Dzieciństwo i młodość
Urodził się w Gdowie na terenie ówczesnych Austro-Węgier jako siódme dziecko Michała Kurzydło i Marianny z domu Zastawniak.Jego ojciec był kierownikiem czteroklasowej szkoły ludowej,natomiast matka zmarła trzy lata po urodzeniu Michała.W momencie urodzin nosił rodzinne nazwisko Kurzydło,które gdy miał sześć lat zmieniono pod naciskiem drugiej żony jego ojca Antoniny z domu Broniowskiej na Grażyński(od tytułu ulubionego przez jego starszą siostrę Marię poematu Adam Mickiewicza"Grażyna").Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim,otrzymując w roku 1913 doktorat z filozofii za rozprawę na temat historii systemu monetarnego w Polsce Jagiellonów.
I wojna światowa
W 1913 r.rozpoczął pracę jako nauczyciel w gimnazjum w Stanisławowie,został jednak wkrótce po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do cesarskiej i królewskiej Armii jako podporucznik rezerwy.W 1915 r.został ciężko ranny w walkach na froncie rosyjskim i resztę wojny spędził w służbie garnizonowej w Krakowie.
Służba w Wojsku Polskim i udział w powstaniach śląskich
W 1918 r.wstąpił do Wojska Polskiego i służył w Oddziale II Sztabu Generalnego,w pionie propagandy.25 listopada 1920 został zatwierdzony w stopniu porucznika piechoty z dniem 1 kwietnia 1920,w„grupie byłej armii austro-węgierskiej".Był zaangażowany w przygotowania do plebiscytu na Spiszu i Orawie,a następnie w przygotowania do plebiscytu na Górnym Śląsku jako członek Komendy Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska.Uczestniczył jako zastępca szefa sztabu Dowództwa Ochrony Plebiscytu w II powstaniu śląskim i jako szef sztabu grupy„Wschód”w III powstaniu śląskim.W trakcie akcji plebiscytowej i III powstania używał pseudonimu„Borelowski”.Był jednym z przywódców najbardziej nieprzejednanego kręgu przywódców powstania,dążącej od początku do rozstrzygnięć militarnych i walki do ostatecznego zwycięstwa.Krąg ten,skupiony w sztabie grupy„Wschód”był posądzany o próbę puczu w ostatnich dniach III powstania,który miał na celu mianowanie na wodza powstania kpt.Karola Grzesika.Wydarzenia te zapoczątkowały głęboki personalny i polityczny konflikt Grażyńskiego z Wojciechem Korfantym.Zweryfikowany został w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów rezerwy piechoty.
Lata 1921–1926
Po powstaniu Grażyński wrócił do pracy naukowej na Uniwersytecie Jagiellońskim,otrzymał drugi doktorat w dziedzinie prawa za rozprawę z dziedziny prawa rolnego.Prawdopodobnie współpracował też z polskim wywiadem wojskowym,badając sytuację Polaków na Śląsku Opolskim.W okresie tym związał się z organizacją„Zet”,która później uformowała tzw.lewicowe skrzydło sanacji.
Lata 1926–1939 wojewoda śląski
Po przewrocie majowym został z poparcia Piłsudskiego wojewodą śląskim.Pełniąc tę funkcję szczególną wagę przykładał do rozwoju szkolnictwa,będąc jednocześnie kuratorem szkolnym nadzorującym Wydział Oświecenia Publicznego.W związku z tym,popierał budowę nowych gmachów szkolnych,których powstało w tym czasie ok.100.Bez powodzenia starał się doprowadzić do utworzenia na Górnym Śląsku uczelni wyższej o profilu technicznym.Udało mu się jednak wpłynąć na utworzenie w województwie:Instytutu Pedagogicznego(w zamyśle zalążka przyszłego uniwersytetu)z wykładowcami w większości pracownikami UJ,a także Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych(ponad średniej uczelni technicznej)oraz Wyższego Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych.Prowadził politykę etatystyczną,dążył do ograniczenia wpływów mniejszości niemieckiej w województwie.Poparł inicjatywę utworzenia Muzeum Śląskiego,które dzięki jego zaangażowaniu rozpoczęło działalność naukową i propagandową w pół roku od wydania decyzji o powołaniu(zajęło V piętro Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach).Przy jego kluczowym udziale doprowadzono prawie do końca budowę najnowocześniejszego gmachu muzealnego w Europie,w którym Muzeum Śląskie miało mieć swoją siedzibę(gmach zburzyli Niemcy w latach 1941-1944).Jako wojewoda wspierał też m.in.Teatr Polski,teatry ludowe,Towarzystwo Przyjaciół Nauk na Śląsku,Polskie Radio(w nowej siedzibie od 1937 r.)Przyczynił się także do powstania Archiwum Akt Dawnych Województwa Śląskiego.Był mecenasem artystów,m.in.wspierał twórczość Stanisława Szukalskiego,który ozdobił płaskorzeźbami m.in.Ślązaków gmach Muzeum Śląskiego oraz niektóre budynki w stolicy województwa.Podczas gdy wojewodą był Grażyński zbudowano nową dzielnicę w Katowicach,zabudowaną nowoczesnymi budynkami w stylu modernistycznym jak np.wieżowiec przy ul.Żwirki i Wigury,zabudowa ulic PCK,Skłodowskiej,kościół garnizonowy oraz osiedle w Katowicach Ligocie.Był także przewodniczącym Oddziału Śląskiego ZHP.Był działaczem,ale nie instruktorem harcerskim.Inicjował i wspierał zakładanie harcerskich ośrodków na Buczu i w Górkach Wielkich.W latach 1931–1939 przewodniczący ZHP.W latach 1934–1936 przewodniczący Biura Skautów Słowiańskich.Ponieważ związał się na dłużej ze Śląskiem,przepracował na nim ponad 14 lat,dlatego pisał o sobie,że jest szczerze oddanym synem ziemi śląskiej,bo wspólnie przelana tu krew jest ważniejsza niż urodzenie.
II wojna światowa
2 września 1939 został mianowany ministrem ds.propagandy,jednak praktycznie nie wykonywał tej funkcji,gdyż 17 września wyjechał wraz z rządem poza granice Rzeczypospolitej.Po ewakuacji do Francji utworzył w październiku 1939 r.wraz z innymi instruktorami,Naczelny Komitet Wykonawczy,uznany przez Międzynarodowe Biuro Skautów za reprezentację ZHP.W 1940 r.z powodu swojej działalności sanacyjnej,został przez nowy rząd RP pozbawiony funkcji przewodniczącego ZHP i zesłany do Rothesay,na tzw.Wyspę Węży u brzegów Szkocji,gdzie przetrzymywano przeciwników rządu bez prawa opuszczania wyspy.Grażyński w latach 1943–1945 ponownie pełnił służbę w Wojsku Polskim i po zakończeniu wojny został awansowany na podpułkownika.
Życie i działalność emigracyjna
Po wojnie mieszkał w Wielkiej Brytanii.W latach 1946–1960 był przewodniczącym ZHP poza granicami kraju.Zmarł tragicznie w Londynie 10 grudnia 1965 potrącony przez samochód.Pochowany w Londynie na Putney Vale Cemetery obok żony Heleny z Gepnerów Grażyńskiej zasłużonej instruktorki harcerskiej,byłej wiceprzewodniczącej ZHP.
Kontrowersje i oceny
Grażyński pozostaje jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci w dziejach Górnego Śląska.Przyczynił się do tego przede wszystkim jego ostry konflikt z Wojciechem Korfantym i fakt,że był przybyszem spoza regionu.Obecnie Grażyński jest często przeciwstawiany Korfantemu w sposób negujący jego osiągnięcia,których dokonał będąc wojewodą śląskim.Innymi powodami,dla których osoba Grażyńskiego budziła kontrowersje,było marginalizowanie Statutu Organicznego,brak w jego otoczeniu Ślązaków oraz jego polityka wypierania Niemców z zarządów i rad nadzorczych śląskich zakładów przemysłowych.
Spuścizna
Od jego nazwiska przyjął nazwę ufundowany przez niego jacht pełnomorski dla polskich harcerek„Grażyna”.Obecnie nazwisko Grażyńskiego upamiętnia utworzony przez Główną Kwaterę ZHP Fundusz Małych Grantów im.Michała Grażyńskiego Związku Harcerstwa Polskiego.
Publikacje
- Obieg monet polskich w krajach austriackich w XVII w.1910 r.
- Walka o Śląsk,1931 r.
- W walce o ideały harcerskie.Gawędy,przemówienia,artykuły,Warszawa 1939 r.
- Ustrój Rzeszy Niemieckiej na tle doktryny narodowosocjalistycznej,1941 r.
- Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury(1936 r.„za zasługi dla dobra literatury”)
- Nagroda„Srebrny Wilk”(1938 r.przyznana przez brytyjski The Scout Association)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz