Stanisława Walasiewicz

Ur.3 kwietnia 1911 w Wierzchowni,zm.4 grudnia 1980 w Cleveland polska lekkoatletka startująca w biegach sprinterskich,mistrzyni olimpijska,wielokrotna rekordzistka świata.

Życiorys
Walasiewicz urodziła się w Wierzchowni koło Górzna,jako córka Juliana i Weroniki z Uścińskich Walasiewiczów.Została ochrzczona w kościele parafialnym jako Stefania Walasiewicz.Jej rodzina wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych,gdy dziewczynka miała 3 miesiące.Rodzina Walasiewiczów osiadła w Cleveland.W Stanach używała zazwyczaj imienia Stella Walsh.Już jako nastolatka wykazywała uzdolnienia w biegach i startowała w zawodach lekkoatletycznych dla juniorów.Starała się po raz pierwszy o wyjazd na igrzyska olimpijskie w 1928 r.ale nie mogła tam wystartować,gdyż nie miała obywatelstwa amerykańskiego.Sukces Haliny Konopackiej zdopingował ją do dalszego wysiłku.Zaczęła ćwiczyć w polonijnym ognisku Towarzystwa Gimnastycznego„Sokół”.Przyjechała do Polski i trenowała w Warszawie.Reprezentowała kluby warszawskie:Sokół-Grażyna(1929-1934)oraz Warszawianka(1935-1939).Przed igrzyskami w 1932 r.które miały się odbyć w Los Angeles,amerykańska federacja lekkoatletyczna,licząc na jej niemal pewny medal,zaproponowała Polce obywatelstwo.Ta jednak w ostatniej chwili odrzuciła propozycję i zdecydowała się reprezentować kraj swojego pochodzenia.Na olimpiadzie okazała się najszybszą biegaczką na 100 metrów,wyrównała rekord świata czasem 11,9 s i zdobyła złoty medal olimpijski.Tego samego dnia zajęła 6 miejsce w rzucie dyskiem.Na igrzyskach w 1936 r.w Berlinie na swoim koronnym dystansie musiała uznać wyższość Helen Stephens.Sama sportsmenka była niezadowolona ze srebrnego medalu.Wielki sukces odniosła Walasiewicz podczas mistrzostw Europy z 1938 r.kiedy to po raz pierwszy w zawodach uczestniczyły kobiety.Zdobyła tam dwa złote(100 metrów i 200 metrów) i 2 srebrne medale(skok w dal i sztafeta 4×100 metrów).Wywalczyła też aż siedem medali Światowych Igrzysk Kobiecych(1930,1934),w tym cztery złote w biegach sprinterskich.W czasie swojej kariery 14 razy poprawiała rekordy świata,doprowadzając je do wyników:6,4 na dystansie 50 metrów(1933 r.)7,3 s na 60 metrów(1933 r.wyrównany w 1936 r.)9,8 na 80 m(1933 r.)11,6 s na 100 metrów(1937 r.)23,6 s na 200 metrów(1935 r.)24,3 na 220 jardów oraz 3:02.5 na 1000 metrów(1933 r.)Wyniki lepsze od oficjalnego rekordu świata uzyskiwała również w skoku w dal.W latach 1933-1946 była 24-krotną mistrzynią Polski na 60 m,100 m,200 m,80 m ppł.skoku w dal,skoku w dal z miejsca,rzucie oszczepem,3-boju,5-boju oraz 54-krotną rekordzistką Polski.W barwach Polski wystąpiła jeszcze podczas mistrzostw Europy w Oslo(1946 r.)jednak już bez sukcesów.Pod koniec lat 30 Walasiewiczówna powróciła do Stanów,gdzie startowała i wielokrotnie wygrywała amerykańskie mistrzostwa,mimo,że nadal nie była oficjalnie obywatelką tego kraju.W 1947 r.wyszła za mąż za boksera Harry’ego Neila Olsona,dzięki temu uzyskała obywatelstwo amerykańskie jako Stella Walsh Olson.Po zakończeniu kariery sportowej była trenerką w USA,działaczką polonijną,współpracownicą PKOl.Walasiewicz zginęła 4 grudnia 1980 roku w czasie napadu na sklep(została śmiertelnie postrzelona przez napastnika).Została pochowana na cmentarzu w Cleveland.W tym mieście jest dziś centrum sportowe nazwane jej imieniem.Należała do najpopularniejszych polskich sportowców okresu międzywojennego.Czterokrotnie zwyciężała w Plebiscycie Przeglądu Sportowego:w 1930,1932,1933 i 1934 r.Zajmowała ponadto miejsca w dziesiątce Plebiscytu w 1929,1935,1936,1937 i 1938 r.Była również laureatką Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej(1932 i 1933 r.)W 1937 r.otrzymała coroczną nagrodę Polskiego Związku Lekkiej Atletyki za najlepsze wyniki.Dwukrotnie została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi(drugi raz 1946 r.)
Kwestia płci
Walasiewicz zginęła 4 grudnia 1980 roku w czasie napadu na sklep,została postrzelona przez napastnika.Zgodnie z amerykańskim prawem dotyczącym zgonów nienaturalnych,ciało zostało poddane sekcji zwłok.Okazało się,że w rzeczywistości sportsmenka była osobą interseksualną,to znaczy posiadała żeńskie i męskie narządy płciowe(jednak nie w pełni rozwinięte).Badania genetyczne wykazały,że miała też chromosom Y.Rozgorzała wówczas dyskusja,czy nie trzeba aby odebrać Walasiewicz jej rekordów i medali.Jednak taka decyzja nie została podjęta.Zarówno Międzynarodowy Komitet Olimpijski,jak i Międzynarodowa Federacja Lekkiej Atletyki(IAAF)nigdy oficjalnie nie odniosły się do tej sprawy.
Najważniejsze osiągnięcia
Igrzyska olimpijskie

• 1932 r.1 miejsce 100 m,11,9
• 1932 r.6 miejsce rzut dyskiem,33,60
• 1936 r.2 miejsce 100 m,11,7

Światowe igrzyska kobiet

• 1930 r.1 miejsce 60 m,7,7
• 1930 r.1 miejsce 100 m,12,5
• 1930 r.1 miejsce 200 m,25,7
• 1930 r.3 miejsce 4×100 m,50,8
• 1930 r.8 miejsce rzut oszczepem,30,24
• 1934 r.1 miejsce 60 m,7,6
• 1934 r.2 miejsce 100 m,11,9
• 1934 r.2 miejsce 200 m,25,0

Mistrzostwa Europy

• 1938 r.1 miejsce 100 m,11,9
• 1938 r.1 miejsce 200 m,23,8
• 1938 r.2 miejsce 4×100 m,48,2
• 1938 r.2 miejsce skok w dal,5,81
• 1938 r.6 miejsce rzut oszczepem,36,33
• 1946 r.6 miejsce 4×100 m,50,6

Akademickie mistrzostwa świata

• 1935 r.1 miejsce 100 m,12,0
• 1935 r.1 miejsce 400 m,57,6
• 1935 r.1 miejsce skok w dal,5,73
• 1935 r.3 miejsce 4×100 m,51,3
• 1935 r.3 miejsce rzut dyskiem,34,81

Rekordy życiowe

• 60 m 7,3(1933 r.)
• 100 m 11,6(1936 r.)
• 200 m 23,6(1935 r.)
• 400 m 57,6(1935 r.)
• 800 m 2:18,3(1931 r.)
• 1000 m 3:02,5(1933 r.)
• 80 m pł 12,9(1938 r.)
• skok w dal 6,125 m(1939 r.)
• skok wzwyż 1,49 m(1938 r.)
• pchnięcie kulą 11,32(1936 r.)
• rzut dyskiem 38,99(1930 r.)
• rzut oszczepem 38,94(1938 r.)