Czesław Miłosz

Ur.30 czerwca 1911 w Szetejniach,zm.14 sierpnia 2004 w Krakowie polski poeta,prozaik,eseista,historyk literatury,tłumacz,dyplomata;w latach 1951–1989 na emigracji,do 1960 r.we Francji,następnie w Stanach Zjednoczonych;w Polsce do 1980 r.obłożony cenzurą;w 1993 r.powrócił do kraju;laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury(1980 r.)profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley i Uniwersytetu Harvarda;pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce;brat Andrzeja Miłosza.Przed II wojną światową Miłosz obok Józefa Łobodowskiego był poetą katastroficznym,uderzającym w ton wizyjny stylizacją na głos starotestamentowych proroków.Od innych twórców formacji Żagary odróżniał go kult klasycystycznych rygorów.Po wojnie jego poezja stała się bardziej intelektualna;wiązała się z ambicjami odbudowania trwałych wartości europejskiej kultury,sumienia i wiary.Literaturę pojmował wówczas jako drogę do ocalenia po klęsce poczucia człowieczeństwa.W latach 70 zaczęła w niej dominować tematyka religijna i kontemplacyjna.Jego książki zostały przetłumaczone na 44 języki.

Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Czesław Miłosz był synem Aleksandra Miłosza i Weroniki Miłoszowej z Kunatów.Urodził się w Szetejniach,dziedzicznym majątku matki położonym nad Niewiażą,w powiecie kowieńskim guberni kowieńskiej Imperium Rosyjskiego,w parafii Opitołoki,gdzie został ochrzczony w kościele Przemienienia Pańskiego w Świętobrości.Rodzina Miłoszów,pieczętująca się herbem Lubicz,cieszyła się starym szlacheckim pochodzeniem.Wielkie Księstwo Litewskie,na którego dawnych terenach Miłosz się wychował,wraz ze swą wielokulturową i tolerancyjną atmosferą,wywarło decydujący wpływ na twórczość poety,a on sam często odwoływał się do wspomnień z dzieciństwa("Dolina Issy").Inspirację stanowiło dla niego zarówno spokojne życie na wsi,jak i szalone podróże z ojcem.Ogromny wpływ na poetę wywarły także wydarzenia historyczne,których był świadkiem:rewolucja październikowa i wojna polsko-bolszewicka.W tym samym czasie,19 września 1917 urodził się jego młodszy brat,Andrzej Miłosz,późniejszy reżyser dokumentalista,publicysta i tłumacz.Miłosz studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie,najpierw polonistykę na Wydziale Humanistycznym,po krótkim czasie przeniósł się na Wydział Nauk Społecznych,by studiować prawo.Zadebiutował w 1930 r.na łamach uniwersyteckiego pisma„Alma Mater Vilnensis”wierszami"Kompozycja" i "Podróż".Był członkiem grupy poetów Żagary i współtwórcą pisma o tej samej nazwie.Pracował w Polskim Radiu Wilno.Został zwolniony po oskarżeniach o wspieranie dążeń Litwinów do przejęcia Wilna oraz działalność na rzecz kultury białoruskiej.
II wojna światowa
Po rozpoczętej 1 września 1939 niemieckiej agresji na Polskę,Miłosz udał się na południe kraju.Kiedy 17 września na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow wojska Armii Czerwonej rozpoczęły inwazję na wschodniej granicy Rzeczypospolitej,poeta znajdował się już w Rumunii.Wojska ZSRR zajęły Wilno a potem przekazały je Litwinom.Miłosz powrócił do rodzinnego miasta,przyjmując obywatelstwo litewskie.Jednak już 14 czerwca 1940 150 tys.żołnierzy ZSRR wkroczyło na teren Litwy i rozpoczęła się sowiecka okupacja.Poetą bardzo wstrząsnęły te wydarzenia,co miało odzwierciedlenie w jego poezji.Opuścił Wilno i przeniósł się do okupowanej przez Niemców Warszawy,gdzie pracował jako woźny w Bibliotece Uniwersyteckiej.Uczestniczył w podziemnym życiu literackim,pod pseudonimem Jan Syruć opublikował w 1940 r.tom"Wiersze".Po upadku 2 października 1944 r.powstania warszawskiego wyjechał do Krakowa,w którym pozostał do końca 1945 roku.
Okres powojenny
Podjął m.in.pracę w dyplomacji komunistycznego rządu Polski w Stanach Zjednoczonych oraz Paryżu,jako attaché kulturalny.W 1951 r.poprosił o azyl polityczny we Francji,kiedy w trakcie pobytu w Paryżu zdecydował się nagle pojechać do redaktora„Kultury”,Jerzego Giedroycia,prosząc o ukrycie i zabezpieczenie jego rzeczy do czasu,gdy otrzyma azyl polityczny.Obawiano się bowiem porwania,lub innej formy sabotażu ze strony polskich komunistów.Miłosz mieszkał przez pewien czas w Maisons-Laffitte,co doprowadziło do jego wieloletniej współpracy z tym pismem.Było to jednak powodem skandalu w całej polskiej emigracji przeciwko przyjęciu byłego komunisty protestowała nie tylko redakcja„Wiadomości”Mieczysława Grydzewskiego,ale nawet mieszkający w Maisons-Laffitte Józef Czapski,grożąc,że zerwie współpracę z„Kulturą”.Dwa lata później Instytut Literacki Giedroycia wydał"Zniewolony umysł"(1953 r.)esej skierowany do polskiej emigracji,mający wyrazić mechanizm myślenia człowieka w demokracjach ludowych.Józef Mackiewicz nazwał ją w londyńskim tygodniku„Wiadomości”„wielkim odpompatycznieniem myśli emigracyjnej”,jak podaje Witold Gombrowicz.W następnych latach Instytut Literacki wydał większość dzieł Miłosza,a sam Jerzy Giedroyc nominował go do Nagrody Nobla.W 1960 r.Miłosz przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych,gdzie wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley,oraz na Harvardzie.Za granicą tworzył głównie poezję,bardzo różnorodną,choć największe uznanie zyskały jego wiersze polityczne(m.in."Który skrzywdziłeś").W PRL oficjalnie uznany za zdrajcę i renegata,został uroczyście potępiony przez Związek Literatów Polskich oraz niektórych autorów(Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego,Kazimierza Brandysa,Jarosława Iwaszkiewicza i Antoniego Słonimskiego).Do 1980 r.istniał zapis cenzorski,nie tylko zakazujący publikacji jego utworów,ale nawet wymieniania jego nazwiska(w sytuacjach koniecznych używano np.eufemizmu autor„Ocalenia”;pod nazwiskiem publikowano dokonane przezeń tłumaczenia,m.in.w antologii Poeci języka angielskiego[1969-1974]).Książki Miłosza były drukowane w podziemiu,przemycane z zagranicy,a dla nielicznych dostępne w działach prohibitów bibliotek uniwersyteckich.Miłosza odrzucała również część polskiej emigracji,zarzucającej mu początkowe poparcie dla przemian w Polsce i „bolszewizm”.Stosunek władz i środowiska emigracyjnego do Miłosza zaczął się zmieniać po 1980 r.kiedy poeta otrzymał literacką nagrodę Nobla za całokształt twórczości.Rok później przyjechał do kraju,gdzie jego utwory zostały już oficjalnie wydane(choć część z nich ocenzurowano,a część mogła się nadal ukazywać tylko w wydaniach podziemnych).Stały się one natchnieniem dla rozwijającej się opozycji politycznej.W 1993 r.poeta definitywnie przeprowadził się do Polski,gdzie jako miejsce pobytu wybrał Kraków,jak twierdził„najbardziej zbliżony do Wilna”.Miłosz zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie,przeżywszy 93 lata.Został pochowany 27 sierpnia 2004 w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
Życie osobiste
Pierwszą żoną Czesława Miłosza została w 1944 roku Janina z domu Dłuska,primo voto Cękalska.Poślubiła go w styczniu 1944 r.w Warszawie.Po zakończeniu II wojny światowej wyjechała wraz z mężem do Stanów Zjednoczonych,gdzie mieszkała do końca życia.Po jej śmierci Czesław Miłosz napisał wiersz"Na pożegnanie mojej żony Janiny".Mieli dwóch synów:Antoniego(ur.1947 r.) i Piotra(ur.1951 r.)Drugą żoną Czesława Miłosza została w 1992 roku amerykańska historyczka,Carol Thigpen-Miłosz.Czesław Miłosz przeżył również drugą żonę.Inicjację seksualną przeżył w wieku 15 lub 16 lat,podczas wakacji w Krasnogrudzie,z urodziwą mężatką Ireną,która nudząc się na letnisku spędzała z nim dużo czasu,a wieczorami uczyła tańczyć tango.W okresie studiów romansował m.in.ze studentką polonistyki Klementyną Sołonowicz(później matką Daniela Olbrychskiego),Tolą,(którą poznał podczas wakacji przygotowując się do jesiennej sesji poprawkowej),Niką Kłosowską(starszą o dwa lata mężatką,z której powodu gospodyni wypowiedziała mu mieszkanie)oraz studentką Wileńskiego Studium Teatralnego Ireną Górską(później matką aktorów Macieja i Damiana Damięckich).Poważniejsze konsekwencje miał jego romans ze studentką prawa Jadwigą Waszkiewicz(później żoną Sergiusza Piaseckiego).Poznał ją w 1931 r.po powrocie z Paryża.Miał z nią córkę,która została oddana do adopcji.Dwudziestotrzyletni poeta przestraszył się odpowiedzialności związanej z małżeństwem i ojcostwem.Jadwiga wybaczyła mu i usprawiedliwiała jego zachowanie.Korespondowali do końca życia(zmarła w 1989 r.)ale zaplanowane spotkanie nigdy nie doszło do skutku.Miłosz wspomina ją w wierszu"W mieście Salem"(1983 r.)W okresie paryskim ważną rolę w życiu poety odegrała Jeanne Hersch,obywatelka Szwajcarii polskiego pochodzenia,filozof,później profesor Uniwersytetu Genewskiego.Stała się dla niego ważna partnerką intelektualną,z którą prowadził dysputy światopoglądowe i literackie.Zainspirowała go do napisania powieści na konkurs ogłoszony przez Europejską Fundację Kulturalną.(„Zdobycie władzy”),którą przetłumaczyła na język francuski.Miłosz wyprowadził się z siedziby paryskiej„Kultury” i zamieszkał z nią w jednym z paryskich hoteli.Zastanawiał się nawet nad porzuceniem Janki i dzieci.Burzliwy związek z zaborczą Jeanne szybko uległ jednak rozpadowi.Miłosz sprowadził żonę z dziećmi do Francji i zaaprobował postawione przez nią warunki.Ich wieloletni związek usankcjonował ślub kościelny w polskim kościele przy ul.Saint Honoré w Paryżu,zawarty 13 stycznia 1956 r.Drugą wielką miłością Miłosza była tajemnicza„Ewa”,dziennikarka z Polski,która jesienią 1979 r.w Berkeley przeprowadziła z nim serię wywiadów.Zafascynowany młodszą od siebie o 31 lat dziewczyną,zaproponował jej posadę asystentki.Owocem tego związku był wydany w 1984 r.tom„Nieobjęta ziemia”,który jak wyznał poeta powstał„całkowicie pod znakiem Ewy”,gdyż dzięki niej nastąpiło u niego„jakieś otwarcie na wymiar osobisty ludzkich spraw”.Konstanty Jeleński namawiał nawet przyjaciela na rozwód,ale Miłosz okazał się„absolutnie niezdolny do opuszczenia schorowanej żony”.Upojny związek trwał trzy lata.Partnerka nie zgodziła się na ujawnienie swoich personaliów,choć zdaniem biografów,miłośnicy twórczości poety bez trudu zidentyfikują jej osobę.Zafascynowana jego twórczością opracowywała i redagowała zbiory wierszy poety,tłumaczyła jego utwory na język angielski i wydała o nim książkę.
Nagrody,tytuły,odznaczenia

• 1934 r.Nagroda literacka im.Filomatów Związku Zawodowego Literatów Polskich w Wilnie za debiut poetycki"Poemat o czasie zastygłym"
• 1938 r.Nagroda literacka czasopisma"Pion"za nowelę"Obrachunki"
• 1945 r.Nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki za całokształt twórczości
• 1953 r.Prix Littéraire Européen za powieść"Zdobycie władzy"
• 1957 r.Nagroda miesięcznika„Kultura”
• 1958 r.Nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie
• 1967 r.Nagroda Literacka im.Mariana Kistera,przyznawana w Nowym Jorku przez Roy Publishers za najlepszy przekład poetycki z polskiego na angielski i z angielskiego na polski
• 1968 r.Nagroda Fundacji im.A.Jurzykowskiego w Nowym Jorku za twórczość literacką
• 1974 r.Nagroda Polskiego PEN Clubu za wybitne osiągnięcia w dziedzinie przekładu poezji polskiej na angielski
• 1976 r.Nagroda Gauggenheima(Guggenheim Followship)za twórczość poetycką i przekładową
• 1977 r.Doktorat honoris causa(Doctor of Letters)Michigan State University w Ann Arbor
• 1978 r.Neustadt International Prize for Literature(tzw.“mały Nobel”)przyznawana przez University of Oklahoma
• 1978 r.Nagroda Berkeley Citation,równoznaczna z doktoratem honorowym University of California,najwyższe odznaczenie Uniwersytetu Kalifornijskiego
• 1979 r.Nagroda literacka im.Zygmunta Hertza za tłumaczenie„Księgi Psalmów”
• 1980(9 X)Nagroda Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości(…który z bezkompromisową przenikliwością opisuje zagrożoną egzystencję w świecie pełnym silnych konfliktów.”)
• 1981(8 VI)Legitymacja związkowa Związku Literatów Polskich,z którego szeregów został usunięty po 1951 r.
• 1981 r.Doktorat honoris causa KUL,Medal„Czesław Miłosz Poeta Polski Laureat Nagrody Nobla 1980”
• 1981 r.Doktorat honoris causa New York University
• 1982 r.Członek American Academy of Arts and Sciences w Cambridge(Massachuesetts);oraz Academy of Arts and Letters w Nowym Jorku
• 1983 r.Medal i dyplom za osiągnięcia i wkład w kulturę amerykańską,przyznawany i wręczany przez prezydenta USA Ronalda Reagana
• 1985 r.Doktorat honoris causa Brandeis University w Waltham(Massachusetts)
• 1986 r.Nagroda literacka„Solidarności”,przyznawana przez pracowników polskich wydawnictw niezależnych
• 1986 r.Członek zagraniczny Serbskiej Akademii Nauk
• 1987 r.Honorowy przewodniczący międzynarodowego stowarzyszenia Les Amis de[Oscar]Milosz z siedzibą w Paryżu
• 1989 r.Medal„Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”,za pomoc udzieloną rodzinom żydowskim w czasie II wojny światowej(wraz z bratem Andrzejem)
• 1989 r.Doktorat honoris causa Harvard University
• 1989 r.Doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
• 1989 r.National Medal of Arts,przyznawany przez National Endowment for the Arts w Waszyngtonie
• 1990 r.Członek Polskiej Akademii Umiejętności;Tytuł honorowego obywatela Kiejdan
• 1992(28 V)Doktorat honoris causa Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie oraz honorowe obywatelstwo Litwy
• 1992 r.Doktorat honoris causa Uniwersytetu w Bolonii i La Sapienza Rzymie
• 1993 r.Włoska nagroda literacka Grinzane Cavour w kategorii Premio Internazionale
• 1993(6 XI)Honorowe obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa w uznaniu zasług dla kultury polskiej
• 1994(10 VI)Order Orła Białego
• 1995 r.Order Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina II stopnia za zasługi dla Litwy
• 1996 r.Nagroda Krakowska Książka Miesiąca za"Legendy nowoczesności";Nagroda Diamentowy Mikrofon przyznawana przez Polskie Radio
• 1998 r.Nagroda Literacka„Nike”za rok 1997,za tom"Piesek przydrożny"
• 2000 r.Nagroda miesięcznika„Odra”za tom poezji"To"("wybitne,przejmujące prawdą refleksji i olśniewające urodą języka liryczne dzieło")oraz Śląski Wawrzyn Literacki za ten sam zbiór wierszy
• 2001 r.Tytuł honorowego obywatela miasta Wilna
• 2001(21 VI)Medal 600-lecia Odnowienia Akademii Krakowskiej
• 2002 r.Nagroda Obojga Narodów,przyznawana przez Zgromadzenie Poselskie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Sejmu Republiki Litewskiej(wraz z Tomasem Venclovą)
• 2002 r.Honorowy członek The Lithuanian’s Writers Union(Związek Pisarzy Litewskich)

Stosunek do środków psychoaktywnych
Czesław Miłosz uważał alkohol i tytoń za niebezpieczne narkotyki.Z trudem po latach odstawił tytoń,alkohol używał umiarkowanie.Jego zdaniem,w porównaniu z nimi,marihuana jest środkiem dość niewinnym,a zawziętość,z jaką w latach 60 XX wieku zwalczały ją władze Stanów Zjednoczonych,miała cechy obsesyjne i można ją wyjaśnić tylko poczuciem zagrożenia przez„inne”.Psychodeliki według poety mogły stanowić zapowiedź masowych,demokratycznych środków przeciwko nudzie.Miłosz uważał psychodeliki za substancje o ogromnym i nieobliczalnym znaczeniu społecznym,porównywalnym z bronią jądrową i podróżami międzyplanetarnymi i ich upowszechnienie się mogło,jego zdaniem,otworzyć nową erę ludzkości.Nie ma jednak przesłanek świadczących o tym,by poeta kiedykolwiek próbował psychodelików,chociaż przez pewien czas mieszkał w San Francisco,uważanym za„stolicꔜwiatowej psychodelii.
Poezja Miłosza

Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne,a metafory,jakich używa sugestywne.Jego twórczość z lat 30,przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem.Dominuje w niej rozmach,metaforyczność,rytmiczność,wizje apokalipsy.Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle patosu.Są znacznie mniej ozdobne.Poeta stawia na komunikatywność wiersza na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych.Część z tych wierszy poświęca Miłosz okupowanej Warszawie("Miasto","Błądząc"),w której spędził prawie cały okres wojny.W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej.Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata,który mogłoby się wydawać nigdy nie zaznał wojny.Tak jest w wierszach"Piosenka pasterska",czy"Świat poema naiwne"z 1943 r.Po wojnie poeta podjął tematykę bardziej filozoficzną.Szczególnie upodobał sobie formę traktatu.W wydanym w tomie"Światło dzienne""Traktacie moralnym"piętnuje zanik wartości,krytykuje brak moralności i wskazuje na to,co jego zdaniem należałoby zmienić w ludzkiej mentalności.W 1957 r.napisał"Traktat poetycki",pokazujący polską historię,kulturę i mentalność ludzi z czasów Młodej Polski.W tomie"Druga przestrzeń"(2002 r.)znalazł się"Traktat teologiczny",w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy wiary.Oprócz wielu poezji Czesław Miłosz napisał także eseje,najważniejszy z nich to"Zniewolony umysł"do dziś uważana za wybitną próbę naukowej analizy działania propagandy komunistycznej(inne eseje to"Rodzinna Europa","Ziemia Ulro","Ogród nauk"),powieści("Dolina Issy")oraz dziennik("Rok myśliwego").Miłosz po zerwaniu swoich związków z komunistycznymi władzami wyrażał w swej twórczości niechęć i krytykę w stosunku do PRL,często piętnował polski nacjonalizm,krytykował tradycyjny polski katolicyzm określając go ciemnogrodem.Wszystkie jego utwory objęte były w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce,podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek.
Pseudonimy
Naliczono 28 pseudonimów i inicjałów,którymi Miłosz sygnował swoje dzieła.

A.L.-wicz Adrian Zieliński Aron Pirmas B.B.Kózka Bogusław Grodek z Londynu C.M. czmi CZMI czmił Dr. Adrian Zieliński Edward Żuliński J.M. Jan Jan M.Nowak  Jan Syruć  K.  Ks.J.Robak  L. (m) m.  M.C. M.K. milcz N. n.m. Stefan Kunce  Zygmunt Kornaga  Żagarysta

Utwory

Poezje

• "Poemat o czasie zastygłym",Wilno 1933 r.
• "Trzy zimy",Wilno–Warszawa 1936 r.
• "Wiersze",Warszawa 1940 r.
• "Ocalenie",Warszawa 1945 r.
• "Światło dzienne",Paryż 1953 r.
• "Traktat poetycki",Paryż 1957 r.
• "Król Popiel i inne wiersze",Paryż 1962 r.
• "Gucio zaczarowany",Paryż 1965 r.
• "Miasto bez imienia",Paryż 1969 r.
• "Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada",Paryż 1974 r.
• "Hymn o Perle",Kraków 1962 r.
• "Nieobjęta ziemia",Kraków 1984 r.
• "Kroniki",Kraków 1987 r.
• "Dalsze okolice",Kraków 1991 r.
• "Na brzegu rzeki",Kraków 1994 r.
• "To",Kraków 2000 r.
• "Druga przestrzeń",Kraków 2002 r.
• "Orfeusz i Eurydyka",Kraków 2002 r.
• "Wiersze ostatnie",Warszawa 2006 r.

Wybory wierszy

• "Wiersze",Londyn 1967 r.
• "Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada i inne wiersze",Kraków 1980 r.
• "Wiersze wybrane",Warszawa 1980 r.
• "Moja wierna mowo",Toruń 1981 r.
• "Pięć wierszy",Lublin 1981 r.
• "Poezje wybrane",Warszawa 1981 r.
• "Poezje",t.1-3,Paryż 1981 r.
• "Poezje",Warszawa 1981 r.
• „W mojej ojczyźnie…”,Warszawa 1981 r.
• "Wybór utworów",Warszawa 1981 r.
• „Tak mało” i inne wiersze,Kraśnik 1982 r.
• "Traktat moralny"."Traktat poetycki",Warszawa 1982 r.
• "Wiersze",t.1-2,Kraków 1987 r.
• "Poematy",Wrocław 1989 r.
• "Wiersze wybrane",Kraków 1990 r.
• "Czas wyniesiony",Suwałki 1991 r.
• "Wiersze,"t.1-3,Kraków 1993 r.
• "Wiersze wybrane",Warszawa 1996 r.
• "Antologia osobista".Wiersze,poematy,przekłady,Kraków 1998 r.
• "Poezje wybrane".Selected poems,Kraków 1998 r.
• "To,co pisałem".Wiersze,Warszawa 1998 r.
• "Poezje",Kraków 1999 r.
• "Wiersze",t.1-5,Kraków 2001-2009
• "Esse",Warszawa 2001 r.
• Wiersze pół-perskie",Kraków 2001 r.
• "Jasności promieniste i inne wiersze".Pierwodruki(1984-2005),Paryż 2005 r.
• "Co dobre?"Wspomnienia,okruchy,smaki,Lublin 2006 r.
• "Człowiek wielopiętrowy".Wybór wierszy,Warszawa 2007 r.
• "Wiersze i ćwiczenia",Warszawa 2008 r.
• "Jak powinno być w niebie".Wiersze wybrane,Kraków 2010 r.
• "Poezje",Kraków 2011 r.
• "Wiersze";Świat.Poema naiwne";"Głosy biednych ludzi",t.1-4,Warszawa 2011 r.
• "Wiersze wszystkie",Kraków 2011 r.
• "Czesław Miłosz".Antologia,Warszawa 2012 r.
• "Poezje wybrane",Wrocław 2013 r.

Wybory wierszy w językach obcych

• "Selected poems",New York:The Seabury Press,1973 r.(ang.)
• "Bells in winter",New York:The Ecco Press,1978 r.(ang.)
• "Fyra dikter",Uppsala:Brombergs Bokförlag,1980 r.(szwedz.)
• "Möte.Dikter",Uppsala:Brombergs Bokförlag,1980 r.(szwedz.)
• "Enfant d’Europe et autres poèmes",Lausanne:Editions l”Age d’Homme,1980 r.(fr.)
• "Zeichen im Dunkel.Poesie und Poetik",Frankfurt am Mai:Suhrkamp,1980 r.(niem.)
• "I løsildens aera",Oslo:Aschehoug,1981 r.(norw.)
• "Il Castigo della speranza.20 poesie",Milano:All'Insegna del Pesce d'Oro,1981 r.(wł.)
• "Il Poeta ricorda.24 poesie",Milano:Libri Scheiwiller,1981 r.(wł.)
• "Udvalgte digte",Københaven:Borgen,1981 r.(duń.)
• "Vezarah ha-shemesh u-va ha-shemesh ve-shirim aherim",Tel Aviv:Schocken Publishing House,1981 r.(hebr.)
• "Poètičeskij traktat",Ann Arbor:Ardis Publishers,1982 r.(ros.)
• "Spasenje.Izabrane pjesme",Sarajevo:IRO Veselin Masleša,1982 r.(serb.)
• "Selected poems",New York:The Ecco Press,1982 r.(ang.)
• "Poesie",Milano:Adelphi Edizioni,1983 r.(wł.)
• "Antología poética",México:Universidad Nacional Autónoma de México.Dirección General de Difusión Cultural,1984 r.(hiszp.)
• "Poèmes".1934-1982,Paris:Lineau Ascor 1984 r.(fr.)
• "Poeams",Barcelona:Tusquets,1984 r.(hiszp.)
• "The Separate Notebooks",New York:Whitney Museum of America,1985 r.(ang.)
• "Versos Polacos",Lisboa:Universidade de Lisboa.Faculdade de Letras,1985 r.(portug.)
• "La mia Europa.Poesie",Torino:Unione Tipografico-Editrice Torinese,1986 r.(wł.)
• "Unattainable earth",New York:The Ecco Press,1986 r.(ang.)
• "The collected poems".1931-1987,London:Viking,1988 r.(ang.)
• "Terre inépuisable",Paris:Poèsie Fayard,1988 r.(fr.)
• "Kohav ha-lana",Tel Aviv:Am Oved,1989 r.(hebr.)
• "Chronike",Vršac:Knijževna Opština Vršac,1989 r.(serb.)
• "Samlade dikter 1931-1987",Stockholm:Bromberg,1990 r.(szwedz.)
• "Gedichte 1933-1981",Frankfurt am Main:Suhrkamp,1992,1995(niem.)
• "Hymnus o perle",Praga:Mladá Fronta 1992 r.(czes.)
• "Tak malo i drugie stihotvoreniâ"1934-1990,Moskva:Vahazar,1993 r.(ros.)
• "Quatro poetas poloneses:Czesław Miłosz",Tadeusz Różewicz,Wisława Szymborska,Zbigniew Herbert,Curitiba:Governo do Paraná.Sacretaria de Estado da Cultura,1994 r.(portug.)
• "Facing the river.New poems",Manchester:Carcanet,1995 r.(ang.)
• "Traktáty a přednášky ve verších",Ołomuniec:Votobia,1996 r.(czes.)
• "Rinktiniai eilėraščiai",Vilnius:Baltos Iankos,1997 r.(litew.)
• "Gabe",Kraków:Wydawnictwo Literackie,1998 r.(niem.)
• "Selected poems",Kraków:Wydawnictwo Literackie,1998 r.(ang.)
• "Così poco",Kraków:Wydawnictwo Literackie,1999 r.(wł.)
• "Vibranì poeziï",L'vìv:Kamenâr,2000 r.(ukr.)
• "A treatise on poetry",New York:The Ecco Press,2001 r.(ang.)
• "Madih al-tair",Damaszek:Dār al Māda,2001 r.(arab.)
• "Mir.Naivnye poemy",Sankt-Petersburg:Institut Adernej Fiziki RAN,2001 r.(ros.)
• "Pameistrys",Vilnius:Baltos Lankos;[Sejny]:Pogranicze,2002 r.(litew.)
• "Tai",Vilnius:Strofa,2002 r.(litew.)
• "Èto",Moskva:OGI,2003 r.(ros.)
• "Gedichten",Amsterdam/Antwerpen:Uitgeverij Atlas,2003 r.(hol.)
• "Não mais",Brasília:Editora UnB,2003 r.(port.)
• "To",Praga/Litomyšl:Paseka,2003 r.(czes.)
• "Traité de théologie",Le Chambon-sur-Lingnon:Cheyne,2003 r.(fr.)
• "Det.Orfeus och Eurydike",Stockholm:Bromberg,2004 r.(szwedz.)
• "Khula Ghar",New Delhi:Vani Prakashan,2004 r.(hindi)
• "Second Space",New York:Ecco/HarperCollins,2004 r.(ang.)
• "Ìnšaga kanca s'vetu nâ budze:vybranyâ tvory",Wrocław:Kolegium Europy Wschodniej im.Jana Nowaka-Jeziorańskiego,2006 r.(białor.)
• "Drugi prostor.Najnovije pjesme".Izbor,Sarajevo;Zagreb:Naklada Zoro,2008 r.(chorw.)
• "Svět.Prosté básně",Zblov:Opus,2008 r.(czes.)
• "Na de dood stond ik midden in het leven.Kopstukken van de naoorlogse Poolse poëzie",Leuven:Uitgeverij P,2008 r.(hol.)
• "Zvonovi pozimi.Izbrane pesmi",Ljubljana:Študentska založba,2008 r.(słoweń.)
• "Ahogy elkészül a világ.Versek",Bratislava:Vydavatel'stvo AB-ART,2009 r.(węg.)
• "Qyteti pa emer",Tirane:Poeteka,2009 r.(albań.)
• "New and collected poems.1931-2001",New York:HarperCollins Publishers,2001 r.(ang.)
• "Vtoroe prostranstvo.Orfej i Èvridika",Sankt-Peterburg:Izdatel'skaâ Gruppa"Azbuka-klassika",2010 r.(ros.)
• "Na brega na rekata.Izbrani stihove i poemi",Sofiâ:Izdatelstvo"Balkani",2011 r.(bułg.)
• "Poesie e frammenti italiani",Venezia:Incroci di civiltà,2011 r.(wł.)
• Poslední básně",Praha:Triáda,2011 r.(czes.)
• "Rinktiniai eilėraščiai",Vilnius:Baltos lankos,2011 r.(litew.)
• "Teeäärne koerake",Tartu:Hendrik Lindepuu Kirjastus,2011 r.(estoń.)
• "Vyratavanne.Vybranyâ veršy ì paèmy",Mìnsk:Logvìnaŭ,2011 r.(białor.)
• "Izbrannoe",Sankt-Peterburg:Azbuka,2012 r.(ros.)
• "Od sončnega vzhoda do njegovega zahoda",Ljubljana:Književno društvo Hiša poezije,2012 r.(słoweń.)
• "Poesía escogida",Lima:Embajada de la República de Polonia en Lima,2012 r.(hiszp.)
• "Tova",Sofiâ:Suela Norma,2012 r.(bułg.)
• "Éschata poiīmata",Athīna:Mementum,2013 r.(grec.)
• "Posledne pesme",Kralevo:Novela,2013 r.(serb.)
• "Traité de poésie";L'apprenti.Avec des commentaires de l'auteur,Paris:Honoré Champion Éditeur,2013 r.(fr.)
• "Valitud luuletused",Tartu:Hendrik Lindepuu Kirjastus,2013 r.(estoń.)
• "Tie gaiteņi.Dzejas izlase",Jūrmala:Daugava",2014 r.(łot.)
• "To",Kordiky:Skalná ruža,2014 r.(słowac.)

Eseje

• "Zniewolony umysł",Paryż 1953 r.
• "Kontynenty",Paryż 1958 r.
• "Rodzinna Europa",Paryż 1958 r.
• "Człowiek wśród skorpionów",Paryż 1962 r.
• "Historia literatury polskiej",Nowy Jork 1969 r.(ang.)Kraków 1993 r.(pol.)
• Widzenia nad Zatoką San Francisco,Paryż 1969 r.
• "Prywatne obowiązki",Paryż 1972 r.
• "Ziemia Ulro",Paryż 1977 r.
• "Ogród nauk",Paryż 1979 r.
• "Świadectwo poezji.Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku",Paryż 1983 r.
• "Zaczynając od moich ulic",Paryż 1985 r.
• "Metafizyczna pauza",Kraków 1989 r.
• "Rok myśliwego",Paryż 1990 r.
• "Szukanie ojczyzny",Kraków 1992 r.
• "Jakiegoż to gościa mieliśmy".O Annie Świrszczyńskiej,Kraków 1996 r.
• "Legendy nowoczesności",Kraków 1996 r.
• "Abecadło Miłosza",Kraków 1997 r.
• "Piesek przydrożny",Kraków 1997 r.
• "Życie na wyspach",Kraków 1997 r.
• "Inne abecadło",Kraków 1998 r.
• "Wyprawa w dwudziestolecie",Kraków 1999 r.
• "Wielkie pokuszenie;Bieliński i jednorożec",Toruń 2002 r.
• "Przygody młodego umysłu",Kraków 2003 r.
• "O podróżach w czasie",Kraków 2004 r.
• "Spiżarnia literacka",Kraków 2011 r.
• "Traktat o życiu".Myśli wybrane.Kraków 2014 r.

Powieści

• "Dolina Issy",Paryż 1955 r.
• "Zdobycie władzy",Paryż 1953 r.(fr.)1955 r.(pol.)
• "Góry Parnasu",Warszawa 2012 r.

Korespondencja

• Czesław Miłosz,Melchior Wańkowicz,Korespondencja 1951-1956,Warszawa 1986 r.
• Thomas Merton,Czesław Miłosz,Listy,Kraków 1991 r.
• Zygmunt Hertz,Listy do Czesława Miłosza 1952-1979,Paryż 1992 r.
• Czesław Miłosz,Witold Gombrowicz,Korespondencja,„Teksty Drugie”1992 r.nr 1-2
• Zaraz po wojnie.Korespondencja z pisarzami 1945-1950, Kraków 1998
• Czesław Miłosz, „Mój wileński opiekun”. Listy do Manfreda Kridla(1946-1955),Toruń 2005 r.
• Zbigniew Herbert,Czesław Miłosz,Korespondencja,Warszawa 2006 r.
• Czesław Miłosz,Listy do rodziny,„Kwartalnik Artystyczny”2008 r.nr 3
• Jerzy Giedroyc,Czesław Miłosz,Listy 1952-1963,Warszawa 2008 r.
• Czesław Miłosz,Ola Watowa,Listy o tym,co najważniejsze,Warszawa 2009 r.
• Jerzy Giedroyc,Czesław Miłosz,Listy 1964-1974,Warszawa 2011 r.
• Czesław Miłosz,Jarosław Iwaszkiewicz,Portret podwójny,Warszawa 2011 r.
• Czesław Miłosz,Konstanty Jeleński,Korespondencja,Warszawa 2011 r.
• Jerzy Andrzejewski,Czesław Miłosz,Listy 1944-1981,Warszawa 2011 r.
• Karl Dedecius,Dedecius Miłosz.Listy 1958-2000,Łódź Dresden 2011 r.
• Artur Międzyrzecki,Julia Hartwig,Czesław Miłosz,Korespondencja,Kraków 2012 r.

Rozmowy

• Aleksander Fiut,Rozmowy z Czesławem Miłoszem,Kraków 1981 r.
• Renata Gorczyńska,Podróżny świata.Rozmowy z Czesławem Miłoszem.Komentarze,New York 1983 r.Kraków 1992 r.
• Aleksander Wat,Mój wiek.Pamiętnik mówiony,t.1-2,Londyn 1977 r.
• Czesław Miłosz,Aleksander Fiut,”Autoportret przekorny”.Rozmowy,Kraków 2003 r.
• Rozmowy polskie 1979-1998,Kraków 2006 r.

Przekłady na język polski

• Jacques Maritain,Drogami klęski,Warszawa 1942 r.
• Jeanne Hersch,Polityka i rzeczywistość,Paryż 1955 r.
• Raymond Aron,Koniec wieku ideologii,Paryż 1956 r.
• Daniel Bell,Praca i jej gorycze,Paryż 1957 r.
• Simone Weil,Wybór pism,Paryż 1958 r.
• Kultura masowa,Paryż 1959 r.
• Węgry,Paryż 1959 r.
• Księga Eklezjasty,Paryż 1977 r.
• Ewangelia według Marka,Paryż 1977 r.Poznań 1981 r.
• Księga Hioba,Paryż 1980 r.Lublin 1981 r.Kraków 1998 r.
• Księga Psalmów,Paryż 1979 r.Lublin 1982 r.Kraków 1998 r.
• Mowa wiązana,Warszawa 1986 r.Olsztyn 1989 r.
• 9 psalmów,Warszawa 1987 r.
• Thomas Stearns Eliot,Jałowa ziemia,Kraków 1989 r.
• Haiku,Kraków 1992 r.
• Oskar Miłosz,Storge,Kraków 1993 r.
• William Szekspir,Jak wam się podoba,Warszawa 1999 r.
• Wypisy z ksiąg użytecznych,Kraków 1994,2000 r.
• Apokalipsa,Paryż 1984 r.Kraków 1998 r.
• Księga Mądrości,Paryż 1989 r.Kraków 1998 r.
• Księgi pięciu megilot,Paryż 1982 r.Kraków 1998 r.
• Denise Levertov,Żółty tulipan,Kraków 1999 r.
• Księgi biblijne,Kraków 2003 r.
• William Butler Yeats,Odjazd do Bizancjum;Wieża,Kraków 2004 r.
• Przekłady poetyckie,Kraków 2005 r.
• Przekłady poetyckie wszystkie,Kraków 2015 r.

Przekłady na język angielski

• Postwar Polish Poetry.An anthology,New York:Doubleday&Company,1965 r.
• Zbigniew Herbert,Selected Poems,Harmondsworth:Penguin Books,1968 r.Manchester:Carcanet;Dublin:Raven,1985 r.
• Aleksander Wat,Mediterraneun Poems,Ann Arbor:Ardis,1977 r.
• Anna Swir(Świrszczyńska),Happy as a Dog’s Tail,San Diego:Harcourt Brace Jovanovich,1985 r.
• Aleksander Wat,With the Skin,New York:The Ecco Press,1989 r.
• Anna Swir(Świrszczyńska),Talking to My Body,Washington,Port Townsend:Copper Canyon Press,1996 r.

Przedmowy

• Węgry,Paryż 1960 r.
• Anthologie de la poésie polonaise,Paris 1965 r.
• Anthologie de la poésie polonaise 1400-1980,Lauzanne 1981 r.
• Jan Krok-Paszkowski,Portrait of Poland,London 1982 r.
• Stanisław Vincenz,Po stronie dialogu,t.1,Warszawa 1983 r.
• Pierre Kende,Rozważania o historii Węgier,Warszawa 1985 r.
• Adam Michnik,Letters from prison and other Essays,Berkeley 1985 r.
• Wiktor Sukiennicki,East Central Europe During World War I,New York 1985 r.
• Adam Zagajewski,Tremor,New York 1985 r.
• Les confins de l'ancienne Pologne.Ukraine Lituanie Biélorussie XVIe-XXe siècles,Lille 1988 r.
• The Polish Renaissance in its European Context, Indianapolis 1988 r.
• Josif Brodski,82 wiersze i poematy,Kraków 1989 r.
• Zofia Urbanowska,Gucio zaczarowany.Powieść dla młodych dzieci,Wrocław 1989 r.
• Aleksander Wat,Lucifer Unemployed,Evaston 1989,1990 r.
• Grażyna Strumiłło-Miłosz,Znad Świtezi w głąb tajgi.Rozmowy z moja matką,Olsztyn 1990 r.
• Józef Czechowicz,Przez kresy,Kraków 1994 r.
• A Book of Luminous Things.A International Anthology of Poetry,London 1996 r.
• Josif Brodski,Poezje wybrane,Kraków 1996 r.
• Charles Merrill,Podróż albo Rzeź niewiniątek,Kraków 1996 r.
• Juliusz Słowacki,Godzina myśli,Kraków 1996 r.
• Józef Czechowicz,Wiersze,Warszawa 1997 r.
• Anna Świrszczyńska,Poezja,Warszawa 1997 r.
• Charles Baudelaire,Malarz życia nowoczesnego,Gdańsk 1998 r.
• Adam Mickevič,Pan Tadeuš,Sankt Petersburg 1998 r.
• Denise Levertov,Żółty tulipan,Kraków 1999 r.
• Julian Tuwim,Bal w operze,Kraków 1999 r.
• Bogumił Andrzejewski,Podróż do krajów legendarnych,Warszawa 2000 r.
• Bohdan Osadczuk,Ukraina,Polska,świat.Wybór reportaży i artykułów,Sejny 2000 r.
• Jarosław Iwaszkiewicz,Noc na polu,Kraków 2001 r.
• Wisława Szymborska,Miracle Fair,London 2001 r.
• Jane Hirshfield,Uważność,Kraków 2002 r.
• Kultura masowa,Kraków 2002 r.
• Andrzej Szczeklik,Katharsis.O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki,Kraków 2002 r.
• Signe Toksvig,Emanuel Swedenborg.Uczony i mistyk,Kraków 2002 r.
• Iza Chruślińska,Była raz Kultura…Rozmowy z Zofią Hertz,Lublin Warszawa 2003 r.
• Aleksander Hertz,Żydzi w kulturze polskiej,Kraków 2003 r.
• Daniel Kac,Wilno Jerozolimą było,Sejny 2003 r.
• Halina Micińska-Kenarowa,Długi wdzięczności,Warszawa 2003 r.
• Lewe Szestow,Kierkegaard i filozofia egzystencjalna,Kety 2003 r.
• Thomas Stearns Eliot,Ziemia jałowa,Kraków 2004 r.
• Pisarze o Ameryce.15 głosów,[b. m.],2004 r.
• William Butler Yeats,Odjazd do Bizancjum.Wieża,Kraków 2004 r.

Dyskografia

• Miłosz czyta Mickiewicza.Miłosz czyta Miłosza,Warszawa:Accord,1996 r.(CD)
• Głos poety:Czesław Miłosz i inni czytają swoje wiersze,„Zeszyty Literackie”2002 r.nr 4(CD)
• Miłosz czyta Mickiewicza[w:]Adam Mickiewicz,Ballady i romanse,Kraków 2004 r.(CD)

Dzieła zebrane
Edycja przygotowana wspólnie przez Wydawnictwo Literackie i Wydawnictwo Znak,opatrzona przypisami i bibliografią,konsultowana z pisarzem,który wiele tomów przejrzał,skorygował i poprzedził„Przypisami po latach”.Stanowi wzorcowe,najbardziej godne zaufania wydanie wszystkich dzieł pisarza.

• Kontynenty,Kraków:Znak,1999 r.
• Zdobycie władzy,Kraków:Znak,1999 r.
• Zniewolony umysł,Kraków:Wydawnictwo Literackie,1999 r.
• Człowiek wśród skorpionów.Studium o Stanisławie Brzozowskim,Kraków:Znak,2000 r.
• Dolina Issy,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2000 r.
• Widzenia nad Zatoką San Francisco,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2000
• Wypisy z ksiąg użytecznych,Kraków:Znak,2000
• Ziemia Ulro,Kraków;Znak,2000 r.
• Abecadło,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2001 r.
• Prywatne obowiązki,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2001 r.
• Rodzinna Europa,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2001 r.
• Rok myśliwego,Kraków:Znak,2001 r.
• Szukanie ojczyzny,Kraków:Znak,2001 r.
• Wiersze,t.1,Kraków:Znak,2001 r.
• Wiersze,t.2,Kraków:Znak,2002 r.
• ”Podróżny świata”.Rozmowy,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2002 r.
• Autoportret przekorny,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2003 r.
• Księgi biblijne,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2003 r.
• Przygody młodego umysłu.Publicystyka i proza 1931-1939,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2003 r.
• Wiersze,t.3,Kraków:Znak,2003 r.
• Świadectwo poezji.Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2004 r.
• Wiersze,t.4,Kraków:Znak,2004 r.
• Przekłady poetyckie,Kraków:Znak,2005 r.
• Rozmowy polskie 1979-1998,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2006 r.
• Zaczynając od moich ulic,Kraków:Znak,2006 r.
• Zaraz po wojnie.Korespondencja z pisarzami 1945-1950,Kraków:Znak,2007 r.
• Legendy nowoczesności,Kraków:Znak,2009 r.
• Wiersze,t.5,Kraków:Znak,2009 r.
• O podróżach w czasie,Kraków:Znak,2010 r.
• Rozmowy polskie 1999-2004,Kraków:Wydawnictwo Literackie,2010 r.[wywiady]
• Piesek przydrożny,Kraków:Znak,2011 r.
• Spiżarnia literacka,Kraków:Znak,2011 r.
• Jakiegoś to gościa mieliśmy.O Annie Świrszczyńskiej,Kraków:Znak,2012 r.
• Ogród nauk,Kraków:Znak,2013 r.
• Ziemia Ulro,Kraków:Znak,2013 r.
• Życie na wyspach,Kraków:Znak,2014 r.

Publikacje książkowe o Czesławie Miłoszu

• Bożena Chrząstowska,Poezje Czesława Miłosza,Warszawa 1982,1993,1998 r.
• Poznawanie Miłosza.Studia i szkice o twórczości poety,Kraków 1985 r.
• Aleksander Fiut,Czesława Miłosza autoportret przekorny,Kraków 1988 r.
• Andrzej Stanisław Kowalczyk,Kryzys świadomości europejskiej w eseistyce polskiej lat 1945-1977(Vincenz Stempowski Miłosz),Warszawa 1990 r.
• Józef Olejniczak,Arkadia i małe ojczyzny.Vincenz,Stempowski,Wittlin,Miłosz,Kraków 1992 r.
• Andrzej Walicki,„Zniewolony umysł”po latach,Warszawa 1993 r.
• Witold Gombrowicz,Przeciw poetom.Dialog o poezji z Czesławem Miłoszem,Kraków 1995 r.
• Studia i szkice o twórczości Czesława Miłosza,Olsztyn 1995 r.
• Jerzy Szymik,Problem teologicznego wymiaru dzieła literackiego Czesława Miłosza,Katowice 1996 r.
• Beata Tarnawska,Geografia poetycka w powojennej twórczości Czesława Miłosza,Olsztyn 1996 r.
• Andrzej Zawada,Miłosz,Wrocław 1996 r.
• Zbigniew Kaźmierczyk,Zapis doświadczenia gnostyckiego we wczesnej twórczości Czesława Miłosza,Gdańsk 1997 r.
• Ewa Bieńkowska,W ogrodzie ziemskim.Książka o Miłoszu,Warszawa 2004 r.
• Józef Olejniczak,Czytając Miłosza,Katowice 1997,2011 r.
• Krzysztof Zajas,Miłosz i filozofia,Kraków 1997 r.
• Jan Błoński,Miłosz jak świat,Kraków 1998,2011 r.
• Andrzej Biskupski,Trzy szkice albo Rzecz o poezji,fatalizmie i pięknie,Łódź 2000 r.
• Elżbieta Kiślak,Walka Jakuba z aniołem.Czesław Miłosz wobec romantyczności,Warszawa 2000 r.
• Poznawanie Miłosza 2.Cz.1,1980-1998,Kraków 2000 r.
• Poznawanie Miłosza 2.Cz.2,1980-1998,Kraków 2001 r.
• Ryszard Matuszewski,Moje spotkania z Czesławem Miłoszem,Kraków 2001 r.
• Marian Stala,Trzy nieskończoności.O poezji Adama Mickiewicza,Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza,Kraków 2001 r.
• Łukasz Tischner,Sekrety manichejskich trucizn.Miłosz wobec zła,Kraków 2001 r.
• Stanisław Żak,Polscy nobliści,Kielce 2001 r.
• Teodor Farent,Poezje Czesława Miłosza,Lublin 2002 r.
• Bogusław Grodzki,Tradycja i transgresja.Od dyskursu do autokreacji w eseistyce i „formach pojemnych”Czesława Miłosza,Lublin 2002 r.
• Sławomir Janowski,Świat wartości.Problematyka aksjologiczna w eseistyce Bolesława Micińskiego,Jerzego Stempowskiego i Czesława Miłosza,Wrocław 2002 r.
• Jan Majda,Wisława Szymborska,Karol Wojtyła,Czesław Miłosz,Kraków 2002 r.
• Małgorzata Rybka,Zamieszkać w zdaniu.O składni tekstów poetyckich Czesława Miłosza,Poznań 2002 r.
• Aleksander Fiut,W stronę Miłosza,Kraków 2003 r.
• Judyta Papp,To Miłosz,Warszawa 2003 r.
• Ewa Bieńkowska,W ogrodzie ziemskim.Książka o Miłoszu,Warszawa 2004 r.
• Czesław Miłosz in memoriam,Kraków 2004 r.
• Aleksander Kopiński,Ludzie z charakterami.O okupacyjnym sporze Czesława Miłosza i Andrzeja Trzebińskiego,Warszawa 2004 r.
• Marek Skwarnicki,Mój Miłosz,Kraków 2004 r.
• Jan Potkański,Sens nowoczesnego wiersza.Wersyfikacja Białoszewskiego,Przybosia,Miłosza i Herberta,Warszawa 2004 r.
• Lidia Banowska,Miłosz i Mickiewicz.Poezja wobec tradycji,Poznań 2005 r.
• Marek Bernacki,„Wyprowadził mnie z Ziemi Ulro”.Szkice o twórczości Czesława Miłosza,Bielsko-Biała 2005 r.
• Jacek Breczko,Dawno i prawda.Wprowadzenie w historiozofię Czesława Miłosza,Białystok 2005 r.
• Jan Majda,Antypolskie oblicze Czesława Miłosza,Krzeszowice 2005 r.
• Marek K.Siwiec,Los,zło,tajemnica.Ku twórczym źródłom poezji Aleksandra Wata i Czesława Miłosza,Bydgoszcz,2005 r.
• Wspominając Miłosza...Czy zamknięta epoka?Bydgoszcz 2005 r.
• Marek Zaleski,Zamiast.O twórczości Czesława Miłosza,Kraków 2005 r.
• Agnieszka August-Zarębska,Poezja wobec rzeczywistości.Poetyckie epifanie Jorge Guilléna i Czesława Miłosza,Wrocław 2006 r.
• Zbigniew Fałtynowicz,Wieczorem wiatr.Czesław Miłosz i Suwalszczyzna,Gdańsk 2006 r
• Jan Frankowski,Poetycka historiozofia Czesława Miłosza.(1933-1957),Gdańsk 2006 r.
• Teresa Skubalanka,Język poezji Czesława Miłosza,Lublin 2006 r.
• Barbara Gruszka-Zych,Mój poeta.Notatki z osobistych spotkań z Czesławem Miłoszem,Katowice 2007 r.
• Czesław Miłosz.Poeta światowego formatu,Warszawa 2007 r.
• Teresa Skubalanka,Sztuka poetycka Czesława Miłosza,Lublin 2007 r.
• Edyta Tuz-Jurecka,Natura w poezji Czesława Miłosza,Jelenia Góra 2007 r.
• Krzysztof Biedrzycki,Poezja i pamięć.O trzech poematach Czesława Miłosza,Zbigniewa Herberta i Adama Zagajewskiego,Kraków 2008 r.
• Wiesław Felski,Biblijne przekłady Czesława Miłosza.Studium filologiczno-egzegetyczne,Pelplin 2008 r.
• Łukasz Front,Recepcja Williama Blake’a w twórczości Czesława Miłosza,Kraków 2008 r.
• Tomasz Garbol,Po upadku.O twórczości Czesława Miłosza,Kraków 2008 r.
• Irena Grudzińska-Gross,Miłosz i Brodski pole magnetyczne,Kraków 2007 r.
• Danuta,Grzesiak-Witek,Wokół literackiej Nagrody Nobla dla Czesława Miłosza,Stalowa Wola 2008 r.
• Piotr Kulas,Turniej garbusów.Problematyka tożsamości w twórczości Witolda Gombrowicza i Czesława Miłosza,Katowice 2009 r.
• Joanna Dembińska-Pawelec,”Poezja jest sztuką rytmu”.O świadomości rytmu w poezji polskiej dwudziestego wieku(Miłosz,Rymkiewicz,Barańczak),Katowice 2010 r.
• Agnieszka Kosińska,Rozmowy o Miłoszu,Warszawa 2010 r.
• Czesław Miłosz i rewolucja,Szczecin 2011 r.
• Czesława Miłosza„północna strona”,Gdańsk 2011 r.
• Aleksander Fiut,Moment wieczny.Poezja Czesława Miłosza,Kraków 2011 r.
• Aleksander Fiut,Z Miłoszem,Sejny 2011 r.
• Andrzej Franaszek,Miłosz.Biografia,Kraków 2011 r.
• Tomasz Jędrzejewski,Strony rodzinne Czesława Miłosza.7 spacerów,Warszawa 2011 r.
• Zbigniew Kaźmierczyk,Dzieło demiurga.Zapis gnostyckiego doświadczenia egzystencji we wczesnej poezji Czesława Miłosza,Gdańsk 2011 r.
• Miłosz,dialog,Pogranicze,Sejny 2011 r.
• Miłosz Czechowicz.Lektury paralelne,Lublin 2011 r.
• Miłosz.Przewodnik Krytyki Politycznej,Warszawa 2011 r.
• Miłosz.Tematy,Rzeszów 2011 r.
• Emil Pasierski,Miłosz i Putrament,Żywoty równoległe,Warszawa 2011 r.
• Plus minus Atlantyda albo ukłony parzyste.Rzecz o Wisławie Szymborskiej i Czesławie Miłoszu,Kraków 2011 r.
• Po Miłoszu,Kraków 2011 r.
• Poznawanie Miłosza 3,1999-2010,Kraków 2011 r.
• Rodzinna Europa.Pięć minut później.Kraków 2011 r.
• Spotkanie z człowiekiem.Zaczynając od Czesława Miłosza,Wrocław 2011 r.
• Anna Szawerna-Dyrszka,Bliższe i dalsze okolice Miłosza.Szkice,Katowice 2011 r.
• Grażyna Sztukiecka,Umrę cały.Rozmowy w cieniu śmierci.Senilna poezja Czesława Miłosza,Tadeusza Różewicza,Zbigniewa Herberta i Jarosława Marka Rymkiewicza,Warszawa 2011 r.
• Jerzy Szymik,Nie jestem stąd.O chrześcijańskim obliczu twórczości Czesława Miłosza,Katowice 2011 r.
• Łukasz Tischner,Miłosz w krainie odczarowanej,Gdańsk 2011 r.
• Zamieszkać w teraz.Scenariusz imprez bibliotecznych związanych z dziełem i osobą Czesława Miłosza,Poznań 2011 r.
• Marek Bernacki,Glosy do Miłosza.Artykuły i szkice krytycznoliterackie(2004-2011),Bielsko-Biała 2012 r.
• Stefan Chwin,Miłosz.Interpretacje i świadectwa,Gdańsk 2012 r.
• Joanna Hobot-Marcinek,Stara baba i Goethe.Doświadczenie i transgresja starości.Tadeusz Różewicz,Czesław Miłosz,Jarosław Iwaszkiewicz,Kraków 2012 r.
• Alexandra Laignel-Lavastine,Duchy Europy.Wokół dzieła i myśli Czesława Miłosza,Jana Patočki i Istvána Bibó,Sejny 2012 r.
• Angelika Matuszek,O szkolnym odbiorze poezji Miłosza,Bielsko-Biała 2012 r.
• Joanna Matyskieła,Czesław Miłosz Jarosław Iwaszkiewicz.Dzieje osobistych i literackich relacji,Gdańsk 2012 r.
• Miłosz.Gdańsk i okolice.Relacje,dokumenty,głosy,Gdańsk 2012 r.
• Pogranicza,cezury,zmierzchy Czesława Miłosza.Studia,Warszawa Białystok 2012 r.
• Marzena Woźniak-Łabieniec,Obecny nieobecny.Krajowa recepcja Czesława Miłosza w krytyce literackiej lat pięćdziesiątych w świetle dokumentów cenzury,Łódź 2012 r.
• Danuta Grzesiak-Witek,Wokół literackiej Nagrody Nobla dla Czesława Miłosza,Sandomierz 2008 r.
• Joanna Matyskieła,Czesław Miłosz Jarosław Iwaszkiewicz.Dzieje osobistych i literackich relacji,Białystok 2013 r.
• Miłosz i Miłosz.Materiały z konferencji,9-13 maja 2011 r.Kraków 2013 r.
• Miłosz na Żuławach.Epizod z biografii poety,Gdańsk 2013 r.
• Miłosz w szkole.Szkice interpretacyjne,Warszawa 2013 r.
• Obecność.Wspomnienia o Czesławie Miłoszu,Warszawa 2013 r.
• Józef Olejniczak,Miłosz.Autobiografia.Cztery eseje,Warszawa Katowice 2013 r.
• Dorota Sieroń-Galusek,Moment osobisty.Stempowski,Czapski,Miłosz,Katowice 2013 r.
• Agata Stankowska,„Żeby nie widzieć oczu zapatrzonych w nic”.O twórczości Czesława Miłosza,Poznań 2013 r.
• Warszawa Miłosza.Warszawa 2013 r.
• Marta Wyka,Miłosz i rówieśnicy.Domknięcie formacji,Kraków 2013 r.
• Krzysztof Czyżewski,Miłosz tkanka łączna,Chorzów 2014 r.
• Viktorija Daujotytė,Mindaugas Kvietkauskas,Litewskie konteksty Czesława Miłosza,Sejny 2014 r.
• Joanna Dembińska-Pawelec,Poezja jest sztuką rytmu.O świadomości rytmu w poezji polskiej dwudziestego wieku(Miłosz Rymkiewicz Barańczak),Katowice 2014 r.
• Joanna Dudek,Miłosz wobec Conrada 1948-1959,Kraków 2014 r.
• Piotr Karwowski,Czytanie Miłosza.O trzech postaciach ideologii estetycznej,Warszawa 2014 r.
• Maciej Kledzik,Litwa Sienkiewicza,Piłsudskiego,Miłosza,Łomianki 2014 r.
• Rodzinny świat Czesława Miłosza.Kraków 2014 r.
• Zofia Zarębianka,Wtajemniczenia(w)Miłosza.Pamięć,duch(owość),wyobraźnia,Kraków 2014 r.
• Mateusz Antoniuk,Słowo raz obudzone.Poezja Czesława Miłosza.Próby czytania,Kraków 2015 r.
• Ewa Kołodziejczyk,Amerykańskie powojnie Czesława Miłosza,Warszawa 2015 r.
• Sławomir Koper,Żony bogów.Sześć portretów żon sławnych pisarzy,Warszawa 2015 r.
• Agnieszka Kosińska,Miłosz w Krakowie,Kraków 2015 r.
• Martyna Milewska,Czy możliwa jest jeszcze druga przestrzeń?Ksiądz Seweryn i Don Manuel bohaterowie Czesława Miłosza i Miguela de Unamuno na scenie epoki świeckiej,Kraków 2015 r.
• Dorota Nosowska,Śladami Czesława Miłosza.Opowieść o poecie,Poznań 2015 r.

Rok Czesława Miłosza
W 2010 r.Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2011 Rokiem Czesława Miłosza.Na program obchodów 100 rocznicy urodzin pisarza złożyły się nowe wydania książkowe,konferencje,dyskusje i wystawy,organizowane w Polsce i za granicą od Krasnojarska przez Wilno,Krasnogrudę,Kraków,Paryż po Nowy Jork i San Francisco.Jego najważniejszym punktem był II Festiwal Miłosza,który odbył się w Krakowie w dniach od 9 do 15 maja 2011.
Upamiętnienie
12 sierpnia 2011 r.Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Czesława Miłosza,o nominałach:

• 200 zł wykonana stemplem lustrzanym w złocie
• 10 zł wykonana stemplem lustrzanym w srebrze
• 2 zł wykonaną stemplem zwykłym ze stopu Nordic Gold