Życiorys
Młodość
Od 1908 roku studiował na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej,a w latach 1909–1912 na Wydziale Rolno-Lasowym Akademii Rolniczej w Dublanach,gdzie uzyskał dyplom agronoma.Był członkiem i organizatorem polskich organizacji paramilitarnych w zaborze austriackim m.in.tajnej organizacji narodowej„Zet”,brał udział w tworzeniu„Zarzewia”,a w latach 1912–1914 był komendantem tajnej organizacji wojskowej„Armia Polska” i jej jawnej formy Polskich Drużyn Strzeleckich we Lwowie.Od 1912 r.członek Wojskowej Komisji Porozumiewawczej i Skarbu Wojskowego przy Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych.
I wojna światowa
Tuż przed wybuchem I wojny światowej podporządkował Drużyny Strzeleckie Józefowi Piłsudskiemu i znalazł się w Legionach Polskich.Od sierpnia 1914 roku dowodził batalionem,a potem 2 Pułkiem Piechoty w II Brygadzie Legionów Polskich w Karpatach,na Bukowinie,w Galicji i na Wołyniu.Dzięki talentowi dowódczemu i odwadze szybko awansował:wrzesień 1914 r.kapitan,w listopadzie 1914 r.major,marzec 1915 r.podpułkownik,w listopadzie 1915 r.pułkownik.Był najmłodszym pułkownikiem legionowym został nim w wieku 26 lat.W lipcu 1916 roku,po odejściu Józefa Piłsudskiego,objął dowództwo I Brygady,sprawował je do kwietnia 1917 r.W latach 1917–1918 był szefem sztabu Inspektoratu Wyszkolenia Polskiej Siły Zbrojnej oraz wicedyrektorem Komisji Wojskowej.Chcąc ratować od rozpadu choćby część wojska,opowiedział się za złożeniem przysięgi na wierność Niemcom i Austro-Węgrom.Faktycznie kierując Komisją Wojskową stworzył zawiązki przyszłego Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i Ministerstwa Spraw Wojskowych.W czasach legionowych Januszajtis blisko się przyjaźnił z Michałem Żymierskim i mecenasem sztuki prof.Jerzym Mycielskim.Żona regenta Zdzisława Lubomirskiego Maria z Branickich bardzo pozytywnie opisała wrażenie,które odniosła przy pierwszym spotkaniu z Januszajtisem z okazji uroczystego obiadu wydanego na cześć legionistów w Warszawie 8 maja 1917 roku,(na którym obecni byli m.in.Żymierski,Sikorski,Berbecki i Nieniewski).
Dwudziestolecie międzywojenne
Od 1 listopada 1918 r.w Wojsku Polskim.Dowódca Okręgu Generalnego„Białystok”w Łapach i dowódca Grupy„Łapy”.Ułatwił tam ewakuację wojsk niemieckich do Prus Wschodnich.Organizator zamachu stanu na rząd Jędrzeja Moraczewskiego przeprowadzonego w nocy z 4 na 5 stycznia 1919 roku,firmowanego przez Eustachego Sapiehę.Mimo początkowego powodzenia zamach po 8 godzinach wygasł,a płk Januszajtis został zawieszony w czynnościach.Po zamachu przeniesiony do rezerwy.1 lutego 1920 r.powołany do czynnej służby i mianowany dowódcą Obozu Warownego„Chełmno”.Od 19 marca 1920 r.do sierpnia 1924 r.dowódca 12 Dywizji Piechoty w Tarnopolu.Dywizją dowodził podczas wojny polsko-bolszewickiej,wyróżniając się w bitwach pod Mikulińcami,Przemyślanami i Lwowem.22 maja 1920 r.zatwierdzony został w stopniu pułkownika z dniem 1 kwietnia tego roku.28 lutego 1921 r.Naczelny Wódz mianował go generałem podporucznikiem z dniem 1 kwietnia 1920.3 maja 1922 r.zweryfikowany został w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 r.Po wojnie nadal dowodził 12 Dywizją,aż do sierpnia 1924 roku,kiedy to na prośbę gen.Władysława Sikorskiego objął stanowisko generała-wojewody nowogródzkiego dla zaprowadzenia porządku na tym terenie,nękanym komunistycznymi bandami przenikającymi przez granicę ze wschodu.1 grudnia 1924 r.awansowany do stopnia generała dywizji ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 r.Dnia 27 sierpnia 1924 roku przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy bez prawa do poborów,co miało związek z mianowaniem na stanowisko wojewody nowogródzkiego.Funkcję wojewody sprawował do 24 sierpnia 1926 r.Do listopada 1929 r.pozostawał w dyspozycji Ministerstwa Spraw Wojskowych.Z dniem 30 listopada 1929 roku przeniesiony w stan spoczynku.Będąc w stanie spoczynku gospodarował na działce wojskowej w osadzie Szyły pod Krzemieńcem jako inżynier rolnik.Stworzył tam wzorową placówkę doświadczalną,uprawiając wiele roślin w Polsce nieznanych i krzyżując różne rasy bydła.W latach trzydziestych XX w.członek w Centralnym Związku Osadników Wojskowych oraz Stronnictwa Narodowego działający na Wołyniu i w Komitecie Głównym w Warszawie.W latach 1936–1939 był członkiem Komitetu Głównego Zarządu Okręgowego Stronnictwa Narodowego we Lwowie.
II wojna światowa
Ponownie zmobilizowany we wrześniu 1939 r.Zgłosił się jako ochotnik przydziału nie otrzymał uczestnik obrony Lwowa,organizator Korpusu Ochotniczego i oddziałów„benzyniarzy”do walki z czołgami niemieckimi.Po zajęciu Lwowa przez Sowietów,był organizatorem podziemnego ruchu oporu związanego ze Stronnictwem Narodowym.Od 22 września 1939 r.stał na czele Polskiej Organizacji Walki o Wolność,zaś od 13 października był komendantem organizacji wojskowej Stronnictwa Narodowego(po nim kierowali POWoW gen.bryg.Mieczysław Boruta-Spiechowicz i płk Jerzy Dobrowolski.Aresztowany przez NKWD 27 października 1939 roku,był więziony we Lwowie i na Łubiance w Moskwie,gdzie rozmawiał m.in.z Ławrientijem Berią i Wsiewołodem Mierkułowem na temat ewentualnej przyszłej polsko-sowieckiej współpracy wojskowej w wypadku wojny niemiecko-sowieckiej,której możliwość widział niezależnie od stanowiska rządu emigracyjnego.Sugerował złagodzenie polityki władz radzieckich wobec Polaków i przestrzegał przed zagrożeniem niemieckim.Ławrientij Beria zorganizował w czerwcu 1940 r.wykład generała dla 150 wyższych oficerów sowieckich o możliwości wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej.Januszajtis został zwolniony z więzienia po wybuchu wojny z Niemcami,na mocy układu Sikorski-Majski(31 lipca 1941 roku).Za zezwoleniem władz sowieckich zwiedził wiele fabryk,sowchozów i kołchozów,aby zorientować się o istotnym położeniu ZSRR.Rozmawiał z Ilją Erenburgiem,Aleksiejem Tołstojem,wdową po Maksimie Gorkim i innymi osobistościami.Na wezwanie Władysława Sikorskiego odleciał do Londynu,gdzie od września tego roku został przywrócony do służby(do 1942 r.pozostawał w dyspozycji Naczelnego Wodza).W Londynie przekazał swoje spostrzeżenia na temat potencjału wojennego ZSRR.Krytycznie oceniał układ polsko-sowiecki,ze względu na brak w nim potwierdzenia polskiej granicy wschodniej.To doprowadziło do konfliktu z gen.Sikorskim.Zamiast odegrania czołowej roli,otrzymał podrzędne stanowiska.W latach 1943–1944 był szefem Inspektoratu ds.Zarządu Wojskowego oraz do 1945 r.szefem Biura Ziem Zachodnich i Północnych w Sztabie Głównym w Londynie oraz Przewodniczącym Wojskowego Trybunału Orzekającego do 1947 r.
Okres powojenny
Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii.Założył dużą farmę pieczarkarską koło Crawley,którą prowadził do 1956 r.W latach 1947–1955 był członkiem III i IV Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej.Był doradcą prezydenta na uchodźstwie,jednym z założycieli Koła Generałów i Pułkowników,przewodniczącym Instytutu Spraw Zamorskich i Rady Związków Rolników Polskich oraz innych organizacji.W latach 1956–1959 mieszkał w Outwood(hrabstwo Surrey),a w latach 1959–1968 w Londynie.Ostatnie pięć lat spędził w domu syna w Royal Tunbridge Wells w hrabstwie Kent.Pisał pamiętniki,badał najnowsze dzieje Polski,hodował kwiaty i uprawiał warzywa.Zmarł 24 marca 1973 r.w Tunbridge Wells,pochowany na cmentarzu w Crawley obok żony.W listopadzie 1981 roku jego prochy sprowadzono do Polski spoczęły na Nowym Cmentarzu w Zakopanem w Kwaterze Legionistów.Miał dwóch synów,zamieszkałych w Anglii:Jerzego właściciela firmy inżynierskiej i Marka fotografa artystycznego.
Spuścizna literacka
Autor"Życie moje tak burzliwe...",dwóch opracowań:"Zamach"5 stycznia 1919 i "Rozmowy z Berią".
Awanse
- kapitan wrzesień 1914 r.
- major listopad 1914 r.
- podpułkownik marzec 1915 r.
- pułkownik listopad 1915 r.
- generał podporucznik 28 lutego 1921 z dniem 1 kwietnia 1920
- generała dywizji 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari(1921 r.)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski(2 maja 1923)
- Krzyż Niepodległości
- Krzyż Walecznych(czterokrotnie)
- Znak oficerski„Parasol”
- Oficer Legii Honorowej(Francja,zezwolenie Naczelnika Państwa w 1922 r.)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz