Życiorys
Dzieciństwo i wczesna młodość
Aleksander Gieysztor urodził się w Moskwie,dokąd w czasie I wojny światowej jego rodzina,pieczętująca się kiedyś herbem Gieysztor,wywędrowała z polskich ziem zaboru rosyjskiego.Od 1921 r.mieszkał w Warszawie.W 1937 r.ukończył studia w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego.
II wojna światowa(lata 1939-1945)
Wziął udział w kampanii wrześniowej w 3 Dywizji Piechoty walczącej w Armii Odwodowej„Prusy”.Po zakończeniu działań wojennych powrócił do Warszawy,gdzie 7 kwietnia 1940 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej,w której został w Biurze Informacji i Propagandy.Wiosną 1944 roku został kierownikiem Wydziału Informacji Biura,którą to funkcję pełnił także w czasie powstania warszawskiego.Po jego klęsce dostał się do niewoli,z której powrócił do Warszawy 28 maja 1945 roku.
Działalność po 1945 r.
W lipcu 1945 roku,został zaangażowany do dalszej pracy konspiracyjnej w utworzonej na miejsce rozwiązanej Armii Krajowej Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj,wciągnięty do niej przez swojego przełożonego w BIP,płk.Jana Rzepeckiego.Po aresztowaniu Kazimierza Moczarskiego,objął szefostwo Biura Informacji i Propagandy DSZ,a następnie organizacji Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość.Aresztowany Rzepecki ujawnił z więzienia struktury WiN,w tym także osobę Gieysztora.Zdekonspirowany, spotkał się z Rzepeckim w więzieniu na Rakowieckiej,po czym na jego polecenie przekazał część archiwów BIP,broń i pieniądze funkcjonariuszom UB.Jest prawdopodobne,że temu ujawnieniu towarzyszyła jakaś niepisana umowa pomiędzy UB a ujawniającym się.Zachowane materiały UB świadczą,że rozpracowywanie Gieysztora UB zaczęła wiosną 1948 roku,kiedy to zajmujący się zwalczaniem podziemia Departament III Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego zaczął pozyskiwać coraz więcej informacji o wojennym i powojennym zaangażowaniu Gieysztora w działalność w AK i DSZ–WiN.Na początku lutego 1949 roku Wydział II Departamentu III MBP przystąpił do jego„opracowywania”jako kandydata na tajnego współpracownika.Gieysztor został zmuszony do złożenia 20 listopada 1952 roku kilkustronicowego opracowania zawierającego krytyczną analizę własnej postawy ideologicznej,poddając krytyce cała swoją dotychczasową działalność.Deklarował,że w ciągu ostatnich siedmiu lat przeszedł przemianę ideologiczną:zmianę podstaw myślenia,zmianę natury metodologiczno-ideologicznej[…]w kierunku przyswajania i prób stosowania marksizmu–leninizmu w bieżącej praktyce badawczej i w życiu naukowo-organizacyjnym.Do próby werbunku Gieysztora nie doszło wskutek interwencji dyrektor Departamentu V MBP,płk Julii Brystygier.Efektem rozmów odbytych w pierwszej połowie stycznia 1964 roku z Gieysztorem przez mjr.Kłosa,a następnie również naczelnika Wydziału VIII Departamentu I MSW było wyrażenie zgody przez Gieysztora na współpracę z wywiadem PRL w celu umożliwienia mu werbunku Tadeusza Żenczykowskiego.Gieysztor podjął współpracę z wywiadem,która z różnym natężeniem trwała do 1971 roku(formalnie została zakończona w 1975 roku).W lipcu 1945 r.został adiunktem w Państwowym Instytucie Historii Sztuki i Inwentaryzacji Zabytków.We wrześniu 1945 r.został adiunktem w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego.W 1949 r.został mianowany profesorem nadzwyczajnym historii Polski średniowiecznej i nauk pomocniczych historii na UW.Był dyrektorem Instytutu Historycznego UW w latach 1955-1975.Był kierownikiem powołanego w 1949 roku przy Ministerstwie Kultury i Sztuki Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego.Był współredaktorem referatu Żanny Kormanowej,wygłoszonego w czasie I Kongresu Nauki Polskiej w 1951 roku,która w imieniu całego środowiska naukowego deklarowała gotowość uczonych by nauka historyczna odegrała doniosłą rolę w ogólnym planie ideologicznej ofensywy socjalizmu w Polsce.
Lata 60 i 70 XX wieku
W 1960 r.został mianowany profesorem zwyczajnym.W marcu 1964 r.podpisał słynny List 34 intelektualistów złożony prezesowi Rady Ministrów Józefowi Cyrankiewiczowi,w którym domagano się zmiany polskiej polityki kulturalnej zgodnie z prawami zagwarantowanymi w konstytucji państwa polskiego.Po późniejszych represjach ze strony władz,podpisał inny list do The Times,zawierający stwierdzenie,że w Polsce nie było represji i dyskredytujący Radio Wolna Europa.Gdy w styczniu 1971 r.zapadła decyzja o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie,Aleksander Gieysztor został członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy.Od 1971 r.członek PAN.Mianowany w 1975 r.wiceprzewodniczącym komitetu obudowy Zamku Królewskiego.Pierwszy długoletni dyrektor Zamku(do 1991 r.)związany od początku z jego odbudową,a jeszcze wcześniej z pracami badawczymi.Pierwsze publikacje dotyczące Zamku już w latach 50 XX wieku.
Późniejsza praca
Od 12 grudnia 1980 do 1984 r. i ponownie od stycznia 1990 do 1992 r.pełnił funkcję prezesa Polskiej Akademii Nauk.Od 1986 r.był członkiem Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Wojciechu Jaruzelskim.W latach 1988-1990 członek,a od 1990 r.wiceprzewodniczący Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.W 1986 r.otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia.W 1989 r.uczestnik obrad Okrągłego Stołu formalnie wskazany przez stronę rządową,ale przy pełnym zaufaniu opozycji,5 kwietnia przewodniczył posiedzeniu plenarnemu,które kończyło jego prace.W latach 1986-1992 był prezesem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.W sierpniu 1984 r.wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40 Rocznicy Powstania Warszawskiego.Był jednym z założycieli w 1994 r.Wyższej Szkoły Humanistycznej w Pułtusku.Był mocno związany z tą uczelnią,do końca życia prowadził tam wykłady,będąc jednym z najbardziej cenionych i lubianych przez studentów wykładowców.Członek Collegium Invisibile.Zmarł po półrocznej chorobie.
Honorowe obywatelstwa,doktor honoris causa
Honorowy Obywatel Miasta Warszawy(1992 r.)oraz Miasta Pułtuska,członek wielu akademii nauk i stowarzyszeń naukowych na całym świecie,doktor honoris causa paryskiej Sorbony oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego,Uniwersytetu Adama Mickiewicza i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,wykładał gościnnie na wielu uczelniach.
Życie prywatne
Miał syna Andrzeja,który zginął w 1989 r.w wypadku samochodowym,razem z twórcami programu telewizyjnego Sonda Andrzejem Kurkiem i Zdzisławem Kamińskim i córkę Ewę,anglistkę,nauczycielkę w XVIII Liceum Ogólnokształcącym im.Jana Zamoyskiego w Warszawie.
Upamiętnienie
Wyższej Szkole Humanistycznej w Pułtusku nadano w 2002 r.imię Aleksandra Gieysztora.Od 2009 roku jest patronem ulicy w Warszawie.Przyznawane są również nagrody jego imienia:Nagroda im.Profesora Aleksandra Gieysztora oraz Nagroda„Przeglądu Wschodniego”im.Aleksandra Gieysztora.
Uczniowie
Do grona jego uczniów należą takie osoby jak:Anna Berdecka-Szonert,Urszula Borkowska,Teresa Dunin-Wąsowicz,Hieronim Fokciński,Sławomir Gawlas,Jan Glinka,Adam Grenda,Maria Koczerska,Roman Korab-Zebryk,Stefan Kuczyński,Tadeusz Lalik,Ewa Łuczycka-Suchodolska,Roman Michałowski,Karol Modzelewski,Halina Modrzewska,Przemysław Mrozowski,Jan Piętka,Andrzej Poppe,Aleksandra Rodzińska,Tadeusz Rosłanowski,Jerzy Suchocki,Irena Sułkowska-Kuraś,Maria Sułowska,Józef Szymański,Jan Tyszkiewicz,Tadeusz Wasilewski,Teresa Wąsowiczówna,Eugeniusz Wiśniowski,Aleksandra Witkowska.
Odznaczenia
- Order Orła Białego(1994 r.)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski(1993 r.)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(1975 r.)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski(1957 r.)
- Order Sztandaru Pracy I klasy(1977 r.)
- Złoty Krzyż Zasługi(1954 r.)
- Krzyż Srebrny Order Virtuti Militari(1944 r.)
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami(22 września 1944)
- Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami(marzec 1944 r.)
- Medal Komisji Edukacji Narodowej(1980 r.)
- Kawaler Orderu Legii Honorowej(1961 r.Francja)
- Oficer Orderu Legii Honorowej(1980 r.)
- Krzyż Wielki Orderu Zasługi(Niemcy)
- Krzyż Komandorski Orderu Zasługi(Włochy)
- Targa Europea(Włochy)
Autor ok.500 publikacji,m.in.
- Historia Polski(współautor;1947 r.)
- Ze studiów nad genezą wypraw krzyżowych(1948 r.)
- Zarys nauk pomocniczych historii(1948 r.)książka z której korzystało kilka następnych pokoleń studentów
- Zarys dziejów pisma łacińskiego(1972 r.)
- Zamek Królewski w Warszawie(1973 r.)
- Mitologia Słowian(1982 r.)pierwsza znacząca praca od czasów Aleksandra Brücknera(wyd.Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe,1982 i 1986 r.w serii Mitologie Świata,ISBN 83-221-0152-X)
- Dzieje Mazowsza do 1526 roku(wraz z Henrykiem Samsonowiczem)
- La Pologne et l’Europe au Moyen Age.Warszawa,P.W.N.Conférence au Centre Scientifique à¨Paris de l’Académie Polonaise des Sciences le 10 décembre 1962
- Società e cultura nell’alto Medioevo Polacco.Ossolineum 1965 r.Conférence à l’Académie Polonaise des Sciences à Rome le 5 novembre 1963
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz