Michał Waszyński

Właściwie Mosze Waks(ur.29 września 1904 w Kowlu na Wołyniu,zm.20 lutego 1965 w Madrycie)polski reżyser filmowy,montażysta i scenarzysta.
Biografia
Pochodził z rodziny żydowskiej o chasydzkim rodowodzie.Ojciec Waksa był kowalem.Jego żona,Cecylia(z domu Flesz),była handlarką drobiu.Już w chederze zauważono artystyczne skłonności Waksa,choć jednocześnie był dzieckiem niezdyscyplinowanym.W 1918 r.Waks został wyrzucony z jesziwy w Kowlu,wedle jego własnych relacji z powodu pytania o istnienie diabłów,za które został spoliczkowany przez nauczyciela.Rok później opuścił Kowel.Brakuje źródeł na temat tego,gdzie przebywał i czym się zajmował w latach 1919–1922.W 1922 r.za radą reżysera Wiktora Biegańskiego zmienił nazwisko na Polsko brzmiące Waszyński.Mieszkał wówczas w Warszawie i zagrał nauczyciela w filmie Biegańskiego"Zazdrość".Waszyński był gońcem i osobistym asystentem Biegańskiego,dzięki któremu poznał Aleksandra Hertza,właściciela najważniejszego w międzywojennej Polsce studia filmowego.W drugiej połowie lat 20 Waszyński był asystentem Ryszarda Ordyńskiego,Józefa Lejtesa i Henryka Szaro.W 1929 r.Waszyński zadebiutował jako reżyser.Aż do czasu swojego Dybuka uważany był jednak za miernego reżysera.Stefania Zahorska pisała o nim:"Czemu służy sztuka filmowa,jeśli znajdzie się w rękach takiego nieudacznika?Waszyński przynosi wstyd polskiej kinematografii".Reżyser był jednak w stanie kręcić filmy szybko i oszczędnie,a jego realizacje cieszyły się popularnością.Współpracował z kilkoma wytwórniami filmowymi:Sfinks,Leo-Film,Blok-Muza-Film,Rex-Film,Feniks.W 1931 r.Waszyński przeniósł się z ubogiego żydowskiego Muranowa(gdzie mieszkał przy ulicy Miłej)do domu na Saskiej Kępie.Zaczął otaczać się produktami luksusowymi i podróżować po świecie.W latach 30 był reżyserem 37 polskich filmów(z ogólnej liczby 147 wyprodukowanych w tym czasie),m.in."Prokurator Alicja Horn","Czarna perła","Antek policmajster","Dybuk","Znachor".W 1937 r.powstał"Dybuk",a czas trwania zdjęć do filmu był o wiele dłuższy niż w przypadku wcześniejszych realizacji Waszyńskiego.Odtąd reżyser zerwał ze zwyczajem tworzenia filmów w ekspresowym tempie ok.2-3 tygodni.W dniu agresji niemieckiej na Polskę,1 września 1939 r.Waszyński znajdował się wraz z ekipą filmową we Lwowie.Został zesłany przez władze radzieckie na Syberię.10 grudnia 1941 roku zaciągnął się do Armii Andersa i wraz z nią przeszedł do Iranu,następnie do Iraku(1942 r.) i mandatowej Palestyny(1943 r.)Przemarsz wojsk Andersa na Bliski Wschód utrwalili Waszyński i Konrad Tom w dokumentalnym filmie"Dzieci",nazwanym przez autora biografii Waszyńskiego,Samuela Blumenfelda,testamentem reżysera.Film przedstawia postać żołnierza,który co tydzień wysyła list do matki pozostałej w Kowlu,relacjonując jej bieżące wydarzenia.Jest to jedyny film,w którym Waszyński wspomina o swoim rodzinnym mieście.Jako żołnierz II Korpusu Waszyński był w Egipcie i Włoszech.Będąc członkiem wojskowego zespołu filmowego robił zdjęcia w czasie bitwy o Monte Cassino(1944 r.)W 1946 r.powstał jeden z ostatnich filmów w reżyserii Waszyńskiego,"Wielka droga",nakręcony we Włoszech.W tym samym roku reżyser poślubił wdowę po hrabim,Marię Dolores Tarantini,a także zaadoptował na kilka lat córkę aktorki Jadwigi Andrzejewskiej.Hrabina Tarantini zmarła niedługo po ślubie,Waszyński odziedziczył po niej fortunę,w tym pałac w Rzymie.W 1947 r.Waszyński nawiązał znajomość z Orsonem Wellesem,któremu asystował przy tworzeniu Otella.W latach 50 reżyser"Dybuka"był odkrywcą talentu aktorskiego Audrey Hepburn i Sophii Loren oraz współpracownikiem Samuela Bronstona,stopniowo stając się szarą eminencją jego imperium filmowego.Brał udział w produkcji kilku filmów amerykańskich kręconych we Włoszech i w Hiszpanii,m.in."El Cid"oraz"Spokojny Amerykanin".Waszyński był homoseksualistą,z czym afiszował się już w latach 30,pojawiając się w towarzystwie ze swoimi kolejnymi partnerami.Chorował na cukrzycę.Zmarł na atak serca w Madrycie,został pochowany na cmentarzu w Rzymie.
Kontrowersje wokół biografii
Waszyński kreował własną tożsamość,podając w różnych środowiskach różne,często wzajemnie sprzeczne informacje.Podawał,że w roku 1921 studiował sztukę dramatyczną w Kijowie,a w latach 1922–1925 współpracował z Murnauem i Wachtangowem.Wszystkie te informacje najprawdopodobniej są nieprawdziwe.Kiedy indziej opowiadał,że był więźniem Auschwitz.W dokumentach wojskowych Waszyńskiego widnieją dane,że urodził się w Warszawie,a także,że jest wyznania rzymskokatolickiego.W tym jednak przypadku w ówczesnych warunkach politycznych ukrycie żydowskiego pochodzenia wydaje się logiczne i zasadne.
Filmografia
1948 r.

• "Wielka droga"
• "Lo Sconosciuto di San Marino"

1944 r.

• "Mp.Adama i Ewy"
• "Monte Cassino"

1939 r.

• "Trzy serca"
• "U kresu drogi"
• "Włóczęgi"
• "Serce batiara"film nieukończony
• "Byłam brzydką dziewczyną"film planowany

1938 r.

• "Druga młodość"
• "Gehenna"
• "Profesor Wilczur"
• "Serce matki"
• "Kobiety nad przepaścią"
• "Rena"
• "Ostatnia brygada"

1937 r.

• "Znachor"
• "Dybuk"

1936 r.

• "Dodek na froncie"
• "Będzie lepiej"
• "Bohaterowie Sybiru"
• "Bolek i Lolek"
• "30 karatów szczęścia"
• "Papa się żeni"

1935 r.

• "Antek policmajster"
• "ABC miłości"
• "Jaśnie pan szofer"
• "Wacuś"
• "Nie miała baba kłopotu"
• "Panienka z poste restante"

1934 r.

• "Pieśniarz Warszawy"
• "Co mój mąż robi w nocy?"
• "Parada rezerwistów"
• "Kocha,lubi,szanuje"
• "Czarna perła"

1933 r.

• "Prokurator Alicja Horn"
• "Jego ekscelencja subiekt"
• "Dwanaście krzeseł"
• "Zabawka"

1932 r.

• "Sto metrów miłości"
• "Głos pustyni"
• "Bezimienni bohaterowie"

1931 r.

• "Uwiedziona"

1930 r.

• "Niebezpieczny romans"
• "Kult ciała"

1929 r.

• "Pod banderą miłości"