Gustaw Herling-Grudziński

Ur.20 maja 1919 w Kielcach,zm.4 lipca 2000 w Neapolu polski pisarz,eseista,krytyk literacki,dziennikarz,żołnierz,więzień obozów koncentracyjnych Gułagu.Aresztowany przez NKWD po agresji ZSRR na Polskę,podczas próby przejścia niemiecko-sowieckiej linii demarkacyjnej.Jako przedwojenny sympatyk Polskiej Partii Socjalistycznej po wojnie dał się poznać jako krytyk dyktatury komunistycznej w Polsce i całej Europie Środkowo-Wschodniej.Przez cały okres komunizmu w Polsce pozostał na wygnaniu jako polski emigrant polityczny;odznaczony Orderem Orła Białego(1998 r.)

Biografia
Pisarz urodził się w spolonizowanej,ale wyznającej judaizm rodzinie żydowskiej jako Gecel(vel Gustaw)Herling(vel Grudziński),syn Doroty(Dobrysi)z Bryczkowskich i Jakuba(Joska)Herlinga vel Grudzińskiego.W 1919 r.rodzice pisarza mieszkali w Kielcach,jednakże sporo czasu spędzali też w pobliskich Skrzelczycach w gm.Pierzchnica,gdzie mieścił się duży folwark,którego byli właścicielami.Narodziny syna,czwartego dziecka po Eugenii,Maurycym zwanym Morkiem i Łucji zwanej Sarą,ojciec zgłosił dopiero 17 lipca 1919 w Daleszycach.W 1921 r.folwark w Skrzelczycach został sprzedany i od tej pory,do wojny,rodzina mieszkała w Kielcach matka z dziećmi i w Suchedniowie Jakub Herling-Grudziński,który nabył tam duży młyn i dom.W późniejszych latach pisarz wspominał z sentymentem Suchedniów,niewielkie miasto w województwie świętokrzyskim,m.in.w dziele"Inny świat".W Kielcach też Gustaw Herling-Grudziński uczęszczał do Gimnazjum im.M.Reja(obecnie I LO im.S.Żeromskiego w Kielcach).Wbrew woli ojca,(który namawiał go na Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego)studiował 2 lata filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim,pisał dla czasopism„Ateneum”,„Pion”,„Nowy Wyraz”oraz redagował tygodnik„Orka na Ugorze”.15 października 1939,założył wraz z kolegami jedną z pierwszych polskich organizacji konspiracyjnych Polską Ludową Akcję Niepodległościową(PLAN).Był jej szefem przez 2 miesiące.Wyjechał do Lwowa,gdzie czasowo korzystał z protekcji Marii Dąbrowskiej i Juliusza Kleinera,następnie udał się do Grodna i tam znalazł pracę w teatrzyku kukiełkowym.W marcu 1940 r.próbował przedostać się na Litwę.Wynajęci przez niego przemytnicy okazali się jednak być na usługach NKWD i Grudziński został aresztowany zaraz po opuszczeniu miasta.Umieszczono go w tamtejszym więzieniu,gdzie został szybko skazany na 5 lat pobytu w obozach.Następnie,poprzez więzienia w Witebsku,Leningradzie i Wołogdzie trafił do łagru w Jercewie.20 stycznia 1942 po dramatycznej głodówce protestacyjnej został stamtąd zwolniony na mocy obowiązującego już od niemal pół roku układu Sikorski-Majski.Wstrząsający opis rzeczywistości obozowej zawarł później w książce"Inny świat".12 marca w miejscowości Ługowoje udało mu się przyłączyć do armii gen.Andersa.Walczył m.in.pod Monte Cassino,za co otrzymał order Virtuti Militari.Matka Herlinga-Grudzińskiego zmarła na tyfus w 1932 r. i pochowana jest na cmentarzu żydowskim w Bodzentynie,ojciec zmarł w 1943 r.brat Maurycy i siostry przeżyli II wojnę światową i zostali w Polsce.Maurycy Herling-Grudziński(po wojnie sędzia Sądu Najwyższego)działał podczas wojny w Żegocie(swą rolę ujawnił w 1976 r.) i uratował ok.500 Żydów.Po wojnie,w 1945 r.został emigrantem politycznym.Wraz z żoną Krystyną(z domu Stojanowską)przeniósł się z Włoch do Londynu,gdzie był publicystą londyńskiego tygodnika„Wiadomości”.Współtworzył i redagował miesięcznik„Kultura”.Był także członkiem Instytutu Literackiego.W połowie 1946 r.we Włoszech przystąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej.Publikował w czasopismach partyjnych„Robotniku Polskim” i „Świetle”.W 1948 r.wybrany zastępcą członka Komitetu Głównego PPS w Wielkiej Brytanii,zaś na II zjeździe emigracyjnej PPS w Lens w 1952 r.został wybrany w skład Centralnego Sądu Partyjnego.Wystąpił z PPS w 1960 r.gdy wskutek sporów wśród emigracyjnych socjalistów usunięto z PPS Adama Ciołkosza.W 1952 r.jego żona Krystyna popełniła samobójstwo.W późniejszym okresie współpracował z Komitetem Obrony Robotników i Polskim Porozumieniem Niepodległościowym w kraju.W III RP działał w Ruchu Stu.W latach 1952–1955 pracował dla Radia Wolna Europa w Monachium.W 1955 r.osiadł na stałe w Neapolu,gdzie poślubił Lidię,córkę Benedetto Crocego.Zmarł 4 lipca 2000 na skutek wylewu krwi do mózgu.Został pochowany na neapolitańskim cmentarzu Poggio Reale.Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.W 1990 r.został laureatem literackiej Nagrody Polskiego PEN Clubu im.J.Parandowskiego,w 2000 r.odebrał w Krakowie doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.W 1998 r.odznaczony Orderem Orła Białego.We wrześniu 2009 r.w Jercewie odsłonięto pomnik pisarza.
Dorobek literacki

• 1945 r."Żywi i umarli"(Rzym)debiut książkowy
• 1951 r."Inny świat"(Londyn,wyd.polskie 1953 r.)
• 1960 r."Skrzydła ołtarza"(Paryż)
• 1963 r."Drugie przyjście"(Paryż)
• 1969 r."Upiory rewolucji"(Paryż)
• 1973 r."Dziennik pisany nocą 1971-1972"(Paryż)
• 1980 r."Dziennik pisany nocą 1973-1979"(Paryż)
• 1983 r."Podróż do Burmy"(Londyn)
• 1984 r."Dziennik pisany nocą 1980-1983"(Paryż)
• 1986 r."Pierścień"(Neapol)
• 1988 r."Wieża i inne opowiadania"(Poznań)
• 1989 r."Dziennik pisany nocą 1984-1988"(Warszawa)
• 1993 r."Dziennik pisany nocą 1989-1992"(Warszawa)
• 1995 r."Portret wenecki.Trzy opowiadania"(Lublin)
• 1997 r."Don Ildebrando:opowiadania(Warszawa)
• 1997 r."Gorący oddech pustyni"(Warszawa)finał Nagrody Literackiej Nike 1998 r.
• 1999 r."Biała noc miłości"(Warszawa)
• 2005 r."Wędrowiec cmentarny"(Warszawa)
• 2007 r."Wiek biblijny i śmierć"(Warszawa)

Wiele książek pisarza,tłumaczone przez Thérèse Douchy,ukazało się we Francji,n.p.

• Nuits blanches d'amour,Seuil,2001 r.(ISBN 9782020430494)
• Journal écrit la nuit,1971-1983,Gallimard,1989 r.(ISBN 2070780090)ze wstępem Krzysztofa Pomiana