Stefan Bastyr

Ur.17 sierpnia 1890,zm.6 sierpnia 1920 polski lotnik wojskowy,kapitan pilot inżynier,wykonał pierwszy lot bojowy w niepodległej Polsce.
Młodość
Urodził się w Ulanowie(według danych austriackich w Oleśnie).Ukończył Szkołę Realną w Tarnowie,po czym studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej.W 1913 r.brał udział w projekcie budowy samolotu ZASPL(Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej).Projekt samolotu,opracowany przez inż.Władysława Kohmana-Floriańskiego,wzorowany był na francuskiej konstrukcji Farman IV.Prace nad budową samolotu przerwano z powodu użycia nieodpowiednich materiałów konstrukcyjnych.
I wojna światowa
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r.został powołany do armii austro-węgierskiej i służył w 27 Pułku Artylerii Polowej(Feldkanonenregiment),biorąc czynny udział w walkach na froncie wschodnim.W drugiej połowie 1915 r.zgłosił się ochotniczo do służby w lotnictwie(k.u.k.Luftfahrtruppen) i został skierowany do Szkoły Obserwatorów Lotniczych(Flosch)w Wiener Neustadt,którą ukończył w styczniu 1916 r.Następnie służył jako oficer techniczny i obserwator na samolotach rozpoznawczych w eskadrach(Fliegerkompagnie)Flik 10(od 1 lutego 1916 do 12 października 1917 front wschodni) i Flik 12D(od 21 grudnia 1917 do 4 kwietnia 1918 front włoski).Po ukończeniu kursu pilotażu w Campoformido,służył jako pilot jednomiejscowych samolotów rozpoznawczych we Flik 37P(od 24 czerwca 1918 do października 1918 front włoski).W tej ostatniej eskadrze obowiązki dowódcy pełnił inny polski lotnik Oberleutnant i.d.Res.Stanisław Jasiński.W trakcie służby w lotnictwie austro-węgierskim wykonał około 100 lotów bojowych.Dokładna liczba jest niemożliwa do ustalenia ze względu na braki w dokumentacji z końcowego okresu wojny.Stoczył co najmniej 3 walki powietrzne z samolotami przeciwnika(4 czerwca 1916,26 sierpnia 1916 i 25 listopada 1916).Odniósł co najmniej 1 zwycięstwo powietrzne 4 czerwca 1916 podczas wykonywania swojego pierwszego lotu bojowego(dalekie rozpoznanie tyłów przeciwnika w rejonie Równe Dubno)zmusił do lądowania,wraz z inną załogą Flik 10 rosyjski samolot rozpoznawczy typu Farman.Samolot przeciwnika lądował przymusowo ok.35 km na południowy zachód od twierdzy Równe.Stefan Bastyr ukończył wojnę w stopniu porucznika rezerwy(Oberleutnant i.d.Res.)Jego karta osobowa(wystawiona na nazwisko Stephan Bastyř),jak również nieliczne inne dokumenty związane z jego działalnością w austro-węgierskich siłach powietrznych(Luftfahrtruppe),znajdują się w wiedeńskim Archiwum Państwowym.
Służba w Polsce
W październiku 1918 r.brał udział w opracowaniu planów opanowania lwowskiego lotniska Lewandówka.Gdy rozgorzały walki polsko-ukraińskie o Lwów,stanął na czele grupki polskich lotników przejmujących od wojskowych władz austriackich 2 listopada lotnisko Lewandówka(oprócz niego byli to obserwatorzy Janusz de Beaurain i Władysław Toruń,a 7 listopada do lotników lwowskich dołączył m.in.Stefan Stec).W ciągu następnych dni zabezpieczali oni lotnisko przed Ukraińcami i naprawiali kilka znajdujących się na nim samolotów.Por.Bastyr został mianowany komendantem lotniska przez Naczelnego Komendanta Obrony Lwowa Czesława Mączyńskiego,a następnie został dowódcą Lwowskiej Grupy Lotniczej.5 listopada Stefan Bastyr wraz z obserwatorem de Beaurain wykonali pierwszy lot bojowy lotnictwa niepodległej Polski(jeszcze przed oficjalnie przyjmowanym dniem odzyskania niepodległości 11 listopada).Z samolotu Hansa-Brandenburg C.I obrzucili bombami po 15 kg i ostrzelali ukraińskich żołnierzy wycofujących się po próbie ataku na Dworzec Główny we Lwowie.Kolejny lot bojowy odbył się tego samego dnia(z obserwatorem Władysławem Toruniem),a następne od 7 listopada.8 listopada Bastyr wykonał pierwszy lot ze Lwowa do Krakowa w celu zorganizowania odsieczy dla Lwowa,następnie wykonał jeszcze kilka lotów łącznikowych.Cały czas uczestniczył też w lotach bojowych w celu rozpoznania lub bombardowania ukraińskich pozycji(w listopadzie,do zakończenia walk w samym Lwowie,wykonał aż 28 lotów bojowych najwięcej spośród lwowskich pilotów).W toku dalszych działań wojennych przeciw Ukraińcom,a następnie(w 1920 r.)przeciw bolszewikom,Bastyr awansowany do stopnia kapitana był dowódcą III Grupy Lotniczej,przekształconej następnie w 3 Dywizjon Lotniczy.Objął ponadto stanowisko szefa lotnictwa6. Armii.Stefan Bastyr zginął 6 sierpnia 1920 w katastrofie lotniczej na lotnisku Lewandówka pod Lwowem,lecąc myśliwcem Fokker D.VII.Przyczyna wypadku nie została w pełni wyjaśniona,lecz prawdopodobnie było nią zasłabnięcie przy sterach z powodu choroby serca,na którą cierpiał on od pewnego czasu.Został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa w kwaterze dowódców,poniżej katakumb.W okresie Ukraińskiej SRR w trakcie profanacji i zrównywania z ziemią Cmentarza Obrońców Lwowa Maria Tereszczakówna(polska działaczka społeczna)wraz z grupą kilku innych osób,w celu ratowania szczątków polskich bohaterów pochowanych na tym cmentarzu przeniosła kilka ciał zasłużonych Polaków(oprócz Stefana Bastyra m.in.gen.Tadeusza Jordan-Rozwadowskiego,gen.Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego,dowódcy obrony Lwowa z 1918 r.Czesława Mączyńskiego,arcybiskupa lwowskiego Józefa Teodorowicza,ks.Gerarda Szmyda,pozostałych twórców polskiego lotnictwa:Stefana Steca i Władysława Torunia)w inne miejsce pochówków,które w wyniku śmierci bezpośrednich świadków i wcześniejszego braku zainteresowania polskich instytucji do dnia dzisiejszego pozostają nieznane(z wyjątkiem miejsca pochówku biskupa Teodorowicza i ks.Szmyda).Odznaczenia(wybrane):Order Virtuti Militari V Klasy,czterokrotnie Krzyż Walecznych,Krzyż Obrony Lwowa,Polowa Odznaka Pilota.W okresie II RP Lwowski Okręg Wojewódzki Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej ustanowił Konkurs Modeli Latających i Redukcyjnych o Puchar im.kpt.pil.Stefana Bastyra.