sobota, 12 grudnia 2015

Zofia Kossak-Szczucka

Później Zofia Kossak-Szatkowska,de domo Kossak,primo voto Szczucka,secundo voto Szatkowska(ur.10 sierpnia 1889 w Kośminie,zm.9 kwietnia 1968 w Bielsku-Białej)polska powieściopisarka,współzałożycielka dwóch tajnych organizacji w okupowanej Polsce:Frontu Odrodzenia Polski oraz Rady Pomocy Żydom Żegota.
Biografia
Była córką Tadeusza Kossaka(brata bliźniaka Wojciecha) i Anny Kisielnickiej-Kossakowej,siostrą stryjeczną satyryczki Magdaleny Samozwaniec,poetki Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i malarza Jerzego Kossaka oraz wnuczką Juliusza Kossaka.W większości publikacji jako data jej narodzin figuruje rok 1890;po dotarciu do nieznanych wcześniej dokumentów okazało się,że przyszła na świat rok wcześniej.Dzieciństwo i młodość spędziła na Lubelszczyźnie i na Wołyniu.Na początku uczyła się w domu,potem w 1906 r.pracowała jako nauczycielka w Warszawie.Zgodnie z tradycją rodzinną w latach 1912-13 studiowała malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie,a potem rysunek w École des Beaux-Arts w Genewie.W 1915 roku wyszła za mąż za Stefana Szczuckiego i zamieszkała z mężem w Nowosielicy na Wołyniu.Tam,w 1916 r.na świat przyszedł ich pierwszy syn Juliusz.Rok później,w 1917 r.drugi,Tadeusz.Tam też w 1917 r.przeżyła z rodziną okres krwawych wystąpień chłopskich oraz najazd bolszewicki.Spisane wspomnienia z tego okresu,wydane w 1922 roku pod tytułem"Pożoga",były jej właściwym debiutem literackim.W 1923 r.po śmierci męża we Lwowie,autorka przeniosła się z synami do rodziców.Zamieszkała we wsi Górki Wielkie,na Śląsku Cieszyńskim.14 kwietnia 1925 ponownie wyszła za mąż,za oficera WP Zygmunta Szatkowskiego.W 1926 r.na świat przyszedł jej trzeci syn,Witold Szatkowski,a umarł pierworodny,Juliusz Szczucki.W 1928 r.urodziła córkę,Annę Szatkowską.W roku 1932 została odznaczona nagrodą literacką województwa śląskiego.W 1935 r.umarł jej ojciec,Tadeusz Kossak.W 1936 r.otrzymała Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury,najważniejszej instytucji polskiej kultury okresu międzywojnia,a w 1937 r.została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
II wojna światowa
W 1939 r.Zofia Kossak-Szczucka opuściła Górki Wielkie i przeniosła się do Warszawy.W stolicy zaangażowała się w działalność konspiracyjną i charytatywną.W 1941 roku wraz z przyjaciółmi oraz księdzem Edmundem Krauze z parafii Św.Krzyża,utworzyła Front Odrodzenia Polski i stanęła na jego czele.Współpracowała też z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia.Pisarka współredagowała również pierwsze pismo podziemne„Polska Żyje”.W sierpniu 1942 roku opublikowała swój protest.We wrześniu 1942 r.wraz z Wandą Krahelską powołała Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom,przekształcony wkrótce w Radę Pomocy Żydom"Żegota".Za tę działalność,po wojnie odznaczona została medalem"Sprawiedliwy wśród Narodów Świata".W roku 1943 w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zginął jej drugi syn,Tadeusz Szczucki.Ona sama 27 września 1943 roku została aresztowana przez gestapo i 5 października 1943 wywieziona do KL Auschwitz-Birkenau.W 1944 r.została przewieziona do Warszawy,na Pawiak i skazana na śmierć.Dzięki staraniom władz podziemia została uwolniona w końcu lipca.Wzięła czynny udział w powstaniu warszawskim.
Okres powojenny
Po upadku Powstania,do 1945 r.przebywała w Częstochowie.Tam opisała swoje wspomnienia z obozu w książce"Z otchłani".W 1945 r.wyjechała z misją Polskiego Czerwonego Krzyża do Londynu i pozostała na przymusowej emigracji.Przez 12 lat wspólnie z mężem gospodarowała na farmie Troswell w Kornwalii,kontynuując pracę pisarską.Zostaje przyjęta na prywatnej audiencji u królowej brytyjskiej,na Afternoon Party w Windsorze.Na Zachodzie jej twórczość cieszyła się rosnącą popularnością,książki trafiały na listy bestsellerów,a powieść"Bez oręża"znalazła się na czele Book of the Month w Stanach Zjednoczonych.W Polsce,w 1951 roku wszystkie jej utwory objęte były cenzurą i podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek.Po powrocie do kraju w 1957 r.osiadła ponownie w Górkach Wielkich,w„Domku Ogrodnika”,gdyż stary dwór spłonął w 1945 r.Jako publicystka współpracowała przede wszystkim z prasą katolicką.Dzięki umiejętności barwnego obrazowania,dużym walorom poznawczym i potoczystej narracji większość jej powieści historycznych zyskała również popularność wśród dzieci.W 1964 r.była jedną z sygnatariuszek listu 34,w którym przyłączyła się do protestu pisarzy w obronie swobody wypowiedzi.Uhonorowana przynależnością do Rycerskiego i Szpitalnego Zakonu św.Łazarza z Jerozolimy,poprzez otrzymanie Wielkiego Krzyża Zasługi.Zmarła 9 kwietnia 1968 w Bielsku-Białej,pochowana na cmentarzu parafialnym w Górkach Wielkich obok ojca Tadeusza Kossaka i syna Juliusza Szczuckiego.Uhonorowana przez żydowski instytut Jad Waszem medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata za pomoc Żydom w czasie okupacji Polski.
Twórczość
Faktycznym debiutem pisarki była"Pożoga"z 1922 r.Powieść tę przetłumaczono na angielski w 1927 r. i wydano pt."The Blaze".Angielski tytuł był sugestią Josepha Conrada.Następnie"Pożoga"ukazała się w językach:francuskim,japońskim oraz węgierskim.Na inne języki przetłumaczono również:"Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata","Legnickie pole","Krzyżowców","Króla trędowatego","Bez oręża" i "Złota wolność"."Das Antlitz der Mutter"było wydane tylko w przekładzie na język niemiecki.

  • "Beatum scelus"(1924 r.również jako"Błogosławiona wina"w 1953 r.)
  • "Beatyfikacja Skargi"(1937 r.esej)
  • "Bez oręża"(1937 r.powieść historyczna)
  • "Błogosławiony Jan Sarkander ze Skoczowa"(1922 r.)
  • "Bursztyny"(1936 r.nowele,w tym"Wesele w Jaworowie")
  • "Chrześcijańskie posłannictwo Polski"(1938 r.)
  • "Dzień dzisiejszy"(1931 r.powiastka ziemiańska)
  • "Dziedzictwo I"(1956 r.)
  • "Dziedzictwo II"(1964 r.)
  • "Dziedzictwo III"(1967 r.razem z Zygmuntem Szatkowskim)
  • "Gość oczekiwany"(1948 r.dramat)
  • "Gród nad jeziorem"(1938 r.)
  • "Kielich krwi obrazek sceniczny w dwóch aktach"(1952 r.)
  • "Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata"(1924 r.)
  • "Król trędowaty"(1937 r.)
  • "Krzyżowcy"(1936 r.4 tomy)
  • "Ku swoim"(1932 r.)
  • "Laska Jakubowa"(1938 r.)
  • "Legnickie pole"(1930 r.)
  • "Na drodze"(1926 r.)
  • "Na Śląsku"(1939 r.)
  • "Nieznany kraj"(1932 r.opowiadania)
  • "Ognisty wóz"(1963 r.)
  • "Pątniczym szlakiem.Wrażenia z pielgrzymki"(1933 r.)
  • "Pod lipą"(1962 r.)
  • "Pożoga.Wspomnienia z Wołynia 1917-1919"(1922 r.powieść biograficzna)
  • "Prometeusz i garncarz"(1963 r.)
  • "Przymierze"(1952 r.)
  • "Purpurowy szlak"(1966 r.)
  • "Puszkarz Orbano"(1936 r.)
  • "Rewindykacja polskości na Kresach"(1939 r.)
  • "Rok polski:obyczaj i wiara"(1955 r.)
  • "S.O.S....!(1934 r.)
  • "Skarb Śląski"(1937 r.)
  • "Suknia Dejaniry"(1948 r.)
  • "Szaleńcy Boży"(1929 r.)
  • "Szukajcie przyjaciół"(1933 r.)
  • "Topsy i Lupus"(1931 r.)
  • "Trembowla"(1939 r.)
  • "Troja północy"(1960 r.z Zygmuntem Szatkowskim)
  • "W Polsce Podziemnej:wybrane pisma dotyczące lat 1939-1944"(1940-1944)
  • "Warna"(1939 r.)
  • "Wielcy i mali"(1927 r.)
  • "Z dziejów Śląska"(1933 r.)
  • "Z miłości"(1925 r.)
  • "Z otchłani:wspomnienia z lagru"(1946 r.)
  • "Złota wolność"(1928 r.2 tomy)

Upamiętnienie
W 1968 r.w Górkach Wielkich zostało utworzone muzeum jej imienia,a w roku 1984 Towarzystwo im.Zofii Kossak.Powstały filmy dokumentalne poświęcone Zofii Kossak-Szczuckiej:"W góreckim domku ogrodnika"(2002 r.)"W cieniu zapomnienia"(2006 r.scenariusz i reżyseria:Lucyna Smolińska,Mieczysław Sroka).

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz