Piłsudczyk(pociąg pancerny)

Pociąg Pancerny„Piłsudczyk”(Pociąg Pancerny Nr 1 i 52)pociąg pancerny Wojska Polskiego II RP.Pociąg brał udział w ciężkich walkach w okolicach Warszawy.20 września 1939 roku przy niemożliwości dalszego przebicia się pociąg został przez załogę opuszczony i zniszczony w okolicach miejscowości Mrozy na linii Warszawa–Brześć nad Bugiem.Krawczak i Odziemkowski podsumowując działania pociągu napisali:„Czterodniowy bój Piłsudczyka pod Mrozami,na tyłach nieprzyjaciela,jest jednym z najpiękniejszych przykładów poświęcenia i patriotyzmu żołnierzy polskiej broni pancernej”.


Historia

W 1918 roku na stacji Prokocim koło Krakowa zdobyto nieuszkodzony,nowoczesny,austro-węgierski pociąg pancerny,składający się z dwóch wagonów czołowych-artyleryjskich,dwóch wagonów piechoty i jednego szturmowego.Ze składu tego pociągu zorganizowane zostały dwa pociągi pancerne:„Piłsudczyk”(P.P. nr 1) i „Śmiały”(P.P. nr 2),które wzięły udział w walkach o Lwów.W 1921 roku załoga pociągu wzięła udział w III powstaniu śląskim,między innymi w walkach o Kędzierzyn,w których straciła 20% stanu osobowego.W 1927 roku przeniesiony został z Dywizjonu Szkolnego Pociągów Pancernych do nowo powstałego 2 Dywizjonu Pociągów Pancernych w Niepołomicach.Był pociągiem manewrowym(szkolnym) i był utrzymywanym w gotowości także w okresie pokoju.We wrześniu 1939 r.był uzbrojony w 2 haubice 100 mm,2 armaty 75 mm i 19 ckm-ów.Pociąg rozpoczął mobilizację 25 sierpnia 1939;do składu przydzielony nieopancerzony parowóz z maszynistą cywilnym.3 sierpnia skład bojowy wraz ze składem gospodarczym przybyły do Siemkowic.Pociąg został przydzielony do Armii „Łódź”(hasło-kryptonim„Baszta")przy 30 Dywizji Piechoty rozwiniętej w rejonie Działoszyna.Po wybuchu wojny skład bojowy przesunął się do Działoszyn,składy odparły ataki lotnictwa.Do Siemkowic wrócono 2 września,po naprawie torów.Po południu drugiego września Niemcy zajęli Działoszyn;uszkodzone tory pomiędzy Działoszynem a Siemkowicami uniemożliwiły użycie pociągu na pierwszej linii.3 września pociąg wycofał się do Widawy,gdzie został podporządkowany 28 Dywizji Piechoty i został przesunięty do Łasku,gdzie spędził dzień 4 września w odwodzie.5 września w czasie bitwy pod Wartą;pociąg został skierowany do patrolu na trasie Łask–Zduńska Wola i do wsparcia kontrataku 2 Batalionu 31 Pułku koło Mnichowa.Po południu oddziały polskie wycofały się na Wojsławice;obydwa składy odparły liczne naloty,kpt.Mikołaj Gonczar został ranny,stopień zniszczenia torów i bliskość nieprzyjaciela spowodowały poważne rozważenie opuszczenia i zniszczenia pociągu,jednak udało się wycofać pociąg do Łodzi.6 września pociąg patrolował odcinek Łask–Pabianice,następnie otrzymał rozkaz wycofania się do Warszawy,na tej trasie eskortowano ładunek złota z Banku Poznańskiego.Po drodze mijano wiele spalonych dworców i zniszczonych transportów.Rankiem 8 września pociąg dotarł na stację Warszawa Praga.Pociąg został następnie przyporządkowany do Grupy Operacyjnej Wyszków i przejechał do Legionowa,nad rankiem 9 września docierając do Tłuszcz.Nad ranem 10 września pociąg przejechał do Rembertowa,a stamtąd został wysłany na linię Mińsk Mazowiecki Mrozy Siedlce.Na tej trasie nastąpiło długie opóźnienie,z powodu zniszczenia stacji pomp w Mińsku;stację tą naprawiała m.in.załoga pociągu.Na wschód od Mrozów utworzył się nowy zator;Niemcy zajęli Siedlce i Mińsk,na torach utknęło poza„Piłsudczykiem”,skład gospodarczy pociągu nr 13(„Generał Sosnkowski”) i 17 transportów ewakuacyjnych.Z jednostek w tak powstałym kotle„Piłsudczyka”,17 Kompanii Kolejowej i innych formacji stworzyła się improwizowana grupa dowodzona przez płk.Prusa-Więckowskiego.15 września pociąg rozpoczął patrol na trasie Sosnowe-Mrozy.16 i 17 września odparto szereg ataków niemieckich,17 września stracono jeden z wagonów artyleryjskich;o zmierzchu obrońcy musieli wycofać się z Mrozów do wsi Sosnowe.Mrozy odbito rankiem 18 września,w okolicy Mrozów i Cegłowa trwały zaciekłe walki,jednostki polskie,często bez amunicji,walczyły na bagnety;19 września pociąg stracił wagon bojowy.20 września pociąg dysponował jednym działem z 6 pociskami i 3 improwizowanymi karabinami maszynowymi.20 września 1939 roku przy niemożliwości dalszego przebicia się pociąg został przez załogę opuszczony i zniszczony w okolicach miejscowości Mrozy na linii Warszawa-Brześć nad Bugiem.Żołnierze pociągu po nieudanej próbie dotarcia do Warszawy w ramach grupy płk.M.Prus-Więckowskiego,weszli w skład SGO Polesie gen.Kleeberga i walczyli pod Kockiem.
Dowódcy pociągu

• kpt.Stanisław Tabisz(1918-1919)
• por.art.Jan Witold Komorowski(od 1 XI 1922)
• kpt.art.Janusz Józef Grzesło(p.o.od XI.1926 r.)
• kpt.Mikołaj Gonczar(kampania wrześniowa)

Obsada pociągu 1 września 1939

• Dowódca:kpt.Mikołaj Gonczar(ranny 5 IX 1939)
• Zastępca:por.Bolesław Sitkowski(w 1942 roku został zamordowany w Oświęcimiu)
• Lekarz:ppor.dr med.Lewkowski
• Dowódca 1 plutonu ogniowego:ppor.rez.Roman Malcher(ranny 1 IX 1939)
• Dowódca 2 plutonu ogniowego:ppor.rez.Ludwik Bogusław Chrząszcz
• Dowódca plutonu wypadowego:ppor.rez.Eugeniusz Gihalski
• Dowódca plutonu drezyn:ppor.Stanisław Mackiewicz
• Dowódca plutonu technicznego:ppor.rez.inż.Antoni Kossobudzki

Skład pociągu

• parowóz opancerzony nr 377.402
• wagon szturmowy zaopatrzony w radiostację RKDP/P
• 2 wagony artyleryjskie
• 2 platformy na końcach składu

Pociąg był uzbrojony w armaty wz. 02/26 i haubice wz.14/19A,a także wyposażony w czołgi R-17FT oraz TK-3.

Odznaka pamiątkowa

Odznaka zatwierdzona rozkazem M.S.Wojsk.Dz.Rozk.Nr 49 z 13 XII 1921 r.Okrągła,ażurowa o średnicy 45 mm,tłoczona z posrebrzanego brązu.Grubość blachy ok.0,8 mm.Na pierścieniu u góry napis:Pancerny Piłsudczyk,u dołu gałązki laurowe związane wstęgą.W środku sylwetka wozu bojowego na szynach kolejowych.Odznaka noszona była na rękawie.