Życiorys
Maria Janina Kossak,córka malarza Wojciecha Kossaka,syna Juliusza urodziła się 24 listopada 1891 w Krakowie.Jej starszy brat,Jerzy Kossak,był malarzem,a młodsza siostra,znana pod pseudonimem Magdalena Samozwaniec,pisała utwory satyryczne.Oboje rodzice autorki wywodzili się ze szlachty,ich dworek,Kossakówka,był miejscem częstych spotkań osób ze środowiska artystycznego.Gośćmi w domu Kossaków bywali m.in.Henryk Sienkiewicz,Ignacy Jan Paderewski,Wincenty Lutosławski.Maria Pawlikowska-Jasnorzewska nie uczęszczała do szkoły,edukację pobierała w domu,gdzie nauczyła się kilku języków obcych oraz zdobyła wykształcenie humanistyczne.Przez krótki czas była wolną słuchaczką krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.Trzykrotnie wychodziła za mąż.Pierwszy mąż,Władysław Bzowski,poślubiony przez nią w 1915 roku,był oficerem armii austriackiej.Małżeństwo się rozpadło,a po unieważnieniu go wyszła w 1919 r.za Jana Gwalberta Pawlikowskiego juniora,młodszego syna Jana Gwalberta Pawlikowskiego.Zamieszkali w Zakopanem,w domu Pawlikowskiego,miłośnika Tatr.Małżeństwo to nie przetrwało długo,choć zostało unieważnione dopiero w roku 1929.Poetka sporo podróżowała,czego ślady można odnaleźć w jej twórczości.Przebywała między innymi we Włoszech,Turcji,w Północnej Afryce i we Francji,gdzie w 1927 r.w Paryżu przeżyła wielką miłość z lotnikiem i poetą Sarmento de Beires.W 1931 roku wyszła za mąż za Stefana Jasnorzewskiego,oficera lotnictwa.We wrześniu 1939 roku,po wystawieniu sztuki Baba-Dziwo,będącej ostrym atakiem na hitlerowski totalitaryzm,wyjechała do Francji(szlakiem przez Zaleszczyki),a później do Anglii.Wraz z mężem osiadła w Blackpool,w ośrodku lotnictwa RAF.Poetka zachorowała na raka,nowotwór dawał bardzo szybko przerzuty,najbardziej zaatakowany był kręgosłup.Maria Pawlikowska-Jasnorzewska była dwukrotnie operowana.Zmarła w szpitalu w Manchesterze 9 lipca 1945 roku.Stefan Jasnorzewski po skończonej wojnie całkowicie porzucił lotnictwo i zerwał kontakty z przyjaciółmi i rodziną na około pięć lat.Maria Pawlikowska-Jasnorzewska przyjaźniła się z wieloma artystami,zwłaszcza ze środowiska Skamandra,z Witkacym oraz z formistami(Leonem Chwistkiem i Andrzejem Pronaszką).We wspomnieniach wielu ówczesnych osobistości artystycznych opisywana była jako uprzejma,czarująca osoba,przez przyjaciół i rodzinę pieszczotliwie nazywana Lilką.
Twórczość Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
W roku 1924 zadebiutowała jako pisarka sztuką Szofer Archibald.Komedia w trzech aktach.Do 1939 roku napisała piętnaście sztuk.Większość z nich to typowe komedie.Z powodu perspektywy,z jakiej ujmowała tematy takie jak aborcja i związki pozamałżeńskie,niektóre z jej sztuk uważane były za skandalizujące.Krytycy wysoko ją cenili,znane są porównania poetki do Moliera,Marivaux,Wilde'a,Shawa i Witkacego.
Oddziaływanie twórczości Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
Wiersze Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej były często wykonywane jako piosenki,śpiewane m.in.przez Ewę Demarczyk do muzyki Zygmunta Koniecznego,Czesława Niemena(do muzyki własnej)czy Krystynę Jandę do muzyki Jerzego Satanowskiego.Jeden z wierszy Jasnorzewskiej pojawia się w gombrowiczowskiej"Pornografii"wyreżyserowanej przez Jana Jakuba Kolskiego.Na jej cześć nazwano jedną z planetoid(4114)Jasnorzewska.Siostra poetki,Magdalena Samozwaniec,dwukrotnie wydała wspomnienia o niej,w tomach:"Maria i Magdalena"(1956 r.) i "Zalotnica niebieska"(1973 r.)
Publikacje
Liryka
- Niebieskie migdały,Kraków 1922 r.
- Różowa magia.Poezje,Kraków 1924 r.z ilustracjami autorki
- Pocałunki,Warszawa 1926 r.
- dancing.karnet balowy,Warszawa 1927 r.
- Wachlarz.Zbiór poezyj dawnych i nowych,Warszawa 1927 r.
- Cisza leśna,Warszawa 1928 r.
- Paryż,Warszawa 1929 r.
- Profil białej damy,Warszawa 1930 r.
- Surowy jedwab,Warszawa 1932 r.
- Śpiąca załoga,Warszawa 1933 r.
- Balet powojów,Warszawa 1935 r.
- Krystalizacje,Warszawa 1937 r.
- Szkicownik poetycki,Warszawa 1939 r.
- Róża i lasy płonące,Londyn 1940 r.
- Gołąb ofiarny.Zbiór wierszy,Glasgow 1941 r.
- Ostatnie utwory,zebrał i opracował Tymon Terlecki,Londyn 1956 r.wydany pośmiertnie zbiór ostatnich utworów poetki
- Etiudy wiosenne,Warszawa 1976 r.niepublikowane juwenilia
- Pocałunki,Warszawa–Rzeszów 2008 r.
- Moja siostra poetka,Warszawa 2010 r.wybór poezji,także niepublikowanej,dokonany przez Magdalenę Samozwaniec wraz z płytą CD na której Samozwaniec deklamuje 8 wierszy siostry-poetki
- Wojnę szatan spłodził.Zapiski 1939-1945,Warszawa 2012 r.dziennik wojenny poetki opracowany przez Rafała Podrazę
- Szofer Archibald.Komedia w 3 aktach,wystawienie:Warszawa,Teatr Mały 1924 r.druk:"Świat"1924 r.(nr. 45-52)
- Kochanek Sybilli Thompson.fantazja przyszłości w 3 aktach,wystawienie:Kraków,Teatr im.J.Słowackiego 1926 r.
- Egipska pszenica sztuka w 3 aktach,wystawienie:Kraków,Teatr im.J.Słowackiego 1932 r.
- Powrót mamy.Komedia w 3 aktach,wystawienie:Warszawa,Teatr Nowy 1935 r.
- Mrówki(myrmeis)sztuka w 3 aktach,wystawienie:Kraków,Teatr im.J.Słowackiego 1936 r.
- Rezerwat.Farsa w 3 aktach,wystawienie:TV 1968 r.druk:"Dialog"1979/3
- Zalotnicy niebiescy.Sztuka w 3 aktach,wystawienie:Warszawa,Teatr Mały 1933 r.wyd.Kraków 1936 r.
- Dowód osobisty.Komedia w 3 aktach,wystawienie:Warszawa,Teatr Nowy 1936 r.
- Nagroda literacka.Komedia w 4 aktach,wystawienie:Warszawa,Teatr Nowy 1937 r.
- Baba-Dziwo.Tragikomedia w 3 aktach,wystawienie:Kraków,Teatr im.J.Słowackiego 1938 r.druk:"Dialog"1966/10
- Dewaluacja Klary.Komedia w 3 aktach,wystawienie:Poznań,Teatr Polski 1939 r.
- Popielaty welon.Fantazja sceniczna w 9 obrazach,wystawienie:Warszawa,Teatr Narodowy 1939 r.
- Biedna młodość(słuchowisko radiowe)radio 1936 r.
- Pani zabija pana(słuchowisko radiowe)radio 1936 r.
- Złowrogi portret(słuchowisko radiowe)radio 1937 r.
Pawlikowska-Jasnorzewska w piosenkach
- 1970 r.Ewa Demarczyk...(Piwnica pod Baranami)tekst utworu"Pocałunki"
- 1996 r.Ich Troje:Intro tekst utworu"Prawo"
- 1997 r.Grzegorz Turnau:"Tutaj jestem"tekst utworu"Kto chce bym go kochała"
- 2000 r.Kayah"Topielice"
- 2005 r."Cisza jak ta""Pocałunki"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz