąbki.Opowieść o nowej wyprawie" i "Gąbka i latające talerze";ilustracje kolorowane:Alfred Ledwig;Wydawnictwo Literackie 2011,2016 r.ISBN 978-83-08-04814-6;także jako audiobook:czyta Krzysztof Tyniec,nagranie zrealizowano w studiu S10 Teatru Polskiego Radia w formacie mp3,ISBN 978-83-08-04835-1)

Opracowania edytorskie

• Michał Bałucki,"Grube ryby.Komedia w 3 aktach"(Wydawnictwo M.Kot 1948 r.)