Zofia Dzierżyńska

Zofia Julia Dzierżynska z domu Muszkat(ur.4 grudnia 1882 w Warszawie,zm.27 lutego 1968 w Moskwie)działaczka komunistyczna,nauczycielka,żona Feliksa Dzierżyńskiego.
Działalność socjalistyczna
Od 1904 r.związana z Socjaldemokracją Królestwa Polski i Litwy.Aresztowana za działalność partyjną w 1906 r. i ponownie w 1909 r.została wydalona administracyjnie z granic Imperium.Jako aktywna działaczka SDKPiL poznała,a następnie poślubiła Feliksa Dzierżyńskiego.Ślub odbył się w Krakowie 10 listopada 1910 w kościele św.Mikołaja.Z ich związku 23 czerwca 1911 przyszedł na świat jedyny syn Jan.Zofia Muszkat urodziła go będąc w więzieniu.Następnie w wyniku represji caratu wobec jej męża została zesłana do Syberię do guberni irkuckiej.Jej syn,dzięki pomocy Janusza Korczaka,w lutym 1912 r.trafił do prywatnego zakładu dla niemowląt pani Sawickiej.Następnie,na przełomie maja i czerwca tegoż roku,zaopiekował się nim brat Zofii Marian Muszkat.Od września 1918 do lutego 1919 r.była sekretarzem radcy misji bolszewickiej w Bernie,następnie wyjechała do Moskwy,gdzie pozostawała aż do śmierci.W latach 1919–1920 pracowała w różnych biurach sowieckich ds.polskich,które zajmowały się ewentualnym przejęciem władzy w Polsce przez komunistów.Po klęsce wojsk bolszewickich w Polsce w 1920 r.została kierowniczką polskojęzycznej szkoły im.Róży Luksemburg w Moskwie(do 1922 r.)a w 1923–1924 wykładała w Komunistycznym Uniwersytecie Mniejszości Narodowych Zachodu w Moskwie.W latach 1924–1928 sekretarz Biura Polskiego Komitetu Centralnego Rosyjskiej Komunistycznej Partii(bolszewików).Jednocześnie była członkiem redakcji pisma Ku nowej szkole,a następnie Trybuny Radzieckiej(1927–1937) i Kultury Mas(1929 r.)W 1927 r.brała udział w IV Zjeździe KPP pod Moskwą.W latach 1928-34 pracownik naukowy Instytutu Lenina.Od 1937 r.redaktor odpowiedzialny w polskich sekcjach Towarzystwa Wydawniczego Robotników Zagranicznych w ZSRR,później w Państwowym Wydawnictwie Literatury.W językach obcych pod jej redakcją wydano 7 tomów Dzieł wybranych Włodzimierza Lenina.W latach 1939–1943 pracowała w Komitecie Wykonawczym Międzynarodówki Komunistycznej,zajmując się sprawami polskimi,a po jej rozwiązaniu w KC WKP.W 1941 r.władze sowieckie mianowały ją kierownikiem polskojęzycznej rozgłośni propagandowej im.T.Kościuszki i swoim agentem w Centralnym Biurze Komunistów Polskich w ZSRR.W 1946 r.przeszła na emeryturę.Trzykrotnie odznaczona Orderem Lenina,a w 1955 r.polskim Orderem Sztandaru Pracy I kl.Do Polski nie wróciła,ale odwiedziła ją trzykrotnie,jako oficjalny gość rządu:w 1948 r.z okazji powstania PZPR,w 1950 r.sprowadzenie prochów Juliana Marchlewskiego z Berlina do Warszawy i w 1951 r.obchody 25-lecia śmierci jej męża Feliksa Dzierżyńskiego.W 1969 r.wydano w tłumaczeniu na język polski jej wspomnienia zatytułowane Lata wielkich bojów,(opublikowane przez oficynę Książka i Wiedza w 1969 r.)Zmarła jako zasłużona działaczka komunistyczna przeżywszy o 42 lata swojego małżonka.