Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa rzymskokatolicki kościół konwentualny jezuitów,znajdujący się w Krakowie,w Dzielnicy II,na Wesołej przy ul.Kopernika 26.Modernistyczna budowla reprezentuje architekturę młodopolską i jest jednym z najwybitniejszych dzieł polskiej sztuki sakralnej z pierwszej ćwierci XX stulecia.

Historia
W tym miejscu jezuici osiedlili się w 1868 roku,a dwa lata później postawiono pierwszą kaplicę,która szybko okazała się niewystarczająca.W 1903 r.zapadła decyzja o budowie nowej,okazałej świątyni.Do realizacji przyjęto projekt architekta Franciszka Mączyńskiego.Pierwotnie znajdowała się tu obszerna realność należąca do Piotra Józefa Szyryna,w skład której wchodził ogród owocowo-jarzynowy,tzw.„pałacyk angielski”oraz kompleks mniejszych zabudowań parterowych.Jezuici nabyli tę posiadłość za 16 tys.złr.Prowizoryczną kaplicę na lat 30 postanowiono umieścić w budynku stojącym przy dzisiejszej ul.Kopernika.W czerwcu 1869 r.przystąpiono do rozbiórki tego domu,pozostawiając jedynie fundamenty i ściany nośne.Do pozostawionych murów dobudowano zakrystię z górną kaplicą(św.Alojzego) i babiniec oraz położono nowy dach.W 1870 r.ułożono posadzkę z płyt wykonanych z belgijskiego marmuru i wzniesiono łukowe arkady,oddzielające dwie boczne nawy od nawy głównej.Następnie wyprofilowano beczkowe sklepienie oraz założono półokrągłe kolorowe okna w żelaznych okuciach.Ukończona budowla miała 21 m długości,11 m szerokości i 9 m wysokości.We wnętrzu kaplicy umieszczono ołtarz główny z przywiezionym z Białorusi obrazem Serca Jezusowego oraz dwa ołtarze boczne poświęcone Matce Bożej i św.Józefowi(autorem obrazów był Antoni Reichenberg).W roku 1889 ufundowano nowy,duży,bogato rzeźbiony ołtarz główny,a obrazy w ołtarzach bocznych zastąpiono rzeźbami dłuta Mayera z Monachium.Później do kaplicy dobudowano jeszcze obszerną salę,w której pomieszczono dodatkową kaplicę,a następnie zakrystię dla kleryków.Poświęcenie kaplicy Najświętszego Serca Jezusowego nastąpiło 28 sierpnia 1870 r.Świątynia służyła wiernym przez 42 lata.Ostatnie nabożeństwo w kaplicy odbyło się 20 maja 1912 r.po czym przeniesiono Najświętszy Sakrament w mury nowego,wzniesionego obok kościoła.Kaplicę zaczęto rozbierać 21 maja.1 listopada 1909 roku biskup sufragan krakowski Anatol Nowak poświęcił kamień węgielny nowego kościoła.Budowa trwała do 1912 r.jednak wyposażenie i zdobienie kościoła ze względu na działania wojenne się mocno przedłużyły.Ostatecznie oficjalna konsekracja odbyła się 29 maja 1921 roku,biskup Anatol Nowak dokonał jej w towarzystwie 24 innych biskupów,którzy przebywali wówczas w Krakowie,na Konferencji Episkopatu Polski.W 1960 roku papież Jan XXIII nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej,a od 1966 roku jest on wpisany w rejestr zabytków.W 1960 roku urządzono w kościele kaplicę adoracji Najświętszego Sakramentu,którą 29 października tegoż roku poświęcił biskup Karol Wojtyła.
Sztuka
Architektura
Architekt kościoła odwołał się nie tylko do modernizmu,lecz także do wzorców tradycji romańskiej,gotyckiej i barokowej.Wieża kościelna ma 68 metrów wysokości i jest jedną z najwyższych w Krakowie.Ściany kościoła wykonano z czerwonej cegły,obramowania okien i detale z szarego kamienia.Pośrodku w zwieńczeniu każdego okna umieszczono mozaiki herby miast,które przyczyniły się do budowy kościoła.Nad portalem wejściowym,pod wieżą znajduje się mozaika Przebicie boku Chrystusa,wykonana według projektu Jana Bukowskiego,a nieco wyżej,rzeźby projektowane przez Xawerego Dunikowskiego.Postać Chrystusa w kamieniu odkuł Karol Hukan,boczne postacie odlano z ołowiu w 1913 roku.Symbolizują one ludzkość cierpiącą i szukającą pocieszenia u Bożego Serca.Na zewnątrz zakrystii,na tle wschodniej ściany kościoła,znajduje się pomnik twórcy świątyni Franciszka Mączyńskiego z 1912 roku,autorstwa Xawerego Dunikowskiego.Posąg odlany z brązu ofiarowała jezuitom wdowa po architekcie w 1953 roku.
Wnętrze
Wnętrze bazyliki podzielono na trzy nawy.Sklepienia,jako pierwsze w Krakowie,wykonano z żelbetu.Posadzka naśladuje wzory z kościołów starochrześcijańskich.W latach 1914–1918 wykonano polichromię sklepień według projektu Jana Bukowskiego.Mozaiki do nawy głównej w 1922 roku zaprojektował Leonard Strojnowski,ławki zaprojektował Franciszek Mączyński,a dekorację konfesjonałów Jan Bukowski.Stacje drogi krzyżowej zakupił we Francji w 1937 roku zakon jezuitów,z przeznaczeniem do kościołów w Kołomyi,jednak w 1946 roku przywieziono je do Krakowa i zamontowano w 1959 roku.Ołtarz główny,zbudowany w latach 1915–1920,jest dziełem Franciszka Mączyńskiego.Fryz mozaikowy w prezbiterium zaprojektował w 1913 roku Piotr Stachiewicz,a wykonała firma Angelo Gianese w Wenecji.W kościele umieszczony został w 1921 roku.Mozaika ma 30 metrów długości,przedstawia hołd złożony Chrystusowi przez świętych i błogosławionych polskich,prowadzonych przez św.Stanisława oraz naród polski,wiedziony do Jezusa przez królową Jadwigę Andegawenkę i jej męża,króla Władysława Jagiełłę.W sześciu bocznych ołtarzach umieszczono wykonane w stiuku w latach 1920–1930 rzeźby autorstwa Karola Hukana.Uwagę zwraca zwłaszcza Ołtarz Matki Boskiej Anielskiej,który,zdaniem historyków sztuki,jest jednym z najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej w Polsce z okresu międzywojennego.Matka Boska przedstawiona jest jako królowa w koronie,adorowana przez grupę ośmiu aniołów.
Organy
Organy zakupiono w 1928 roku w znanej firmie braci Riegerów z Karniowa(opus 2317).Następnie kilkukrotnie remontowane(ostatnio w 2007 r.)obecnie posiadają 47 głosów i trakturę elektryczną.Utrzymane są w romantycznej stylistyce brzmieniowej,charakterystycznej dla budownictwa organowego przełomu XIX i XX wieku.Kościół znajduje się na trasie Małopolskiej Drogi św.Jakuba z Sandomierza do Tyńca.