Województwo tarnopolskie

Województwo II Rzeczypospolitej utworzone 23 grudnia 1920 ze stolicą w Tarnopolu.Innymi głównymi miastami województwa były Złoczów,Brody,Brzeżany i Zbaraż.
Demografia
Ludność województwa liczyła w roku 1921 1428520,w roku 1931 1600400 mieszkańców.
Ludność województwa tarnopolskiego według deklarowanej narodowości 1921 r.

• Polacy 642546(44,98%)
• Ukraińcy 714031(49,98%)
• Żydzi 68967(4,83%)
• Niemcy 2484

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30.IX.1921.
Ludność województwa tarnopolskiego według deklarowanego wyznania 1921 r.

• wyznanie greckokatolickie 847907(59,36%)
• wyznanie rzymskokatolickie 447810(31,35%)
• judaizm 128965(9,03%)
• protestantyzm(luteranizm,kalwinizm i inne)2825 osób

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30.IX.1921.
Ludność województwa tarnopolskiego w powiatach według deklarowanego języka ojczystego 1931 r.

Województwo tarnopolskie
Powiat	Polacy	Ukraińcy	Żydzi	Niemcy	Ogółem
borszczowski	46153(44,69%)	52612(50,94%)	4302(4,16%)	23(0,02%)	103277
brodzki	32843(35,99%)	50490(55,33%)	7640(8,37%)	165(0,18%)	91248
brzeżański	48168(46,39%)	51757(49,85%)	3716(3,58%)	6(0,0%)	103824
buczacki	60523(43,52%)	70336(50,58%)	8059(5,79%)		139062
czortkowski	36486(43,43%)	40866(48,65%)	6474(7,71%)	102(0,12%)	84008
kamionecki	41693(50,78%)	35178(42,84%)	4737(5,83%)	429(0,53%)	82111
kopyczyniecki	38158(43,06%)	45196(51,0%)	5164(5,83%)	37(0,04%)	88614
podhajecki	46710(48,83%)	45031(47,07%)	3464(3,62%)	381(0,4%)	95663
przemyślański	52269(58,14%)	32777(36,46%)	4445(5,0%)	367(0,41%)	89908
radziechowski	25427(36,68%)	39970(57,67%)	3277(4,73%)	583(0,84%)	69313
skałacki	60091(67,35%)	25369(28,44%)	3654(4,1%)	84(0,09%)	89215
tarnopolski	93874(66,01%)	42374(29,79%)	5836(4,1%)	34(0,02%)	142220
trembowelski	50178(59,51%)	30868(36,61%)	3173(3,76%)	5(0,0%)	84321
zaleszczycki	27549(38,25%)	41147(57,13%)	3261(4,53%)	26(0,0%)	72021
zbaraski	32740(49,92%)	29609(45,15%)	3142(4,79%)	7(0,0%)	65579
zborowski	39624(48,67%)	39174(48,12%)	2522(3,1%)	12(0,0%)	81413
złoczowski	56628(47,74%)	55381(46,69%)	6066(5,11%)	405(0,34%)	118609
Ogółem[tys.]:	789,1 (49,3%)	728,1(45,5%)	78,9(4,93%)	2,7(0,17%)	1600,4

Ogółem:

• Polacy 789,1 tys.(49,3%)
• Ukraińcy 728,1 tys.(45,5%)
• Żydzi 78,9 tys.(4,93%)
• Niemcy 2,7 tys.(0,17%)

Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9.XII.1931 r.
Ludność województwa tarnopolskiego w powiatach według deklarowanego wyznania 1931 r.

Województwo tarnopolskie
Powiat	rzymskokatolickie	greckokatolickie	judaizm	protestantyzm	Ogółem
borszczowski	28432(27,53%)	65248(63,18%)	9353(9,06%)	18(0,02%)	103277
brodzki	22521(24,68%)	57813(63,36%)	10360(11,35%)	254(0,28%)	91248
brzeżański	41962(40,42%)	54200(52,2%)	7151(6,89%)	17(0,02%)	103824
buczacki	51311 (36,9%)	76995(55,37%)	10568(7,6%)		139062
czortkowski	33080(39,38%)	42781(50,92%)	7845(9,34%)	200(0,24%)	84008
kamionecki	29828(36,33%)	45075(54,9%)	6700(8,26%)	400(0,49%)	82111
kopyczyniecki	31202(35,21%)	49955(56,37%)	7291(8,23%)	78(0,09%)	88614
podhajecki	38003(39,73%)	52613(55,0%)	4786(5,0%)	35(0,04%)	95663
przemyślański	38475(42,79%)	43975(48,91%)	6860(7,72%)	452(0,51%)	89908
radziechowski	17945(25,89%)	42894(61,88%)	6934(10,0%)	1256(1,81%)	69313
skałacki	45631(51,15%)	24752(38,95%)	8486(9,51%)	228(0,26%)	89215
tarnopolski	63286(44,5%)	60870(42,8%)	17684(12,43%)	182(0,13%)	142220
trembowelski	38979(46,23%)	40437(47,96%)	4845(5,75%)	9(0,01%)	84321
zaleszczycki	17917(24,88%)	48025(66,68%)	5965(8,28%)	32(0,0%)	72021
zbaraski	24855(37,9%)	36235(55,25%)	3997(6,09%)	175(0,27%)	65579
zborowski	26239(32,23%)	49507(60,81%)	5056(6,21%)	41(0,05%)	81413
złoczowski	36937(31,14%)	70596(59,52%)	10236(8,63%)	352(0,30%)	118609
Ogółem[tys.]:	586,6(36,65%)	871,9(54,48%)	134,1(8,38%)	3,7(0,23%)	1600,4

Ogółem:

• wyznanie greckokatolickie 871900(54.48%)
• wyznanie rzymskokatolickie 586600(36.65%)
• judaizm 134100(8.3%)
• protestantyzm(luteranizm,kalwinizm i in.)3700

Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9.XII.1931 r.
Administracja państwowa II Rzeczypospolitej,wbrew oficjalnie głoszonemu stanowisku,za Polaków uważała faktycznie wyłącznie ludność rzymskokatolicką,uznając,że podział wyznaniowy pokrywa się z narodowościowym.
Podział administracyjny
Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r.w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa.Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r.w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą,dane ze spisu powszechnego z 1921 r.

Powiat	Pow.(km²)	Mieszk.		Miasto powiatowe	Mieszk.
Województwo tarnopolskie
borszczowski	1067	103300		Borszczów	6235
brodzki	1125	91300		Brody	16400
brzeżański	1135	103800		Brzeżany	11600
buczacki	1208	139100		Buczacz	11100
czortkowski	734	84000		Czortków	19000
husiatyński(do 1925 r.)	873	85991		Husiatyn	2104
kamionecki	1000	82100		Kamionka Strumiłowa	7935
kopyczyniecki(od 1925 r.)	841	88600		Kopyczyńce	8732
podhajecki	1018	95700		Podhajce	5743
przemyślański	927	89900		Przemyślany	5391
radziechowski	1022	69300		Radziechów	5440
skałacki	876	89200		Skałat	7223
tarnopolski	1231	142200		Tarnopol	33 900
trembowelski	789	84300		Trembowla	7840
zaleszczycki	684	72000		Zaleszczyki	4114
zbaraski	740	65600		Zbaraż	7673
zborowski	941	81400		Zborów	5182
złoczowski	1195	118600		Złoczów	13000

Wojewodowie tarnopolscy w II Rzeczypospolitej

Wojewodowie

• Karol Olpiński 23 kwietnia 1921–23 stycznia 1923
• Lucjan Zawistowski 24 lutego 1923–16 lutego 1927
• Mikołaj Kwaśniewski 16 lutego 1927–28 listopada 1928(p.o.do 28 grudnia 1927)
• Kazimierz Moszyński 28 listopada 1928–10 października 1933
• Artur Maruszewski 21 października 1933–15 stycznia 1935(p.o.do 6 marca 1934)
• Kazimierz Gintowt-Dziewiałtowski 19 stycznia 1935–15 lipca 1936(p. o.)
• Alfred Biłyk 15 lipca 1936–16 kwietnia 1937
• Tomasz Malicki 16 kwietnia 1937–17 września 1939

Wicewojewodowie

• Hipolit Niepokulczycki(1936-1939)
• Bazyli Rogowski(1939 r.)

Miasta i miasteczka 
Synteza

W latach międzywojennych istniały trzy rodzaje jednostek osadniczych o charakterze topograficznie miejskim:miasto,miasteczko i osada miejska.Na terenie woj.tarnopolskiego występowały dwie formy(miasta i miasteczka).Określenie miasto miało w latach międzywojennych trojakie znaczenie.Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości(a więc typu jednostki administracyjnej),co nie znaczyło automatycznie,że"miasto administracyjne"faktycznie posiadało prawa miejskie.Podstawą zaliczenia danej miejscowości do grupy miast było tzw.kryterium administracyjne,jako najwięcej odpowiadające rozwojowi stosunków i życia.Mimo,że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała,wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka,a niektóre miasta(np.Nisko w woj.lwowskim)były wręcz wsiami.Odwrotnie,wiele miasteczek a więc faktycznie posiadających prawa miasteczka,a nawet prawa miejskie(np.Jezierzany)były gminami wiejskimi(chodzi tu o gminy jednostkowe sprzed komasacji w gminy zbiorowe w 1934 roku).Jednostki te w ogólnych publikacjach nie są zaliczane do miast(a więc nie wpływają na liczbę miast województwa),co jednak lekceważy fakt posiadania praw miasteczka(poniższa tabela je uwzględnia z zachowaną dystynkcją).Wreszcie,niektóre miejscowości posiadały w nazwie wyraz Miasto pisany wielką literą mimo braku praw miejskich(np.Narajów Miasto).Wyraz ten stanowił integralną część nazwy miejscowości(choć nie przesądzał bynajmniej jej charakteru topograficznego),aby odróżnić ją od innej(topograficznie wiejskiej)miejscowości o identycznej nazwie w tej samej okolicy(np.Narajów-Wieś).
Miasta prawne galicyjskie(województwa krakowskie,lwowskie,stanisławowskie i tarnopolskie)należały do trzech kategorii:

• miasta o własnym statucie
  • do kategorii tej należały tylko Lwów i Kraków
• miasta rządzące się ustawą z 13 marca 1889 roku
  • miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast(prawa miejskie),z wyjątkiem miasteczka Buczacz
• miasta rządzące się ustawą z 3 lipca 1896 roku
  • miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a)miasteczek,rzadziej b)miast a czasem wyjątkowo(7 miejscowości)niektóre były c)wsiami

13 lipca 1933 roku weszła w życie ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego,stanowiąca znoszenie miast o liczbie mieszkańców niższej niż 3000 w drodze rozporządzeń Rady Ministrów,a większych miast w drodze ustawodawczej.Ustawa z 3 lipca 1896 roku przestała obowiązywać w ciągu roku od wejścia w życie ustawy(czyli do lipca 1934 r.)przez co miasta i miasteczka rządzące się ustawą z 1896 roku i liczące powyżej 3000 mieszkańców zostały automatycznie podniesione do rangi miast objętych ustawą z 1889 roku.Tak więc 31 miast/miasteczek rządzących się ustawą z 1896 roku i liczących w 1933 roku mniej niż 3000 mieszkańców,a także 8(9)gmin miejskich będących wsiami(niezależnie od liczby ludności)zostałyby według nowego prawa przekształcone w gminy wiejskie.Jednakże indywidualnymi rozporządzeniami za miasta uznano 20 mniejszych miast oraz wszystkie wsie stanowiące gminy miejskie.Równocześnie do rzędu miast podniesiono także trzy dotychczasowe gminy wiejskie.Na mocy ustawy z 1933 r.łącznie 12 miejscowości(w tym jedna wieś)utraciło status gmin miejskich.W poniższej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa tarnopolskiego obu typów z podziałem na charakter prawny(rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje(prawa miejskie/miasteczka).
Wykaz
Stan ludności:na 30 września 1921 roku(niezależnie od statusu jednostki w 1921 roku) 
Główne źródło:Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej Tom XV Województwo Tarnopolskie,Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej,Warszawa 1923 r. 
Źródła uzupełniające:Dzienniki Ustaw,przedstawione w przypisach

	Miejscowość	Charakter prawny	Przywileje	Powiat	Liczba mieszk.
	Barysz	Miasto	Miasteczko	buczacki	4747
	Białobożnica	Gmina wiejska	Miasteczko	czortkowski	1296
	Biały Kamień	Gmina wiejska	Miasteczko	złoczowski	1515
	Bilcze(Złote)	Gmina wiejska	Miasteczko	borszczowski	2946
	Borszczów	Miasto	Miasteczko	borszczowski	5011
	Brody	Miasto	Miasto	brodzki	10867
	Brzeżany	Miasto	Miasto	brzeżański	10083
	Buczacz	Miasto	Miasteczko	buczacki	7517
	Budzanów	Miasto	Miasteczko	trembowelski	4548
	Busk	Miasto	Miasto	kamionecki	6148
	Chołojów	Gmina wiejska	Miasteczko	radziechowski	4151
	Chorostków	Gmina wiejska	Miasteczko	husiatyński	6499
	Czortków	Miasto	Miasto	czortkowski	5191
	Dobrotwór	Gmina wiejska	Miasteczko	kamionecki	2979
	Dunajów	Gmina wiejska	Miasteczko	przemyślański	2184
	Dźwinogród	Gmina wiejska	Miasteczko	borszczowski	430
	Gliniany	Miasto	Miasteczko	przemyślański	4355
	Gołogóry	Gmina wiejska	Miasteczko	złoczowski	2447
	Gródek	Gmina wiejska	Miasteczko	zaleszczycki	923
	Grzymałów	Miasto	Miasteczko	skałacki	2748
	Husiatyn	Miasto	Miasto	husiatyński	2104
	Jagielnica	Miasto	Miasteczko	czortkowski	2702
	Janów	Gmina wiejska	Miasteczko	trembowelski	2292
	Jazłowiec	Miasto	Miasto	buczacki	1982
	Jezierna	Gmina wiejska	Miasteczko	zborowski	5578
	Jezierzany	Gmina wiejska	Miasto	borszczowski	2272
	Kamionka Strumiłowa	Miasto	Miasto	kamionecki	6518
	Kopyczyńce	Miasto	Miasteczko	husiatyński	7923
	Kozłów	Gmina wiejska	Miasteczko	brzeżański	4006
	Kozowa	Miasto	Miasteczko	brzeżański	4913
	Krzywcze Górne	Gmina wiejska	Miasteczko	borszczowski	373
	Kudryńce	Gmina wiejska	Miasteczko	borszczowski	1693
	Leszniów	Gmina wiejska	Miasteczko	brodzki	1472
	Łopatyn	Miasto	Miasteczko	radziechowski	3232
	Markopol	Gmina wiejska	Miasteczko	zborowski	1111
	Mielnica	Gmina wiejska	Miasto	borszczowski	3730
	Mikulińce	Miasto	Miasto	tarnopolski	3217
	Monasterzyska	Miasto	Miasteczko	buczacki	2967
	Narajów Miasto	Gmina wiejska	Miasteczko	brzeżański	2989
	Olesko	Miasto	Miasto	złoczowski	3645
	Podhajce	Miasto	Miasteczko	podhajecki	4814
	Podkamień	Gmina wiejska	Miasteczko	brodzki	2990
	Podwołoczyska	Miasto	Miasteczko	skałacki	3670
	Pomorzany	Miasto	Miasto	zborowski	3375
	Potok Złoty	Gmina wiejska	Miasteczko	buczacki	3174
	Probużna	Gmina wiejska	Miasteczko	husiatyński	3136
	Przemyślany	Miasto	Miasteczko	przemyślański	4093
	Radziechów	Miasto	Miasteczko	radziechowski	4384
	Sasów	Miasto	Miasteczko	złoczowski	3099
	Skała	Miasto	Miasteczko	borszczowski	4017
	Skałat	Miasto	Miasteczko	skałacki	5937
	Sokołówka	Gmina wiejska	Miasteczko	złoczowski	2569
	Stanisławczyk	Gmina wiejska	Miasteczko	radziechowski	1153
	Stojanów	Gmina wiejska	Miasteczko	radziechowski	3129
	Strusów	Gmina wiejska	Miasteczko	trembowelski	2412
	Szczurowice	Gmina wiejska	Miasteczko	radziechowski	1202
	Świrz	Gmina wiejska	Miasteczko	przemyślański	2293
	Tarnopol	Miasto	Miasto	tarnopolski	30891
	Tarnoruda	Gmina wiejska	Miasteczko	skałacki	571
	Tłuste Miasto	Gmina wiejska	Miasteczko	zaleszczycki	2629
	Toporów	Gmina wiejska	Miasteczko	radziechowski	3421
	Touste	Gmina wiejska	Miasteczko	skałacki	1498
	Trembowla	Miasto	Miasto	trembowelski	7015
	Ułaszkowce	Gmina wiejska	Miasteczko	czortkowski	2037
	Uście Biskupie	Gmina wiejska	Miasteczko	borszczowski	1428
	Uście Zielone	Gmina wiejska	Miasteczko	buczacki	2255
	Uścieczko	Gmina wiejska	Miasteczko	zaleszczycki	1916
	Witków Nowy	Gmina wiejska	Miasteczko	radziechowski	2176
	Zaleszczyki	Miasto	Miasto	zaleszczycki	4014
	Załoźce	Miasto	Miasteczko	zborowski	4773
	Zarudzie	Gmina wiejska	Miasteczko	zbaraski	712
	Zbaraż	Miasto	Miasto	zbaraski	8409
	Zborów	Miasto	Miasteczko	zborowski	3730
	Złoczów	Miasto	Miasto	złoczowski	11130

Prasa

• Tarnopolski Dziennik Wojewódzki(1921-1939)