Ryszard Matuszewski(literat)

Ur.18 sierpnia 1914 w Warszawie,zm.29 kwietnia 2010 w Warszawie polski eseista,krytyk literacki,autor podręczników szkolnych,tłumacz(m.in.Louisa Aragona,André Chamsona).Mąż Ireny Szymańskiej(1921-1999),edytorki,wydawcy i tłumaczki(m.in.opiekunki serii wydawniczej„Nike”Wydawnictwa„Czytelnik”).

Życiorys
Uczeń Gimnazjum im.Adama Mickiewicza w Warszawie(matura w 1932 r.)kolega klasowy krytyka literackiego i eseisty Jana Kotta oraz Jana Nowaka-Jeziorańskiego.Ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu im.Józefa Piłsudskiego w Warszawie(1936 r.)Debiutował wierszami i artykułami na łamach międzyszkolnego pisma licealistów polskich„Kuźnia Młodych”(1931 r.)Z tego czasu datuje się jego znajomość z redagującym dział poezji„Kuźni Młodych”ks.Janem Twardowskim.Współzałożyciel Klubu Artystycznego„S”,działającego w latach 1932-1936.W latach 1936-1937 ukończył szkołę podchorążych łączności w Zegrzu,następnie pracował w Wagons-Lits/Cook oraz był aplikantem w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.W lipcu 1938 r.poślubił Beatę z d.Sobolewską(1915-2005).Był uczestnikiem kampanii wrześniowej 1939 r.(m.in.w oblężonym Modlinie),a w latach 1940-1944 działaczem podziemia kulturalnego,związany z podziemną PPS WRN.Pracował w Zarządzie Miejskim w Warszawie.W 1942 r.urodziła się jego córka Małgorzata(obecnie Pszenicka;zamężna z Krzysztofem Pszenickim,dziennikarzem i b.szefem sekcji polskiej BBC w Londynie).W 1945 r.zmobilizowany do wojska,pracował do 1947 r.w dzienniku„Polska Zbrojna”.W 1946 r.urodził się jego syn,Piotr(obecnie architekt).Po wojnie był sekretarzem redakcji tygodnika„Kuźnica”(Łódź 1946-1950),gdzie rozpoczął systematyczną działalność jako krytyk i recenzent.Następnie w tygodniku„Nowa Kultura”,gdzie był kierownikiem działu krytyki(1950-1960),oraz zastępcą redaktora naczelnego(1952-1956).Kierownik pracowni literatury współczesnej IBL PAN(1954-1958),w latach 1956-1985 pisał stałe sprawozdania z ruchu poetyckiego w wydawnictwie„Rocznik Literacki”.Kierownik działu literatury współczesnej Spółdzielni Wydawniczej„Czytelnik”(1960-1977).W 1961 r.ożenił się ponownie z Ireną Szymańską,tłumaczką,edytorem i wydawcą.W latach 1973-1975 był kierownikiem działu krytyki w tygodniku„Literatura”.Współzałożyciel i w latach 1969-2003 jeden z wiceprezesów Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Literackich z siedzibą w Paryżu.W 1988 r.zorganizował kongres Stowarzyszenia w Polsce(w Toruniu),a w 2003 r.Stowarzyszenie to przyznało mu tytuł prezesa honorowego.Członek Związku Literatów Polskich(1944-1983),Stowarzyszenia Pisarzy Polskich(1989-2010)oraz Polskiego PEN Clubu.Zmarł w swoim domu w Warszawie przy ul.Nowowiejskiej z powodu niewydolności serca.Został pochowany 10 maja 2010 r.na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.Mszę św.żałobną odprawił ks.Wiesław Niewęgłowski,duszpasterz środowisk twórczych.
Ordery,odznaczenia i wyróżnienia

• Nagroda Państwowa III stopnia za książkę Literatura na przełomie(1951 r.)
• Nagroda„Życia Literackiego”za książkę Powroty i pożegnania(1987 r.)
• Dyplom Honorowy i Medal Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata(na wniosek Jana Nowaka-Jeziorańskiego;11 maja 1993 r.)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski(2007 r.)

Twórczość(wybór)

• S(poezje;F.Hoesick 1933 r.wespół z Janem Kottem i Włodzimierzem Pietrzakiem)
• Gospoda pod wesołą kukułką(utwór sceniczny;wespół z Janem Rojewskim;Biblioteka Teatralna Domu Wojska Polskiego,Tom I;Wydawnictwo„Prasa Wojskowa”,Warszawa 1948 r.)
• Literatura po wojnie(szkice literackie;Spółdzielnia Wydawnicza„Książka”1948 r.Książka i Wiedza 1950)
• Literatura na przełomie(szkice literackie;Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1951 r.)
• Literatura międzywojenna(podręcznik szkolny;Wiedza Powszechna 1953 r.)
• Szkice krytyczne(szkice literackie;Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1954 r.)
• Historia literatury polskiej.Materiały do nauczania klasy XI.Zeszyt I Antologia(Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1955 r.)
• Literatura współczesna:antologia i opracowanie(Wyd.5:Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1963,1968 r.)
  
  • O poezji Władysława Broniewskiego(szkice literackie;Państwowy Instytut Wydawniczy 1955 r.)
  • Doświadczenia i mity(szkice literackie;Państwowy Instytut Wydawniczy 1964 r.)
• Iwaszkiewicz(szkic literacki;Agencja Autorska 1965 r.seria„Sylwetki Współczesnych Pisarzy”;tłum.ang.Authors’Agency,„Czytelnik”,1976 r.w przekładzie Marshy Brochwicz)
• Człowiek i pisarz ludziom przyjazny(O Wilhelmie Machu)(szkicliteracki;Rzeszów 1968 r.)
• Polska literatura współczesna:antologia do użytku szkolnego(podręcznik szkolny;wyd.4:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1973,1974,1975 r.) 
  
  • Literatura polska lat 1918-1939(podręcznik szkolny;Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1970 r.wydanie 7:1974 r.wydanie 7 dodruk:1975 r.wydanie 8 i 9:1976,1977 r.wyd.11 i 12:1979,1982,1983,1984,1985,1986,1987,1988,1989 ISBN 83-02-00038-8;Wyd.21 poprawione:1990 r.Wyd.22 i 23:1992 r.ISBN 83-02-04414-8;Wyd.24 zmienione:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1993 r.Wyd.25:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1994 r.ISBN 83-02-05169-1) 
  • O poezji Władysława Broniewskiego(szkice literackie;Państwowy Instytut Wydawniczy 1955 r.)
  • Doświadczenia i mity(szkice literackie;Państwowy Instytut Wydawniczy 1964 r.)
  • Iwaszkiewicz(szkic literacki;Agencja Autorska 1965 r.seria„Sylwetki Współczesnych Pisarzy”;tłum.ang.Authors’Agency,„Czytelnik”,1976 r.w przekładzie Marshy Brochwicz)
  • Człowiek i pisarz ludziom przyjazny(O Wilhelmie Machu)(szkic literacki;Rzeszów 1968 r.)
  • Polska literatura współczesna:antologia do użytku szkolnego(podręcznik szkolny;wyd.4:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1973,1974,1975 r.) 
    
    • Literatura polska lat 1918-1939(podręcznik szkolny;Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1970 r.wydanie 7:1974 r.wydanie 7 dodruk:1975 r.wydanie 8 i 9:1976,1977 r.wyd.11 i 12:1979,1982,1983,1984,1985,1986,1987,1988,1989 ISBN 83-02-00038-8;Wyd.21 poprawione:1990 r.Wyd.22 i 23:1992 r.ISBN 83-02-04414-8;Wyd.24 zmienione:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1993 r.Wyd.25:Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1994 r.ISBN 83-02-05169-1) 
    • Polska literatura współczesna.Podręcznik pomocniczy dla klasy IV liceum ogólnokształcącego oraz dla klasy V techników i liceów zawodowych(Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1976,1977 r.wydanie III i IV:1978,1980 r.wyd.VI poprawione:1981,1982,1983,1984,1985 r.wydanie XI i XII:1986 r.ISBN 83-02-01084-7;wydanie XIII poprawione i wyd.XIV:1988 r.ISBN 83-02-03903-9;wydanie XV poprawione:1990 r.ISBN 83-02-04366-4) 
    • Z bliska(szkice literackie;Wydawnictwo Literackie 1981 r.ISBN 83-08-00508-X) 
    • Powroty i pożegnania(szkice literackie;Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1987 r.ISBN 83-07-01332-1) 
    • Żółte dzioby,zielone lata(wspomnienia;Alfa 1990 r.ISBN 83-7001-349-X) 
    • Literatura polska 1939-1991(podręcznik szkolny;Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1992 r.Wyd.2 popr. i uzup.1995 r.Wyd.3 popr. i uzup.1999 r.) 
    • Poezja polska 1939-1991(antologia;Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1994 r.ISBN 83-02-05302-3;wydanie rozszerzone pt.Poezja polska 1939-1996 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1998 r.ISBN 83-02-07074-2) 
    • Olśnienia i świadectwa.Od Leśmiana do Barańczaka(szkice literackie;Graf Punkt 1995 r.ISBN 83-86091-33-9) 
    • Przyleciał anioł cały malinowy(szkic literacki o twórczości włoskiej Jarosława Iwaszkiewicza;Ten Ten 1995 r.ISBN 83-86628-07-3) 
    • Chmury na pogodnym niebie(wspomnienia;Vipart 1998 r.ISBN 83-87124-14-1) 
    • Alfabet.Wybór z pamięci 90-latka(szkice wspomnieniowe;Iskry 2004 r.ISBN 83-207-1764-7) 
    • Moje spotkania z Czesławem Miłoszem(szkice literackie;Wydawnictwo Literackie 2004 r.ISBN 83-08-03628-7) 
    • Zapiski świadka epoki(szkice literackie;Biblioteka Narodowa 2004 r.ISBN 83-7009-547-X) 
    • Wisławy Szymborskiej dary przyjaźni i dowcipu(szkice literacko-wspomnieniowe;Wydawnictwo Auriga 2008 r.ISBN 978-83-922635-8-6)

Publikacje w pracach zbiorowych

• Kłosy śmierci,kłosy życia,[w:]Jarosław Iwaszkiewicz(praca zbiorowa;oprac.Julian Rogoziński;Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1968 r.seria:„Biblioteka Polonistyki”)
• Od Klubu„S”do„Listów do»Kuźnicy«”,[w:]Sceptyk pełen wiary.Wspomnienia o Stefanie Otwinowskim(Wydawnictwo Literackie,1979)
• Moje włoskie spotkania z Jarosławem Iwaszkiewiczem,[w:]Miejsce Iwaszkiewicza w setną rocznicę urodzin.Materiały z konferencji naukowej 20-22 lutego 1994 roku(praca zbiorowa;seria:„Stawisko. Almanach Iwaszkiewiczowski.Tom I”;Muzeum im.Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku,Podkowa Leśna 1994 r.ISBN 83-85605-51-7,ISBN 83-902894-0-7,ISSN 1233-278X)
• Skamandryci w oczach mojej generacji,[w:]Stawisko.Almanach Iwaszkiewiczowski.Tom II(praca zbiorowa;pod red.Aliny Brodzkiej,Małgorzaty Bojanowskiej,Zbigniewa Jarosińskiego,Oskara Koszutskiego;Muzeum im.Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku,Podkowa Leśna 1995 r.ISBN 83-902894-1-5;ISSN 1233-278X)
• O wierszach Wisławy Szymborskiej,[w:]Radość czytania Szymborskiej(praca zbiorowa;oprac.Stanisław Balbus i Dorota Wojda;Znak 1996 r.ISBN 83-7006-542-2)
• Wątek polski,[w:]Herling-Grudziński i krytycy(wybór i oprac.Zdzisław Kudelski;Presspublica-Wydawnictwo UMCS 1997 r.ISBN 83-86038-33-0,ISBN 83-227-1003-8)
• Czy znałem Lucjana Wolanowskiego?[w:]Wokół reportażu podróżniczego.Tom 3 Lucjan Wolanowski(1920-2006).Studia szkice materiały(Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,Katowice 2009 r.seria:„Prace naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 2683”,ISBN 978-83-226-1802-8,ISSN 0208-6336)
• Przeciw wartościom pozornym,[w:]Wcielenia Jerzego Ficowskiego według recenzji,szkiców i rozmów z lat 1956-2007(praca zbiorowa;wybrał,opracował i wstępem opatrzył Piotr Sommer;Fundacja Pogranicze 2010 r.ISBN 978-83-61388-76-0)
• Jak dobyć poetę z głębi przeoczenia?[w:]Wcielenia Jerzego Ficowskiego według recenzji,szkiców i rozmów z lat 1956-2007(praca zbiorowa;wybrał,opracował i wstępem opatrzył Piotr Sommer;Fundacja Pogranicze 2010 r.ISBN 978-83-61388-76-0)

Przekłady

• Louis Aragon,Komuniści(‬Luty–wrzesień 1939‪ r.)(wespół z Arturem Sandauerem i in.‬Wiedza 1950 r.)
• André Chamson,Studnia cudów(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1950 r.)
• Roger Garaudy,Realizm bez granic:Picasso,Saint-John Perse,Kafka(przedmowa Louis Aragon;Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1967 r.)

Opracowania

• Lengyel költok antológiája(oprac.Endre Kovács i Endre Vészi;posłowie Ryszard Matuszewski;Szépirodalmi Kvk.Budapest 1951 r.)
• Szkice o literaturze współczesnej(praca zbiorowa pod redakcją Ryszarda Matuszewskiego;Czytelnik 1954 r.)
• Poezja Polski Ludowej(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1955 r.wspólnie z Sewerynem Pollakiem)
• Poezja polska 1914-1939(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1962,1966 r.wydanie poszerzone,t.I-II 1984 r.ISBN 83-07-00395-4;wspólnie z Sewerynem Pollakiem)
• Poljska lirika dvajsetega stoletja:antologija(wybór:Ryszard Matuszewski,Zygmunt Stoberski i Lojze Krakar;przełożył Lojze Krakar;Državna Založba Slovenije,Ljubljana 1963 r.)
• Julian Tuwim,Wybór poezji(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1965,1969 r.)
• Warszawskie wieczory literackie(Państwowe Wydawnictwo„Iskry”1968 r.wespół z:Olgierdem Budrewiczem,Witoldem Dąbrowskim,Juliuszem Wiktorem Gomulickim,Stanisławem Jankowskim,Karolem Małcużyńskim,Jerzym Pytlakowskim)
• O Polskę wolną i sprawiedliwą(Wydawnictwo Związkowe CRZZ 1969 r.)
• Jarosław Iwaszkiewicz,Czerwone tarcze(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1971 r.seria:„Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej”;posłowie)
• Leopold Staff,Wiersze wybrane(Państwowy Instytut Wydawniczy 1973,1978 r.)
• Zofia Nałkowska,Granica(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1974 r.seria„Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej”;1975 r.seria„Biblioteka Lektur Szkolnych”;1988,1993 r.posłowie)
  
  • Jarosław Iwaszkiewicz,Wybór opowiadań(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1975 r.seria:„Biblioteka Lektur Szkolnych”;posłowie) 
  • Leon Kruczkowski,Kordian i cham(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1975 r.seria:„Biblioteka Lektur Szkolnych”;posłowie) 
  • Maria Dąbrowska,Na wsi wesele(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1975,1980 r.seria„Biblioteka Lektur Szkolnych”,posłowie) 
  • Maria Dąbrowska,Noce i dnie(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1975,1978–1979,seria:„Biblioteka Lektur Szkolnych”;1982 r.seria:„Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej”;posłowie) 
  • Maria Dąbrowska,Ludzie stamtąd(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1976 r.posłowie) 
  • Wiersze polskich poetów współczesnych(Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,1976,1977 r.wydanie 3:1980 r.wyd.4 rozszerzone:1981,1982,1984 r.ISBN 83-02-00498-7) 
  • Julian Tuwim,Poezje wybrane(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1977 r.seria:„Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej”;posłowie) 
  • Maria Pawlikowska-Jasnorzewska,Wybór wierszy(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1978 r.seria:„Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej”;posłowie) 
  • Leopold Staff,Poezje wybrane(Państwowy Instytut Wydawniczy 1978 r.wybór i posłowie) 
  • Jan Lechoń,Poezje(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1979 r.wyd.2 poszerzone:1987 r.ISBN 83-07-01390-9;posłowie) 
  • Jan Bolesław Ożóg,Poezje(Państwowy Instytut Wydawniczy 1979 r.przedmowa) 
  • Strofy o pracy(Państwowe Wydawnictwo„Iskry”1980 r.wspólnie z Grażyną Konecką;ISBN 83-207-0141-4) 
  • Arnold Słucki,Biografia anioła(Państwowy Instytut Wydawniczy 1982 r.ISBN 83-06-00754-9;wstęp)

• Jerzy Niemojowski,Wiersze wczesne wybrane(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1983 r.ISBN 83-07-00810-7;wybór i wstęp)
• Strofy o porach roku(Państwowe Wydawnictwo„Iskry”1985 r.ISBN 83-207-0417-0;wybór i wstęp)
• Julian Rogoziński,Preteksty.Szkice o współczesnej poezji polskiej(Państwowy Instytut Wydawniczy 1985 r.ISBN 83-06-01289-5;wybór i wstęp)
• Ewa Lipska,Utwory wybrane:(1967-1984)(Wydawnictwo Literackie 1986 r.ISBN 83-08-01575-1;przedmowa)
• Julian Tuwim,Wiersze.T.1-2(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”1986 r.w edycji„Pism zebranych”,ISBN 83-07-01019-5;wstęp)
  Jerzy Kamil Weintraub,Utwory wybrane(Państwowy Instytut Wydawniczy 1986 r.ISBN 83-06-01160-0;wybór,układ i wstęp) 
  
  • Bolesław Leśmian,Wybór poezji(Państwowy Instytut Wydawniczy 1987 r.ISBN 83-06-01572-X;wybór i wstęp) 
  • Lionello Griffo,Półgłosem:17 wierszy(Warszawa 1990 r.przedmowa) 
  • Marek Mariusz Tytko,Koncerty metafizyczne(Fundacja„Eschaton”,Kraków 2000 r.słowo o autorze:Eligiusz Dymowski,Ryszard Matuszewski) 
  • Irena Szymańska,Miałam dar zachwytu:wspomnienia wydawcy(Spółdzielnia Wydawnicza„Czytelnik”2001 r.ISBN 83-07-02810-8;opracowanie i koncepcja całości)