Historia Sejmu polskiego(do 1989 r.)
Sejm w Królestwie Polskim
Polskie słowo sejm znane we wszystkich językach słowiańskich wywodzi się z języka skandynawskiego sam,zbiór,zgoda powszechna,w języku staropolskim od XV w.w formie sjem i sejm,sjemu zjazd,zgromadzenie.Najwcześniejszy znany opis zawarty został w XII wieku w Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum a dotyczył czasów legendarnych.Bartosz Paprocki za Wapowskim,Maciejem Miechowitą i Marcinem Kromerem w 1548 r.pisał o sejmie z roku 700,na którym od wszystkich obrano Gracusa tego,co pamiętny kopiec ma w Krakowie.Historycznie udokumentowany sejm wyznaczył Władysław I Łokietek na 26 maja 1331 w Chęcinach.Ten ogólnopolski sejm rokował do 14 czerwca tycząc wojny znanej z bitwy pod Płowcami.Wydarzenie to odnotowane jest przez wielu historyków,począwszy od Jana Długosza.W roku 1493 król Jan I Olbracht zwołał sejm walny,czyli zjazd ogólnokrajowy,na którym wyłoniła się izba poselska osobna izba sejmowa,będąca reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich.W okresie I Rzeczypospolitej Sejm był przedstawicielem wyłącznie stanu szlacheckiego.Ta formuła była jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich.W 1505 roku podczas Sejmu w Radomiu uchwalono konstytucję Nihil novi w której poważnie ograniczono kompetencje prawodawcze monarchy I Rzeczypospolitej na rzecz szlachty.Zakazywała ona królowi wydawania ustaw bez uzyskania zgody szlachty,reprezentowanej przez Senat i izbę poselską;król mógł wydawać samodzielne edykty tylko w sprawach miast królewskich,Żydów,lenn,chłopów w królewszczyznach i w sprawach górniczych.Trzy stany reprezentowane w Sejmie to:posłowie,senatorowie i król.Ustawy wówczas nazywano konstytucjami.W kompetencjach Sejmu było:uchwalanie konstytucji(ustaw)w sprawach wydatków i dochodów państwa,wielkości podatków,liczebności wojska oraz podejmowanie decyzji o wojnie,przymierzach politycznych i sojuszach wojskowych.Sejm był zwoływany przez króla,a w okresie bezkrólewia przez prymasa-interrexa.
Sejmy były:
- zwyczajne,które zbierały się co 2 lata na okres 6 tygodni
- nadzwyczajne,które mogły być zwołane w dowolnym terminie na okres 2 tygodni
Sejm w okresie zaborów
W XIX wieku pewną rolę odegrały Sejmy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego,Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego oraz Sejm Krajowy w Galicji.W 1918 r.przedstawiciele Polaków żyjących w Niemczech zebrali się na Polskim Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu.
Sejm II RP
W okresie międzywojennym po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zwołano jednoizbowy Sejm Ustawodawczy,którego zadaniem było uchwalenie tzw.Małej Konstytucji,która wprowadziła ustrój republikański i system rządów parlamentarnych.Konstytucja marcowa z 1921 r.umocniła rolę Sejmu czyniąc z niego(obok Senatu)centralny organ w państwie(tzw.sejmokracja).Po zamachu majowym,a w szczególności po wejściu w życie konstytucji kwietniowej rola parlamentu zmalała;zwierzchnia władza należała do Prezydenta.W czasie II wojny światowej władze RP na uchodźstwie powołały Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej,która jako organ mianowany przez prezydenta RP z konieczności przejęła większość funkcji parlamentu.W czasie okupacji rolę tę w kraju pełniła Rada Jedności Narodowej.
Sejm PRL
Po wojnie w znajdującej się pod kontrolą Związku Radzieckiego Polsce Ludowej powstał parlament jednoizbowy,o roli fasadowej wobec rządzącej PZPR.W czerwcu 1989 r.odbyły się wybory do dwuizbowego Sejmu kontraktowego.Porozumienia Okrągłego Stołu zapewniły automatycznie większość kandydatom PZPR i jej koalicjantom(tylko wybory do Senatu nie miały tych ograniczeń).Następne wybory w latach 1991 i 1993 przeprowadzono już na podstawie demokratycznych ordynacji.Zgodnie z art.95 Konstytucji Sejm i Senat są organami państwa w zakresie władzy ustawodawczej.
Organy Sejmu
Konstytucyjne organy Sejmu to:
- Marszałek Sejmu
- Prezydium Sejmu
- Konwent Seniorów
- Komisje Sejmowe
Początek i długość kadencji
Kadencja Sejmu trwa cztery lata od dnia zebrania się nowo wybranego Sejmu do dnia poprzedzającego zebranie się następnego Sejmu.
Wybory zarządza Prezydent i wyznacza ich datę:
- nie później niż na 90 dni przed upływem czterech lat od rozpoczęcia kadencji ustępującego parlamentu(w normalnym trybie)
- nie później niż na 45 dni po dniu ogłoszenia skrócenia kadencji parlamentu przez Sejm lub Prezydenta
- w 30 dni od daty wyborów(w normalnym trybie)
- w 15 dni od daty wyborów(w przypadku skrócenia kadencji parlamentu)
- w sposób zwyczajny upływ kadencji(4 lata)
- w sposób nadzwyczajny przed upływem kadencji:
- na skutek uchwały Sejmu o skróceniu kadencji parlamentu podjętej przez 2/3 ustawowej liczby posłów
- na skutek skrócenia kadencji parlamentu przez Prezydenta(obowiązkowo musi przed dokonaniem tej czynności zapoznać się z opinią Marszałków Sejmu i Senatu;nadto Prezydent nie może dokonać skrócenia kadencji w czasie stanu nadzwyczajnego):
- fakultatywnie w sytuacji,kiedy w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia projektu ustawy budżetowej Sejmowi przez Radę Ministrów nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi do podpisu(Prezydent ma 14 dni na zdecydowanie o skróceniu kadencji parlamentu)
- obligatoryjnie jeśli procedura zasadnicza i obie procedury powoływania Rady Ministrów zakończą się fiaskiem
Funkcja ustrojodawcza(ustawodawcza)
To podstawowa funkcja Sejmu,która odbywa się przez uchwalanie ustaw(w tym budżetu państwa) i uchwał,a przez to określanie podstawowych kierunków działalności państwa.Ponadto w drodze ustawy Sejm upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych.W ramach tej funkcji wyróżnić można jeszcze funkcję ustrojodawczą,tj.stanowienie norm konstytucyjnych,najważniejszych i podstawowych dla danego systemu prawa i ustroju państwa.
Funkcja kreacyjna
Polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów konstytucyjnych państwa oraz osób,które wchodzą w skład tych organów.Podstawowym elementem sprawowania funkcji kreacyjnej jest udzielanie wotum zaufania Radzie Ministrów,a w szczególnym wypadku prawo do samodzielnego powołania rządu(w przypadku uchwalenia wotum nieufności).
Sejm wybiera i powołuje na stanowiska:
- zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu
- sędziów Trybunału Konstytucyjnego
- członków Krajowej Rady Sądownictwa(spośród posłów)
- 2 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
- 3 członków Rady Polityki Pieniężnej
- Rzecznika Praw Obywatelskich
- Rzecznika Praw Dziecka
- prezesa Najwyższej Izby Kontroli
- prezesa Narodowego Banku Polskiego na wniosek Prezydenta RP
- Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
- członków Rady Instytutu Pamięci Narodowej
Funkcja kontrolna
Sejm(wraz z Senatem)sprawuje władzę ustawodawczą,lecz ponadto sprawuje także kontrolę nad działaniem władzy wykonawczej.Funkcja kontrolna odnosi się do rządu i podporządkowanej mu administracji,a polega na możliwości samodzielnego ustalania przez Sejm stanu faktycznego w sprawach dotyczących tych podmiotów(także stanu podstawowych dziedzin życia społecznego) i porównywania go ze stanem nakazanym przez prawo.Może również dotyczyć kontroli polityki prowadzonej w danej dziedzinie(np.polityki zagranicznej).Jednym z instrumentów kontroli rządu przez Sejm jest prawo uchwalenia konstruktywnego wotum nieufności wobec rządu lub wotum nieufności wobec konkretnego ministra.W ramach swych uprawnień Sejm może także żądać informacji w danej sprawie,ponadto obecności(na posiedzeniach Sejmu lub komisji)osób sprawujących kontrolowane urzędy.Efektem tej kontroli jest dokonywanie przez Sejm ocen postępowania,wyrażanie opinii,dezyderatów i przedstawianie sugestii,które nie są prawnie wiążące.Sejm debatuje corocznie nad wykonaniem przez rząd ustawy budżetowej,opierając się na opinii Najwyższej Izby Kontroli,a efektem dokonanej oceny jest udzielenie bądź nie udzielenie absolutorium dla rządu.Izba rozpatruje też sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,jak również wysłuchuje corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie stanu przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.Szczególnym rodzajem kontroli jest powołanie komisji śledczej do zbadania określonej sprawy.Dla zwiększenia skuteczności kontroli jej działanie zostało uregulowane w specjalnej ustawie,dzięki czemu może ona nakładać na obywateli i organy państwa pewne obowiązki.Komisja ma ułatwiony dostęp do dokumentów,możliwość wzywania osób na świadków,czy też lepiej współpracuje z organami śledczymi,np.prokuratorami.Spośród indywidualnych,poselskich form kontroli sejmowej wyróżnia się interpelacje oraz zapytania poselskie.Poseł kieruje je do Prezesa Rady Ministrów,ministrów,prezesa NIK lub NBP,którzy w ciągu 21 dni mają obowiązek na nie odpowiedzieć.Ponadto poseł ma prawo kierować ustnie,na posiedzeniu Sejmu,pytania w sprawach bieżących,na które ich adresaci odpowiadają bezpośrednio na sali sejmowej.Posłowie mają również prawo podjąć interwencję poselską w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego,w zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym,oraz jednostkach gospodarki niepaństwowej,dla załatwienia sprawy swych wyborców lub zapoznania się ze stanem jej rozpatrywania.Kontrola nad działalnością samorządu terytorialnego odbywa się w sposób pośredni przez kontrolę wykonywania nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego przez Prezesa Rady Ministrów oraz bezpośredni,gdy na wniosek Prezesa Rady Ministrów Sejm ocenia,czy organ stanowiący samorządu terytorialnego„rażąco narusza Konstytucję lub ustawy”.
Informacje o pracach Sejmu
Prawo do uzyskiwania przez obywateli do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne,obejmują dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów,z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu,jest zagwarantowane w art.61 Konstytucji.Zgodnie z Regulaminem Sejmu i zarządzeniem Szefa Kancelarii Sejmu z marca 2006 informacja publiczna dotycząca Sejmu i jego organów oraz Kancelarii Sejmu(m.in.druki sejmowe,biuletyny z posiedzeń komisji sejmowych,opinie Biura Analiz Sejmowych,wyniki głosowań)jest na bieżąco udostępniana w Systemie Informacyjnym Sejmu na stronie internetowej www.sejm.gov.pl.Ogłaszanie przez Kancelarię Sejmu informacji w Systemie Informacyjnym Sejmu jest podstawową formą udzielania przez izbę informacji publicznej.Od 2011 r.przebieg obrad Sejmu,wszystkich komisji oraz wszystkich podkomisji sejmowych,których zebrania odbywają się w salach przystosowanych do nagrań audio,można także na bieżąco śledzić na w zakładce Transmisje.Ich zapisy archiwalne znajdują się w zakładce Transmisje archiwalne.Nie są transmitowane posiedzenia obrad komisji,jeżeli postanowi ona o odbyciu posiedzenia zamkniętego,bądź gdy regulamin Sejmu wprost przewiduje obowiązek obrad komisji w takim trybie(dotyczy to Komisji ds.Służb Specjalnych oraz Komisji Etyki Poselskiej).Od sierpnia 2012 r.internetowa transmisja z posiedzeń plenarnych Sejmu jest uzupełniana tłumaczeniem na język migowy.Wszystkie materiały archiwalne(zarówno dokumentacja papierowa,jak i zapisy w formie audio)są udostępniane w czytelni głównej lub pracowni archiwum przez Bibliotekę Sejmową.W zbiorach Biblioteki są przechowywane m.in.nagrania z posiedzeń komisji i podkomisji sejmowych oraz papierowe wersje biuletynów komisji(ich wersje elektroniczne od 1993 r.są także dostępne na stronie internetowej Sejmu w zakładce Archiwum).Każdy obywatel,na takich samych warunkach,ma dostęp do wszystkich zasobów Biblioteki Sejmowej(z kilkoma ograniczeniami wskazanymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z czerwca 2011 r.)W sytuacji,gdy informacja publiczna nie została opublikowana w Systemie Informacyjnym Sejmu,jest ona udostępniana osobom zainteresowanym na ich wniosek skierowany do Biura Korespondencji i Informacji Kancelarii Sejmu.
Budynki sejmowe
Obrady Sejmu odbywają się w wybudowanym w latach 1925–1928 i rozbudowanym w latach 1949–1952 kompleksie sejmowym znajdującym się w Warszawie przy ulicy Wiejskiej 4/6/8,w rejonie ulic Górnośląskiej i Piotra Maszyńskiego.
Dzień Sejmu Polskiego
W 2015 r.Sejm VII kadencji podjął uchwałę o ustanowieniu dnia 1 lipca(zawarcie w 1569 r.unii lubelskiej)Dniem Sejmu Polskiego.
Pozostałe informacje
Rekordy wszystkich kadencji:
- najwięcej posiedzeń odbyło się w Sejmie III kadencji(119),a najwięcej dni obrad w IV kadencji(334)
- najdłuższe posiedzenie trwało do godziny 4:51(25–26 sierpnia 2007),a najkrótsze 22 minuty(23 grudnia 2000)
- najwięcej wystąpień na mównicy miało miejsce w IV kadencji(46556 razy)
- najwięcej interpelacji wniesiono w IV kadencji(10660);spośród nich najwięcej wniosła posłanka Maria Zbyrowska(630)
- najwięcej ustaw wpłynęło do Sejmu IV kadencji(1265) i również wtedy najwięcej ich uchwalono(894)
- najwięcej numerów Dziennika Ustaw wydano w 2004 roku(2889 pozycji)
- najdłużej mandat posła sprawował Józef Ozga-Michalski(45 lat)
- rekordową w historii parlamentarnych prac nad budżetem państwa liczbę poprawek do projektu ustawy budżetowej 5901 zgłosił w grudniu 2012 r.Klub Poselski Ruch Palikota.5899 z nich dotyczyło zmniejszenia wydatków w części 43 Wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne w jej rozdziale 75822 Fundusz Kościelny,z przeznaczeniem na utworzenie nowej rezerwy celowej pod nazwą„Finansowanie zabiegów in vitro"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz