Zbigniew Czeczot-Gawrak

Pseud.wojenny Nowina,ur.5 października 1911 w Czernichowie,zm.22 stycznia 2009 w Warszawie polski filmoznawca,historyk i teoretyk filmu,publicysta i wykładowca uniwersytecki.Uczył się w gimnazjum staro klasycznym w Krakowie.Absolwent prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego(praca magisterska w 1933 r.)Działał w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej i organizacji„Zet”.Odbył służbę wojskową w 20 pp Ziemi Krakowskiej oraz ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Krakowie(w stopniu plutonowego podchorążego).W latach 1934–1939 pracownik MSZ w Strasburgu i Lille.Od stycznia 1939 w Warszawie.Podczas II wojny światowej uczestnik kampanii wrześniowej 1939 r.(dowódca plutonu 20 pp.)następnie więziony w przejściowym obozie jenieckim w Łańcucie,z którego uciekł.Walczył w Armii Krajowej,w 1942 r.skierowany do III Zgrupowania,w którym po jakimś czasie objął dowództwo plutonu 111.Pracował także w komórce Delegatury Rządu„Zachód”,gdzie był redaktorem dwóch biuletynów dla prasy podziemnej.Latem 1944 r.awansowany do stopnia podporucznika rezerwy.Brał udział w powstaniu warszawskim(pseud.Nowina)był dowódcą plutonu w Grupie Bojowej„Krybar”.Poza walką zbrojną redagował biuletyn codzienny pt.„Komunikat informacyjny Zgrupowania III Warszawa Powiśle(ukazujący się od 2 sierpnia do 4 września 1944).Po upadku powstania ewakuowany do Piastowa a stamtąd skierowany na operację do Krakowa,gdzie pozostał do zakończenia działań wojennych.Od stycznia 1946 do stycznia 1950 r.pracownik polskich placówek dyplomatycznych.Sprawował kolejno funkcje attaché poselstwa w Kairze,zastępcy szefa delegacji polskiej w Komisji Greckiej ONZ,p.o.naczelnika wydziału w Centrali.Zwolniony z powodów politycznych, pracował od 1950 r.w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie,w Zakładzie Historii i Teorii Filmu kierowanym przez prof.Jerzego Toeplitza(był m.in.w latach 1973–1980 kierownikiem Pracowni Teorii Filmu).Od 1951 do 1961 r.był zastępcą redaktora naczelnego„Kwartalnika Filmowego”.W 1961 r.uzyskał doktorat nauk humanistycznych,w 1966 r.habilitację.W latach 1978–1986 wykładał dzieje światowej myśli filmowej na Uniwersytecie Łódzkim.W 1979 r.otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego nauk humanistycznych.Publikował teksty o tematyce filmoznawczej w miesięcznikach„Film”,„Kino”, i „Kwartalniku Filmowym”,a w ostatnich latach także na łamach„Polskiego Przeglądu Dyplomatycznego”.W 2001 r.został mianowany na stopień kapitana,w 2007 r.na stopień majora.Zajmował się badaniami,krytyką i publicystyką związaną z filmem(zwłaszcza w zakresie filmu o sztuce).Członek stowarzyszeń i związków twórczych,m.in.Stowarzyszenia Historyków Sztuki,Światowego Związku Żołnierzy AK,Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich,ZAiKS-u,Związku Inwalidów Wojennych i in.Przewodniczący Klubu Seniorów Dyplomacji II Rzeczypospolitej.Odznaczenia:m.in.Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,Krzyż Walecznych,Krzyże za Wrzesień 1939 r. i powstanie warszawskie,Złota Odznaka Honorowa„Za zasługi dla Warszawy”,Medal Uniwersytetu Łódzkiego.W 1954 r.w 10 rocznicę Polski Ludowej odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi po raz II.Mieszkał w Warszawie,na Sewerynowie.Został pochowany 2 lutego 2009 na Cmentarzu Powązkowskim kwatera 165 rząd 4 miejsce 25.
Twórczość

• O filmowej dokumentacji teatru(Państwowy Instytut Sztuki 1956,1957 r.)
• Ekran a rozwój ewolucji humanistycznej(Państwowy Instytut Sztuki 1957 r.)
• Filmologia współczesna(1952-1957)(Państwowy Instytut Sztuki 1958 r.)
• Jean Epstein jako teoretyk i filozof filmu:portret z czasów młodości(Państwowy Instytut Sztuki 1958 r.)
• Narodziny filmologii(Przegląd problemów pierwszego sześciolecia 1946-1951)(1958 r.)
• Jean Epstein jako teoretyk i filozof filmu:lata dojrzałe(Państwowy Instytut Sztuki 1959 r.)
• Nowy film fabularny i jego geneza społeczno-historyczna(Instytut Sztuki PAN 1965 r.)
• Dylematy filmologii(1968 r.)
• Z badań nad zintegrowaną teorią wartości filmu:filmologia,pedagogika a problem wartości(1969 r.)
• Film o sztuce jako fenomen technicznej reprodukcji(1970 r.)
• Filmowa przyszłość muzeów(1971 r.)
• U podstaw semiologii filmu(wokół teorii Christiana Metza)(1971 r.)
• Le film et les interpretations de la culture artistique polonaise:films d'art polonais-choix et analyse(Centre de Civilisation Polonaise de l'Université de Paris-Sorbonne 1972 r.)
• Film jako dokument historii(1972 r.)
• Z metodologicznych i programowych zagadnień filmoznawstwa polskiego(1972 r.)
• Z dziejów francuskiej semiologii filmu(Ossolineum 1973 r.)
• Autentyzm i romantyka w kronice filmowej(Ossolineum 1974 r.)
• Film o sztuce.Nowe zjawisko kultury artystycznej(Zakład Narodowy im.Ossolińskich Polska Akademia Nauk,Instytut Sztuki 1974 r.przekład francuski:Le film sur l'art en tant que nouvelle forme de la critique artistique,tłum.Lucjan Grobelak;Ossolineum 1979 r.)
• Filmowe spotkania ze sztuką:filmy o malarstwie,rzeźbie,grafice,architekturze(Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1974 r.)
• Vers une théorie générale du document filmé(Les Presses de l'Unesco et la Baconniere,Szwajcaria 1974 r.)
• Film o sztuce(Ossolineum 1975 r.)
• Granice naukowości w badaniach nad sztuką(Ossolineum 1975 r.)
• Rozważania nad informatyką ekranu(1975 r.)
• Z badań nad początkami filmologii(Zakład Narodowy im.Ossolińskich 1975 r.)
• Pierwsza awangarda filmowa we Francji(1976 r.)
• Szkice do portretu Irzykowskiego(1976 r.)
• Zarys teorii filmu pierwszego pięćdziesięciolecia.1895–1945(Zakład Narodowy im.Ossolińskich,1977 r.)
• Nieznane początki teorii filmu w USA(Vachel Lindsay i Hugo Münstenberg)(1978 r.)
• Filmowa prezentacja sztuki:architektura,malarstwo,rzeźba,grafika,sztuka ludowa,rzemiosło artystyczne(Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1979 r.ISBN 83-02-0017-7-5)
• Filmy o sztuce i kulturze artystycznej(katalog;wespół z Tadeuszem Balantem;Wydanie 2 uzupełnione i poprawione:Wydawnictwa Akcydensowe 1979 r.przekład angielski:Polish films on the arts and artistic culture,Film Polski 1983 r.)
• Kultura Warszawy w dokumencie filmowym(1979 r.)
• Polski film o sztuce a problem syntezy wizji artystycznej(1979 r.)
• Bolesław Matuszewski pierwszy teoretyk filmu[w:]Bolesław Matuszewski i jego pionierska myśl filmowa(dokumenty i wstępne komentarze)(Redakcja Wydawnictw Filmowych Zjednoczenia Rozpowszechniania Filmów 1980 r.)
• Ekranowy dokument sztuki a perspektywy nowej krytyki artystycznej(1980 r.)
• Filmowe spotkania ze sztuką
• Współczesna francuska teoria filmu(Ossolineum PAN Instytut Sztuki 1982 r.ISBN 83-04-0128-2-0)
• Ze wspomnień dyplomatycznych,żołnierskich i innych(Studio Wydawnicze FAMILIA 1999 r.ISBN 83-907504-7-3;wydanie 2 rozszerzone pt.Wspomnienia ze stulecia dyplomatyczne,żołnierskie i inne:Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji,Radom 2004 r.ISBN 83-7204-356-6)
• Ta eis heautón:epigramy i inne wiersze(Print Partner 2006 r.ISBN 83-91-4248-2-0)

Opracowania i prace redakcyjne

• Romantyka rewolucyjna w sztuce(redaktor pracy zbiorowej;Ossolineum 1974 r.)
• Bolesław Matuszewski,Nowe źródło historii;Ożywiona fotografia czym jest,czym być powinna(współautor wstępu;wespół z Janem Jacoby;Filmoteka Narodowa 1995 r.)
• Zet w walce o niepodległość i budowę Państwa. Szkice i wspomnienia(współautor opracowania;wespół z Tadeuszem W.Nowackim;Wydawnictwo Naukowe PWN 1996 r.ISBN 83-01-1214-2-4)
• Przed wrześniem i po wrześniu:ze wspomnień młodych dyplomatów II Rzeczypospolitej(kierujący zespołem red.Wydawnictwo Naukowe PWN 1998 r.ISBN 83-01-1259-2-6)

Nota genealogiczna 
Nasze rodowe Nazwisko Gawrak pojawia się po raz pierwszy w średniowiecznych zapiskach polsko-węgierskich w 1385 roku.Prof.Witold Taszyckiw swoim„Staropolskim Spisie Nazw Osobowych"cytuje w tomie II na stronie 89 w„Antiquissimi Libri Iudicales terre Cracoviensis”łaciński zapis gdzie część majątku Pawła Gawraka z Parkan(Węgry)dziedziczy Zuchna z Grabowic.Rodzina nasza to zasadniczo ród węgierski,którego polska gałąź,od poł.XIX wieku zamieszkała w majątku Sassów,na Ukrainie w części należącej do 1918 roku do monarchii austro-węgierskiej.Ród rozwinął się na Węgrzech i według prof.Karola Tarra nazwisko wtedy uzyskało pisownię węgierską.Prawo miecza i prawo do herbu Łukasz Gawrak(Lokachi Gavrack)otrzymał dekretem ogłoszonym 26 października 1524 roku w Budzie przez Ludwika II.Szlachectwo zostało potwierdzone przez króla Miksa I w dekrecie z 13 marca 1569 roku dla Walentego Gawraka syna Mikołaja.Po bitwie pod Byczyną w której Walenty Gawrak brał udział jako dowódca 1500-nego oddziału jazdy pod dowództwem Baltazara Batorego,bratanka króla Stefana,otrzymał przydomek Prepostvary,lub Propost Vary,który stał się jego nazwiskiem.Zmarł w 1597 r.W Polsce poza moją żoną,moim synem i jego córką nikt nie nosi już nazwiska Gawrak.Pozostaje jeszcze mój zamieszkały w Wielkiej Brytanii brat.Jest też syn mojego starszego brata Tadeusza,którego losów niestety nie znam.XIX-wieczne związki z Czeczotami przypomniane moim pseudonimem konspiracyjnym w„Zachodzie”przy Delegaturze Rządu na Kraj spowodowały,że od 1945 roku jest to część mojego nazwiska.Prof.dr hab.Zbigniew Czeczot-Gawrak

• Witold Taszycki„Spis Polskich najstarszych nazw osobowych”Tom II strona 89.Wypis z Ksiąg Sądowych Ziemi Krakowskiej
  • Nyulásziné Straub Éva„ÖT ÉVSZÁZAD CIMEREI”Corvina 1987 r.